Zadatak 061 (Mirela, maturantica)

Zbroj prvih n članova aritmetičkog niza jednak je 4 · n2. Izračunaj član a10.
Rješenje 061
Ponovimo!
Ako je sn zbroj prvih n članova niza za n-ti član vrijedi:
an = sn − s .
n−1
Razlika kvadrata:
2 2
a −b = ( a − b ) ⋅ ( a + b ).
Budući da je zbroj prvih n članova aritmetičkog niza jednak 4 · n2, za a10 vrijedi:

sn = 4 ⋅ n
2 
2 2 2
 ⇒ a10 = s10 − s9 ⇒ a10 = 4 ⋅10 − 4 ⋅ 9 ⇒ a10 = 4 ⋅ 10 − 9
an = sn − sn−1 

2
⇒ ( )
⇒ a = 4 ⋅ (10 − 9 ) ⋅ (10 + 9 ) ⇒ a = 4 ⋅ 1 ⋅ 19 ⇒ a = 76.
10 10 10
Vježba 061
Zbroj prvih n članova aritmetičkog niza jednak je 3 · n2. Izračunaj član a10.
Rezultat: 57.

Zadatak 062 (Dado, student)

1 3 5 2 ⋅ n −1
Pomoću D 'Alembertova kriterija ispitaj konvergenciju reda + + + ... + n + ....
2 2 2⋅ 2 ( )
2
Rješenje 062
Ponovimo!
n m n+m 1
a ⋅a = a , lim c ⋅ an = c ⋅ lim an , c je konstanta , lim = 0.
n →∞ n →∞ n →∞ n
Red brojeva
∞
a + a + a + ... + an + ... = ∑ an
1 2 3 n =1
nazivamo konvergentnim, ako njegova parcijalna suma
sn = a + a + a + ... + an
1 2 3
ima limes kada n → ∞ (čitaj: en teži u beskonačnost). Veličinu
s = lim sn
n →∞
nazivamo sumom reda. Ako limesa
lim s
n →∞ n
nema, onda red nazivamo divergentnim.
D 'Alembertov kriterij
Neka je an > 0 (počevši od nekog n = n0) i neka postoji limes
a
lim n+1 = q.
n →∞ an
Tada zadani red:
• konvergira kada je q < 1,
• divergira kada je q > 1,
• kriterij ne daje odluku (red može konvergirati ili divergirati) kada je q = 1.
Ispitajmo konvegenciju reda:

1
 1 3 5 2 ⋅ n −1
+ + + ... + n + ....
2 2 2⋅ 2 2 ( )
Budući da je opći član
2 ⋅ n −1
an = n,
( ) 2
slijedi:
2 ⋅ ( n + 1) − 1 2 ⋅ n + 2 −1 2⋅ n +1
n +1 n +1 n +1 n
a
lim n +1 = lim
( ) 2
= lim
( ) 2
= lim
( )2
= lim
( 2 ⋅ n + 1) ⋅ ( 2 ) =
n →∞ an n →∞ 2 ⋅ n −1 n →∞ 2 ⋅ n −1 n →∞ 2 ⋅ n − 1 n →∞ n +1
n n n ( 2 ⋅ n − 1) ⋅ ( 2)
( )
2 ( ) 2 2 ( )
n
( 2 ⋅ n + 1) ⋅ ( 2 ) 2 ⋅ n +1 1 2 ⋅ n + 1  brojnik i nazivnik 
= lim = lim = ⋅ lim = =
n →∞ n
( 2 ⋅ n − 1) ⋅ ( 2 ) ⋅ 2
n →∞ ( 2 ⋅ n − 1) ⋅ 2 2 n →∞ 2 ⋅ n − 1  dijelimo sa n 

2⋅n 1 1
+ 2+
=
1
⋅ lim n n= 1
⋅ lim n = 1 ⋅ 2 + 0 = 1 ⋅ 2 = 1 < 1 ⇒ red konvergira.
2 n →∞ 2 ⋅ n 1 2 n →∞ 1 2 2−0 2 2 2
− 2−
n n n
Vježba 062
1 3 5 2 ⋅ n −1
Pomoću D 'Alembertova kriterija ispitaj konvergenciju reda + + + ... + n + ....
2 2 2 23 2
Rezultat: Red je konvergentan.

Zadatak 063 (Dado, student)

2 3 n
2  3 4  n +1 
Pomoću Cauchyjeva kriterija ispitaj konvergenciju reda +   +   + ... +   + ....
1  3 5  2 ⋅ n −1 
Rješenje 063
Ponovimo!
n n 1
a =a , lim = 0.
n →∞ n
Red brojeva
∞
a + a + a + ... + an + ... = ∑ an
1 2 3 n =1
nazivamo konvergentnim, ako njegova parcijalna suma
sn = a + a + a + ... + an
1 2 3
ima limes kada n → ∞ (čitaj: en teži u beskonačnost). Veličinu
s = lim sn
n →∞
nazivamo sumom reda. Ako limesa
lim s
n →∞ n
nema, onda red nazivamo divergentnim.
Cauchyjev kriterij
Neka je an ≥ 0 (počevši od nekog n = n0) i neka postoji limes
lim n an = q.
n →∞

2
Tada zadani red:
• konvergira kada je q < 1,
• divergira kada je q > 1,
• kriterij ne daje odluku (red može konvergirati ili divergirati) kada je q = 1.
Ispitajmo konvegenciju reda:
2 3 n
2  3 4  n +1 
+   +   + ... +   + ....
1  3 5  2 ⋅ n −1 
Budući da je opći član
n
 n +1 
an =   ,
 2 ⋅ n −1
slijedi:
n 1
n +
 n +1  n +1  brojnik i nazivnik 
lim n an = lim n  = lim = = lim n n =
n →∞ n →∞  2 ⋅ n − 1  n →∞ 2 ⋅ n − 1 dijelimo sa n  n →∞ 2 ⋅ n 1
 −
n n
1
1+
= lim n = 1 + 0 = 1 < 1 ⇒ red konvergira.
n →∞ 1 2−0 2
2−
n
Vježba 063
2 3 n
2 3 4  n +1
Pomoću Cauchyjeva kriterija ispitaj konvergenciju reda +   +   + ... +   + ....
2 4 6  2⋅n 
Rezultat: Red je konvergentan.

Zadatak 064 (Šime, informatika)

Koliki je umnožak prvih osam članova geometrijskog niza ako je umnožak četvrtog i petog
člana tog niza jednak m?
Rješenje 064
Ponovimo!
n m n⋅m n m n+m n n n
a( ) =a , a ⋅a = a , (a ⋅ b) = a ⋅ b .
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i količnikom q ≠ 0 ima oblik
n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1
Budući da je umnožak četvrtog i petog člana geometrijskog niza jednak m, slijedi:
3 4 2 7
a ⋅ a5 = m ⇒ a ⋅ q ⋅ a ⋅ q = m ⇒ a ⋅ q = m.
4 1 1 1
Sada računamo umnožak prvih osam članova geometrijsko niza:

( )(
) ⋅ ( a1 ⋅ q 3 ) ⋅ ( a1 ⋅ q 4 ) ⋅ ( a1 ⋅ q 5 ) ⋅ ( a1 ⋅ q 6 ) ⋅ ( a1 ⋅ q 7 ) =
a1 ⋅ a2 ⋅ a3 ⋅ a4 ⋅ a5 ⋅ a6 ⋅ a7 ⋅ a8 = a1 ⋅ a1 ⋅ q ⋅ a1 ⋅ q
2

4
= (a ⋅ q ) = m .
2 3 4 5 6 7 8 28 2 7 4
= a ⋅a ⋅q⋅a ⋅q ⋅a ⋅q ⋅a ⋅q ⋅a ⋅q ⋅a ⋅q ⋅a ⋅q = a ⋅q
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Vježba 064
Koliki je umnožak prvih osam članova geometrijskog niza ako je umnožak četvrtog i petog
člana tog niza jednak 2?
Rezultat: 16.

3
Zadatak 065 (Šime, informatika)
3 15
Između i umetnite pet brojeva koji će sa dva zadana tvoriti sedam uzastopnih članova
2 4
rastućeg aritmetičkog niza.
Rješenje 065
Ponovimo!
Niz (an) je aritmetički niz ako je svaki član niza počevši od drugog jednak prethodnom članu
uvećanom za konstantu d, tj.
a = an + d .
n+1
Između dva zadana broja a i b umetnuti (interpolirati) aritmetički niz od r članova znači odrediti r
brojeva koji zajedno s brojevima a i b čine aritmetički niz, kojem je a prvi, a b posljednji član.
Diferencija (razlika) d tako dobivenog aritmetičkog niza od r + 2 člana jednaka je
b−a
d= .
r +1
Računamo diferenciju d:
3 15 
a= , b=  15 3 15 − 6 9 3
2 4 −
 4 2 ⇒ d = 4 ⇒ d = 4 ⇒ d = 4 ⇒ d = 3.
r =5  ⇒ d= 6 2
 5 +1 6 8
b−a
d=  1 1
r +1 
Članovi niza glase:
3
• a1 =
2
3 3 12 + 3 15
• a2 = a1 + d = + = =
2 8 8 8
15 3 18 9
• a3 = a2 + d = + = =
8 8 8 4
9 3 18 + 3 21
• a =a +d = + = =
4 3 4 8 8 8
21 3 24
• a5 = a4 + d = + = =3
8 8 8
3 27
• a = a5 + d = 3 + =
6 8 8
27 3 30 15
• a7 = a6 + d = + = = .
8 8 8 4
Vježba 065
Između 2 i 20 umetnite pet brojeva koji će sa dva zadana tvoriti sedam uzastopnih članova
rastućeg aritmetičkog niza.
Rezultat: 2, 5, 8, 11, 14, 17, 20.

Zadatak 066 (Vlado, gimnazija)

Koliki je zbroj svih prirodnih brojeva manjih od 1000 koji su djeljivi s 11?
Rješenje 066
Ponovimo!
Niz je aritmetički ako je razlika svakog člana niza (osim prvog) i člana ispred njega stalna i iznosi d
a − a = d.
n+1 n
Opći član aritmetičkog niza s prvim članom a1 i razlikom d ima oblik

4
 an = a + ( n − 1) ⋅ d .
1
Zbroj prvih n članova aritmetičkog niza dan je formulom
n 
⋅ a + an  .
sn =
2  1
U zadatku je riječ o aritmetičkom nizu. Prvi član je
a1 = 11.
Razlika (diferencija) iznosi:
d = 11.
Najveći prirodni broj koji je djeljiv s 11, a manji je od 1000 iznosi:
an = 990.
Računamo koliko ima prirodnih brojeva manjih od 1000 koji su djeljivi s 11:
a = 11 , d = 11 , an = 990 
1
 ⇒ 990 = 11 + ( n − 1) ⋅ 11 ⇒ 990 = 11 + 11 ⋅ n − 11 ⇒ 11 ⋅ n = 990 / : 11 ⇒
an = a + ( n − 1) ⋅ d 
1
⇒ n = 90.
Zbroj svih prirodnih brojeva manjih od 1000 koji su djeljivi s 11 je:
n = 90 , a = 11 , an = 990  n = 90 , a1 = 11 , a90 = 990 
1   90
n   ⇒ 90   ⇒ s90 = ⋅ [11 + 990] ⇒
sn = ⋅ a1 + an   s90 = ⋅ a1 + a90   2
2    2   
⇒ s = 45 ⋅1001 ⇒ s = 45045.
90 90
Vježba 066
Koliki je zbroj svih prirodnih brojeva manjih od 1000 koji su djeljivi s 10?
Rezultat: 49500.

Zadatak 067 (Tea, TUPŠ)

a+b a+b a+b a+b
Izračunajte : + + + ... + .
4 28 70 12 208
Rješenje 067
a+b a+b a+b a+b 1 1 1 1 
+ + + ... + = (a + b) ⋅  + + + ... + .
4 28 70 12 208  4 28 70 12 208 
Uočimo da se nazivnici mogu rastaviti na faktore:
1 1 1 1   1 1 1 1 
( a + b) ⋅  + + + ... +  = ( a + b) ⋅  + + + ... +  .
 4 28 70 12 208   1 ⋅ 4 4 ⋅ 7 7 ⋅ 10 109 ⋅ 112
Razlomci se mogu prikazati na sljedeći način:
1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1 1 1 1 1 1
= ⋅ − ⋅ = ⋅  − , = ⋅ − ⋅ = ⋅  − ,
1⋅ 4 3 1 3 4 3  1 4  4⋅7 3 4 3 7 3  4 7 
1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1 1 1 1  1 1 
= ⋅ − ⋅ = ⋅  −  , ........, = ⋅ − ⋅ = ⋅ − .
7 ⋅ 10 3 7 3 10 3  7 10  109 ⋅ 112 3 109 3 112 3  109 112 
U ovom rastavu poslužili smo se metodom neodređenih koeficijenata:
1 A B
= + , A i B su nepoznati koeficijenti koje moramo izračunati.
( 3 ⋅ n + 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 4 ) 3 ⋅ n + 1 3 ⋅ n + 4
1 A B
= + / ⋅ ( 3 ⋅ n + 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 4 ) ⇒ 1 = A ⋅ ( 3 ⋅ n + 4 ) + B ⋅ ( 3 ⋅ n + 1) ⇒
( 3 ⋅ n + 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 4 ) 3 ⋅ n + 1 3 ⋅ n + 4
5
  2 A + 2B = 0
⇒ 1 = 3 ⋅ A ⋅ n + 4 ⋅ A + 3 ⋅ B ⋅ n + B ⇒ 1 = (3 ⋅ A + 3 ⋅ B ) ⋅ n + ( 4 ⋅ A + B ) ⇒  ⇒
A − B =1
 3 ⋅ A + 3 ⋅ B = 0 /: 3  A + B = 0 / ⋅ ( −1) − A− B = 0
⇒  ⇒  ⇒  ⇒
4 ⋅ A + B = 1 4 ⋅ A + B = 1 4 ⋅ A + B = 1
 A+ B = 0
1  1
⇒ 3⋅ A =1 ⇒ A = ⇒  1 ⇒ B=− .
3  A = 3
3
Zato je:
1 1
1 3 1  1 1 
= − 3 = ⋅ − .
( 3 ⋅ n + 1)(
⋅ 3 ⋅ n + 4 ) 3 ⋅ n + 1 3 ⋅ n + 4 3  3 ⋅ n + 1 3 ⋅ n +4
Konačno se dobije:
a+b a+b a+b a+b 1 1 1 1 
+ + + ... + = ( a + b) ⋅  + + + ... + =
4 28 70 12 208  4 28 70 12 208 
 1 1 1 1 
= (a + b) ⋅  + + + ... + =
 1 ⋅ 4 4 ⋅ 7 7 ⋅ 10 109 ⋅ 112 
1 1 1  1  1 1  1  1 1  1  1 1   1
= ( a + b ) ⋅  ⋅  −  + ⋅  −  + ⋅  −  + ... + ⋅  −   = izlučimo  =
 3  1 4  3  4 7  3  7 10  3  109 112    3
1 1 1 1 1 1 1 1 1 
= ( a + b ) ⋅ ⋅  − + − + − + ... + − = [ poništimo suprotne članove ] =
3 1 4 4 7 7 10 109 112 
a + b 1 1 1 1 1 1 1 1  a + b 1 1  a + b 112 − 1 a + b 111 37
= ⋅  − + − + − + ... + − = ⋅ − = ⋅ = ⋅ = ⋅ ( a + b ).
3 1 4 4 7 7 10 109 112  3 1 112  3 112 3 112 112
Vježba 067
x− y x− y x− y x− y
Izračunajte : + + + ... + .
4 28 70 12 208
37
Rezultat: ⋅ ( x − y ).
112

Zadatak 068 (Ivana, studentica)

Pomoću D'Alembertova kriterija ispitaj konvergenciju reda
2 2⋅5 2⋅5⋅8 2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1)
+ + + ... + + ....
1 1⋅ 5 1⋅ 5 ⋅ 9 1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3)
Rješenje 068
Ponovimo!
1
lim = 0.
n →∞ n
D'Alembertov kriterij
Neka je an > 0 (počevši od nekog n = n0) i neka postoji limes
a
lim n+1 = q.
n →∞ an
Tada red brojeva
a + a + a + a + ... + an + ...
1 2 3 4

6
konvergira kada je q < 1, a divergira kada je q > 1.
Ako je q = 1, kriterij ne daje odluku (red može konvergirati ili divergirati).
Opći član reda glasi:
2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1)
an = ,
1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3)
a njegov sljedbenik iznosi:
2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1) ⋅ ( 3 ⋅ ( n + 1) − 1) 2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 3 − 1)
an+1 = ⇒ an+1 = ⇒
1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3) ⋅ ( 4 ⋅ ( n + 1) − 3) 1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3) ⋅ ( 4 ⋅ n + 4 − 3)

2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 2 )
⇒ a = .
n+1 1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3) ⋅ ( 4 ⋅ n + 1)
Računamo limes:
2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 2 ) 2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1) ⋅ ( 3 ⋅ n + 2 )
a
lim n+1 = lim
1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3 )(
⋅ 4 ⋅ n + 1) = lim ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3) ⋅ ( 4 ⋅ n + 1) =
1
n →∞ an n →∞ 2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1) n →∞ 2 ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ ... ⋅ ( 3 ⋅ n − 1)
1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3) 1 ⋅ 5 ⋅ 9 ⋅ ... ⋅ ( 4 ⋅ n − 3)
3⋅ n 2 3⋅ n 2
+ +
3 ⋅ n + 2  brojnik i nazivnik  n n n n =
= lim = = lim = lim
n →∞ 4 ⋅ n + 1 dijelimo brojem n  n →∞ 4 ⋅ n 1 n →∞ 4 ⋅ n 1
+ +
n n n n
2
3+
= lim n = 3 + 0 = 3 < 1 ⇒ red konvergira.
n →∞ 1 4+0 4
4+
n
Vježba 068
Pomoću D'Alembertova kriterija ispitaj konvergenciju reda
1 3 5 2 ⋅ n −1
+ + + ... + n + ....
2 2 2 23 2
a 1
Rezultat: lim n+1 = < 1 ⇒ red konvergira.
n →∞ an 2

Zadatak 069 (Ivana, studentica)

Pomoću Cauchyjeva kriterija ispitaj konvergenciju reda
2 3 n
2 3 4  n +1 
+   +   + ... +   + ....
1 3 5  2 ⋅ n −1 
Rješenje 069
Ponovimo!
n n 1
a =a , a≥0 , lim = 0.
n →∞ n
Cauchyjev kriterij
Neka je an ≥ 0 (počevši od nekog n = n0) i neka postoji limes
lim n an = q.
n →∞
Tada red brojeva
a + a + a + a + ... + an + ...
1 2 3 4
konvergira kada je q < 1, a divergira kada je q > 1.

7
Ako je q = 1, kriterij ne daje odluku (red može konvergirati ili divergirati).
Budući da opći član reda glasi:
n
 n +1 
an =   ,
 2 ⋅ n −1 
limes iznosi:
n
 n +1  n +1  brojnik i nazivnik 
lim n an = lim n  = lim = =
n →∞ n →∞  2 ⋅ n − 1  n →∞ 2 ⋅ n − 1 dijelimo brojem n 

n 1 n 1 1
+ + 1+
= lim n n = lim n n = lim n = 1 + 0 = 1 < 1 ⇒ red konvergira.
n →∞ 2 ⋅ n 1 n →∞ 2 ⋅ n 1 n →∞ 1 2−0 2
− − 2−
n n n n n
Vježba 069
Pomoću Cauchyjeva kriterija ispitaj konvergenciju reda
2 3 4 n
2 3  4  n 
1 +   +   +   + ... +   + ....
3 5 7  2 ⋅ n −1 
1
Rezultat: lim n an = < 1 ⇒ red konvergira.
n →∞ 2

Zadatak 070 (4A, TUPŠ)

Metalno zrcalo apsorbira kod svakog odbijanja 10% svjetlosti. Koliki je intenzitet svjetlosti
jedne svjetlosne zrake koja se šest puta odbila od metalnih zrcala ako je početni intenzitet 220 luksa?
Rješenje 070
Ponovimo!
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i kvocijentom q ≠ 0 ima oblik

a1 a7

n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1
Budući da metalno zrcalo apsorbira (upija) kod svakog odbijanja 10% svjetlosti, od zrcala će se odbiti
90% svjetlosti. Početni intenzitet je 220 luksa.
Poslije prvog odbijanja intenzitet je:
220 · 0.9 = 198 luksa.
Poslije drugog odbijanja intenzitet je:
198 · 0.9 ≈ 178 luksa.
Poslije trećeg odbijanja intenzitet je:
178 · 0.9 ≈ 160 luksa itd.
Dobivamo geometrijski niz 220, 198, 178, … (a1 = 220, q = 0.9).
Tada je sedmi član niza taj koji nam kaže koliki je intenzitet svjetlosti jedne svjetlosne zrake koja se
šest puta odbila od metalnih zrcala:
a1 = 220 , q = 0.9 
 6
6  ⇒ a7 = 220 ⋅ 0.9 = 116.91702 luksa ≈ 117 luksa.
a7 = a ⋅ q
1 

8
Vježba 070
Metalno zrcalo apsorbira kod svakog odbijanja 10% svjetlosti. Koliki je intenzitet svjetlosti
jedne svjetlosne zrake koja se šest puta odbila od metalnih zrcala ako je početni intenzitet 110 luksa?
Rezultat: 58 luksa.

Zadatak 071 (4A, TUPŠ)

Biljku je pojeo insekt, a insekta kukac. Losos je pojeo kukca, medvjed lososa, a medvjeda ti.
Ako je samo 20% energije iskorišteno iz jedne prehrambene karike u drugu, koliko kalorija mora
osigurati biljka da bi tebi osigurali 2000 kalorija iz medvjeđeg mesa?
Rješenje 071
Ponovimo!
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i kvocijentom q ≠ 0 ima oblik
n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1
a1 a6

Iz uvjeta zadatka zaključujemo da si ti šesti član u prehrambenom lancu, pri čemu se u svakoj
prehrambenoj karici iskorišćuje 20 % energije. Dakle, riječ je o geometrijskom nizu kod kojega se
traži prvi član:
a6 = 2000 , q = 0.2  a6
 2000
5  ⇒ a1 = 5 ⇒ a1 = 5
= 6 250000.
a6 = a1 ⋅ q  q 0.2
Vježba 071
Biljku je pojeo insekt, a insekta kukac. Losos je pojeo kukca, medvjed lososa, a medvjeda ti.
Ako je samo 20% energije iskorišteno iz jedne prehrambene karike u drugu, koliko kalorija mora
osigurati biljka da bi tebi osigurali 1000 kalorija iz medvjeđeg mesa?
Rezultat: 3125000.

Zadatak 072 (4A, TUPŠ)

Frekvencije tonova na glasoviru mjerimo u Hz i oni tvore geometrijski niz. Ton A ima
frekvenciju od 400 Hz, a ton A', koji je 12 nota viši, od 800 Hz. Odredi kvocijent geometrijskog niza.
Rješenje 072
Ponovimo!
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i kvocijentom q ≠ 0 ima oblik
n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1
Budući da je ton A prvi član, a ton A' dvanaesti član geometrijskog niza, slijedi:
a1 = 400 , a12 = 800  a a 11 a
 11 12 ⇒ q 11 = 800
11  ⇒ q =
12 / ⇒ q = 11 12 ⇒ q = 11 ⇒ q = 11 2.
a = a ⋅q  a1 a1 a1 400
12 1
Vježba 072
Frekvencije tonova na glasoviru mjerimo u Hz i oni tvore geometrijski niz. Ton A ima
frekvenciju od 400 Hz, a ton A', koji je 12 nota viši, od 800 Hz. Koliko Hz ima ton C koji je 3 note
viši od tona A?
Rezultat: 400 ⋅ 11 4.

9
Zadatak 073 (Ivan, tehnička škola)
Tri broja čine geometrijski niz. Njihov je zbroj 52, a njihov produkt 1728. Koji su to brojevi?
Rješenje 073
Ponovimo!
Niz (an) je geometrijski niz ako je svaki član počevši od drugog jednak prethodnom članu
pomnoženom s konstantom q ≠ 0, tj.
a = a ⋅ q , n ≥ 1.
n+1 n
Budući da su zadana tri uzastopna člana geometrijskog niza, srednji član označit ćemo slovom x. Onda
je to niz:
x
, x, x ⋅ q.
q
Dalje je:
x  x  x  x 
+ x + x ⋅ q = 52  + x + x ⋅ q = 52  + x + x ⋅ q = 52  + x + x ⋅ q = 52 
q  q  q 
⇒ ⇒  ⇒ q  ⇒
x  x  3  3 
⋅ x ⋅ x ⋅ q = 1728 ⋅ x ⋅ x ⋅ q = 1728 3 x = 1728
q  q  x = 1728 /  

x 
+ x + x ⋅ q = 52  12 2
⇒ q  ⇒ + 12 + 12 ⋅ q = 52 / ⋅ q ⇒ 12 + 12 ⋅ q + 12 ⋅ q = 52 ⋅ q ⇒
 q
x = 12 
2 2 2
⇒ 12 + 12 ⋅ q + 12 ⋅ q − 52 ⋅ q = 0 ⇒ 12 ⋅ q − 40 ⋅ q + 12 = 0 /: 4 ⇒ 3 ⋅ q − 10 ⋅ q + 3 = 0 ⇒

a = 3 , b = −10 , c = 3
3 ⋅ q
2
− 10 ⋅ q + 3 = 0   10 ± 100 − 4 ⋅ 3 ⋅ 3
⇒  ⇒ 2  ⇒ q1,2 =
−b ± b − 4 ⋅ a ⋅ c ⇒
a = 3 , b = −10 , c = 3  q1,2 =  2⋅3
2⋅a 
10 + 8 
q =
10 ± 100 − 36 10 ± 64 10 ± 8 1 6 
⇒ q1,2 = ⇒ q1,2 = ⇒ q1,2 = ⇒  ⇒
6 6 6 10 − 8 
q2 =
6 
18  q1 = 3 
q1 = 
6  
⇒  ⇒ 1 .
2  q = 
q = 2 3
2 6 
x = 12 
x = 12  
Prvi niz glasi :  ⇒ 4, 12, 36 , drugi niz glasi : 1  ⇒ 36, 12, 4.
q=3  q= 
3 

Vježba 073
Tri broja čine geometrijski niz. Njihov je zbroj 14, a njihov produkt 64. Koji su to brojevi?
Rezultat: 2, 4, 8 i 8, 4, 2.

Zadatak 074 (Jelena, medicinska škola)

 a1 ⋅ a10 = 3
Nađi a1, q i napiši prvih pet članova geometrijskog niza (an) za koji vrijedi: 
 a5 + a6 = 4.
Rješenje 074
Ponovimo!

10
 n m n+m
a ⋅a = a .
Niz (an) je geometrijski niz ako je svaki član počevši od drugog jednak prethodnom članu
pomnoženom s konstantom q ≠ 0, tj.
a = an ⋅ q , n ≥ 1.
n+1
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i kvocijentom q ≠ 0 ima oblik
n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1

a1 ⋅ a10 = 3 

 ⇒
9
a1 ⋅ a1 ⋅ q = 3 

 ⇒
4 5
a1 ⋅ q ⋅ a1 ⋅ q = 3  
 ⇒
5
(
a1 ⋅ q ⋅ a1 ⋅ q = 3
4

 ⇒
)( )
a5 + a6 = 4 
 4 5 4 5 4 5
a1 ⋅ q + a1 ⋅ q = 4 
 a ⋅ q + a ⋅ q = 4 
 a1 ⋅ q + a1 ⋅ q = 4 
1 1 
 zamjena (supstitucija)  x⋅ y = 3  x⋅ y = 3  2
⇒  4 5  ⇒ x + y = 4  ⇒ y = 4 − x  ⇒ x ⋅(4 − x) = 3 ⇒ 4 ⋅ x − x = 3 ⇒
 x = a1 ⋅ q , y = a1 ⋅ q   

2 2 x
2
− 4⋅ x + 3 = 0 
⇒ −x + 4 ⋅ x − 3 = 0 / ⋅ ( − 1) ⇒ x − 4⋅ x + 3 = 0 ⇒  ⇒
a =1 , b = − 4 , c = 3 
a =1 , b = − 4 , c = 3 
 4 ± 16 − 4 ⋅ 1 ⋅ 3 4 ± 16 − 12
⇒ − b ± b − 4 ⋅ a ⋅ c  ⇒ x1,2 =
2 ⇒ x1,2 = ⇒
x1,2 =  2 ⋅1 2
2⋅a 
4+2  6 
x1 =  x1 =  x1 = 3 
4± 4 4±2 2  2  
⇒ x1,2 = ⇒ x1,2 = ⇒  ⇒  ⇒  ⇒ [ y = 4− x ] ⇒
2 2 4−2  2 x2 = 1 

x2 = x2 =
2  2 
y1 = 4 − 3 
 y1 = 1 
 ( x1, y1 ) = ( 3, 1) 
⇒  ⇒  ⇒ .
y2 = 4 − 1 
 y2 = 3 
 ( x2 , y2 ) = (1, 3) 
Vraćamo se na zamjenu (supstituciju).
1.slučaj

( x, y ) = ( 3, 1) 
 4 
a1 ⋅ q = 3  4
4   podijelimo  a1 ⋅ q 3 1 3
• x = a1 ⋅ q  ⇒ 5  ⇒   ⇒ = ⇒
5 1
= ⇒
 a1 ⋅ q = 1   jednadžbe  a1 ⋅ q q 1
y = a1 ⋅ q
5
 

1
⇒ 3⋅ q = 1 /: 3 ⇒ q = .
3
Računamo prvi član a1:

a1 ⋅ q = 3 
4
4
 1 1
1  ⇒ a1 ⋅   = 3 ⇒ a1 ⋅ = 3 / ⋅ 81 ⇒ a1 = 243.
q=   3 81
3 
Geometrijski niz glasi:

11
 a1 = 243 

1  ⇒ 243, 81, 27, 9, 3, ....
q= 
3 
2.slučaj

( x, y ) = (1, 3) 
 4 
a1 ⋅ q = 1  4
4   podijelimo  a1 ⋅ q 1 1 1
• x = a1 ⋅ q  ⇒ 5  ⇒   ⇒
5
= ⇒ = ⇒ q = 3.
 a1 ⋅ q = 3   jednadžbe  a1 ⋅ q 3 q 3
y = a1 ⋅ q
5
 

Računamo prvi član a1:

a1 ⋅ q = 1 
4
 4 1
 ⇒ a1 ⋅ 3 = 1 ⇒ a1 ⋅ 81 = 1 / : 81 ⇒ a1 = .
q=3  81

Geometrijski niz glasi:

1 
a1 =  1 1 1 1
81  ⇒ , , , , 1, ....
 81 27 9 3
q=3 
Vježba 074
Četiri broja čine padajući aritmetički niz, a njihov zbroj je 100. Prvi, treći i četvrti član čine
geometrijski niz. Odredite ta 4 broja.

a1 + a1 + d + a1 + 2 ⋅ d + a1 + 3 ⋅ d = 100 
( ) ( ) ( ) a1 = 40 
Rezultat: a1 + 2 ⋅ d a1 + 3 ⋅ d  ⇒  ⇒ 40, 30, 20, 10.
=  d = − 10 

a1 a1 + 2 ⋅ d 

Zadatak 075 (Mela melica, sramežljiva maturantica ☺)

4
Stranice trokuta čine geometrijski niz kvocijenta . Koliki je najmanji kut trokuta?
3
Rješenje 075
Ponovimo!
U svakom trokutu nasuprot manjoj stranici leži manji kut:
a < b < c ⇒ α < β < γ.
Poučak o kosinusima:
2 2 2 2 2 2 2 2 2
b +c −a a +c −b a +b −c
cos α = , cos β = , cos γ = .
2⋅b ⋅c 2⋅a⋅c 2⋅a⋅b
Niz (an) je geometrijski niz ako je svaki član počevši od drugog jednak prethodnom članu
pomnoženom s konstantom q ≠ 0, tj.
a = a ⋅ q , n ≥ 1.
n+1 n
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i kvocijentom q ≠ 0 ima oblik
n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1
Uočimo ako je q > 1 geometrijski niz je rastući, tj.
an+1 > an .

12
 4
Budući da je kvocijent q = veći od 1, stranice trokuta čine rastući, uzlazni geometrijski niz pa ih
3
možemo zapisati na ovaj način:
2
4 4 4 16
a=a , b = a⋅ = ⋅a , c = a ⋅  = ⋅ a.
3 3 3 9
Kako je a najmanja stranica, kut α je najmanji kut pa se uporabom kosinusovog poučka dobije:
2 2
4   16  2 16 2 256 2 2
2 2 2  ⋅a +  ⋅a − a ⋅a + ⋅a − a
⇒ cos α =    
b +c −a 3 9
cos α = ⇒ cos α = 9 81 ⇒
2⋅b ⋅c 4 16 128 2
2⋅ ⋅a⋅ ⋅a ⋅a
3 9 27
2  16 256  2  16 256  16 256
a ⋅ + − 1 a ⋅ + − 1 + −1
⇒ cos α =  9 81  ⇒ cos α =  9 81  ⇒ cos α = 9 81 ⇒
128 2 128 2 128
⋅a ⋅a
27 27 27
144 + 256 − 81 319 319
81 319
⇒ cos α = ⇒ cos α = 81 ⇒ cos α = 3 ⇒ cos α = ⇒
128 128 128 384
27 27 1
 319  0
⇒ α = cos −1   ⇒ α = 33 49 ' 35 ''.
 384 
Vježba 075
4
Stranice trokuta čine geometrijski niz kvocijenta . Koliki je najveći kut trokuta?
3
Rezultat: 98° 15' 5''.

Zadatak 076 (Mela melica, sramežljiva maturantica ☺)

Zbroj prva tri člana geometrijskog niza iznosi 91. Ako im dodamo redom 25, 27 i 1 dobijemo
tri uzastopna člana aritmetičkog niza. Odredi sedmi član u geometrijskom nizu.
Rješenje 076
Ponovimo!
Svaki član aritmetičkog niza (osim prvog) jednak je aritmetičkoj sredini dvaju susjednih članova
(prethodnika i sljedbenika):
a +a
an = n−1 n+1 ⇒ 2 ⋅ an = an−1 + an+1.
2
Niz (an) je geometrijski niz ako je svaki član počevši od drugog jednak prethodnom članu
pomnoženom s konstantom q ≠ 0, tj.
a = an ⋅ q , n ≥ 1.
n+1
Opći član geometrijskog niza s prvim članom a1 i kvocijentom q ≠ 0 ima oblik
n −1
an = a ⋅ q , n ≥ 1.
1
Budući da zbroj prva tri člana geometrijskog niza iznosi 91, dobije se jednadžba:

a1 + a1 ⋅ q + a1 ⋅ q
2
(
= 91 ⇒ a1 ⋅ 1 + q + q
2
) = 91.
Članovima geometrijskog niza dodamo redom 25, 27 i 1:

13
 2
a1 + 25 , a1 ⋅ q + 27 , a1 ⋅ q + 1.
Sada se dobiju tri uzastopna člana aritmetičkog niza pa vrijedi jednadžba:
2 2
( )
2 ⋅ a1 ⋅ q + 27 = a1 + 25 + a1 ⋅ q + 1 ⇒ 2 ⋅ a1 ⋅ q + 54 = a1 + a1 ⋅ q + 26 ⇒
2 2
⇒ 2 ⋅ a1 ⋅ q − a1 − a1 ⋅ q = 26 − 54 ⇒ − a1 + 2 ⋅ a1 ⋅ q − a1 ⋅ q = − 28 / ⋅ ( − 1) ⇒
2
⇒ a1 − 2 ⋅ a1 ⋅ q + a1 ⋅ q = 28 ⇒ a1 ⋅ 1 − 2 ⋅ q + q
2
= 28. ( )
Rješavamo sustav jednadžbi:

( 2 ) = 91  ⇒ podijelimo ⇒ a1 ⋅ (1 + q + q 2 ) = 91 ⇒ a1 ⋅ (1 + q + q 2 ) = 13 ⇒
a1 ⋅ 1 + q + q
  jednadžbe 
a1 ⋅ (1 − 2 ⋅ q + q ) = 28  a1 ⋅ (1 − 2 ⋅ q + q ) 28 a1 ⋅ (1 − 2 ⋅ q + q ) 4
2   2 2

2
  pomnožimo
⇒
1+ q + q
1− 2 ⋅ q + q

2

= 

13
4
⇒ ( ) (
''dijagonalno''
)
⇒ 13 ⋅ 1 − 2 ⋅ q + q
2
= 4⋅ 1+ q + q
2
⇒

2 2 2 2
⇒ 13 − 26 ⋅ q + 13 ⋅ q = 4 + 4⋅q + 4⋅q ⇒ 13 − 26 ⋅ q + 13 ⋅ q − 4 − 4⋅q − 4⋅q =0 ⇒

2 2 3⋅ q
2 
− 10 ⋅ q + 3 = 0
⇒ 9⋅q − 30 ⋅ q + 9 = 0 / : 3 ⇒ 3 ⋅ q − 10 ⋅ q + 3 = 0 ⇒  ⇒
a = 3 , b = −10 , c = 3 
a = 3 , b = −10 , c = 3 
 10 ± 100 − 4 ⋅ 3 ⋅ 3 10 ± 100 − 36
⇒ − b ± b − 4 ⋅ a ⋅ c  ⇒ q1,2 =
2 ⇒ q1,2 = ⇒
q1,2 =  2⋅3 6
2⋅a 
10 + 8  18 
q1 = q1 =  q1 = 3 
10 ± 64 10 ± 8 6   6 
⇒ q1,2 = ⇒ q1,2 = ⇒  ⇒  ⇒ 1 .
6 6 10 − 8  2 q2 = 
q2 = q2 = 3
6   6
Postoje dva geometrijska niza.
• Za kvocijent q = 3 odredimo prvi član a1:
q=3 

(
a1 ⋅ 1 + q + q
2
= 91  )
2
( )
 ⇒ a1 ⋅ 1 + 3 + 3 = 91 ⇒ a1 ⋅13 = 91 / : 13 ⇒ a1 = 7.

Sedmi član geometrijskog niza glasi:
a1 = 7 , q = 3 
 6
6  ⇒ a7 = 7 ⋅ 3 ⇒ a7 = 5103.
a7 = a1 ⋅ q 
1
• Za kvocijent q = odredimo prvi član a1:
3
1 
q=   1 1 2  1 1
3
 ⇒ a1 ⋅  1 + +    = 91 ⇒ a1 ⋅ 1 + +  = 91 ⇒
 3 3   3 9
(
a1 ⋅ 1 + q + q
2
= 91 
 )  
9 + 3 +1 13 9
⇒ a1 ⋅ = 91 ⇒ a1 ⋅ = 91 / ⋅ ⇒ a1 = 63.
9 9 13

14
Sedmi član geometrijskog niza glasi:
1 6
a1 = 63 , q = 
3  ⇒ a = 63 ⋅  1  ⇒ a = 63 ⋅ 1 ⇒ a = 7 .
7   7 7 81
6  3 729
a7 = a1 ⋅ q 
Vježba 076
Zbroj prva tri člana geometrijskog niza iznosi 26. Ako im dodamo redom 1, 6 i 3 dobijemo tri
uzastopna člana aritmetičkog niza. Koji su to brojevi?
Rezultat: 2, 6, 18.

Zadatak 077 (Tony, gimnazija)

Unutarnji kutovi konveksnog n-terokuta čine aritmetički niz s razlikom 5°. Ako je najveći kut
tog n-terokuta 160°, nađi n.
Rješenje 077
Ponovimo!
Zbroj svih unutarnjih kutova n-terokuta jednak je
0
sn = ( n − 2 ) ⋅ 180 .
Opći član aritmetičkog niza s prvim članom a1 i razlikom (diferencijom) d ima oblik
an = a + ( n − 1) ⋅ d ⇒ a = an − ( n − 1) ⋅ d .
1 1
Zbroj prvih n članova aritmetičkog niza:
n n n
sn = ⋅  a1 + an  ili sn = ⋅  2 ⋅ a1 + ( n − 1) ⋅ d  ili sn = ⋅  2 ⋅ an − ( n − 1) ⋅ d  .
2 2 2
Budući da unutarnji kutovi konveksnog n-terokuta čine aritmetički niz s razlikom 5°, a najveći kut tog
n-terokuta je 160°, slijedi:
an = 160 , d = 5 
 n 
n  sn = ⋅  2 ⋅160 − ( n − 1) ⋅ 5  n
sn = ⋅  2 ⋅ an − ( n − 1) ⋅ d   ⇒ 2  ⇒ ⋅  2 ⋅ 160 − ( n − 1) ⋅ 5 = ( n − 2 ) ⋅180 ⇒
2   2
sn = ( n − 2 ) ⋅ 180 
sn = ( n − 2 ) ⋅ 180 
n n
⇒ ⋅ [320 − 5 ⋅ n + 5] = ( n − 2 ) ⋅ 180 ⇒ ⋅ [325 − 5 ⋅ n ] = ( n − 2 ) ⋅ 180 / ⋅ 2 ⇒ n ⋅ [325 − 5 ⋅ n] = ( n − 2 ) ⋅ 360 ⇒
2 2
2 2 2
⇒ 325 ⋅ n − 5 ⋅ n = 360 ⋅ n − 720 ⇒ 325 ⋅ n − 5 ⋅ n − 360 ⋅ n + 720 = 0 ⇒ − 5 ⋅ n − 35 ⋅ n + 720 = 0 / : ( − 5) ⇒

a = 1 , b = 7 , c = − 144 
2 n
2

+ 7 ⋅ n − 144 = 0 
⇒ n + 7 ⋅ n − 144 = 0 ⇒  ⇒ −b ± b − 4⋅a ⋅c  ⇒
2
a = 1 , b = 7 , c = − 144  n1,2 = 
2⋅a 
−7 ± 49 − 4 ⋅1 ⋅ ( − 144 ) −7 ± 49 + 576 −7± 625
⇒ n1,2 = ⇒ n1,2 = ⇒ n1,2 = ⇒
2 ⋅1 2 2
− 7 + 25  18 
n1 = n1 = 
− 7 + 25 2  2 n1 = 9 
⇒ n1,2 = ⇒  ⇒  ⇒  ⇒ n = 9.
2 − 7 − 25  32  n2 = − 16 nema smisla 
n2 = n2 = −
2  2 
Vježba 077
Unutarnji kutovi konveksnog n-terokuta čine aritmetički niz s razlikom 20°. Ako je najveći kut
tog n-terokuta 120°, nađi n.
Rezultat: n = 4.

15
Zadatak 078 (Domagoj, maturant gimnazije)
3 3
Koliki su kutovi trokuta ako oni čine aritmetički niz, a zbroj njihovih sinusa iznosi + ?
2 2
Rješenje 078
Ponovimo!
a⋅ b = a ⋅ b.
Zbroj kutova u trokutu je 180°:
0
α + β + γ = 180 .
Niz (an) je aritmetički niz ako je svaki član niza, počevši od drugog, jednak prethodnom članu
uvećanom za konstantu d, tj.
a = a + d.
n+1 n
Niz je aritmetički, ako je razlika svakog člana i člana ispred njega stalna i iznosi d:
an − an−1 = d , n ≥ 2.
Broj d naziva se razlika (diferencija) aritmetičkog niza. Nekoliko prvih članova su
a1 , a1 + d , a1 + 2 ⋅ d , ...
Uočite da se tri uzastopna člana aritmetičkog niza mogu napisati na ova tri načina:
x , x + d , x + 2 ⋅ d ili x − d , x , x + d ili x − 2 ⋅ d , x − d , x.
Formula za transfornaciju
x+ y x− y
sin x + sin y = 2 ⋅ sin ⋅ cos .
2 2
Parnost funkcije kosinus
cos ( − x ) = cos x.
Označimo kutove trokuta sa
α − d , α , α + d.
Tada se dobiju dvije jednadžbe:

α − d + α + α + d = 180
0  α − d + α + α + d = 180
0 
 
3 3 ⇒ 3 3  ⇒
sin (α − d ) + sin α + sin (α + d ) = +  sin (α − d ) + sin α + sin (α + d ) = + 
2 2  2 2 
3 ⋅ α = 180
0
/: 3  α = 60
0 
 
⇒ 3 ⇒ 3  ⇒
3 3
sin (α − d ) + sin α + sin (α + d ) = +  sin (α − d ) + sin α + sin (α + d ) = + 
2 2  2 2 

(0
) 0 0 3
⇒ sin 60 − d + sin 60 + sin 60 + d = +
2 2
3
( 0
⇒ sin 60 − d +)2
3 0 3
+ sin 60 + d = +
2 2
3
⇒ ( ) ( )
(0
⇒ sin 60 − d + ) 2
3 0
( 3
+ sin 60 + d = +
2 2
3
) 0 0
) ( )
( 3
⇒ sin 60 − d + sin 60 + d = ⇒
2

60 − d − ( 60 + d )
0 0
0 0
60 − d + 60 + d 3
⇒ 2 ⋅ sin ⋅ cos = ⇒
2 2 2
0 0 0 0
60 − d + 60 + d 60 − d − 60 − d 3
⇒ 2 ⋅ sin ⋅ cos = ⇒
2 2 2

16
 0 0 0 0 0
60 − d + 60 + d 60 − d − 60 − d 3 120 −2⋅d 3
⇒ 2 ⋅ sin ⋅ cos = ⇒ 2 ⋅ sin ⋅ cos = ⇒
2 2 2 2 2 2

0 −2⋅d 3 0 3 3 3
⇒ 2 ⋅ sin 60 ⋅ cos = ⇒ 2 ⋅ sin 60 ⋅ cos ( − d ) = ⇒ 2 ⋅ ⋅ cos d = ⇒
2 2 2 2 2
3 3 3 1 3  racionalizacija 
⇒ 2⋅ ⋅ cos d = ⇒ 3 ⋅ cos d = /⋅ ⇒ cos d = ⇒   ⇒
2 2 2 3 2⋅ 3  nazivnika 
3 3 3⋅ 3 3⋅ 3 3
⇒ cos d = ⋅ ⇒ cos d = ⇒ cos d = ⇒ cos d = ⇒
2⋅ 3 3 2⋅ 9 2⋅3 2

 3 0
⇒ d = cos −1  ⇒ d = 30 .
 2 
 
Kutovi trokuta su:
, d = 30 
0 0
α = 60  0 0 0
 ⇒ 30 , 60 , 90 .
α −d , α , α +d 

Vježba 078
Nađi duljine stranica pravokutnog trokuta ako one čine aritmetički niz sa diferencijom 3 cm.
a=a a = 9 cm 
 2 2 2 
Rezultat: Naputak: b = a + 3  ⇒ a + ( a + 3) = ( a + 6 ) ⇒ ... ⇒ b = 12 cm  .
c = a+6   c = 15 cm 


Zadatak 079 (Maja, gimnazija)

U aritmetičkom nizu prvi član iznosi 1, a zbroj prvih pet članova jednak je četvrtini zbroja
idućih pet članova. Koji je to niz?
Rješenje 079
Ponovimo!
Niz (an) je aritmetički niz ako je svaki član niza, počevši od drugog, jednak prethodnom članu
uvećanom za konstantu d, tj.
a = an + d .
n+1
Broj d naziva se razlika (diferencija) aritmetičkog niza.
Opći član aritmetičkog niza s prvim članom a1 i razlikom d ima oblik
an = a1 + ( n − 1) ⋅ d .
Ako sve članove aritmetičkog niza izrazimo pomoću prvog člana a1 i razlike d, dobije se
a1 = 1 

1  ⇒
(
a1 + a2 + a3 + a4 + a5 = ⋅ a6 + a7 + a8 + a9 + a10 
4 
)
a1 = 1 

1  ⇒
(
a1 + a1 + d + a1 + 2 ⋅ d + a1 + 3 ⋅ d + a1 + 4 ⋅ d = ⋅ a1 + 5 ⋅ d + a1 + 6 ⋅ d + a1 + 7 ⋅ d + a1 + 8 ⋅ d + a1 + 9 ⋅ d 
4 
)

17
 a1 = 1 
 1 1
1  ⇒ 5 ⋅ 1 + 10 ⋅ d = ⋅ ( 5 ⋅ 1 + 35 ⋅ d ) ⇒ 5 + 10 ⋅ d = ⋅ ( 5 + 35 ⋅ d ) ⇒
(
5 ⋅ a1 + 10 ⋅ d = ⋅ 5 ⋅ a1 + 35 ⋅ d 
4 
) 4 4

1
⇒ 5 + 10 ⋅ d = ⋅ ( 5 + 35 ⋅ d ) / ⋅ 4 ⇒ 20 + 40 ⋅ d = 5 + 35 ⋅ d ⇒ 40 ⋅ d − 35 ⋅ d = 5 − 20 ⇒
4
⇒ 5 ⋅ d = − 15 / : 5 ⇒ d = − 3.
Traženi niz (slijed) glasi:
a1 = 1 , d = − 3 

 ⇒ 1, − 2, − 5, − 8, ...
an+1 = an + d  
Vježba 079
U aritmetičkom nizu prvi član iznosi 1, a zbroj prva dva člana jednak je četvrtini zbroja iduća
dva člana. Koji je to niz?
Rezultat: 1, 7, 13, 19, ...

Zadatak 080 (Maja, gimnazija)

Nađi aritmetički niz u kojem, koliko god članova zbrojili, uvijek je zbroj jednak trostrukom
kvadratu broja članova.
Rješenje 080
Ponovimo!
Niz (an) je aritmetički niz ako je svaki član niza, počevši od drugog, jednak prethodnom članu
uvećanom za konstantu d, tj.
a = an + d .
n+1
Broj d naziva se razlika (diferencija) aritmetičkog niza.
Opći član aritmetičkog niza s prvim članom a1 i razlikom d ima oblik
an = a1 + ( n − 1) ⋅ d .
Zbroj prvih n članova aritmetičkog niza dan je formulom
n
sn = ⋅  2 ⋅ a + ( n − 1) ⋅ d  .
2  1
Iz uvjeta zadatka slijedi:
2 n 2 n 2 2
sn = 3 ⋅ n ⇒ ⋅  2 ⋅ a1 + ( n − 1) ⋅ d  = 3 ⋅ n ⇒ [n≠0] ⇒ ⋅ 2 ⋅ a1 + ( n − 1) ⋅ d  = 3 ⋅ n /⋅ ⇒
2 2 n
⇒ 2 ⋅ a1 + ( n − 1) ⋅ d = 6 ⋅ n ⇒ 2 ⋅ a1 + n ⋅ d − d = 6 ⋅ n ⇒ 2 ⋅ a1 − d = 6 ⋅ n − n ⋅ d ⇒ 2 ⋅ a1 − d = ( 6 − d ) ⋅ n.

Budući da je n ≠ 0, jednadžba
2 ⋅ a1 − d = ( 6 − d ) ⋅ n
ekvivalentna je sustavu jednadžbi
2 ⋅ a1 − d = 0 

.
6−d = 0 
Sada je:
d 
2 ⋅ a1 − d = 0 
 
2 ⋅ a1 = d  
2 ⋅ a1 = d / : 2
a1 =  6
 ⇒  ⇒  ⇒ 2  ⇒ a1 = ⇒ a1 = 3.
6−d = 0  −d = −6 
 − d = − 6 / ⋅ ( − 1)   2
d =6
Traženi niz (slijed) glasi:

18
 a1 = 3 , d = 6 

 ⇒ 3, 9, 15, 21, ...
an+1 = an + d 
Vježba 080
Nađi aritmetički niz u kojem, koliko god članova zbrojili, uvijek je zbroj jednak dvostrukom
kvadratu broja članova.
Rezultat: 2, 6, 10, 14, 18, ...

19