December 2021 (№20)

Volume 7; Issue 5; Page No. 109-123

ISSN: 2346-7916 (Print)
ISSN: 2587-5043 (Online)

INTERNATIONAL JOURNAL OF LAW: “LAW AND WORLD“ www.lawandworld.ge

https://doi.org/10.36475/7.5.7 Licensed under: CC BY-SA

Legal Status and Rights of the Pet

(companion) Animals and Ensuring Their
Harmonious Coexistence with Citizens
According to Legislation of Georgia
Kakhaber Ioseliani
Iv. Javakhishvili Tbilisi State University, Master of Law, German Society for International Cooperation
(GIZ), Lawyer – Member of the LEPL Georgian Bar Association

ARTICLE INFO ABSTRACT

The goal of the present article is to give the reader an insight in
Article History: the problems of regulating pet issues in Georgia, as well as ongoing
Received 6.10.2021 trends and up-to-date views in the European countries, to identify
Accepted 26.10.2021 the causes of problems of legal regulation and management in the
Published 20.12.2021 given field and to give an impetus to those interested in the topic
and problems to find ways to address the problem.
The source of the article was the effective legislation of Geor-
Keywords: gia, which was duly studied, including the normative acts adopted
by the central authority and municipal bodies, as wellas the nation-
Pet, Right,
al legislations of the European countries, international legal docu-
Humane
ments and the managerial practice of the branch in Georgia.
Following the study of the problem considered in the article, it was
found that Georgia lacks a single legal framework to systematically
and thoroughly regulate pet issues. Neither does the country have
a legislative act that would define the status of pets. Consequently,
there is no quality and comprehensive legal document at the munici-
pal level derived from the nationwide legislative act. There have been
attempts at the levels of both, the central government and concrete
municipalities, to address pet issues. However, such attempts are
fragmental and non-systemic and fail to cover complex measures.
As a result, it is impossible to obtain a desirable outcome in respect
of safety of people and animals and protection of animal rights.

“LAW AND WORLD“ 89

 INTERNATIONAL JOURNAL OF LAW: “LAW AND WORLD“ www.lawandworld.ge

შინაური ბინადარი (კომპანიონი)

ცხოველების სამართლებრივი სტატუსი,
მათი უფლებები და მოქალაქეებთან
თანაარსებობის ჰარმონიული
გარემოს უზრუნველყოფა ქართული
კანონმდებლობის მიხედვით

კახაბერ იოსელიანი
ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, სამართლის მაგისტრი,
გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოება (GIZ), ადვოკატი, საქართველოს
ადვოკატთა ასოციაციის წევრი

საკვანძო სიტყვები: შინაური ბინადარი ცხოველი, უფლება, ჰუმანური

შესავალი ლების ჩამოყალიბებით. თანამედროვე კანო-

ნმდებელმა ცხოველი ჩათვალა არა მხოლოდ
თანამედროვე ევროპის ქვეყნებში მნიშ- საკუთრების ობიექტად, რომელზეც ადამიანი
ვნელოვანი ყურადღება ეთმობა ცხოველთა ბატონობს, არამედ არსებად, რომელსაც აქვს
უფლებების დაცვას, მათთვის უსაფრთხო უფლება სიცოცხლეზე, ჯანმრთელობასა და
გარემოს შექმნასა და მიუსაფარ შინაურ ბი- უსაფრთხო გარემოში ყოფნაზე.
ნადარ (კომპანიონ) ცხოველებთან დაკავ- დღეის მდგომარეობით, მსოფლიო და
შირებულ საკითხებს. აღნიშნული ქვეყნების რეგიონალური (ევროპა) მასშტაბით, შინა-
კანონმდებლობა, რომელიც ადგენს სხვა- ურ ცხოველებთან დაკავშირებულ საკით­ხებს
დასხვა ტიპის სასჯელს, თუ იძულების სხვა (უფლებები, გარანტიები, უსა­ფრთხოება), გა-
ღონისძიე­ბებს, მმართველობითი საქმიანო- რდა ეროვნული კანონმ­დებლობებისა, არეგუ-
ბის მეთოდებს, მიდგომებს, სტანდარტებს, ლირებს შინაური ცხოველების დაცვის ევრო-
უკანასკნელი ათწლეულების მანძილზე პერი- პული კონვენცია (სტრასბურგი, 13.XI.1987),
ოდულად იხვეწებოდა; საკანონმდებლო რე- ხოლო მსოფლიო მასშტაბით მოქმედებს ცხო-
გულაციებით მყარდებოდა შინაური ბინადარი ველთა უფლებების საერთაშორისო ლიგის
ცხოველების უფლებები და გარანტიები, რაც მიერ შემუშავებული ცხოველთა უფლებების
განპირობებული იყო ცხოველის, როგორც მსოფლიო დეკლარაცია.
ბუნების უმნიშვნელოვანესი მემკვიდრეობის აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ საქა-
ობიექტად აღიარებით და მისი, როგორც ცო- რთველო არ წარმოადგენს შინაური ცხო-
ცხალი არსებისადმი ჰუმანური დამოკიდებუ- ველების დაცვის ევროპული კონვენციის

90 “LAW AND WORLD“

ხელმომწერ სახელმწიფოს, თუმცა, საქართვე- მმართველობის საუკეთესო პრაქტიკის და
ლო გაწევრიანებულია ცხოველთა დაცვის დადგენილი სტანდარტების იმპლემენტაციის
საერთაშორისო ორგანიზაციაში, რომელიც პროცესი. 2018 წლის 23 მარტს საქართველოს
შეიმუშავებს მხოლოდ სარეკომენდაციო ხა- კონსტიტუციაში შეტანილ იქნა ცვლილებები,
სიათის ნორმატივებს და სტანდარტებს. რომელთა თანახმად, ზემოაღნიშნული ე.წ.
ევროკავშირის წევრი ქვეყნების, მათ შო- „კარგი მართველობის“ მიზნის მისაღწევად,
რის, ზემოაღნიშნული ევროკონვენციის ხე- კონ­სტიტუციაში ცალკე მუხლებად აისახა „სა-
ლმომწერი სახელმწიფოების ეროვნული მართლებრივი სახელმწიფოს“, „სოციალური
კანონმდებლობები, ცხოველთა უფლებების სახელმწიფოს“, „სამართლიანი ადმინისტრა-
დაცვის ნაწილში, მთლიანად ეფუძნება რეგი- ციული წარმოების“ პრინციპები2. საქართვე-
ონში აღიარებულ სტანდარტებს. ცხოველთა ლოს ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქ-
უფლებების მყარი სამართლებრივი საფუძ- ტურებში ინტეგრაციის სახელმწიფოებრივი
ვლების არსებობიდან და მკაფიო რეგული- ნება და მიზანი აისახა კონსტიტუციის 78-ე
რებიდან გამომდინარე, უზრუნველყოფილია მუხლში, რომლის თანახმად, საქართველოს
შინაურ ცხოველებთან დაკავშირებული სხვა სახელმწიფოს ნება, პოლიტიკური მიმართუ-
საკითხების, მათ შორის, უსაფრთხოების სა- ლება და საჯარო მმართველობის მაღალი
კითხების რეგულირება. მაგალითად, ნორ- კულტურისკენ მისწრაფება განისაზღვრა შე-
ვეგიასა და ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში მდეგნაირად:
აკრძალულია მებრძოლი ჯიშის ძაღლების გა- „კონსტიტუციურმა ორგანოებმა თავიანთი
სხვისება, გამრავლება, ქვეყნის ტერიტორია- უფლებამოსილების ფარგლებში მიიღონ ყვე-
ზე შეყვანა და ა.შ. ამავე ქვეყნის კანონმდებ- ლა ზომა ევროპის კავშირსა და ჩრდილოატ-
ლობებით დადგენილია მკაცრი სანქციები, ლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში
როგორც სისხლისსამართლებრივი, ასევე, საქართველოს სრული ინტეგრაციის უზრუნ-
ადმინისტრაციულსამართლებრივი კუთხით.1 ველსაყოფად“.
ამით დაცულია ე.წ. თანაზომიერების პრინცი- აღნიშნული ვალდებულება – ევროკავ-
პი, რაც გულისმობს სახელმწიფოს იძულების შირში სრული ინტეგრაცია, თავის თავში მო-
ღონისძიებების (სახელმწიფოს ჩარევა უფლე- იცავდა, ასევე, შიდასახელმწიფოებრივი პო-
ბებში) და ცხოველთა, ასევე, მათზე მზრუნველ ლიტიკის და მმართველობის სტანდარტების
პირთა, უფლებების და გარანტიების პროპო- ევროპის ქვეყნების სტანდარტებთან შესა-
რციულობას. ბამისობაში მოყვანას, მათ შორის, საკანონ-
მდებლო ბაზის სრულყოფას. სწორედ, სამა-
რთლებრივი, სოციალური სახელმწიფოს და
შინაური ბინადარი „კარგი მმართველობის“ პრინციპების განხო-
ცხოველებთან დაკავშირებული რციელების მიზნით, საქართველომ, ერთგვა-
საკითხების რეგულირება რად, დაიწყო შინაურ ბინადარ ცხოველებთან
საქართველოში დაკავშირებული საკითხების რეგულირების
და შემუშავებული რეგულაციების ევროპის
საქართველო, როგორც ზემოთ აღვნიშ- ქვეყნების კანონმდებლობასთან და პრაქტი-
ნეთ, არ არის შინაური ცხოველების დაცვის კასთან მისადაგების პროცესი. თუმცა, მიუხე-
ევროპული კონვენციის ხელმომწერი სახე- დავად აღნიშნულისა, დღეის მდგომარეობით,
ლმწიფო, თუმცა, საქართველომ, ევროკავ- საკანონმდებლო ბაზა არ არის სრულყოფი-
შირთან ასოცირების შეთანხმების ხელმო- ლი. შესაბამისად, აღნიშნული სფეროს სამა-
წერისა და ამ შეთანხმების ფარგლებში ე.წ. რთლებრივი რეგულირება არ არის სისტემა-
„კარგი მმართველობის” შესახებ ვალდებუ- ტიზებული და სათანადოდ მოწესრიგებული.
ლების აღების შემდგომ, დაიწყო ეროვნული საქართველოში მიმდინარე ეტაპზე, შინა-
კანონმდებლობის ევროპული კანონმდებ- ურ ცხოველებთან დაკავშირებულ საკითხებს
ლობასთან მისადაგების, ევროპის ქვეყნების არეგულირებს შემდეგი ნორმატიული აქტები:

1 Regulations on dogs. https://lovdata.no/dokument/SF/ 2 საქართველოს კონსტიტუციის მე-4, მე-5 და მე-18

forskrift/2004-08-20-1204 მუხლები.

“LAW AND WORLD“ 91

 1. საქართველოს ორგანული კანონი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი კო­­ნ­
„ადგილობრივი თვითმმართველობის ტროლის უფლებამოსილება სახელმწიფოს
კოდექსი“-ს მე-16 მუხლის მე-2 ნაწილის მიერ გადანაწილებულია ცენტრალური და
„რ“ ქვეპუნქტი ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებზე.
2. საქართველოს ნარჩენების მართ­ვის ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგა-
კოდექსი ნოების კომპეტენციაში შედის შინაური ცხოვე-
3. საქართველოს მთავრობის 2018 წლის ლების მოვლა-პატ­რონობის და პოპულაციე-
28 ივნისის #345 დადგენილებით და- ბის მართვის წესების შემუშავება, აღნიშნული
მტკიცებული „ვეტერინარული საქმი- წესების დაცვის კონტროლი და აღსრულება3.
ანობის განმახორციელებელი ბიზ- ცენტრალური ხელისუფლება, უფლებამოსი-
ნესოპერატორების საქმიანობასთან ლი უწყებების მეშვეობით, უზრუნველყოფს
დაკავშირებული მოთხოვნები“ ცხოველთა მიმართ კრიმინოგენული მდგო-
4. საქართველოს მთავრობის 2015 წლის მარეობის და დაავადებების გავრცელების
14 ივლისის #348 დადგენილებით და- კონტროლს. თუმცა, აღსანიშნავია ცენტრა-
მტკიცებული „ცხოველთა გადამდები ლური და ადგილობრივი ხელისუფლების
დაავადებების საწინააღმდეგო პრო- კომპეტენციათა კვეთა ზემოაღნიშნულ სფე-
ფილაქტიკურ-საკარანტინო ღონისძიე- როებში. ზოგიერთ შემთხვევაში, გარკვეული
ბათა განხორციელების წესები“ ღონისძიებები ურთიერთთანამშრომლობის,
5. საქართველოს მთავრობის 2018 წლის ურთიერდახმარების გზით და კოორდინირე-
16 ნოემბრის #551 დადგენილებით ბულად ხორციელდება. მაგალითად, ადმი-
დამტკიცებული „შინაური ბინადარი ნისტრაციული გადაცდომების კონტროლის
ცხოველების საქართველოს საბაჟო მიმართულებით იკვეთება შინაგან საქმეთა
საზღვარზე არაკომერციული გადაა- სამინისტროს შესაბამისი უწყებების და მუნი-
დგილების წესი” ციპალიტეტის უფლებამოსილი ორგანოების
6. საქართველოს სისხლის სამართლის კომპეტენციები – სანიტარულ-ჰიგიენური ნო-
კოდექსის 259-ე მუხლი რმების დაცვის კონტროლის სფეროში (ცხო-
7. საქართველოს ადმინისტრაციულ სა­ ველის ფეკალიებით, ლეშთ საზოგადოებრივი
მა­რთალდარღვევათა კოდექსის 103-ე, სივრცის დაბინძურება)4.
104-ე, 172-ე მუხლები. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ მუნიცი-
აღნიშნული აქტების მოქმედების სფერო- პალიტეტის უფლებამოსილი ორგანოები და
ები და რეგულირების საგანი შეიძლება დაი- სოფლის მეურნეობის და გარემოს დაცვის სა-
ყოს შემდეგ სეგმენტებად, რომელიც თავისი მინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული
სპეციფიკურობით ხასიათდება: პირი სურსათის ეროვნული სააგენტო დაავა-
●● ცხოველთა უფლებები, სამოქალაქო დებების გავრცელების პროფილაქტიკურ და
წესრიგი და უსაფრთხოება საკარანტინე ღონისძიებებს სწორედ მუნიცი-
●● სამოქალაქო წესრიგი და უსაფ­­რთხო­ პალიტეტის ორგანოებთან ურთიერთთანამ-
ება; შრომლობის და ურთიერთდახმარების გზით
●● დაავადებების გავრცელების კონტრო- ახორციელებს, მაგალითად, საკარანტინე
ლი. ზონიდან ცხოველის გაყვანა-იზოლაციას და
ზემოაღნიშნული ჩამონათვალიდან გა- შემდგომ დაკვირვებას ახორციელებს მუნიცი-
მომდინარე, შინაურ ბინადარ ცხოველებთან პალიტეტის უფლებამოსილი ორგანო, ხოლო
დაკავშირებული საკითხების რეგულირება საკარანტინე ღონისძიებების შემუშავებას და
და კონტროლი – საჯარო მართლწესრიგის განხორციელებას (ტერიტორიის შეწამვლა,
დაცვა ხორციელდება, როგორც ადმინისტრა- ცხოველების გადაცრა) უზრუნველჰყოფს ცე-
ციულ-სამართლებრივი ბერკეტებით, ასევე ნტრალური ხელისუფლების ორგანო – სამი-
სისხლის სამართლის კანონმდებლობის მე-
შვეობით, როგორც მუნიციპალურ, ასევე, სა- 3 საქართველოს თვითმმართველობის კოდექ-
ხელმწიფოს ცენტრალურ მმართველობით სისმე-16 მუხლის, მეორე ნაწილი, „რ“ ქვეპუნქტი.
დონეზე. 4 საქართველოს ნარჩენების მართვის კოდექსი,
33-ე და 47-ე მუხლები.

92 “LAW AND WORLD“

ნისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული საქართველოში შინაურ ბინადარ ცხოველებ-
პირი სურსათის ეროვნული სააგენტო5. თან დაკავშირებით არ არსებობს საკანონ-
შინაური ბინადარი ცხოველების მოვ- მდებლო ან კანონქვემდებარე ნორმატიული
ლა-პატრონობის დეტალური წესები, რო- აქტი, რომელიც მთელი ქვეყნის მასშტაბით
მელიც მოიცავს ცხოველის პატრონის ვა- დაადგენდა საერთო მიზნებს, სახელმძღვა-
ლდებულებებს (ცხოველის კეთილდღეობის ნელო სტანდარტებს, მეთოდებს, მიდგომებს;
უზრუნველყოფა, ცხოველის ფლობისას სპე- განსაზღვრავდა სფეროს სპეციფიკურ ცნებე-
ციფიკური სამოქალაქო მართლწესრი­გის ბს და აღნიშნული სამართლებრივი ურთიე-
დაცვა – სანიტარულ-ჰიგიენური ნო­რ­მები, რთობების ბრუნვის მონაწილეთა სტატუსს და
უსაფრთხოება, ვეტერინარული მკუ­რნალობა უფლება-მოვალეობებს, რაც სასიცოცხლოდ
და ვაქცინაცია) დადგენილია მუნიციპალი- მნიშვნელოვანია სფეროს ეფექტური რეგუ-
ტეტების წარმომადგენლობითი ორგანოების ლირებისა და მართვისთვის, მით უფრო იმ
მიერ. მუნიციპალიტეტებს, ასევე, მინდობილი ფონზე, როდესაც საქართველოს მიერ სა-
აქვთ უპატრონო ცხოველებთან დაკავშირებუ- ჯარო მმართველობის დეცენტრალიზაციის
ლი საკითხების რეგულირება და გადაწყვეტა. მიმართულების არჩევის გამო მთელი რიგი
კერძოდ, საქართველოს ორგანული კა- საკითხების რეგულირება და გადაწყვეტა,
ნონი „ადგილობრივი თვითმმართველო­ბის მათ შორის, შინაურ ბინადარ ცხოველებთან
კოდექსის“ მე-16 მუხლით განსაზღვრულია დაკავშირებული საკითხებისა, მინდობილი
მუნიციპალიტეტის საკუთარი (ექსკლუზი­ური) აქვთ მუნიციპალიტე­ტებს. ადგილობრივი ხე-
უფლებამოსილებები. აღნიშნული მუხლის ლისუფლებების მიერ მიღებული ადგილობ-
მე-2 ნაწილის „რ“ ქვეპუნქტის თა­ნახმად, მუნი- რივი მნიშვნელობის წესები ნაწილობრივ ეხე-
ციპალიტეტის ერთ-­ერთ უფლებამოსილებად ბა და არეგულირებს შინაურ ცხოველებთან
განსაზღვრულია: „შინაური ცხოველების ყო- დაკავშირებულ საკითხებს, შეიცავს უამრავ
ლის წესების დადგენა და უპატრონო ცხოვე- ხარვეზს და რიგი საკითხები რეგულირების
ლებთან დაკავშირებული საკითხების გადა- მიღმაა დარჩენილი ან არასათანადოდ, არა-
წყვეტა“. რელევანტურად არის მოწესრიგებული.
ადგილობრივი თვითმმართველობის კო- საკანონმდებლო აქტის არარსებობა პრო-
დექსის 16-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „რ“ ქვეპუნ- ბლემურია იმ თვალსაზრისით, რომ შინაური
ქტის საფუძველზე, საქართველოს მხოლოდ ბინადარი ცხოველების საკითხი და მასთან
თერთმეტ მუნიციპალიტეტში (თბილისი, მცხე- დაკავშირებული პრობლემები, რა თქმა უნდა,
თა, ხაშური, გორი, რუსთავი, ახალქალაქი, აისახება მუნიციპალიტეტებზე, თუმცა ეს
დუშეთი, ვანი, ჩხოროწყუ, წყალტუბო, ჩოხა- პრობლემები და თავად რეგულირების ობი-
ტაური, ფოთი), მათ შორის, თბილისის მუნი- ექტი – შინაური ბინადარი ცხოველი, თავისი
ციპალიტეტში, მიღებულ იქნა შინაური ბინა- მნიშვნელობით წარმოადგენს არა ადგილო-
დარი ცხოველების მოვლა-პატრონობისა და ბრივი მნიშვნელობის საკითხს, არამედ, მისი
პოპულაციების მართვის წესი. მნიშვნელობა და გამომწვევი პრობლემები
მიუხედავად შინაურ ბინადარ ცხოველებ- ცდება ერთი კონკრეტული მუნიციპალიტეტის
თან დაკავშირებით არაერთი ნორმატიული საზღვრებს. შინაური ბინადარი ცხოველების
აქტის არსებობისა, სფეროს ეფექტური მართ- საერთაშორისოდ აღიარებული უფლებების
ვა მაინც ვერ ხორციელდება, რაც უმეტესწი- ფონზე, დაუშვებელია სხვადასხვა მუნიციპა-
ლად განპირობებულია ზემდგომი, ცენტრალუ- ლიტეტში განსხვავებული მიდგომები, პრაქტი-
რი ხელისუფლების მიერ ამ მიმართულებით კა და მართვის მეთოდოლოგია არსებობდეს.
სტრატეგიული, პოლიტიკის დოკუმენტის, ან აღნიშნულის საილუსტრაციოდ, მაგა-
ნორმატიული აქტის არარსებობით. კერძოდ, ლითად, „ქალაქ ფოთის მუნიციპალიტეტის ტე-
რიტორიაზე ბინადარი შინაური ცხოველების
5 ცხოველთა გადამდები დაავადებების საწინა-
აღმდეგო პროფილაქტიკურ-საკარანტინო ღო- (ძაღლები, კატები და სხვა კომპანიონი ცხო-
ნისძიებათა განხორციელების წესების და- ველები) მოვლა-პატრონობის და მათი პოპუ-
მტკიცების შესახებ საქართველოს მთავრობის ლაციის მართვის წესის დამტკიცების შესახებ“
2015 წლის 14 ივლისის N348 დადგენილება, დანა- 2018 წლის 30 მაისის N13/22 დადგენილებით
რთი N5, მე-3 და მე-4 მუხლები.

“LAW AND WORLD“ 93

 დამტკიცებული მოვლა-პატრონობის წესი არ ბელია ქვეყნის შიგნით შინაური ცხოველების
მოიცავს ევთანაზიის საფუძვლებს სრულად, ევთანაზიის განსხვავებული საფუძვლები არ-
მათ შორის, არ ითვალისწინებს ცხოველის სებობდეს.
ევთანაზიას ცხოველისა და ადამიანისათვის გარდა ყოველივე ზემოაღნიშნულისა,
საშიში დაავადების არსებობის შემთხვევაში. მუნიციპალიტეტების მიერ მიღებული მოვ-
მასში განსაზღვრულია მართლსაწინააღმდე- ლა-პატრონობის წესები შეიცავს უამრავ ხა-
გო ქმედებები შინაურ ბინადარ ცხოველებ- რვეზს, ხარისხის, ასევე, მიზანშეწონილობისა
თან მიმართებაში, რომელიც ცდება მუნიცი- და ეფექტურობის კუთხით.
პალიტეტის ადმინისტრაციული კონტროლის რაც შეეხება ქ. თბილისის მუნიციპალი-
კომპეტენციის ფარგლებს და მისი ადმი- ტეტს, სადაც შინაური ბინადარი ცხოველების
ნისტრირებისთვის არ არის გათვალისწინე- საკითხი მეტად პრობლემურია, რაც დედაქა-
ბული შესაბამისი სამართლებრივი ნორმები ლაქის მასშტაბებითა და მოსახლეობის სიმ-
სისხლის სამართლისა და ადმინისტრაცი- ჭიდროვით არის განპირობებული, შინაურ
ულ სამართალდარღვევა­თა კოდექსებში. ცხოველებთან დაკავშირებულ ურთიერთო-
ამასთან, არსებითად მნი­შვნელოვანი საკი- ბებს არეგულირებს ქ. თბილისის მუნიციპა-
თხების კონტროლი მინ­დობილი აქვს არასა- ლიტეტის საკრებულოს 2015 წლის 6 აპრი-
მთავრობო ორგანიზაციას, თუმცა არ არის ლის #7-28 დადგენილებით დამტკიცებული „ქ.
ნორმატიულ აქტში – ტერმინთა განმარტებაში თბილისის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე
მითითებული, თუ ვინ იგულისხმება ამ ორგა- ცხოველების (ძაღლების, კატების) მოვლა-პა-
ნიზაციაში. ამავე ნორმატიულ აქტში აღრე- ტრონობის და მათი პოპულაციების მართვის
ულია უფლებამოსილ სუბიექტთა კომპეტენ- წესი“. აღნიშნული აქტი სხვა მუნიციპალიტე-
ციები და ა.შ. რაც მიზანშეუწონელია და არ ტების მიერ მიღებულ აქტებთან შედარებით
ეხმიანება „კარგი მმართველობის“ პრინციპე- სრულყოფილია, თუმცა საჭიროებს ცვლილე-
ბს და სტანდარტებს. ბებს – რიგი საკითხების დაზუსტებას, ახალი
ცალკეული მუნიციპალიტეტების მიერ და- საკითხების რეგულირების სფეროში მოქცე-
დგენილია ცხოველის ევთანაზიის სხვადა- ვას და დამატებითი კონტროლის მექანიზმე-
სხვა საფუძვლები, მათ შორის, ზოგიერთი ბის განსაზღვრას.
საფუძველი შესაძლოა იყოს სადავო, მაგა- შინაური ცხოველებისგან მომდინარე და-
ლითად, ქმნის თუ არა აღნიშნული ევთანა- ავადებების გავრცელების რისკების მართვის
ზიის საფუძველი (დაავადება) მომეტებულ საკითხებს არეგულირებს:
რისკს ადამიანებისათვის ან/და სხვა ცხოვე- ა) საქართველოს მთავრობის 2018 წლის
ლებისათვის და არის, თუ არა ეს საფუძველი 28 ივნისის #345 დადგენილებით და-
ევთანაზიისთვის ლეგიტიმური. ამ ნიშნით, აღ- მტკიცებული „ვეტერინარული საქმი-
სანიშნავია რუსთავის მუნიციპალიტეტი. კერ- ანობის განმახორციელებელი ბიზ-
ძოდ, „ქ. რუსთავის მუნიციპალიტეტში შინაური ნესოპერატორების საქმიანობასთან
ცხოველების (ძაღლები და კატები) მოვლა-პა- დაკავშირებული მოთხოვნები“
ტრონობისდა მათი პოპულაციების მართვის ბ) საქართველოს მთავრობის 2015 წლის
წესის დამტკიცების შესახებ“ ქ. რუსთავის მუ- 14 ივლისის #348 დადგენილებით და-
ნიციპალიტეტის საკრებულოს 2014 წლის 8 მტკიცებული „ცხოველთა გადამდები
აგვისტოს N10 დადგენილებით დამტკიცებუ- დაავადებების საწინააღმდეგო პრო-
ლი მოვლა-პატრონობის წესში, ევთანაზიის ფილაქტიკურ-საკარანტინო ღონისძიე-
საფუძვლად მითითებულია რამდენიმე იმგ- ბათა განხორციელების წესები“
ვარი ტიპის დაავადება, რომელიც მარტივად გ) საქართველოს ნარჩენების მართ­ვის
განკურნებადია ან/და ნაკლებად საშიშია და კოდექსი.
ექვემდებარება მკურნალობას. საქართველოს მთავრობის #345 დადგე-
ამასთან, შინაური ბინადარი ცხოველი- ნილებით დამტკიცებული ვეტერინარული
სათვის დადგენილი საერთაშორისო ჰუმანუ- საქმიანობის განმახორციელებელი ბიზნესო-
რი პრინციპებიდან გამომდინარე6, დაუშვე- პერატორების საქმიანობასთან დაკავშირე-

6 European Convention for the Protection of Pet Animals, Universal Declaration of Animal Rights.

94 “LAW AND WORLD“

ბული წესებით დადგენილია ვეტერინარული ვაში, მათი ევთანაზია (მოკვდინება ჰუმანუ-
საქმიანობის განმახორციელებელი ბიზნესო- რი – უმტკივნეულო მეთოდით). აღნიშნული
პერატორების მიერ – ვეტერინარული პრეპა- წესების თანახმად, ზოონოზური დაავადების
რატების საწარმოს, ვეტერინარული აფთია- დაფიქსირების შემთხვევაში, პროფილაქტი-
ქის, ვეტერინარული პრეპარატების საბითუმო კურ-საკარანტინე ღონისძიებების გატარების
ვაჭრობის ობიექტის, ვეტერინარული სამკურ- და შესაბამის ტერიტორიაზე კარანტინის გა-
ნალოს (კლინიკის), ვეტერინარული კოსმეტი- მოცხადების მიზნით, საქართველოს გარემოს
კური კაბინეტის, ზოომაღაზიის მოწყობისა და დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტ-
ცხოველთა თავშესაფრის საქმიანობასთან როს სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდე-
დაკავშირებულ მოთხოვნები. ბარებული საჯარო სამართლის იურიდიული
აღნიშნული მოთხოვნები ეხება დაავადე- პირი – სურსათის ეროვნული სააგენტო მი-
ბების გავრცელების პრევენციას, რისთვისაც მართავს მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ
ადგენს ტექნიკურ რეგლამენტს – ტექნიკუ- ორგანოს ან სახელმწიფო რწუნებულს რეგი-
რი ხასიათის მოთხოვნებს და სტანდარტებს, ონში და ეს უკანასკნელი აცხადებს კარანტი-
თუ როგორ და რა მასალით უნდა მოეწყოს ნს ტეროტორიაზე, სადაც დაფიქსირდება ზო-
კონკრეტული ობიექტი, რაც შემდგომში უზ- ონოზური დაავადება.
რუნველყოფს პრევენციული, მათ შორის, აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ 2015
დასუფთავების ღონისძიებების ეფექტურად წლის 14 ივლისის #348 დადგენილებით
განხორციელებას. აღნიშნული ნორმატიული დამტკიცებული „ცხოველთა გადამდები
აქტის თანახმად, უფლებამოსილ ორგანოდ დაავადებების საწინააღმდეგო პროფი-
განსაზღვრულია საქართველოს გარემოს და- ლაქტიკურ-საკარანტინო ღონისძიებათა გა-
ცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ნხორციელების წესები“ საჭიროებს ცვლილე-
სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდებარებუ- ბებს და დახვეწას. კერძოდ, აქტში მკაფიოდ
ლი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი – არ არის განმარტებული ცხოველთა კატეგო-
სურსათის ეროვნული სააგენტო. რიები, რომლებიც ექვემდებარეობიან ამა თუ
უშუალოდ დაავადებების გავრცელების იმ საკარანტინე ღონისძიებას, მაგალითად,
პრევენციის და კონტროლის საკითხებს ეხე- არ არის განმარტებული რას გულისხმობს „და-
ბა საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 14 ავადებაზე საეჭვო ცხოველი, რომელიც ექვე-
ივლისის #348 დადგენილებით დამტკიცებუ- მდებარება ევთანაზიას“, არ არის გამიჯნული
ლი „ცხოველთა გადამდები დაავადებების და დაკონკრეტებული რომელ საკარანტინო
საწინააღმდეგო პროფილაქტიკურ-საკარა- ღონისძიებას ახორციელებს ცენტრალური ხე-
ნტინო ღონისძიებათა განხორციელების წე- ლისუფლებიდან – საჯარო სამართლის იური-
სები“, რომელიც განსაზღვრავს ცხოველების- დიული პირი სურსათის ეროვნული სააგენტო
გან მომდინარე დაავადებებთან ბრძოლის და რომელს – მუნიციპალიტეტის უფლებამო-
ღონისძიებებს და მეთოდებს, განსაზღვრავს სილი ორგანო და ა.შ. და ღონისძიებების გა-
უფლებამოსილ სუბიექტებს და მათ როლსა ტარება დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედ-
და კომპეტენციებს აღნიშნული დაავადებებ- ვით, მხოლოდ ზეპირი კოორდინაციის გზით
თან ბრძოლის პროცესში. ამავე წესებით გან- ხორციელდება.
საზღვრულია ზოონოზური დაავადებების, მათ სანიტარულ-ჰიგიენური მართლწესრიგის
შორის, ცოფის პროფილაქტიკურ-საკარანტი- კონტროლი ხორციელდება როგორც მუნიცი-
ნე ღონისძიებები. აღნიშნული წესის მიზნე- პალიტეტების მიერ მიღებული მოვლა-პატრო-
ბისთვის, დაავადებებთან ბრძოლის ღონის- ნობის წესების, ასევე, ნარჩენების მართვის
ძიებების განხორციელების პროცესში სსიპ კოდექსის 33-ე-34-ე მუხლების საფუძველზე.
„სურსათის ეროვნულ სააგენტოსთან“ ერთად მაგალითად, ქ. თბილისის მუნიციპა­
მონაწილეობს მუნიციპალიტეტის უფლება- ლიტეტის მიერ დადგენილი შინაური ცხოველე-
მოსილი ორგანო, რომელსაც ევალება სა- ბის მოვლა-პატრონობის წესით განსაზღვრუ-
კარანტინე ღონისძიებების ნაწილობრივ აღ- ლია ცხოველის პატრონის ვალდებულება
სრულება, კერძოდ, ცხოველების იზოლაცია – დაასუფთავოს მის მფლობელობაში არსე-
და კანონმდებლობით დადგენილ შემთხვე- ბული ცხოველის მიერ დაბინძურებული საზო-

“LAW AND WORLD“ 95

 გადოებრივი სივრცე. მსგავსი აკრძალვა და შინაური ბინადარი ცხოველების საქართვე-
საჯარიმო სანქცია გათვალისწინებულია სა- ლოს საბაჟო საზღვარზე არაკომერციული
ქართველოს ნარჩენების მართვის კოდექსის გადაადგილების დროს ცხოველთა ჯანმრ-
33-ე-34-ე მუხლებით, კერძოდ, „ადმინისტრა- თელობის მოთხოვნებს და ასეთი გადაადგი-
ციულ ჯარიმას ექვემდებარება: ლების დროს შესაბამისობის შემოწმების წე-
ა) ძაღლის ან სხვა შინაური ცხოველის სებს. ამ წესით დადგენილ პროცედურებს და
მცირე ოდენობის ფეკალური მასით ტე- კონტროლს კომპეტენციის ფარგლებში, ახო-
რიტორიის დაბინძურება რციელებს გარემოს დაცვისა და სოფლის მე-
ბ) ცხოველის სხეულის ნარჩენებით გარე- ურნეობის სამინისტროს კონტროლს დაქვე-
მოს დანაგვიანება“. მდებარებული დაქვემდებარებული საჯარო
ამავე კოდექსის 47-ე მუხლის მე-6-7, მე-8, სამართლის იურიდიული პირი − სურსათის
მე-11 და მე-12 ნაწილების თანახმად, ზემოაღ- ეროვნული სააგენტო და საქართველოს ფინა-
ნიშნული სამართალდარღვევის შემთხვევაში, ნსთა სამინისტროს მმართველობის სფეროში
საქმის განხილვისა და საჯარიმო სანქციის გა- შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიული
მოყენების უფლება აქვთ: მუნიციპალიტეტის პირი − შემოსავლების სამსახური. აღნიშნუ-
უფლებამოსილ ორგანოს, შინაგან საქმეთა ლი წესის თანახმად, ხორციელდება ქვეყნის
სამინისტროს უფლებამოსილი ორგანოს თა- ტერიტორიაზე შესამოსაყვანი შინაური ბინა-
ნამშრომლებს და გარემოს დაცვისა და სო- დარი ცხოველების იდენტიფიკაცია და ჯან-
ფლის მეურნეობის სამინისტროს სისტემაში მრთელობის მდგომარეობის დადგენა, რათა
შემავალი დაწესებულების თანამშრომლებს. თავიდან იქნეს არიდებული დაავადებული ან
მოცემულ შემთხვევაში აღსანიშნავია ის არაიდენტიფიცირებული ან/და არაუფლება-
გარემოება, რომ ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში მოსილი პირის მიერ ქვეყნის ტერიტორიაზე
არ არის მიღებული ნარჩენების მართვის კო- შინაური ბინადარი ცხოველის შემოყვანა.
დექსის 33-ე-34-ე მუხლების საფუძველზე შე-
საბამისი ნორმატიული აქტი, რითაც განისა-
ზღვრება კონტროლის განმახორცილებელი შინაური ბინადარი
უფლებამოსილი ორგანო და ადმინისტრაცი- ცხოველების უფლებები
ული სახდელის გამოყენების პროცედურა და და მათი დაცვის გარანტიები
არ არის შემუშავებული და დამტკიცებული
ადმინისტრაციული საჯარიმო ოქმის ფორმე- მსოფლიოს ცივილური ნაწილის მიერ ში-
ბი (მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტები). შესაბა- ნაური ბინადარი ცხოველების განსაკუთრე-
მისად, აღნიშნულ მუნიციპალიტეტებში მსგა- ბულ უფლებრივ რანგში აყვანის და მისი რო-
ვს სამართალდარღვევაზე რეაგირება ხდება გორც არა მხოლოდ საკუთრების ობიექტად,
მხოლოდ მუნიციპალიტეტის მიერ დადგენი- არამედ უფლების მქონე სუბიექტად განხილ-
ლი შინაური ცხოველის მოვლა-პატრონობის ვის პროცესმა განაპირობა ის გარემოება,
წესის დარღვევის საფუძვლით და გამოიყე- რომ აღნიშნულ ცხოველებთან დაკავშირებუ-
ნება საქართველოს ადმინისტრაციულ სამა- ლი რისკების მართვის ღონისძიებები შეიზღუ-
რთალდარღვევათა კოდექსის 103-ე მუხლი, და მათ მიმართ ნებისმიერი ღონისძიებების
რომელიც ითვალისწინებს განსხვავებული ჰუმანურად განხორციელების ვალდებულებე-
ოდენობის (გაცილებით მცირე) ფულად ჯარი- ბით და მათი სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის
მას, რაც თავის მხრივ, ადმინისტრირების ნა- დაცვის, მათი მოვლა-პატრონობის მავალდე-
კლებეფექტიან შედეგს იძლევა. ბულებელი ნორმების დადგენით.
ცხოველებისგან მომდინარე რისკების მა- საქართველოში შინაური ბინადარი ცხოვე-
რთვის ერთ-ერთ ინსტრუმენტს წარმოადგენს ლების უფლებების და გარანტიების რეგლამე-
საქართველოს მთავრობის 2018 წლის 16 ნო- ნტირება უზრუნველყოფილია მუნიციპალი-
ემბრის #551 დადგენილებით დამტკიცებული ტეტების მიერ მიღებული შინაური ბინადარი
„შინაური ბინადარი ცხოველების საქართვე- ცხოველების მოვლა-პატრონობის და პოპუ-
ლოს საბაჟო საზღვარზე არაკომერციული ლაციების მართვის წესებით, საქართველოს
გადაადგილების წესი”, რომელიც ადგენს სისხლის სამართლის კოდექსის 259-ე მუხლით

96 “LAW AND WORLD“

და საქართველოს ადმინისტრაციულ სამა- მიზანი, რასაც მოცემულ სფეროში აღნიშ-
რთალდარღვევათა კოდექსის 103-ე-104-ე და ნული კანონმდებლობა ემსახურება და შედე-
172-ე მუხლებით. გი, სასურველ და თანამედროვე სტანდარტე-
საქართველოში მუნიციპალიტეტების მიერ ბით გათვალისწინებულ ნიშნულამდე არ არის
მიღებული მოვლა-პატრონობის წესებით და- მიყვანილი, რაც განპირობებულია, როგორც
დგენილია ცხოველის კეთილდღეობის უზ- ქვეყანაში არსებული კანონმდებლობის ხა-
რუნველყოფის საშუალებები და აუცილებე- რვეზებით, ასევე, ცხოველების მიმართ საზო-
ლი მინიმალური მოთხოვნები, მათ შორის: გადოებაში არსებული მანკიერი ცნობიერე-
კვება-დაწყურვება, სათანადო საცხოვრისის ბით და არასწორი დამოკიდებულებებით.
გამოყოფა, ფიზიკური აქტივობა, ვეტერინა- მუნიციპალიტეტების მიერ მიღებული მოვ-
რული მკურნალობა, ცხოველის პატრონის ლა-პატრონობის წესები ძირითადად ადგენენ
ანგარიშვალდებულება და ა.შ. თუმცა, ხშირ შესაბამის სტანდარტებს ცხოველების საზო-
შემთხვევაში, მუნიციპალიტეტის მიერ დადგე- გადოებაში უსაფრთხო ინტეგრაციისათვის
ნილი ვალდებულებები და კანონმდებლობით და მხოლოდ ირიბად, შესაბამისი წესების და-
დადგენილი სანქციები და იძულების ღონის- დგენით უზრუნველყოფს ცხოველებისათვის
ძიებები არ ეხმიანება ერთმანეთს და არ არ- უსაფრთხო გარემოს შექმნას და მათი სიცოხ-
სებობს აღნიშნული ვალდებულების დაცვის ლის და ჯანმრთელობის დაცვას, რაც არასაკ-
კონტროლის ან/და იძულებითი ღონისძიებე- მარისი ინსტრუმენტია მიზნის მისაღწევად.
ბის გატარების ეფექტიანი მექანიზმები. მიუხედავად ცხოველის ჯანმრთელობის
საქართველოს ადმინისტრაციულ სამა- და სიცოცხლის წინააღმდეგ მიმართული ქმე-
რთალდარღვევათა კოდექსის 104-ე მუხ­ლის დების საქართველოს სისხლის სამართლის
თანახმად, ადმინისტრაციულ პასუხისმგებ- კოდექსით გათვალისწინებისა, სათანადოდ
ლობას (ფულადი ჯარიმა) ექვემდებარება ვერ ხერხდება დანაშაულის პრევენცია. რაც
„ცხოველისადმი არასათანადო მოპყრობა, მნიშვნელოვანწილად გამოწვეულია საქა-
რამაც მისი ტანჯვა, სხეულის დაზიანება, რთველოში აღნიშნული დანაშაულების და-
მისთვის ტკივილის მიყენება გამოიწვია, რო- ფიქსირების პრობლემით და ამ მხრივ საგამო-
გორც ერთჯერადად, ისე განსაზღვრული პე- ძიებო პრაქტიკა მეტად მწირია. პრობლემას
რიოდის განმავლობაში“. ქმნის თავად სისხლის სამართლის კოდექსის
საქართველოს სისხლის სამართლის კო- 259-ე მუხლის ბუნდოვანება, რაც ართულებს
დექსის 259-ე მუხლის თანახმად, შესაბამისი ნორმის სუბსუმციას, ანუ არსებული ფაქტო-
პირის სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებ- ბრივი გარემოებების შეფასებას და კანონის
ლობას იწვევს „ცხოველის წამება ან მისდამი შესაბამისი ნორმის სწორად შეფარდებას.
სასტიკი მოპყრობა, რამაც მისი დაღუპვა ან კერძოდ, მუხლში მითითებული დანაშაულის
დასახიჩრება გამოიწვია და ისჯება საზოგა- შემადგენლობა ჩამოყალიბებულია ქმედების
დოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით აღმნიშვნელი ზოგადი ტერმინებით. ამასთან,
ას ოციდან ორას ორმოც საათამდე, შინაპატი- იმის გათვალისწინებით, რომ საქმე გვაქვს
მრობით ვადით ექვსი თვიდან ერთ წლამდე, ცოცხალ არსებასთან, რომელსაც განსაკუთ-
ჯარიმით, ან თავისუფლების აღკვეთით ვა- რებული დანიშნულება აქვს საზოგადოებაში
დით ერთ წლამდე. და თანამედროვე ცივილიზებულ მსოფლიო-
იგივე ქმედება, ჩადენილი: ში ის უკვე უფლებების მქონე სუბიეტად არის
ა) ჯგუფურად მიჩნეული, ზემოაღნიშნული მუხლით განსა-
ბ) არაერთგზის ზღვრული სანქცია არ არის ადეკვატური და
გ) მცირეწლოვნის თანდასწრებით ისჯე- მისი მეშვეობით მოცემულ სფეროში კრიმი-
ბა საზოგადოებისათვის სასარგებლო ნოგენული მდგომარეობის გამოსწორება ვერ
შრომით, ვადით ორასიდან ოთხას ხერხდება. საგულისხმოა ის გარემოება, რომ
საათამდე, შინაპატიმრობით, ვადით 2019 წლის 29 მაისს საქართველოს სისხლის
ერთიდან ორ წლამდე, ჯარიმით ან სამართლის კოდექსში შეტანილ იქნა ცვლი-
თავისუფლების აღკვეთით, ვადით სამ ლება და აღნიშნული კოდექსის 259-ე მუხლი
წლამდე.“ ჩამოყალიბდა ახლებური რედაქციით, რომ-

“LAW AND WORLD“ 97

 ლის თანახმად, ცხოველისადმი სასტიკი მო- ბს, რომ საქართველოში ცხოველების წინა-
პყრობის ან მოკვდინების შემთხვევისათვის აღმდეგ მიმართული დანაშაულების დაფიქ-
სასჯელი ზომა გამკაცრდა, ასევე, მოხდა სას- სირება და პრევენცია ვერ ხორციელდებოდა
ჯელის ზომების დიფერენცირება ქმედების ეფექტურად. პრებლემური იყო ფაქტის და-
სიმძიმის მიხედვით. თუმცა, ვერც აღნიშნული ფიქსირებისას მისი კვალიფიცირება, ქმედე-
ცვლილება აღმოჩნდა ეფექტური, რადგან ბის ჩამდენი პირის მიმართ გატარებულიყო
ბუნდოვანია მუხლის შინაარსი. მაგალითად, სისხლისსამართლებრივი ღონისძიებები, თუ
259-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი ღონის-
დანაშაულად ითვლება ცხოველის დასახი- ძიებები. მართალია, აღნიშნული ცვლილება
ჩრება, მაგრამ მუხლში არ არის მითითებული აღმოიფხვრა, თუმცა, კვლავ პრობლემურია
რა იგულისხმება დასახიჩრებაში. ამასთან, სისხლის სამართლის კოდექსის 259-ე მუ-
გაუგებარია, რა რეაგირება მოჰყვება ცხოვე- ხლის ზოგადი შინაარსი და დანაშაულებრივი
ლის სხეულის სხვაგვარად დაზიანებას: დაჭ- ქმედების შემადგენლობის ნაკლებ კონკრე-
რას და ა.შ, რომელიც რეალურად ცხოველის ტულობა. მაგალითად, საფრანგეთის კანონ-
სიცოცხლეს გაცილებით მეტ საფრთხეს შეი- მდებლობის მიხედვით, „ცხოველის მიმართ
ძლება უქმნიდეს. არასათანადო მოპყრობა (ტანჯვა) ან ძლიე-
აუცილებელია, რომ სისხლის სამართლის რი ტანჯვის მიყენება, ასევე სექსუალური ძა-
კოდექსით გათვალისწინებული ნორმა იყოს ლადობა ან სისასტიკის ჩადენა შინაური ან
მკაფიო, ზუსტი და იძლეოდეს მისი აღსრულე- მოშინაურებული ცხოველის მიმართ, ასევე,
ბის ეფექტურ საშუალებას. მისი დატყვევება, ისჯება თავისუფლებისაღ-
აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ 2019 კვეთით, ვადით 2 წლამდე და 30 000 ევროს
წლის 29 მაისს, სისხლის სამართლის კო- ოდენობის ჯარიმით. სასამართლოს შეუძლია
დექსში განხორციელებულ ცვლილებასთან დამატებით სასჯელის სახით გამოიყენოს პი-
ერთად, ცვლილება შევიდა საქართველოს რისათვის ცხოველის ყოლის უფლების შე-
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ზღუდვა ან სხვაგვარი აკრძალვა“.7 ზოგიერთი
კოდექსის 104 მუხლში, რომელიც ასევე ეხება ქვეყნის, მაგალითად, უნგრეთის კანონმდებ-
ცხოველისადმი არასათანადო მოპყრობას. ლობით ცხოველის უმართებულო მიტოვებაც
ცვლილების განხორციელება განაპირობა კი დანაშაულად ითვლება და ისჯება თავი-
აღნიშნული მუხლის და სისხლის სამართლის სუფლების აღკვეთით, ვადით არაუმეტეს 2
კოდექსის 259-ე მუხლის შინაარსობრივ- წლისა, ხოლო თუ თუ ცხოველისადმი სასტიკი
მა კვეთამ, კერძოდ, საქართველოს ადმი- მოპყრობა ატარებს განსაკუთრებულ ან პერ-
ნისტრაციულ სამართალდარღვეთა კოდექ- მანენტულ ხასიათს ან ქმედება მიმართულია
სის 104-ე მუხლით გათვალისწინებული იყო ერთზე მეტი ცხოველის მიმართ, ისჯება თა-
საქართველოს სისხლის სამართლის კო- ვისუფლების აღკვეთით, ვადით არაუმეტეს 3
დექსის 259-ე მუხლის ანალოგიური ჰიპოთე- წლისა8. ფინეთის სისხლის სამართლის კო-
ზა და დისპოზიცია, ანუ ქმედების შინაარსი დექსის მიხედვით, პირი, რომელიც განზრახ
და საფუძვლები, რაც იწვევდა პირის ადმი- ან უხეში გაუფრთხილებლობით მეტისმეტად
ნისტრაციულ პასუხისგებაში მიცემას, რაც წა- ტვირთავს ცხოველს, არ იჩენს საჭირო ზრუნ-
რმოადგენდა ნონსენსს, რადგან სისხლის ვას, არ უზრუნველყოფს საკვებით, წყლით
სამართლის კოდექსით და ადმინისტრაციულ ან სხვაგვარად არღვევს კანონმდებლობას
სამართალდარღვევათა სფეროში მოქმედი ცხოველების შესახებ, ასევე, პირი, რომელიც
კანონმდებლობით ამა თუ იმ ქმედებისათვის სასტიკად ეპყრობა ცხოველს, ურტყამს და
გათვალისწინებული სანქცია სხვადასხვა სი- გადამეტებულად ტანჯავს, აყენებს მძიმე ტკი-
მძიმისაა და ქმედების ჩამდენ პირს სხვადას- ვილს – ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღ-
ხვა სამართლებრივ მდგომარეობაში აყენებს, კვეთით, ვადით 2 წლამდე. თუ ცხოველისადმი
შესაბამისად, დაუშვებელია სამართლის ეს დანაშაული ჩადენილია განსაკუთრებულად
ორი, პრინციპულად განსხვავებული, დარგი სასტიკი მეთოდით, ან ქმედება მიმართულია
ითვალისწინებდეს ერთი და იმავე ქმედების
სანქცირებას. აღნიშნული ფაქტიც მიუთითე- 7 French Penal Code, Article 521-1.
8 Hungarian Act on the Criminal Code Section 266/B.

98 “LAW AND WORLD“

ცხოველთა მნიშვნელოვნად დიდი რაოდენო- დასკვნა
ბისადმი ან ქმედება ემსახურება მხოლოდ იმ
მიზანს, რომ მიღებულ იქნას მნიშვნელოვანი დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ სა-
ფინანსური სარგებელი, რაც საერთო ჯამში ქართველოში არ არის ერთიანი სამართლებ-
შეიძლება შეფასდეს როგორც დამამძიმებე- რივი ბაზა, რომელიც სისტემურად, სრულყო-
ლი გარემოება, ქმედება ისჯება თავისუფლე- ფილად უზრუნველყოფდა შინაურ ბინადარ
ბის აღკვეთით, ვადით 4 თვიდან 4 წლამდე. ცხოველებთან დაკავშირებული საკითხების
ევროპის ქვეყნების კანონმდებლობის თა- მოწესრიგებას. არ არსებობს საკანონმდებ-
ნახმად, გამოყოფილია ცხოველის წინააღ- ლო აქტი, რომელიც განსაზღვრავს შინაური
მდეგ მიმართული ქმედების ხუთი ძირითადი ბინადარი ცხოველის სტატუსს. სწორედ სტა-
სახე: ტუსის განსაზღვრა განაპირობებს სუბიექტის,
1. ცხოველის მოკვლა თუ ობიექტის – როგორც სამართლებრივი
2. ცხოველის ტანჯვა სიკეთის – უფლებების ობიექტის ან/და თა-
3. ცხოველისათვის ზიანის მიყენება ვად სუბიექტის დაცვას და საჯარო წესრიგის,
4. ცხოველზე ძალადობა ანუ ადამი­ანური ბრუნვის სტაბილურობის შესანარჩუნებლად,
შესაძლებლობების ბოროტად გამო­ შესაბამისი შეზღუდვების დაწესების შესაძ-
ყენება. ლებლობას.
ცხოველის მოკვლა გულისხმობს ცხოვე- სუბიექტის სტატუსის განმსაზღვრელი
ლის ნებისმიერი მეთოდით ან ნებისმიერი ინ- საკანონმდებლო აქტის არსებობით შესაძ-
სტრუმენტის გამოყენებით (მაგალითად: ცე- ლებელი ხდება სამართლებრივი სიკეთის
ცხლსასროლი/ცივი იარაღით, მოწამვლა და დაცვა სხვადასხვა სამართლებრივი ურთი-
ა.შ.) მართლსაწინააღმდეგო მოკვდინებას; ერთობების სფეროში. კერძოდ, დაცვა – და-
ცხოველის წამება – გულისხმობს ცხოველზე ნაშაულებრივი ქმედებისაგან – სისხლისა-
ფიზიკური ან ფსიქიკური ტკივილის მიყენე- მართლებრივი კანონმდებლობით; დაცვა
ბას, ტანჯვას. ზიანის მიყენება – რაიმე სახის – გადაცდომებისგან – ადმინისტრაციულ-სა-
სხეულის დაზიანებას, როგორიცაა ჭრილობა, მართლებრივი კანონმდებლობით; დაცვა – სა-
ძვლების დაზიანება და ა.შ.; ცხოველზე ძალა- მოქალაქო-სამართლებრივ ურთიერთობებ-
დობა ანუ ადამიანური შესაძლებლობების ბო- ში, როგორც უფლების სუბიექტის/ობიექტის.
როტად გამოყენება კი გულისხმობს – ფიზიკუ- ამასთან, ეფექტური ადმინისტრირების, ასე-
რი, გონებრივი და სექსუალური ძალადობის ვე, მიუსაფარ შინაურ ბინადარ ცხოველებთან
ნებისმიერ ფორმას. დაკავშირებული საკითხების და პრობლემე-
როგორც ზემოთ იქნა აღნიშნული, ევრო- ბის ეფექტურად რეგულირებისთვის, აუცი-
პული ქვეყნების კანონმდებლობისაგან გან- ლებელია მუნიციპალურ დონეზე ხარისხიანი,
სხვავებით, ქართული სისხლის სამართლის ყოვლისმომცველი სამართლებრივი დოკუ-
კოდექსის მიხედვით, დანაშაულად ითვლება მენტის შემუშავება, რომელიც ნაწარმოები
მხოლოდ ცხოველის მოკვლა და დასახიჩრე- იქნება ქვეყნის მასშტაბით მოქმედი, საკანო-
ბა. სხვა ტიპის ქმედება (სხეულის მძიმე ან ნმდებლო აქტისგან. მასში გათვალისწინე-
ნაკლებად მძიმე დაზიანება) – მიმართული ბული იქნება შესაბამისი მუნიციპალიტეტის
ცხოველის წინააღმდეგ – არ იწვევს პირის სპეციფიკასთან დაკავშირებული ფაქტორე-
სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ბი. ამასთან, აღნიშნულ დოკუმენტებში გათ-
რაც არასწორი პრაქტიკაა, ვინაიდან, შინა- ვალისწინებული იქნება ყველა ის საერთო
ური ცხოველი ცივილიზებულ მსოფლიოში პრინციპი, მიდგომა, მეთოდოლოგია და პო-
განიხილება ცოცხალ, უფლებების მქონე სუ- ლიტიკა, რომელიც დადგენილია კანონით და
ბიექტად, შესაბამისად, მის წინააღმდეგ მიმა- აღიარებულია შესაბამისი საერთაშორისო
რთული ძალადობრივი ქმედებები საჭიროებს მნიშვნელობის სამართლებრივი აქტებით და
მკაფიოდ რეგლამენტირებას და ადეკვატური დამკვიდრებულია ევროპის და სხვა მოწინა-
სანქციების განსაზღვრას ქმედების სიმძიმის ვე ქვეყნების მმართველობით საქმიანობაში,
გათვალისწინებით. რო­გორც საუკეთესო პრაქტიკა.
კვლევის შედეგად მკაფიოდ გამოვლინდა

“LAW AND WORLD“ 99

 არსებული პრობლემების ლოგიკური ჭაჯვი, გახდებოდა ამ მიმართულებით პროცესების
რომლებიც ურთიერთგანპირობებულია. აღ- ცენტრალურ და ადგილობრივ დონეებზე – ვე-
ნიშნული პრობლემები არის როგორც მატე- რტიკალური და ჰორიზონტალური კოორდი-
რიალური შინაარსის (ფინანსური რესურსის ნაციისა. მიმდინარე ეტაპზე, მუნიციპალიტე-
უქონლობა, შესაბამისი ინფრასტრუქტურის ტები დამოუკიდებლად, საკუთარი რესურსით
არარსებობა), ასევე, არამატერიალური ში- და ცოდნით ცდილობენ პრობლემების გამკ-
ნაარსის (გაუმართავი/არარსებული სამა- ლავებას. აღნიშნული განაპირობა მმართვე-
რთლებრივი ბაზა, პროცესების, ადმინისტრი- ლობის დეცენტრალიზაციის პროცესმა და ამ
რების, სტრუქტურის ნაკლოვანება). თუმცა, შემთხვევაში მუნიციპალიტეტები აღმოჩნდნენ
კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ ზოგიერთ მუნიცი- ისეთი პრობლემის წინაშე, რომელიც, თავისი
პალიტეტში არის პრობლემების აღმოფხვრის გამომწვევი მიზეზებიდან გამომდინარე, არ
სრული მზაობა და, ზოგიერთ შემთხვევაში, არის მხოლოდ ადგილობრივი მნიშვნელო-
დაწყებულია ამ მიმართულებით შესაბამისი ბის. ამ პრობლემების გადაჭრა საჭიროებს
ღონისძიებების განხორციელება, როგორც ერთიანი პოლიტიკის შემუშავებას და ერთი-
სამართლებრივი რეგულაციების შემუშავების ანი სტანდარტით კომპლექსური ღონისძიე-
მიმართულებით, ასევე, პროცესების შესაბა- ბების განხორციელებას. მუნიციპალიტეტები
მისი სტანდარტების დაცვით მართვისათვის. დამოუკიდებლად ცდილობენ რეგულაციების
მოსახლეობაში არსებული სიტუაციის ანა- შემუშავებას და ღონისძიებების გატარებისას
ლიზმა ცხადყო, რომ მათი ცნობიერება ამ მი- კონკრეტული მეთოდოლოგიის გამოყენებას,
მართულებით საკმაოდ მაღალია. რაც შეეხება რაც ხშირ შემთხვევაში ნაკლოვანია და არა-
პრობლემებს, მუნიციპალიტეტებში მეტ-ნალე- ეფექტიანი. რაც შეეხება ადმინისტრაციული
ბად მწვავედ დგას მიუსაფარ ცხოველებთან ზედამხედველობის პროცესებს, აღნიშნული
დაკავშირებული პრობლემები, რადგან არ ფრაგმენტულად, პერიოდულად ან/და ნაწი-
არის ცენტრალურ დონეზე განსაზღვრული ლობრივ ხორციელდება, რაც არ იძლევა შე-
ერთიანი პოლიტიკა, რომელიც საფუძველი საბამის ეფექტს და შედეგს.

ბიბლიოგრაფია: BIBLIOGRAPHY:

1. საქართველოს კონსტიტუცია 1. The Constitution of Georgia

2. ცხოველთა უფლებების მსოფლიო დეკლარა- 2. The World Declaration on Animal Rights
ცია 3. The European Convention for the Protection of Pet
3. შინაურ ცხოველების დაცვის ევრო კონვენცია Animals
4. საქართველოს ორგანული კანონი 4. The Organic Law of Georgia
5. საქართველოს ადგილობრივი თვითმმართვე- 5. The Code of Local Self-Government of Georgia
ლობის კოდექსი 6. The General Administrative Code of Georgia
6. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კო- 7. The Civil Code of Georgia
დექსი 8. The Administrative Offenses Code of Georgia
7. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი 9. The Criminal Code of Georgia
8. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართა- 10. The Requirements related to the activities of busi-
ლდარღვევათა კოდექსი ness operators performing veterinary activities ap-
9. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი proved by Resolution #345 of the Government of
10. საქართველოს მთავრობის 2018 წლის 28 ივნი- Georgia of June 28, 2018
სის #345 დადგენილებით დამტკიცებული „ვე- 11. The Rules for implementation of preventive and quar-
ტერინარული საქმიანობის განმახორციელე- antine measures against animal transferrable diseas-
ბელი ბიზნესოპერატორების საქმიანობასთან es approved by Resolution #348 of the Government
დაკავშირებული მოთხოვნები“ of Georgia of July 14, 2015
11. საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 14 12. The Rule of non-commercial movement of pet ani-
ივლისის #348 დადგენილებით დამტკიცებული mals across the customs border of Georgia approved

100 “LAW AND WORLD“

 „ცხოველთა გადამდები დაავადებების საწინა- by Resolution #551 of the Government of Georgia of
აღმდეგო პროფილაქტიკურ-საკარანტინე ღო- November 16, 2018
ნისძიებათა განხორციელების წესები“ 13. The Rules for caring pets (dogs and cats) and con-
12. საქართველოს მთავრობის 2018 წლის 16 ნოემ- trolling their populations in Rustavi Municipality, ap-
ბრის #551 დადგენილებით დამტკიცებული „ში- proved by Resolution #10 of the Municipality Council
ნაური ბინადარი ცხოველების საქართველოს of August 8, 2014
საბაჟო საზღვარზე არაკომერციული გადაა- 14. Resolution N13/22 of May 30, 2018 on the approv-
დგილების წესი” al of the Rules for caring pets (dogs, cats and other
13. მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2014 წლის 8 companion animals) and controlling their population
აგვისტოს #10 დადგენილებით დამტკიცებული on the territory of Poti Municipality
ქ. რუსთავის მუნიციპალიტეტში შინაური ცხო- 15. The Criminal Code of France
ველების (ძაღლები და კატები) მოვლა-პატრო- 16. The Criminal Code of Hungary
ნობის და მათი პოპულაციების მართვის წესი“ 17. The Royal Decree of Norway – the Regulation on
14. „ქალაქ ფოთის მუნიციპალიტეტის ტერიტორი- Dogs
აზე ბინადარი შინაური ცხოველების (ძაღლე- 18. The Criminal Code of Finland
ბი, კატები და სხვა კომპანიონი ცხოველები)
მოვლა-პატრონობის და მათი პოპულაციის მა-
რთვის წესის დამტკიცების შესახებ“ 2018 წლის
30 მაისის N13/22 დადგენილება
15. საფრანგეთის სისხლის სამართლის კოდექსი
16. უნგრეთის სისხლის სამართლის კოდექსი
17. ნორვეგიის სამეფო ბრძანებულება – რეგულა-
ცია ძაღლების შესახებ
18. ფინეთის სისხლის სამართლის კოდექსი

NOTES:

1. Regulations on dogs. https://lovdata.no/dokument/SF/forskrift/2004-08-20-1204

2. Constitution of Georgia, Article 4, 5, 18
3. Organic law of Georgia Local self-government code, Article 16, II, “q”
4. Law of Georgia Waste Management Code, Articles 33, 47
5. Georgian Government Regulation N348, Append. N5, Articles 3,4
6. European Convention for the Protection of Pet Animals, Universal Declaration of
Animal Rights
7. French Penal Code, Article 521-1
8. Hungarian Act on the Criminal Code Section 266/B

“LAW AND WORLD“ 101