SISTEM PENDIDIKAN PONDOK

KANDUNGAN
01 Pengenalan 04 Perbandingan antara
sistem pendidikan pondok
tradisional dan moden

02 Latar belakang
05 Kelebihan dan peranan
Sejarah sistem ulama terhadap sistem
pendidikan pondok pondok

03 Kaedah pembelajaran 06 Kesimpulan

Di pondok dan
madrasah
 Definisi pondok

Menurut kamus Dewan Bahasa

dan Pustaka edisi keempat
pondok bermaksud rumah atau Menurut Sabri Hj Said(1 9 8 3 ),
madrasah dan asrama tempat pengajian pondok merupakan suatu
untuk mengajar mengaji pendidikan tradisional dalam
(belajar agama). memainkan peranan penting untuk
memperkenalkan, menyebarkan,
mengembangkan ilmu pengetahuan
agama kepada anak-anak.
 01 -Pengenalan Sistem Pondok
• Bermula di kepulauan Jawa selepas kedatangan Islam di Asia dan kemudiannya berkembang luas di Tanah
Melayu dalam sekitar 1930-an hingga 1940-an.

• bertujuan untuk ilmu menyebarkan agama Islam kepada penduduk Tanah Melayu ketika waktuitu.

• Pembawaan Islam yang terkenal daripada Arab - lahirnya pakar-pakar ilmu agama daripada sistem pondok ini.

• Namun begitu, kedatangan British telah menggoyahkan sedikit sebanyak sistem pondok ini kerana
pembawaan sistem pendidikan vernakular kepada masyarakat Melayu.

• Akan tetapi, jika dilihat sehingga kini terdapat beberapa buah pondok yang terkenal masih bergiat aktif dalam
menyampaikan dakwah Islam.

• Antara pondok yang terkenal suatu ketika dahulu adalah pondok Pulai Chondong, pondok Kubang Pasu,
pondok Tok Bachuk dan juga pondokTok Semaian.

• Kebiasaannya pondok diasaskan oleh seseorang yang mahir dalam bidang ilmu agama yang dipanggil sebagai
ulama.
 03 - LATAR BELAKANG SEJARAH SISTEM PENDIDIKAN PONDOK

Kemunculan sistem pondok diTanah Melayu

• Seiring kedatangan agama Islam di Tanah Melayu pada abad ke-14 yang berdasarkan
kepada penemuan Batu Bersurat di Terengganu bertarikh 1303M yang dijumpai di Kuala
Berang,Terengganu.
• Kemudian, pertumbuhan pendidikan pondok ini semakin pesat pada abad ke-18 dan ia
dipelopori oleh golongan ulama dari Pattani. Kebanyakkannya daripada Nikorn Si
Tammaraj,Trang,Krabi, Pangnga, SuratThani,Phuket, Patthalung, Chaiya dan Songkla.
• Antara contoh pondok pada zaman itu:-
i. PondokTok Guru Haji Nor (Ayah Nor pondok)
ii. Tok Guru Haji Leh (Haji Salleh)
iii. PondokTok Guru Haji Somad (HajiAbd al-Samad)
iv. PondokTok Guru Ghani (Pondok Padang Langa)
• Hasil daripada murid-murid yang belajar di Pattani itu, mereka pulang ke
negeri masing-masing seperti Kedah, Kelantan, Terengganu, Johor dan
sebagainya dan menubuhkan pondok-pondok sendiri.
• Di Tanah Melayu, Kelantan merupakan di antara negeri yang mula-mula
mewujudkan sistem pondok. Pondok pertama yang didirikan di Kelantan
ialah pada tahun 1820M oleh Tuan Guru Haji Abdul Samad bin Abdullah (Tok
Pulai Chondong).

• Selain dari pondok Pulai Chondong yang didirikan di Kelantan sebelum 1910
ialah Pondok Tok Bachok pada tahun 1900, Pondok Sungai Budor, Pondok
Kampung Banggol, Pondok Tuan Padang dan Pondok Tok Semian yang
diasaskan oleh Haji Wan Abdul Samad bin Mohd Salleh atau lebih dikenali
dengan gelaran TuanTabal.
Sistem Pentadbiran di Pondok

• Sistem pentadbiran pondok lazimnya diadakan di sebuah perkampungan yang

berpusatkan sebuah bangunan surau/masjid yang bertindak sebagai sekolah dan
tempat beribadat.

• Selain itu, tempat pengajian ini dikelilingi oleh rumah-rumah kecil yang dipanggil
"pondok" sebagai tempat kediaman santri.

• Lokasi pondok terletak di pedalaman atau desa. Pada zaman dahulu ia dibuat di
kawasan penanaman padi, yang berhimpunnya orang Melayu beragama Islam.

• Pondok ditadbir secara bersendirian mengikut citarasa tuan empunya pondok

tersebut.
• Tanggungjawab tok guru adalah mengendalikan pengajian dan aturan hidup santri di
kawasan pondok.

• Kemajuan sesebuah pondok itu selalunya bergantung kepada keilmuan dan daya
kepimpinan yang ada pada tok guru tersebut.

• Kebanyakkan pondok terkenal dengan nama kepada pengasas atau tuan guru di situ dan
tempat kewujudannya.

• Para pelajar tidak dibahagikan mengikut umur, sebaliknya dibuka secara umum. Kaedah
pengajaran yang digunakan tidak mempunyai kelas tetapi belajar dengan berbentuk
halaqah bersama tuan guru.

• Kebanyakan sekolah pondok tidak mempunyai sumber kewangan yang tetap. Oleh itu,
mereka bergantung kepada derma orang ramai,pelajar,waqaf,akat dan sedekah.
• Sistem pengajian yang digunakan adalah kaedah pengajaran secara penyampaian
oleh tok guru.

• Para pelajar mengingatinya secara hafalan terhadap pelajaran yang dipelajarinya.

• Kebanyakan sekolah pondok mempunyai jadual mengikut solat lima waktu,

contohnya selepas subuh dan maghrib.

• Sistem pondok tidak menggunakan sukatan pelajaran yang tetap, sebaliknya

menggunakan kitab-kitab tertentu mengikut mata pelajaran yang diajar.
03 - Kaedah pembelajaran di pondok dan madrasah

- Memainkan peranan yang penting dalam memelihara jati diri seorang

orang Melayu dan menyediakan pendidikan Islam.
- Sesetengah cendikiawan membahaskan bahawa pondok untuk
masyarakat Melayu boleh diterangkan dari sudut budaya pendidikan
dalam masyarakat Melayu Islam.
 SISTEM PONDOK
- Sukatan pembelajaran yang didedahkan kepada pelajar:tidak
tersusun kepada kemahiran guru.

- Mata pelajaran yang dipelajari: tauhid, tafsir, fiqh, nahu saraf,

hadis, doa-doa berkaitan dengan kehidupan seharian.

- Didedahkan dengan kaedah menulis dan menguasai kaedah

jawi serta bahasa Arab.

- Aktiviti yang dijalankan: bernasyid, berqasidah, dan berzanji.

- Jadual sekolah pondok: dilakukan selepas waktu solat dan
membentuk halaqah-halaqah ilmu.

- Pelajar bebas memilih kelas mengikut tahap penguasaan ilmu

serta tiada had umur.

- Kitab-kitab yang dipelajari: Kitab Matan al-Jurumiyah, Matan

Bina, Matan Ummu Brahim, Kitab Pelita Penuntut dan Kitab
Penawar Hati.
Pondok Tradisional Terusan Limbat Pasir
Tumboh (Madrasah Addiniah Pasir Tumboh).
 SISTEM MADRASAH
- Bermula dengan penghafalan al-Quran selama 3 tahun.
Sekiranya selesai, akan berpindah ke kelas pengajian alim
selama 8 tahun. Mereka akan belajar peringkat asas sehingga
menguasai 4 mazhab dan mempelajari sunnan sittah secara
bersanad sehingga Rasulullah SAW.

- Jadual sekolah madrasah:5:00 am – 11:00 pm.

- Aktiviti: imtihan (peperiksaan) 2 kali setahun, sekiranya
gagal akan mengulang selama setahun. Perbahasan agama
dari aspek Masail, ustaz akan menilai dari segi nas yang
dihujahkan. Pelajar akan ditarbiah dari segi rohani dan fizikal
melalui perjalanandakwah.

- Pelajar tahap 1 – 4: mempelajari dari segi pemantapan

bahasa Arab (Nahu, Saraf, Tauhid, Hadith 40, Matan al-
Jurumiyah, terjemahan juzuk amma, Mantik, Tafsir Jalalain,
Usul Fiqh, Mustholah Hadith, dan Balaghah).

- Pelajar tahap 5 – 8: mempelajari ilmu Faraidh, Usul Tafsirul

Hadith, Ulum Quran, Akidah, Misyakut Masobin, Mahalli,
Tafsir Baidhawi, dan Hadith dan fiqh 4 Mazhab. Mereka juga
Sistem Madrasah sama seperti sistem
mempelajari Sunnan Sittah (Bukhari, Muslim, Nasaie, Abu
pondok tetapi lebih sistematik. Daud, Tarmizi, dan Ibnu Majah).
 04- PERBANDINGAN ANTARA SISTEM PENDIDIKAN PONDOK TRADISIONAL
DAN MODEN

Sistem Pendidikan Pondok Tradisional Sistem PendidikanModen

Pembelajaran yang mementingkan ukhrawi. Pembelajaran yang mementingkan pendidikan
agama dan akademik dari segi ilmiah.
Waktu pembelajaran yang luas dan tidak terhad. Waktu pembelajaran yang terhad dan mengikut
jadual semasa atau jadual waktu.
- Pelajar haruslah menghabiskan pembelajaran
yang telah ditetapkan oleh Tok Guru masing- -Pelajar biasanya menghabiskan waktu selama 7
masing. jam berada disekolah.

- Pelajar datang ke sekolah pada jam 7 pagi dan

pulang pada jam 2 petang setiap hari persekolahan.
Tidak mempunyai pelarasan di dalam sistem Mempunyai pelarasan berlandaskan pendidikan
pendidikan pondok tradisional. bersepadu .

- Tok Guru yang menentukan silibus pengajian di - Silibus kerajaan adalah berdasarkan buku teks
pondok dan mereka belajar dari kulit ke kulit. yang telah disediakan untuk pelajar.
 04- PERBANDINGAN ANTARA SISTEM PENDIDIKAN PONDOK TRADISIONAL
DAN MODEN

Sistem Pendidikan Pondok Tradisional Sistem PendidikanModen

Diasaskan oleh para alim ulama. Diasaskan oleh kerajaan dan jabatan agama di
setiap negeri.

Pembelajaran berbentuk muzakarah, halaqah dan Pembelajaran yang berbentuk syarahan yang
syarahan. diketuai oleh guru dan mempunyai sesi soal jawab
bersama pelajar.

Tidak mempunyai sistem peperiksaan. Mempunyai sistem pendidikan yang mengukur

tahap kecerdikanpelajar.
- Tok Guru sendiri yang akan menyemak (tasmik)
hafalan pelajar. - Mempunyai peperiksaan pada setiap pertengahan
dan
 5.0 Kelebihan Dan Peranan Ulama Terhadap Sistem Pondok

Menekankan kepentingan ilmu tentang al-Quran.

Pembelajaran daripada permulaan kitab sehingga akhir kitab.

Melahirkan pelajar berpengetahuan agama, berakhlak tinggi serta

dapat membimbingmasyarakat.

Sistem pendidikan Islam secara menyeluruh yang berkesan dalam

membina masyarakatMelayu.

Benteng kepada akidah dan keimanan masyarakat bagi membendung

budaya Barat yang bertentangan dengan konsep Islam.
 Melahirkanulama yang akhirnya
menjadi ulamaterkenal.

Mengajar dan memimpin

masyarakat melalui keilmuan
mereka.
Peranan UlamaDalam Menjadi bahan rujukan
Sistem Pondok masyarakat mengenaipersoalan
agama yang timbul.

Mengarang, menulis dan

menterjemah kitab-kitab agama.

Menyebar ilmu Islam dengan

penuh amanah.
 6.0 Kesimpulan

Sistem pembelajaran ini

Melahirkan
Sistempembelajaran perlu dikekalkan agar dapat
masyarakat yang
pondok mempunyai melahirkan individu yang
tinggi budi pekerti
kelebihan yang mampu menyambung
serta mendalami
tersendiri. kegemilangan ulama
tentang ilmu agama.
terdahulu.
Sekian, Terima kasih