1

CHYEJU DUM AI HTE HKRISTU HTA MADEN JAT WA GA

(Enlarge Through Gratifying in Christ)(Lev. 25:10, Ps. 89:15, 150:1-3, Col 2:7, Phil 2:2)
Ga Hpaw
Anhte Hkristan ni labau a lami laman kaba du shagu jawm hpawng de nna, lai wa sai ten hkam la
lu ai chyeju ni hpe dum shakawn let, chyeju wunli ningnan ni matut hkam la lu na matu chyeju shakawn
kyu hpyi hpawng ni jawm galawchye ga ai re. Dai zawn galaw ai shaloi, chyeju shakawn akyu hpyi
hpawng jawm galaw la lu ngut jang ngut sai i? Kaja wa Karai Kasang a yaw shada ai lam gaw hpa rai ta?
Tengman jaw ang ai chyeju shakawn kungdawn lam gaw ganing re ai lam rai ni? Dai ni na KTC (Kutkai)
a 50 ning hpring chyeju shakawn hpawng hta sung sung li li jawm myit yu ra ga ai.
1.Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu, Kam sham ai lam hta ru pawt jung ai lam
re.
A. Karai Kasang hpe shakawn shagrau let madat mara sak hkrung ai gaw, makam masham hta galu kaba
wa ai lam re. (i) K.K a lam chye chyang ai hta galu kaba wa ai; (ii) myit masin hta K.K a mai kaja ai lam
hpe grau grau chye hkam sha wa ai; (iii) K.K sharawng awng ai hku asak hkrung mayu ai hta galu kaga
wa ai (iv) K.K a hpung shingkang dan hkung hkra asak hkrung ai lam hta galu kaba wa ai.
B.Yesu hta ru jung ai hte Shi hta gaw gap ra ai.
Hkristu Yesu hpe baw shatai nna, tsaw ra myit hte teng man ai lam hta ru jung ai rai yang lam
shagu hta kaba rawt wa na re. Shaloi (1) Release: satan a up hkang ai hte maw mawn ai lam ni hpe chye
na wa nna raw gun kau lu na, lawt lu na re; (2) Restore: shawng de sum mat ai K.K jaw da ai ahkaw
ahkang shaman chyeju ni bai lu madu la na re; (3) Transform: galai shai ai masha, dinghku, wuhpawng
majing byin tai wa na re.
Dam mat ai kasha (Luka 15:11-32) a lam hta, shi bai Yesu Hkristu hta kaba rawt wa na matu
shawng daw na shi a myit jasat arawn alai ni hpe atsai sha tawn da kau wu ai. (1) New situation:
objective change (Release)ngu ai satan a kashu /sha tai ai kaw na lawt lu ai ai hte Karai Kasang a kasha
bai tai lu ai re (reng htum ai hpun palawng jahpun hkrum ai). Dai hpang New self: Inner change
(Restore) ngu ai Karai Kasang a kasha aya bai dagraw la lu ai. Chyoi pra ai wenyi a chyeju hkrung lu ai
asak hkrung lam hpe jaw ya ai re (lata hta la chyawp chyawp ya ai re). Dai hku nna New steps:
behavioral change (Transform)ngu ai Karai Kasang a kasha ngu ai asak hkrung lam hpe gaw gap mat
wa shangun ai (lagaw hta kyepdin din ya ai re).Yesu Hkristu jaw ai Hkye hkrang la ai lam gaw:
(1) N sin kaw nna nhtoi de: yubak ningsin kaw nna chyeju nhtoi de, n hkru ai n shawp ai, lachyen
ginhka dip kaup ai, tengman ai masha myit jasat n rawng ai kaw nna jet ai shinggyim masha tai
wa ai de galai shai mat wa ai asak hkrung lam re.
(2) N chyoi pra ai kaw na chyoi pra ai de:Tinggyeng matu sha asak hkrung ai kaw nna,tsawra myit
hte masha ni a matu asak hkrung ai lam de. Yesu dai hku hkrung lai wa ai re. Dai she chyoi pra
san seng ai ngu ai re. Lamu tang hta K.K myit dik ai zawn ga ntsa e dik lit ga law ngu nna daw
jau ai lam re. Kaji htum ai ni hpe daw jau ai lam gaw Yesu hpe daw jau ai re (Mt 25:40).
Mungkan kaw na hprawng mat wa, makoi mat wa, yen mat wa ai lam n re.Mungkan hpe tsaw ra
myit hte daw jau ai de shanang sa wa ai asak hkrung lam re.
(3) Dip ka-up da ai lam yawng kaw nna shanglawt lu ai de: yawn hkyen ai kaw na kabu ai de, si ai
kaw na hkrung ai de kawt lai wa ai asak hkrung lam re.
(4) Yu maya shinggyim masha a prat kaw na, Karai Kasang a chyeju hta lachyum hpring ai, manu
dan ai, myit dik ai, kabu ai lam ni hpring nga ai asak hkrung lu la ai lam re.
2.Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu,K.K a mai kaja ai lam hpe yin la ai myit
masin hte sak hkrung ra ai
 2

Yin la ai myit masin ngu ai gaw K.K hpe kam sham ai hte K.K a mai kaja ai lam ni hpe myit
masin kaw nna hkam sha lu ai kaw na pru wa ai lam re. K.K gaw mai kaja nga ai ngu ai hpe hkam sha lu
ai majaw chyeju dum ai myit masin hte tut nawng sak hkrung ai lam re. K.K gaw shinggyim masha hpe
du sat du myeng nga yawng nga pra hte n bung ai, lak lai ai hku hpan da ai re. Du sat du myeng ni gaw,
shingra tara hku hkrung nga na matu K.K hpan da ai re. K.K a nsoi nsa kawut bang ya hkrum ai ni n re.
K.K hpe nawku kam sham n ra ai. Shingra ta hta mahta nna, sak hkrung nga pra na matu re.
Shinggyim masha gaw K.k ga yum hte hkrang shachyaw nna, n soi nsa kawut bang ya ai hte
myit masin rawng ai, hkrang bung sumla hku hkrung nga ai re. Jak sumraw (Robot) zawn hpan da ai n
re.Lashoi masha (sh) lata shamawt masha sumla (puppet) hku mung hpan da ai n re. Dai nigaw n sa n
rawng ai, hkam sha chye ai myit masin n rawng ai. Dai majaw chyeju dum chye ai myit masin mung n
rawng ai. Shinggyim masha hpe hpan da ai a lak lai ai lam gaw K.K a hkik hkam galu kaba ai hpung
shingkang hpe hkam sha chye ai, K.K a mai kaja ai lam ni hpe chyena hkam sha chye ai hte K.K hpe
chyeju madu hku masat nna chyeju dum ai myit masin hte ahkrung nga ai hkungga hku sak hkrung na
matu re.
K.K a mai kaja ai lam hpe yin la ai htesak hkrung ai a maka kum la ni gaw:
(1) Karai Kasang hta lai nna kaga karai shaje, ja gumhpraw, arawng sadang, hpaji degree ni hpe n nawku
ai., Karai shara kaw n tawn ai (Pru 20:3).(2) Ndai dinghta ga a myit n hkan dagraw ai sha, Karai Kasang a
mai kaja ai sharawng awng ai hte hkum tsup re ai myit mang lam hpe chye ginhka lu na matu hkrung nga
ai, chyoi pra ai hte Karai Kasang sharawng awng ai hkungga hkum hku shani shagu asak hkrung ra ai
( Rom 12:1-2).(3) Yesu baw tai ai hpe hkam la let lam shagu hta galu kaba wa hkra, chyoi pra ai Wenyi a
lam woi ai hku tsaw ra myit hte tengman ai ga tsun nga let asak hkrung ai (Eph 4:15).(4) Sak hkrung nga
pra lam the magam bungli shagu hta Karai Kasang a amying ningsang dan hkung na matu asak hkrung ai
(Mahte 5:16). (5) Karai Kasang a sali wunli tai lu na matu sha n rai, Karai Kasang a sali wunli hpe gam
jaw lu ai masha, amyu tai nga lu na matu, Karai Kasang a mungga hpe madat mara ai hte ga shaka hpe
shadik let K.K a hkinjawng mundan, chyoi pra ai amyu hku asak hkrung ai (Pru 19:5-6).
3. Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu, nawku hpung hta kahkin gumdin let K.K
a chyeju hpe hkam la lu na matu daw jau ra ai.
(A) Hpung woi ni greng ra ai: (Sex, money, power, drug)( asak hkrung lam hpe galai shai, kalu kaba wa
shangun ai wenyi lu sha hte woi awn ra ai)( Htunghking nga pra masa hte mahkri shawn ai Karai Masa
hte woi awn ra ai).
(B) Hpung masha tai lu ai chyeju hpe chye na ai hte sak hkrung ra ai:(1) Nawku hpung gaw Yesu a hkum
hkrang re (Body of Christ).(2). Hpung gaw Hkristu a num ningnan ( bride of Christ).(3). Karai Kasang a
masha ni hpawng nga ai wuhpawng re (the people of God)4). K.K a hkinjawng re (Priesthood).(5). Sagu
hpung ni re (Flock of Jesus).(6).Chyoi Pra ai Wenyi Shanu ai htingnu re (temple of the Holy Spirit). (7).
Karai Kasang A Nta Re (the house of God).
4.Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu, ga shaka hpe grau grau shangang shakang
ai lam re.
“Ngai nanhte a Karai Kasang tai nga na nngai; nanhte mung nye a amyu tai na marin dai” ( N.N
17:7; Pru 6:7; J.J 26:12) ngu ai lam hpe hkan nang hkan sa ra ai ngu tsun ai lam rai nga ai.
Dai majaw Israela amyu ni hpe amyu kaba shatai la na, shaman chyeju jaw na, amying hpe
galu kaba shangun na, chyeju daju tai nga shangun na ngu nna Abraham hpe jaw da ai ga sadi hpe
bai shangang shankang ai shaloi; K.K hpang maga de nna Israela hpe Shi a Sali wunli tai ai amyu ngu
 3

nna, tsawra la ai, manu shadan la ai,shagrau shareng la ai, madu la ai, lak san lata san la ai lam hpe sang
lang dan ai lam re. Dai hta Israela amyu sha langai hkrai gaw Karai Kasang hpe sha kam sham manoi
manat ai, Karai Kasang hte tut nawng mahku mara matut mahkai kanawn mazum ai, Karai Kasang a ga
ni hpe madat mara let Karai Kasang a matu hkinjawng mungdan hte chyoi pra ai amyu hku sak hkrung ra
ai ngu ai lam re.
Karai Kasang a hkinjawng mungdan ngu ai gaw Karai Kasang hpe Hkawhkam ngu masat ai hte,
Karai shatsam ai magam bungli gun hpai na matu daw jau ma tai ai mungdan ngu tsun mayu ai re.Karai
Kasang hte shinggyim masha lapran hkinjawng langai zawn htinglu htinglai ya ai mungdan; Hkinjawng
tai lu ai laksan chyeju, ahkang aya, sari sadang, manu lit ni lu madu da ai hpe ayan myit dum nna, Karai a
man hta sit shang lu ai hkinjawng langai zawn, Karai e masat la hkrum ai mungdan tai nga hkra gaw gap
ra ai hpe shadum ai lam rai nga ai.
Chyoi pra ai amyu ngu ai gaw kaga yu maya amyu baw sang ni hte n bung ai sha, Karai Kasang
a hpung shingkang shadan shadawng na matu lak san ginhka da ai, ap nawng da ai amyu ngu ai re.
Chyoi pra ai Wenyi hku nna Karai Kasang myit masin galai shai ya ai hpe hkam la let, tinang a myti ra ai
lam hpe kau da n htawm, Karai jai lang ai amyu masha tai na matu tsep kawp ap nawng sak hkrung ai lam
re. Karai Kasang sharawng awng ai hkrung nga ai hkungga hku asak hkrung ai (Roma 12:1-2);Chyoi pra
ai Wenyi shanu ai htingnu hku hkam la let sak hkrung ai lam rai nga ai (I Kor 6:19).
Israela ni dai lam ni hku shanhte a myu sha lam yan hpe gaw gap jang teng sha Karai Kasang a
Sali wunli tai ai amyu tai na re. Karai Kasang a Sali wunli ngu ai gaw (1) Karai Kasang madu ai
( belonging especially to the Lord)(2) Mungkan hta Karai Kasang a dat kasa tai let Karai a hpung
shingkang shadan shadawng ai ( representing Him in the earth) (3) Karai a yaw shada da ai lam ni hpe
shadik shatup na matu tinang a sak hkrung lam hpe san da ai ( being set apart unto Him for His purposes)
(4) Karai a shaman chyeju hkam la lu ai (a blessed) (5)Shaman chyeju ginlen ai sai lam tai lu ai
(Channel of the blessing) ngu ai lachyum re.
5.Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu, shaman chyeju hpe marin marit let sak
hkrung ra ai .
Yehowa K.K gaw tengman ai K.K rai nna, chyeju jaw nga ai majaw lam shagu a matu tut nawng
e shakawn kungdawn nga ra ai re. SH.K 50:23 hta “shakawn kungdawn hkungga jaw ai wa gaw, K.K a
arawng shapraw ai wa rai nga, tinang hkan nang ai lam yaw yu ai wa hpe K.K a hkye hkrang la ai lam
K.K madun na re” shakawn kungdawn ai waSha.K 50:23: (1) K.K a hpung shingkang shadan lu ai chyeju
(2) Hkawm sa ai lam hta Karai lam woi nga ai hpe myit aru yu lu ai chyeju (3) K.K a hkye hkrang la ai
lam hpe mu mada chyena, madat mara, hkan sa ai the galu kaba wa lu ai chyeju.
Dai ni, Tsadan gaw shinggyim masha law law hpe wenyi myi pat kau ya nga ai, myit masin hpe
shamak kau ya nga ai. Dai majaw law law wa shingra tara kaw mahta nna asak hkrung nga ma ai. Shingra
tara hku masha byin wa ai. Gam maka a majaw re ngu nna hpan da ai K.K hpe n chye ai shah pan da ai
aria ni hpe karai shadu let wenyi myi sin mak nga ai ni law law re. Nkau mi dat jasat 4 kaw na nga yawng
dang hta byin kunghpan wa ai kaw shinggyim masha byin wa ai ngu kam ma ai. Nkau mi evolution
theory yat yat byin kung hpan wa ai masa hku shinggyim masha byin wa ai ngu kam nga ma ai.
Mahte 5:45 hta K.K kaja ai ni hte n kaja ai ni a ntsa jan hpe pru shangun nga ai rai nna, ding
hpring ai ni the n ding hpring ai ni a ntsa e marang jahtu ya nga ai re. Dai hpe n chye ai ni nsi naisi the sut
rai ni, hpaji byeng ya ni hpe shingra tara hku lu ai ngu shadu nga ma ai. Karai hpe tam tam, n tam tam
asak hkrung lu nga ai ngu wenyi myi kyaw mat ma nga ma ai. Dai ni law law wa ja gumhpraw sut gan the
pyaw lu ai aten hpe sha a lu ai ngu hkam la nga ma ai. Hkristan nig aw lam shagu hta chyeju kaba la nga
ai ngu shakawn kungdawn lu ai myit masin lu madu da lu ai ni re. Kabu ai aten hta mung K.K rau nga ai
majaw chyeju re. Yawn hkyen ai aten hta mung K.K rau nga nga ai majaw chyeju re. N grin ai shingra
 4

tara hta hkrung nga tim K.K the rau re majaw chyeju re. Htani htana prat dingsa na matu mung K.K
pahkam jau da ai kaw hkrung lu ai majaw chyeju re ngu shakawn lug a ai. Ehpe 5:1-20 hti ai shaloi
Hkristan ni gaw nsin mak ra asak hkrung lam n re. Yesu Hkristu hta e nhtoi rai nga lu ai ni re. Tinang
hkum chye na ai lam hta K.K hkrang bung sumla hte hpan da ai. Dai majaw asak hkrung lam gaw K.K
kaw nah pang ra ai. Hpan da ai wa a chyeju hte sha hkrung nga lu ai ngu ai lam ni hpe kam sham ai
majaw, lam shagu hta K.K a chyeju mu mada lu ai ni re. Dai majaw lam shagu a matu shakawn
kungdawn nga lu ai re.
6. Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu, Wenyi asak hkrung lam kalu kaba wa ra
ai( Myit malai ai, sadi dung kang ka ai, asi si ai, ningbaw ningla tai ai )(Shinggyim masha, Hkrang bung
sumla, lata la ai masha/amyu, Kachin Narari).
7.Chyeju dum ai hte Hkristu hta maden jat wa na matu, shinggyim nga pra lam hta rawt jat galu
kaba wa ra ai. (1) myit jasat masa tsaw wa ra ai: tinggyeng – yawng a matu, koloni – post koloni,
lachyen ginhka – mahkri shawn matut mahkai, (2) IQ,EQ,PQ,SQ kaja wa ra ai (3) Hpaji byen-ya kung
hpan wa ra ai (G.Sh 2:6; 3:13-15) (4) K.K hta sut su ai ni tai wa ra ai (Lk 12:13-21; Tr.J 8:18; Mt 20:1-
16; Lk 19:11-17) (4)Myit hkrum kahkin gumdin let nga pra ai hte rawt jat wa ra ai(unity in diversity) (5)
NGwi pyaw sim sa lam gaw gap la chye ai hta galu kaba wa ra ai ( objective people- subjective people;
unjust structure – just structure;(6) shingra tara hpe yu lakawn bau sin chye ai hta rawt jat wa ra ai ( Life
after death centered theology – creation centered theology) (7) Myu sha lam yan masa rawt jat wa ra ai
( Mayam – Gumchying Gumsa- Gumlau Gum sa – Gumrawng gumsa) (Hkristan - Kachin Hkristan).
Ga Hpungdim
Hkristu gaw shi hta ru jung nna gaw da nga let lam shagu hta rawt jat galu kaba wa hkra woi awn
bau maka chyeju jaw nga ai ai re. Anhte langai hkrai a asak hkrung lam/ anhte a dinghku asak hkrung
lam/ myu sha ni a sak hkrung lam Hkristu hta ru jung nna gaw da nga ai rai yang teng sha lam shagu hta
rawt jat galu kaba wa na ga ai law!

Ginlen shalai ai,

Rev.Dr. Lahpai Awng Li
MIT, Insein.