TUESDAY, JUNE 30, 2009

Rizal and His Times (19th Century)

CHAPTER I

JOSE RIZAL AND HIS TIMES (19TH CENTURY)

Objectives: At the end of this topic, the students are expected to:

1. Understand social context of Rizal’s time both in the global and local levels,

2. Know the socio-political factors that contributed to the growth of national consciousness during
Rizal’s time,

3. Identify the sources of discontent of the Filipinos against the Spaniards and friars during the
19thcentury,

4. Appreciate the influence of the social context to the life and writings of Dr. Jose Rizal

5. Answer the guide questions correctly and apply the key concepts in the exercises of the chapter.

Key Concepts

Industrial Revolution

French Revolution

American Revolution

Suez Canal

Influx of Liberal Ideas

Twilight of Spanish Rule in 19th Century

Tribute

Encomienda

Polo

Frailocracy

Racial Discrimination

Content

It is difficult to say when Filipinos began to think of themselves as Filipinos and not simply
as Tagalogs, Ilokanos or Visayans. Probably the preliminary stage in the development of national
consciousness was reached when indios realized that they have something in common, that is, a
common grievance against the Spaniards (De la Costa 1965: 213). Our national hero, Dr. Jose Rizal, was
the first to think the indios as one nation when he first used the word “Filipino” to refer to all
inhabitants in the country whether they are of Spanish or Filipino blood. During the Spanish period, the
native inhabitants were called “Indios” while only the inhabitants with Spanish blood
(peninsulares, insulares or mestizos) were regarded as Filipinos. Rizal could not have thought of one
people and one nation which include all people in archipelago without the influence of the social milieu
of his time. Rizal was born and grew up in the 19th century, a period of massive changes in Europe,
Spain and in the Philippines. During this era, the glory and power of Spain had waned both in her
colonies and in the world.

THE GLOBAL CONTEXT: THE THREE GREAT REVOLUTIONS

Conversely, one cannot fully understand Rizal’s thought without understanding the social and political
context of the 19th century. Social scientists marked the 19th century as the birth of modern life as well
as the birth of many nation-states around the world. The birth of modernity was precipitated by three
great revolutions around the world: the Industrial revolution in England, the French Revolution in France
and the American Revolution.

Industrial Revolution

The industrial revolution is basically an economic revolution which started with the invention of steam
engine and resulted to the use of machinery in the manufacturing sector in the cities of Europe. It has
changed the economy of Europe from feudalism—an economic system which relied on land and
agriculture--to capitalism which relied on machinery and wage labor. The merchants of Europe who
became rich through trade became the early capitalists of this emerging economy. Farmers from rural
areas migrated to the cities and became industrial workers while their wives remained as housekeepers
at home in what Karl Marx’s characterized as the first instance of the domestication of women.

The Industrial Revolution that started in Europe had repercussions to the Philippine economy. A radical
transformation of the economy took place between the middle of the eighteenth century and the
middle of the nineteenth; something that might almost be called an agricultural revolution, with a
concomitant development of agricultural industries and domestic as well as foreign trade (De la Costa
1965: 159). The economic opportunities created by the Industrial Revolution had encouraged Spain in
1834 to open the Philippine economy to world commerce. As a result, new cities and ports were built.
Foreign firms increased rapidly. Foreigners were allowed to engage in manufacturing and agriculture.
Merchant banks and financial institutions were also established. The British and Americans improved
agricultural machinery for sugar milling and rice hulling and introduced new methods of farming. The
presence of these foreign traders stimulated agricultural production, particularly sugar, rice, hemp,
and—once the government monopoly was removed in 1882—tobacco. Indeed, the abolition of
restrictions on foreign trade has produced a balanced and dynamic economy of the Philippines during
the 19th century (Maguigad & Muhi 2001: 46; Schumacher 1997: 17).
Furthermore, the fast tempo of economic progress in the Philippines during the 19th century facilitated
by Industrial Revolution resulted to the rise to a new breed of rich and influential Filipino middle class.
Non-existent in previous centuries, this class, composed of Spanish and Chinese mestizos rose to a
position of power in the Filipino community and eventually became leaders in finance and education
(Agoncillo 1990: 129-130). This class included the ilustrados who belonged to the landed gentry and who
were highly respected in their respective pueblos or towns, though regarded as filibusteros or rebels by
the friars. The relative prosperity of the period has enabled them to send their sons to Spain and Europe
for higher studies. Most of them later became members of freemasonry and active in the Propaganda
Movement. Some of them sensed the failure of reformism and turned to radicalism, and looked up to
Rizal as their leader (PES 1993:239)

Lastly, safer, faster and more comfortable means of transportation such as railways and steamships
were constructed. The construction of steel bridges and the opening of Suez Canal opened shorter
routes to commerce. Faster means of communications enable people to have better contacts for
business and trade. This resulted to closer communication between the Philippines and Spain and to the
rest of the world in the 19th century (Romero 1978: 16).

The French Revolution

If the Industrial Revolution changed the economic landscape of Europe and of the Philippines, another
great Revolution changed their political tone of the period—the French Revolution. The French
revolution (1789-1799) started a political revolution in Europe and in some parts of the world. This
revolution is a period of political and social upheaval and radical change in the history of France during
which the French governmental structure was transformed from absolute monarchy with feudal
privileges for the rich and clergy to a more democratic government form based on the principles of
citizenship and inalienable rights. With the overthrow of monarchial rule, democratic principles of
Liberty, Equality and Fraternity--the battle cry of the French Revolution--started to spread in Europe and
around the world.

Not all democratic principles were spread as a result of the French Revolution. The anarchy or political
disturbance caused by the revolution had reached not only in neighboring countries of France, it has
also reached Spain in the 19th century. Spain experienced a turbulent century of political disturbances
during this era which included numerous changes in parliaments and constitutions, the Peninsular War,
the loss of Spanish America, and the struggle between liberals and conservatives (De la Costa 1965:
159). Moreover, radical shifts in government structure were introduced by liberals in the motherland.
From 1834 to 1862, for instance, a brief span of only 28 years, Spain had four constitutions, 28
parliaments, and 529 ministers with portfolio (Zaide 1999: 203). All these political changes in Spain had
their repercussions in the Philippines, cracking the fabric of the old colonial system and introducing
through cracks perilous possibilities of reform, of equality and even emancipation” (De la Costa 1965:
159).

Because of this political turmoil in the motherland, the global power of the “Siglo de Oro of Spain in the
sixteenth century as the mistress of the world with extensive territories had waned abroad in the
nineteenth century. Her colonies had gained momentum for independence owing to the cracks in
political leadership in the motherland. In fact, Cuba, a colony of Spain, was waging a revolution against
Spain when Rizal volunteered to discontinue his exile in Dapitan to work as volunteer doctor there in
order for him to observe the revolution. The divided power of Spain was triggered by successive change
of regimes due to the democratic aspiration created by the French Revolution. This aspiration had
inspired colonies under Spain and Portugal to revolt in order to gain independence from their colonial
masters in the 19th century.

The American Revolution

Finally, the American Revolution, though not directly affecting the local economy and politics of the
Philippines in the nineteenth century, had important repercussions to democratic aspirations of the
Filipino reformist led by Rizal during this period. The American Revolution refers to the political
upheaval during the last half of the 18th century in which the 13 colonies of North America overthrew
the rule of the British Empire and rejected the British monarchy to make the United States of American a
sovereign nation. In this period the colonies first rejected the authority British Parliament to govern
without representation, and formed self-governing independent states. The American revolution had
given the world in the 19th century the idea that colonized people can gain their independence from
their colonizers. The Americans were able to overthrow their British colonial masters to gain
independence and the status of one free nation-state. This significant event had reverberated in Europe
and around the world and inspired others to follow. Indirectly, the American Revolution had in a way
inspired
Filipino reformists like Rizal to aspire for freedom and independence. When the Philippines was opened
by Spain to world trade in the 19th century, liberal ideas from America borne by ships and men from
foreign ports began to reach the country and influenced theilustrados. These ideas, contained in books
and newspapers, were ideologies of the American and French Revolutions and the thoughts of
Montesquieu, Rousseau, Voltaire, Locke, Jefferson, and other political philosophers (Zaide 1999: 214)

THE RISE OF SOCIAL SCIENCES

Aside from the three great revolutions in Europe, the birth of social sciences such as sociology, history
and anthropology, also had a significant influence to the intellectual tradition of the 19th century. The
reliance on human reason and science rather on dogmas of the Catholic Church has its roots in the
intellectual movement called The Enlightenment. The Age of Enlightenment or simply The
Enlightenment is a term used to describe a time in Western philosophy and cultural life centered upon
the eighteenth century, in which reason was advocated as the primary source and legitimacy for
authority.

Enlightenment philosophers such Michel de Montaigne, believed that human reason could be used to
combat ignorance, superstition, and tyranny and to build a better world. Their principal targets were
religion (embodied in France in the Catholic Church) and the domination of society by a hereditary
aristocracy.
The reliance on human reason rather on faith and religion has paved the way to the birth of social
sciences in the 19th century to study scientifically the changes and conditions of Europe during this
period. The massive changes in society brought about by the three great revolutions has resulted to
dissatisfaction

THE CHURCH IN THE 19TH CENTURY

In addition to the three great revolutions, the weakening of the grip of the Catholic Church of the
growing secularalized society of Europe and Spain has implications to the Philippines. Conversely, the
Catholic Church in Europe was a most powerful institution in Europe. The union of Church State has
identified the Church with the monarchy and aristocracy since the Middles Ages. Since it upheld the
status quo and favored the monarchy, the Church in the nineteenth century had been considered an
adversary to the new Republican states and the recently unified countries. The French saw the Church
as a threat to the newly formed republican state and Bismarck of Germany also saw it as a threat to the
unified German Empire. In Spain, the liberals considered the Church as an enemy of reforms. Thus they
sought to curtail to influence of the Church in political life and education. This movement against the
Catholic Church called anti-clericalism had gained strength in the nineteenth century not only for
political reasons but also of the materialistic preferences of the people generated by the economic
prosperity of the period (Romero et al 1978: 17-18).

The declining influence of the Catholic Church in Europe and Spain has little effect, however, to the
control and power of the local Church in the Philippines. Despite the anti-clericalism in Spain, the power
of the friars in the Philippines in the 19th century did not decline; instead, it became consolidated after
the weakening of civil authority owing to constant change in political leadership. This means that
Filipinos turned more and more to the friars for moral and political guidance as Spanish civil officials in
the colony became more corrupt and immoral. The union of the Church and State and the so-called
“rule of the friars” or “frailocracy” continued during this period. In the last decades of the 19th century,
the Spanish friars were so influential and powerful that they practically ruled the whole archipelago. The
Spanish civil authorities as well as patriotic Filipinos feared them. In every Christian town in the country,
for instance, the friar is the real ruler, not the elected gobernadorcillo. He was the supervisor of local
elections, the inspector of the schools, the arbiter of morals, and the censor of books and stage shows.
He could order the arrest of or exile to distant land any filibustero (traitor) or anti-friar Filipino who
disobeyed him or refused to kiss his hands (Zaide 1999: 209).

One of the aims of Dr. Rizal and the propagandists in order to prepare the Filipino people for revolution
and independence was to discredit the friars. Exposing the abuses and immoralities of the friars is one
way to downplay their power and influence among the people and thus can shift the allegiance of
the Indios from the friars to the Filipino reformists and leaders. The strengthening power of the friars in
the 19th century has encouraged the nationalists to double their efforts to win the people to their side.

OTHER FACTORS FACILITATING THE GROWTH OF NATIONALISM

The Opening of the Suez Canal

Aside from these three great revolutions and the declining influence of the Church during this period,
there were also other factors that facilitated the growth of nationalistic aspirations of Dr. Jose Rizal and
other Filipino ilustrados. Foremost among them is the opening of the Suez Canal to international
shipping on November 17, 1869. This canal is 103 miles long and connects the Mediterranean with the
Gulf of Suez and hence with the Red Sea and the Indian Ocean. Its significance could not be
underestimated. With the opening of this canal, the distance of travel between Europe and the
Philippines was significantly shortened and brought the country closer to Spain. In previous years, a
steamer from Barcelona had to sail around the Cape of Good Hope, and reached Manila after a
hazardous voyage of more than three months. With this canal, the trip was reduced to only 32 days
(Zaide 1999: 215).

The opening of the Suez Canal facilitated the importation of books, magazines and newspapers with
liberal ideas from Europe and America which eventually influenced the minds of Jose Rizal and other
Filipino reformists. Political thoughts of liberal thinkers like Jean Jacques Rousseau (Social Contract),
John Locke (/two Treatises of Government), Thomas Paine (ommon Sense) and others entered the
country (Maguigad & Muhi 2001; 62). Moreover, the shortened route encouraged more and more
Spaniards and Europeans with liberal ideas to come to the Philippines and interact with Filipino
reformists. The opening of this canal in 1869 further stimulated the local economy which give rise—as
already mentioned above--to the creation of the middle class of mestizos and ilustrados in the
19thcentury.

The shortened route has also encouraged the ilustrados led by Rizal to pursue higher studies abroad and
learn liberal and scientific ideas in the universities of Europe. Their social interaction with liberals in
foreign lands has influenced their thinking on politics and nationhood.

The Democractic Rule of Gov. Gen. Dela Torre

The first-hand experience of what it is to be liberal came from the role modeling of the first liberal
governor general in the Philippines—Governor General Carlos Ma. Carlos Dela Torre. Why Govenor Dela
Torre was able to rule in the Philippines has a long story. The political instability in Spain had caused
frequent changes of Spanish officials in the Philippines which caused further confusion and increased
social as well as political discontent in the country. But when the liberals deposed Queen Isabela II in
1868 mutiny, a provisional government was set up and the new government extended to the colonies
the reforms they adopted in Spain. These reforms include the grant of universal suffrage and recognition
of freedom and conscience, the press, association and public assembly. General Carlos Ma. De la Torre
was appointed by the provisional government in Spain as Governor General of the Philippines (Romero
et al 1978: 21).

The rule of the first liberal governor general in the person of General de la Torre became significant in
the birth of national consciousness in the 19th century. De la Torre’s liberal and pro-people governance
had given Rizal and the Filipinos during this period a foretaste of a democratic rule and way of life. De la
Torre put into practice his liberal and democratic ways by avoiding luxury and living a simple life. During
his two-year term, Governor De la Torre had many significant achievements. He encouraged freedom
and abolished censorship (Maguigad & Muhi 2001: 63). He recognized the freedom of speech and of the
press, which were guaranteed by the Spanish Constitution. Because of his tolerant policy, Father Jose
Burgos and other Filipino priests were encouraged to pursue their dream of replacing the friars with the
Filipino clergy as parish priests in the country (Zaide 1999: 217).

Governor De la Torre’s greatest achievement was the peaceful solution to the land problem in Cavite.
This province has been the center of agrarian unrest in the country since the 18th century because the
Filipino tenants who lost their land had been oppressed by Spanish landlords. Agrarian uprisings led by
the local hero, Eduardo Camerino, erupted several times in Cavite. This agrarian problem was only
solved without bloodshed when Governor De la Torre himself went to Cavite and had a conference with
the rebel leader. He pardoned the latter and his followers, provided them with decent livelihood and
appointed them as members of the police force with Camerino as captain (Ibid).

The Cavite Mutiny and the Martyrdom of GOMBURZA

Two historical events in the late 19th century that hastened the growth of nationalism in the minds of
Rizal, reformists and the Filipino people is the Cavite Mutiny and the martyrdom of Fathers Gomez,
Burgos, and Zamora or popularly known as GOMBURZA.The Cavite Mutiny is a failed uprising against the
Spaniards due to miscommunication. On the night of January 20, 1872, a group of about 200 soldiers
and workers led by Lamadrid, a Filipino sergeant, took over by force the Cavite arsenal and fort. Before
this, there was an agreement between Lamadrid and his men and Filipino soldiers in Manila that they
would join forces to stage a revolt against the Spaniards, with firing of rockets from the city walls of
Manila on that night as the signal of the uprising. Unfortunately, the suburbs of Manila celebrated its
fiesta on that very night with a display of fireworks. The Cavite plotters, thinking that the fighting had
been started by Manila soldiers, killed their Spanish officers and took control of the fort. On the
following morning, government troops rushed to the Cavite arsenal and killed many mutineers including
Lamadrid. The survivors were subdued, taken prisoners and brought to Manila (Zaide 1999: 218-220).

This unfortunate incidence in Cavite became an opportunity, however, for the Spaniards to implicate the
three Filipino priests who had been campaigning for Filipino rights, particularly the right of Filipino
priests to become parish priests or “Filipinization” of the parishes in the country. These three priests,
especially Father Jose Burgos, the youngest and the most intelligent, championed the rights of the
Filipino priests and were critical of Spanish policies. The Spanish government then wanted them to be
placed behind bars or executed. To do this, it magnified the event and made it appear as a “revolt”
against the government. Thus, after the mutineers were imprisoned, Fathers Mariano Gomez, Jose
Burgos, and Jacinto Zamora (GOMBURZA) were arrested and charged falsely with treason and mutiny
under a military court. To implicate them, the government bribed Francisco Zaldua, a former soldier, as
the star witness. With a farcical trial, a biased court, and a weak defense from their government-hired
lawyers, the three priests were convicted of a crime they did not commit. Governor Izquierdo approved
their death sentence and at sunrise of February 17, 1872, Fathers Gomez, Burgos and Zamora were
escorted under heavy guard to Luneta and were executed by garrote (strangulation machine) before a
vast crowd of Filipinos and foreigners (Ibid.).
The execution of GOMBURZA had hastened not only the downfall of the Spanish government but also
the growth of Philippine nationalism. The Filipino people resented the execution of the three priests
because they knew that they were innocent and were executed because they championed Filipino
rights. Among those in the crowd who resented the execution was Paciano, the older brother of Jose
Rizal, who inspired the national hero to follow the cause of the three priests. Rizal dedicated his
novel Noli Me Tangere to GOMBURZA to show his appreciation to the latter’s courage, dedication to
Filipino rights, and sense of nationalism.

Discontent with Spanish Institutions

Spain introduced into the country mechanisms or institutions to enable the colonial government in the
country to comply with its obligations of supporting the Church’s mission of Christianizing the natives
and to contribute to the Spanish King’s economic welfare. These institutions include the encomienda,
the polo or forced labor and the tributo or tribute. The tribute consisted of direct (personal tribute and
income tax) and indirect (customs duties and thebandala), taxes, monopolies (rentas estancadas) of
special crops and items as spirituous liquors (1712-1864), betel nut (1764), tobacco (1782-1882),
explosives (1805-1864), and opium (1847) (Agoncillo 1990: 81). These colonial systems also became the
major sources of discontent of many indios during the Spanish period. Because of the oppressive nature
of these systems, many revolts and uprisings erupted in various parts of the country which contribute
tod the weakening of the Spanish rule in the 19th century.

The Tribute or Tributo

As a sign of vassalage to Spain, the Filipino paid tribute to the colonial government in the island (Zaide
1999: 107). In July 26, 1523, King Charles V decreed that Indians who had been pacified should
contribute a “moderate amount” in recognition of their vassalage (Cushner 1979: 101). In theory the
tribute or tax was collected from the natives in order to defray the costs of colonization and to recognize
their vassalage to the king of Spain (Ibid). From the point of view of the Catholic Church, tribute could be
extracted from the natives only if it was used primarily for the work of Christianization like the building
of churches in the colony, support for missionaries, and so on. But from the point of view of the natives,
the payment of the tribute was, however, seen as a symbol of acceptance of their vassalage to Spain.

Miguel Lopez de Legazpi was first to order the payment of tribute, both in the Visayas and Luzon. His
successors followed this practice. As mentioned above, the buwis (tribute) during this period consisted
of two types: the direct taxes which came from personal tribute and income tax, and indirect taxes
which were collected from customs duties and bandala taxes, monopolies (rentas escantadas) of special
crops and items (Agoncillo 1990: 81).

The tribute or buwis was collected from the natives both in specie (gold or money) and kind (e.g. rice,
cloth, chicken, coconut oil, abaca, etc.). The King of Spain preferred the payment of gold but the natives
paid largely in kind. That was why King Philip II was annoyed upon knowing that most of the tributes in
the colony was paid in kind (Cushner 1979: 104). In the 1570s, the tribute was fixed at eight reales (1
real=121/2 centavos) or in kind of “gold, blankets, cotton, rice, bells” and raised to fifteen reales till the
end of the Spanish period. Until the mid-nineteenth century, the Filipinos were required to pay the
tribute of 10 reales; 1 real diezmos prediales(tithes), 1 real town community chest,
3 reales of sanctorum tax for church support or a total of 15 reales (Agoncillo 1990: 1-82).

In addition, a special tax called bandala was also collected from the natives. Coming the word mandala (
a round stack of rice stalks to be threshed), bandala is an annual enforced sale or requisitioning of
goods, particularly of rice or coconut oil, in the case of Tayabas. If not paid, outright confiscation of
goods or crops if this tax is not paid or paid only in promissory notes. This type of tax is so oppressive
that it sparked a revolt in 1660-61. In November 1782, bandalawas abolished in provinces of Tondo,
Bulacan, Pampanga, Laguna, Batangas, Tayabas and Cavite since natives refused to plant rice and other
crops because of this tax (Agoncillo 1990: 82).

By 1884, the tribute was replaced by the cedula personal or personal identity paper which resembles
with the present community or residence tax today. Everyone, whether Filipino or other nationalities,
over eighteen years of age, was required to pay this kind of tax (Ibid.: 83).

The intended effect of the tribute was primarily to advance the Christianization of the natives in the
archipelago. The unintended effect however was exploitation of the natives at the hands of some
abusive Spaniards in the collection of this tribute. Due to its lack of uniformity and fixed policy in
collecting tribute in the beginning, many natives complained of paying taxes beyond legal prescription.
Says Renato Constantino, “The tribute-collectors—alcaldes, mayors,encomenderos, gobernadorcillos,
and cabezas—often abused their offices by collecting more than the law required and appropriating the
difference” (Constantino 1975: 51).

The Encomienda

Another colonial system that is intimately connected with the tribute is the encomienda system. The
word “encomienda” comes from the Spanish “encomendar” which means “to entrust.” The
ecomienda is a grant of inhabitants living in particular conquered territory which Spain gave to Spanish
colonizer as a reward for his services (Zaide 1987: 76). It is given by the king of Spain as gesture of
gratitude to those who assisted him in colonizing the Indies. In the strict sense, it is not a land grant but
a grant to exercise control over a specific place including its inhabitants. This includes the right for
theencomendero (owner of encomienda) to impose tribute or taxes according to the limit and kind set
by higher authorities (Agoncillo 1990: 84). In exchange for this right, the encomendero is duty-bound by
law to (1) defend his encomienda from external incursions, (2) to keep peace and order, and (3) to assist
the missionaries in evangelizing the natives within his territory (Ibid).

The encomiendas during the Spanish period were of two kinds—the royal and private. The royal
encomiendas which consisted of big cities, seaports, and inhabitants of regions rich in natural resources
were owned by the king. The private encomiendas were owned by private individuals or charitable
institutions such as the College of Santa Potenciana and the Hospital of San Juan de Dios (Zaide
1987:76). By 1591, a total of 257 encomiendas with a total population of over 600,000 were created by
the Spanish king in the Philippines (31 royal and 236 private). The encomienda system lasted a little
longer and finally ended in the first decade of the 19thcentury (Zaide 1987: 77).
Like the tribute, the encomienda system is one of the major sources of discontent of the natives against
the Spanish rule. This system has empowered the Spanish encomiendero to collect tribute or taxes
according to his whim or desire. Because there was no systematic taxation system in the colony,
the encomiendero has the option to collect the tribute in gold, cash, or kind. When gold was abundant
and money was scarce, he demanded cash or reales; when realeswere plentiful and there was scarcity
of gold, they asked for gold, even when the poor Filipinos were coerced to buy them. During bumper
harvests, he demanded products like rice, tobacco or even all of the Filipino possessions, and they were
forced “to travel great distances” to try to buy them at high rates. The encomiendero has indeed
become abusive because of his discretionary power to collect taxes within his jurisdiction. Filipinos who
resisted his power were publicly flogged, tortured or jailed. These unjust collections of taxes within
the encomienda system became one of the causes of intermittent uprisings in the Philippines during the
Spanish period (Agoncillo 1990: 84-85).

The Polo or Forced Labor

In addition to the tribute, the Polo or forced labor is another Spanish that had created discontent among
the indios during the Spanish times. The word “polo” is actually a corruption of the
Tagalogpulong, originally meaning “meeting of persons and things” or “community labor”. Drafted
laborers were either Filipino or Chinese male mestizos who were obligated to give personal service to
community projects, like construction and repair of infrastructure, church construction, or cutting logs in
forests, for forty days. All able-body males, from 16 to 60 years of old, except chieftains and their elder
sons, were required to render labor for these various projects in the colony. This was instituted in 1580
and reduced to 15 days per year in 1884 (Constantino 1975: 51).

There were laws that regulate polo. For instance, the polista (the person who renders forced labor) will
be paid a daily wage of ¼ real plus rice. Moreover, the polista was not supposed to be brought from a
distant place nor required to work during planting and harvesting seasons (Ibid: 52). Despite restrictions,
polo resulted to the disastrous consequences. It resulted to the ruining of communities the men left
behind. The promised wage was not given exactly as promised that led to starvation or even death to
some polistas and their families. Moreover, the polo had affected the village economy negatively. The
labor drafts coincided with the planting and harvesting seasons; forced separation from the family and
relocation to different places, sometimes outside the Philippines; and reduction of male population as
they were compelled at times, to escape to the mountains instead of working in the labor pool
(Agoncillo 1990: 83).

UNION OF CHURCH AND STATE

During the Spanish period, there was a union of Church and State. The Catholic religion became the
State religion. Both civil and ecclesiastical authorities served God and king. Thus, the functions of the
government officials oftentimes overlapped with those of the clergy in the Church. Under the
arrangements between the Pope and the Spanish King called the Patronato Real de las Indias, civil and
Church authorities must coordinate to Christianize the natives in the colony. Since evangelization of the
natives is the only reason, according to the Church, that gave Spain the right to colonize the Philippines
and to extract tribute, civil authorities should support the material needs of the missionaries in building
Churches and catechizing the inhabitants. Thus, the government provided salaries to the Spanish
missionaries and the clergy, making them technically government officials.

The union of Church and State also implies the non-payment of all forms of tribute or taxes by the
Catholic Church and members of its clergy. The Church did not pay any personal or income tax to the
government. Instead, the government contributed a huge amount of the taxes or duties collected from
the colony went to the Church for its evangelization work. Owing to this union, the clergy and friars
enjoyed political influence in the country. In the town, for instance, the parish priest holds immense
power compared to thegobernadorcillo or town mayor. He represented the Spanish King in his area of
responsibility. He supervised local elections, education, charities, morals and taxation. Until 1762,
members of the Church hierarchy like bishops and archbishops acted as governors generals in case of
vacancy in the gubernatorial office. Among them were: Archbishop Francisco Francisco de la Cuesta
(1719-21), Bishop Juan de Arrechederra (1745-50), Bsihop Lino de Espeleta (1759-61) and Archbishop
Manuel Antonio Rojo (1761-62) (Zaide 1999: 111).

With today’s doctrine of Separation of Church and State introduced by the Americans, it is unthinkable
for bishops and priests to hold public office or exercise government power owing to the ban imposed by
the Pope to the clergy. With vast powers both spiritual and political in their hands, Spanish friars and the
clergy held absolute powers in the colony during the Spanish period. This had attracted the attention of
the reformists and ilustrados led by Jose Rizal that resulted to a nationalist desire for reforms in the
country and eventually independence from Spain.

Abuses and Immoralities of the Friars

Although not all friars are bad, abusive and immoral friars became a source cause of people’s
disenchantment with the Spanish rule. The Filipino reformists led by Dr. Rizal hated the abusive friars
and wanted them to be expelled from the country as attested by their “Anti-Friars Manifesto of 1888”:

The bad friars were portrayed by Rizal in his two novels Noli Me Tangere and El Filibusterismo and by
Graciano Lopez Jaena asFray Botod (Zaide 1999:211). These bad friars were arrogant, abusive and
immoral. They impregnated native women and sire illegitimate children.

The reformist Marcelo H. Del Pilar parodied the Ten Commandments to ridicule the friars:

1. Thou shalt worship and love the friars above all.

2. Thou shalt not cheat them of their stipends.

3. Thou shalt sanctify the friar, Sundays or holidays.

4. Thou shalt pawn thyself to pay for the burial of thy father and mother.

5. Thou shouldst not die if thou hast not the money to pay for thine interment.

6. Thou shalt not covet his wife.

7. Thou shalt not steal with him.

8. Thou shalt not accuse him even if thou be called a liar.

9. Thou not refuse him your wife.

10. Thou shalt not deny him your property (Del Pilar in Agoncillo 1990:136-137).

Racial Discrimination

Another area of animosities between Filipinos and Spaniards that led to discontent of the Spanish rule is
racial discrimination. Racial discrimination is a form of social exclusion where people are prevented from
having access to public goods by virtue of their physical traits. It is an abusive behavior of one race
against another. In colonization, the white colonizers who are Caucasians often down on their colonized
people or natives as inferior by virtue of their skin, height, nose, or physical traits. In the Philippines, the
Spanish authorities regarded the brown Filipino as an inferior people and derisively called them “Indios”
or Indians. This racial prejudice against native Filipinos existed in the government offices, in the armed
forces, in the universities and colleges, in courts of justice, and in high society (Zaide 1999:
211). Although the laws applied in the colony recognized no difference between various races,
documentary evidence on racism in the Philippines is abundant. A description of Pardo de Tavera
illustrates this racial discrimination in social etiquette:

The townspeople were obliged to remove their hats when a Spaniard passed, and this was especially the
case if he occupied some official position; if the Spaniard happened to be a priest; in addition to the
removal of the hat the native was obliged to kiss his hat. No Indian [i.e.,Filipino] was allowed to sit at the
same table with a Spaniard, even though the Spaniard was a guest in the Indian’s house. The Spaniards
addressed the Filipinos [i.e., Spaniards born in the Philippines] by the pronoun “thou”, and although
many of the Spaniards married pure blood native women, the wives were always looked down on in
society as belonging to an inferior class (de Tavera in Agoncillo 1990: 121).

The friars and some Spanish writers the Filipino race in their writings. They maligned the indios and
degraded them as “neither a merchant nor an industrial, neither a farmer nor a philosopher”. The
Franciscan Fr. Miguel Lucio y Bustamante opined in his Si Tandang Basio Macunat (Manila, 1885) that
the Filipino could never learn the Spanish language or be civilized: “The Spaniards will always be a
Spaniard, and the indio will always be an indio…The monkey will always be a monkey however you dress
him with shirt and trousers, and will always be a monkey and not human” (Ibid).

To prove that indios were not inferior people, some talented and intelligent Filipinos excelled in their
chosen fields. Juan Luna excelled in painting. Fr. Jose Burgos in Theology and Canon Law. Jose Rizal, by
surpassing the Spanish writers in literary contests and winning fame as a physician, man-of-letters,
scholar, and a scientist, proved that a brown man could be as great or even greater than a white man
(Zaide 1999:211).

The decline of the Spanish rule in the 19th century and the popularity of Rizal and his reform agenda
were products of an interplay of various economic, social, political and cultural forces both in the global
and local scale. The three great revolutions, namely: Industrial, French and American as well the birth of
the social sciences and liberal ideas had gradually secularized societies in the 19th century and thereby
weakened the influence of religion in people’s mind, especially the well-educated reformists
and ilustrados. The political turmoil in Spain caused by the rapid change of leadership and struggle
between conservatives and liberals had also weakened the Spanish administration in the Philippines.
Although the influence of the Catholic Church in the 19th century led by the friars had not diminished,
the liberal and progressive ideas of Rizal and the reformists had already awakened the nationalist
sentiment of the natives that soon became the catalyst for political change in the late 19th century.

REVIEW QUESTIONS

I. CONCEPT RECALL. Write on the blank the letter of the word or phrase that best fits

the given statement.

______ 1. This refers to the period in the 16th century when Spain became the most powerful

country in the world.

A. Siglo de Oro B) Golden Era C) Glorious Years D) Jubilee Year

______ 2. These were not considered Filipinos during the Spanish period.

A. Insulares B. Peninsulares C. Indios D. Mestizos

______ 3. This is an economic revolution that changed the economy of Europe in the 19th

century from feudalism to capitalism.

A. American B. French C. Industrial D. Socialism

______ 4. This political revolution that started in France changed the political landscape in

Europe from monarchy to democracy.

A. American B. French C. Industrial D. Socialism

_______ 5. This refers to the political upheaval during the last half of the 18th century in which

the 13 colonies overthrew the rule of the British Empire and rejected the British

monarchy.

A. French Revolution B. British revolution

C. American Revolution D. Industrial revolution

_______6. This refers to a time in Western philosophy and cultural life in 18th century in which
reason was advocated as the primary source and legitimacy for authority.

A. Thomism B. Enlightenment C. Secularism D. Existentialism

_______ 7. This term refers to the rule of the friars during the Spanish regime.

A. Frailocracy B. Friarcracy C. Friarocracy D. Friarlocracy

_______ 8. With the opening of this canal, the distance of travel between Europe and the

Philippines was significantly shortened and brought the country closer to Spain.

A. Panama B. Suez C. Granada D. Cadiz

_______ 9. He was the first liberal and democratic governor general during the Spanish period.

A. Nozaleda B. Polavieja C. De la Torre D. Corcuerca

_______ 10. He was the leader of the 200 soldiers who staged the Cavite Mutiny.

A. Procupio B. Madrid C. Burgos D. Lamadrid

II. DISCRIMINATION. Write the letter of the item that does not belong to the group.

________ 1. A. Burgos B. Pelaez C. Gomez D. Zamora

________ 2. A. Polo B. Encomienda C. Tribute D. Abuses

________ 3. A. French B. Industrial C. Spanish D. American

________ 4. A. Sociology B. Anthropology C. Biology D. History

________ 5. A. Montesquieu B. Rousseau C. Plato D. Jefferson

III. FREE-FORM. Answer the following essay questions briefly.

Discuss how the significance of the following revolution to the world and to the Philippines in the
19th century:

A. Industrial Revolution

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____

B. French Revolution
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____

C. American

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

Discuss how the following problems and institutions contributed to the growth of Filipino nationalism
and weakening of the Spanish rule:

A. Opening of the Suez Canal

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

B. Discontent with Spanish Institutions

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
__________________________________________

C. Abuses and Immoralities of the Friars

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
__________________________________________________________

D. Racial Discrimination
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
__________________________________________________________

APPLICATION

I. Reflection Paper

Write a two-page, double-spaced, word-processed reflection paper on relevance of Rizal’s nationalism

to the present political problems of the country answering the following guide questions:

1. Is Rizal’s nationalist ideal still applicable to the Philippine situation today? Why or why not?

2. Like Rizal during 19th century, what would you do today to address our country’s problem on
corruption and abuse of power?

II. Short Video/Slide Production

Form a small group of 4 or 5 members and make a short one (1) to two (2) minutes video or slide
production which promotes Jose Rizal’s nationalist aspirations especially for the youth. You can edit it
using a moviemaker editing software. This will be presented in class.

Criteria for Grading:

Originality - - - - - - - 20 %

Message - - - - - - - - - 30 %

Creativity - - - - - - - - 30%

Audience Impact - - - - - - 20%

____________

100%
IMPORMASYON PATUNGKOL KAY RIZAL

José Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda

* Kapanganakan : 19 Hunyo 1861

* Lugar ng kapanganakan : Calamba, Laguna
* Kamatayan : 30 Disyembre 1896 (edad 35)
* Lugar ng kamatayan : Bagumbayan(Luneta ngayon)
* Pangunahing organisasyon : Kilusang Propaganda,La Liga
Filipina
* Pangunahing monumento : Liwasang Rizal (June 19, 1861 -
December 30, 1896)

Dr. Jose Rizal

Ang Buhay ni Rizal

Si Dr. Jose Protacio Rizal ay ang Pambansang Bayani ng Pilipinas. Siya ay isinilang sa Calamba, Laguna
noong Hunyo 19, 1861. Ang kanyang mga magulang ay sina G. Francisco Mercado at Gng. Teodora
Alonzo.Ang kanyang ina ang naging unang guro niya, maaga siyang nagsimula ng pag-aaral sa bahay at
ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Biñan, Laguna. Nakapag tapos siya ng Batsilyer sa Agham sa
Ateneo de Manila noong Marso 23, 1876 na may mataas na karangalan. Noong 1877 ipinagpatuloy niya
ang kanyang pag-aaral sa Unibersidad ng Santos Tomas at Unibersidad Central de Madrid hanggang sa
matapos niya ng sabay ang medisina at pilosopia noong 1885. Natuto rin siyang bumasa at sumulat ng
iba’t ibang wika kabilang na ang Latin at Greko. At nakapagtapos siya ng kanyang masteral sa Paris at
Heidelberg.
Ang kanyang dalawang nobela “Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo.” naglalahad ng mga pang-aabuso
ng mga prayle sa mga Pilipino at mga katiwalian sa pamahalaan ng Kastila.

Noong Hunyo 18, 1892 ay umuwi ng Pilipinas si Dr. Jose P. Rizal. Nagtatag siya ng samahan tinawag ito
na “La Liga Filipina.” Ang layunin ng samahan ay ang pagkakaisa ng mga Pilipino at maitaguyod ang pag-
unlad ng komersiyo, industriya at agricultura.

Noong Hulyo 6, 1892 siya ay nakulong siya sa Fort Santiago at ipinatapon sa Dapitan noong Hulyo 14,
1892. Apat na taon siya namalagi sa Dapitan kung saan nanggamot siya sa mga maysakit at hinikayat
niya ang mamamayan na magbukas ng paaralan, hinikayat din niya ang ito sa pagpapaunlad ng kanilang
kapaligaran.

Noong Setyem bre 3, 1896 habang papunta siya sa Cuba upang magsilbi bilang siruhano at inaresto siya.
Noong Nobyembre 3, 1896 ibinalik sa Pilipinas at sa pangalawang pagkakataon nakulong siya sa Fort
Bonifacio.

Noong Disyembre 26, 1896 si Dr. Jose Rizal ay nahatulan ng kamatayan sa dahilang nagpagbintangan
siya na nagpasimula ng rebelyon laban sa mga Kastila.

Bago dumating ang kanyang katapusan naisulat niya ang “Mi Ultimo Adios” (Ang Huling Paalam) upang
magmulat sa mga susunod pang henerasyon na maging makabayan.Noong Disyembre 30, 1896, binaril si
Dr. Jose P. Rizal sa Bagumbayan (na ngayon ay Luneta).

Si Rizal ay hindi lamang "ANG PINAKABANTOG NA TAO SA KANYANG MGA KABABAYAN KUNDI
ANG PINAKA-DAKILANG TAO NA NALIKHA NG LAHING MALAYO. Ang kanyang alaala ay hindi maglalaho
sa kanyang tinubuang lupa, at matutuhan pa ng susunod na henerasyon ng mga Kastila ang pagbigkas sa
kanyang pangalan na may paggalang at pagpipitagan".

May mga pagkakataong naririnig natin mula sa ibang panig ang panukalang si Andres Bonifacio
at hindi si Rizal ang dapat na kilalanin bilang pangunahing pambansang bayani, dahil sa hindi sya
kailanman humawak ng baril, riple o ispada sa pakikipaglaban para sa kalayaan. Sa ibang bansa, ang
piniling pangunahing bayani ay kabilang sa pangkat ng sundalo o heneral, tulad nina George Washington
ng Estados Unidos, Napoleon, I at Joan of Arch ng Fransya. Ang ating pambansang Bayani ay isang
sibilyan na ang sandata ay kanyang panulat. Gayun pa man, ang mga Pilipino, sa paggamit ng malayang
pagpapasya at kakaibang pananaw, ay hindi sumunod sa mga halimbawa ng ibang bansa. Mahusay na
ipinaliwanag ni Rafael Palma, ang pagkilala kay Rizal bilang pangunahing bayani kesa kay Bonifacio sa
mga pananalita nito:

"Dapat ipagmalaki ng mga Pilipino ang pagkakaroon mula sa kanilang mga pambansang
bayani ng isang katangian ng maraming pantayan ngunit hindi mahihigitan ng kahit na sino".

KARAGDAGANG IMPORMASYON TUNGKOL KAY RIZAL

A. Magkakapatid na Rizal

Saturnina

Paciano

Narcisa

Olympia

Lucia

Maria

Concepcion

Josefa

Trinidad

Soledad

B. Ang pinagmulang angkan ni Rizal

1. Pinagmulan na angkan ni Rizal sa panig ng kanyang ama.

Ang kanyang ama na si Francisco Mercado ay nagmula sa ankan ni Cue Yi-lam o maskilala
sa pangalang Domingo Lamco. Si Don Domingo Lamco ay isang mangangalakal na tsino.

Si Lamco ay nagmula at orihinal na mangangalakal sa bayan ng Chinchow, China. Siya ay

napadpad sa Manila noong 1690. Noong mga panahong iyon, ang mga Tsinong mangangalakal ay
nakaranas ng mga pangmamalupit at pagmamalabis ng mga Kastila. Sila ay pinagbabayad ng mataas na
buwis at kung minsan ay sinasaktan at pinapatay pa. Sa kabila ng mga balakid na ito, napagtagumpayan
parin ni Lamco ang kanyang paghahanap-buhay.
 Mula Maynila tungo si Lamco sa Laguna at dito siya naging Chinese Community Leader.
Upang makaiwas sa pagmamalupit ng mga Kastila, naisip ni Domingo Lamco na palitan ang kanyang
apelyido, Ito ang karaniwang ginagawa ng mga tsino upang makaiwas sa pangmamalupit ng mga Kastila,
naisip ni Domingo Lamco na palitan ang kanyang apelyido. Ito ang kanyang ginagawa ng mga tsino
upang makaiwas sa pangmamalupit sa mga Kastila

2. Pinagmulang Angkan sa Panig ng Ina

Sinasabing ang pamilya ni Donia Teodora Alonzo ay nagmula sa angkan ni Lakandula. Sa

panig ng kanyang ina , isang Hapon na naging nuno niya na walang iba kundi sa Eugenio Ursua na
nakapagasawa ng pilipina na ang pangalan ay Benigna. na naging supling nila ay si Benigna na kinasal
naman kay Manuel Dequintos, isang Abogadong may dugong Pilipinong-Intsik na nagmula sa
Panggasinan. Isa sa mga naging anak ni Atty. Quintos at Regina ay kinasal kay Lorenzo Albert Alonzo,
isang prominentamg Kastila Pilipino mistisong tiga Laguna. Ang magasawang Lorenzo at Brigida ay
pinalad na magkaroon ng mga supling sa katauhan nina, Narcisa; Teodora na asawa ni Francisco
Mercado at Ina ni Jose Rizal.

ANG BATAS RIZAL AT MGA KAUGNAY NA KAUTUSAN

Mga Layunin

1. Maipahayag at mapalitaw ang mga naging motibo ng mga mambabatas sa pagpapatupad ng Batas
Rizal

2. Ilahad ang mga pangyayari noong ipinasa at ipinagdebatihan upang tunay na maunawaan ang
kahalagahan ng pagpapasa ng Batas Rizal

3. Tulungan ang mga mag-aaral na maunawaan ang kahalagahan ng pagpapatupad ng batas.

4. Patunayan na makatwiran ang pagpapatupad ng Batas Rizal

i. Ano ang Batas Rizal?

Higit na limampung taon na ang nakalipas mula nang ipinatupad and Republic Act. 1425 o mas kilala
bilang Rizal Law o Batas Rizal na pinangunahan ni Jose P. Laurel. Inaprubahan ito noong ika-12 ng Hunyo
1956 noong ito’y tinatawag pang House Bill No. 5561 na pinangungunahan ni Jacobo Gonzales at Senate
Bill No. 438 na pinangungunahan ni Sen. Claro M. Recto. Ilang henerasyon na ang naapektuhan sa
pagpapatupad ng mga lider ng gobyerno ng Batas Rizal na kanilang isinulong. Ang pagpapatupad nito ay
hindi naging madali para sa mga mambabatas. Mahabang proseso ang pinagdaanan ng panukalang
batas na ito bago ito naging isang batas. Mainit na debate ang naganap kung saan iba’t-ibang opinyon at
motibo ang lumabas galing sa mga lider ng gobyerno sa kanilang adhikain na maitupad ang Batas Rizal.

Nakasaad sa Batas Rizal na kailangan isama sa kurikulum ng lahat ng paaralan, kolehiyo at unibersidad,
pampubliko man o pribado ang kurso sa pag-aaral ng buhay, mga ginawa at isinulat ni Jose Rizal,
partikular na ang kanyang dalawang nobela na Noli Me Tangere at El Filibusterismo. Bukod pa dito,
nakasaad din batas na ito na obligado ang bawat kolehiyo at unibersidad na magkaroon at magtago sa
kanilang mga silid-aklatan ng sapat na orihinal na sipi at makabagong bersyon ng Noli Me Tangere at El
Filibusterismo, pati na rin ang mga ibang isinulat ni Rizal, kabilang na rito ang kanyang talambuhay.
Isinusulong din ang pagsalin ng mga ito sa Ingles, Tagalog o iba pang diyalekto at ang pagimprinta sa
mababang halaga at pamamahagi ng libre sa mga mamamayang nais magbasa nito sa pamamagitan ng
Purok organizations at Barrio Councils.

ii. Mga Layunin ng Pagpapatupad ng Batas Rizal

Ilang mga layunin ang isinaad upang higit na maunawaan ang kahalagahan ng paglilikha ng Batas Rizal.
Isa dito ay dahil kailangan na muling buhayin ang kalayaan at nasyonalismo kung para saan ang ating
mga bayani’y nabuhay at nag-alay ng kanilang mga buhay. Sa tulong ng batas na ito, mapapaalala sa
bawat mamamayang Pilipino ang mga dugo’t pawis na inialay ng ating mga bayani na maaaring maging
ispirasyon sa bawat isa sa pagtulong sa pagpapatayo ng isang bansang matagumpay. Pangalawa, ito ay
upang bigyang parangal ang ating pambansang bayani na si Dr. Jose P. Rizal at ipaalala sa mga
mamamayang Pilipino ang kanyang mga nagawa at naipaglaban para sa kalayaan ng sariling bayan. Ito
ang magsisilbing paalala narin ng ating mga responsibilidad bilang isang Pilipino, lalong lalo na sa mga
kabataan. Pangatlo, ito ay upang magsilbing inspirasyon sa kabataang Pilipino kung saan sila’y nasa lebel
pa lamang ng paglilinang ng kanilang mga isipan at ayon sa ating bayani, ang pag-asa ng bayan.

Panig ng mga Sumasang-ayon sa Pagpapatupad ng Batas

* Enemies that threaten the very foundations of our freedom” ang tawag ni Mayor Arsenio H. Lacson sa
sinumang sumalungat sa Rizal Bill.

* Ipinaalala ni Hen. Emilio Aguinaldo kung paano pinigilan ang mga Pilipino basahin ang mga isinulat ni
Rizal. Aniya, “ang impluwensiya ng mga Espanyol ay nabubuhay pa rin sa mga pari ngayon. “

* ang pagkabayani ni Rizal ay nakikita sa dalawang nobelang isinulat ni Rizal. Kung kaya, ang sinumang
sumalungat sa Batas Rizal ay para naring inaalis si Rizal sa kanilang isipan.

Panig ng Sumasalungat sa Pagpapatupad ng Batas

* ang mga nobela ni Jose Rizal na Noli Me Tangere at El Filibusterismo ay naglalaman ng mga pahayag na
subersibo o laban sa simbahan. Ayon sa simbahan, ang sinumang makabasa nito ay maaaring mag-iba
ang paniniwala o sumalungat sa mga itinuturo ng simbahan.

* mistulang may monopoly ng patriyotismo ang grupo ni Recto, gayung noong panahon ng digmaan, ang
ilang mga nagsulong ng Batas Rizal ay nagsilbing collaborator ng Hapon.

* “Our objection then to the Bill proposed is not an objection against our national hero nor against the
imparting of patriotic education to our Children… We believe that to compel Catholic students to read a
book which contain passages contradicting their faith constitutes a violation of a Philippine
constitutional provision.” (The Statement of the Philippine Heirarchy)

Mga rebisyon sa Pagpapatupad ng Batas

* gumawa ng bagong panukalang batas Si Sen. Laurel na naglalaman ng mga bagong probisyon na hindi
lalabag sa konstitusyon.

* pinayagan ang pagbabasa ng mga nobela sa makabagong bersyon at hindi na ginawang “compulsory ”
ang pagbabasa ng dalawang nobela sa kanilang orihinal na kopya.

* isama ang buhay, mga ginawa at isinulat ni Rizal sa kurikulum ng mga paaralan sa kolehiyo at
unibersidad at ang orihinal na sipi ang kailangan gamitin upang basehan ng pagbabasa.

* ito ay magiging bahagi ng kurikulum ng paaralan kung saan ito’y itinuturo ng isang gurong higit na may
nakakaalam sa kurso. Ang mga mag-aaral ay mamarkahan sa pag-aaral nito at anumang pagbagsak dito
ang siyang magiging hadlang sa kanyang pagtatapos ng anumang kurso.

Ang Pag-Ibig ni Rizal

Kuwento ni Alberto Segismundo Cruz

Silahis, Abril 22, 1

-- Ang lalong matatamis na alaalang pinitas sa sanga ng walang-kamatayang pakikipagsapalaran ng

ating bayani sa larangan ng pag-ibig, ang atin ngayong matutunghayan.

-- Si Rizal, katulad din ng lahat ay may puso at sa pitak ng pusong iya’y minsan ding namugad ang
pag-ibig.
I.

Kung may kamaliang maituturing sa panig ng mga nagsisulat ng talambuhay ni Dr. Jose Rizal ay walang
iba kundi ang pagtutulad sa kanyang katauhan sa isang Bathala at hindi sa isang karaniwang taong may
mga paang putik.

Dahilan diya'y lumabo na tuloy ang mga dapat lumiwanag na kabanata sa kanyang buhay lalo na ang
nauukol sa kanyang pag-ibig sa pangunang matuwid na ang pag-ibig na ito kailan ma'y hindi kinilala ng
mga pangunahing manunulat ng kanyang talambuhay na isang damdamin ng kabataan o isang
damdaming katugon ng karaniwang tibok ng puso. At, tanggapin man sakaling ang pag-ibig na iyan ng
Bayani ng Kalamba'y nabuo sa isang dakilang damdaming makabayan, dili iba kundi ang pag-ibig sa
kanyang Tinubuan, sukat na kanyang dahilan iyan upang huwag na mabatid ng mga huling salin ng lahi
ang tunay na damdamin ng kanyang puso?

"Fiat Lux." Pabayaan nating magkaroon ng liwanag. At ang liwanag na hinihintay ng abang maykatha
nito'y walang iba kundi ang ilaw ng katotohanan. Sapagka't naniniwala't nananalig pa ang maykatha nito
na sa pagkakabunyag ng malalabong kabanatang ito sa buhay ni Dr. Rizal ang kadakilaan niya sa puso ng
bayang nagmamahal at halos sumasamba sa kanyang pagka-bayani'y hindi magbabawas bahagya man,
bagkus magiging lalo pa ngang dakila dahilan sa lalong naging malapit at matapat ang kanyang larawan
sa kanila.

Sapagka't kung hindi magiging matapat ang pagbubunyag ng kanyang kabanata sa pag-ibig, ang panahon
ng kanyang kabataan, na masasabing simula ng pag-aalab ng kanyang damdaming makatao'y maaaring
mapakubli at hindi mahirang ang lalong maningning at kapupulutan ng aral na bahagi nito.

Bilang unang palatandaan ng isang maselang na damdaming naghahari sa kaluluwa ni Dr. Rizal sa
maagang panahon pa lamang ng kanyang kabataan ay ang malabis niyang pagmamahal sa tula.
Napukaw sa kanya ang damdaming-makata sa pagbibigay-sigla ng kanyang ina at ng matandang kapatid
na si Saturnina na "nag-atas" sa batang si Pepe na magmahal at mag-aral ng mga bagay na may
kinalaman sa sining at sa klasiko. Ang mga aklat ni Saturnina hinggil sa mga paksang nasabi'y
pinatutunghayan sa kanyang kapatid kaya't sa loob ng dalawa pang taon, ay nangyari nang mabasa niya
pati ang Bibliyang Kastila. Nang nakasusulat na si Pepe at sa pagbibigay-sigla ng kanyang ina ay
nangyaring makalikha ang bata ng isang tulang may mga kamalian, datapuwa't may mga kamalian ma'y
nagpapakilala rin ng matayog na lipad ng diwa't tanging salamisim.

Bago siya tumuntong sa kanyang ika-walong taong gulang ay nakasulat siya ng isang dula, na itinanghal
sa isang kapistahan ng nayon, at sa kasiyahan ng kapitan munisipal, siya'y pinagkalooban noon ng
dalawang pisong gantimpala. Gayon din naman, sa gayon ding gulang, ang mga tala ng kasaysaya'y
nagsisiwalat na siya'y nakalikha ng isang tulang inihandog sa kanyang mga kababata. Anopa't sa gayong
maagang pagkakagising ng kanyang damdaming-makata, ang kanyang kudyapi'y umunlad at tumaginting
sang-ayon sa damdaming inilalarawan ng pihikan niyang diwa. Katibayan nito'y ang kanyang tulang Un
Recuerdo a Mi Pueblo (Isang Gunita sa Aking Bayan) na nagpapasariwa't nagbibigay ng mga alalahanin
hinggil sa kanyang kamusmusan sa Kalamba - sa bayan niyang sinilangan.

“Murang kamusmusan,
bayang iniibig,
Bukal ng ligayang walang
kahulilip
Ng mga awiting kapana-panabik
na nagpapatakas sa lungkot at pait!

Magbalik kang muli sa

puso ko't dibdib,
Magbalik na muli,
sandaling nawaglit!
Magbalik sa aking
katulad ng pipit
Sa pamumukadkad ng
bulaklak-bukid.”

Ang tulang iyan ay sinulat noong 1876 nang maglalabinlimang taong gulang pa lamang ang ating bayani
at nang siya'y nagsisimula pa ng pag-aaral sa Ateneo.

Kung ang layon nati'y ang sumulat hinggil sa kanyang pagka makata't sa mga nalikha niyang tula, tayo'y
makapagpapatuloy nang walang sagabal. Walang ibig na ipakilala sa mga talatang sinundan kundi ang
maagang pagkakagising kay Rizal ng isang diwang-makata na ang ibig sabihi'y lalong handa ang kanyang
damdamin sa tibok ng puso. Maaaring ang tibuking ito'y dahilan lamang sa diwang maka-sining
sapagka't ang diwang-makata'y may pag-ibig na matapat sa sining, datapuwa't sa ibabaw niya'y hindi
maikakait na handa na nga ang damdaming may init at sigla ng kabataan upang isaalang-alaang ang ano
mang tibukin ng puso.

Nasa kabataan ang ating bayani, noon. Nguni't talambuhay niya -- at dito nagkakaisa ang mga
pangunahing manunulat na nang siya'y labing-animing taon pa'y nakarama na ng "masasal na tibukin ng
puso". Ang tibukin ng pusong ito'y ukol ni Pepe sa isang dalagitang nag-aaral sa Kolehyo ng "Concordia",
kay Segunda Katigbak. Ang mga pangyayari sa bahagi ng buhay na ito ng bayani ay naganap pagitan ng
Abril hanggang Disyembre ng 1877.

Ang isang kapatid na babae ni Pepe, si Olimpia, ay isa ring kolehiyala noon sa nasabing kolehiyo at
matalik na kaibigan ni Segunda (Gunding). Kung dumadalaw si Mariano, kapatid na binata ng huli, ay
nakakasabay si Pepe, sa pagdalaw sa kapatid naman nito -- kay Olimpia nga. Sa tuwing darating si Pepe
sa kolehiyo'y nasasalubong niya sa tanggapan ng mga panauhin si Segunda at nag-uusisa agad kay Pepe
kung nais na makausap ang kapatid.
Bilang gunita sa mga araw na yaon ng kanyang unang pag-ibig, ang mga unang bugso ng damdaming
naghahari sa puso ni Pepe, ay lalong kaakit-akit manamnam sa sariling paghahanay din niya:

"Itinatanong niya (ni Gunding) sa akin kung anong bulaklak ang aking naiibigan. Sinabi ko sa kanyang ibig
ko ang lahat ng bulaklak, datapuwa't lalong higit ang maiitim at mapuputi.
Isinagot naman niya sa akin na nais niya ang mga puti at rosas, at pagkatapos ay nag-isip siya."

"May kasintahan ka ba?", tanong niyang bigla sa akin makaraan ang ilang saglit.

"Wala!" ang tugon ko. "Kailan man ay hindi ako nagkaroon ng kasintahan, sapagka't walang sino mang
dalagang pumapansin sa akin."

"Ikaw ay baliw! Ibig mo bang kumuha ako ng isa para sa iyo," tanong ng dalaga.

"Salamat sa inyo," ang wika kong lipos ng pamimitagan, "nguni't di ko ibig na abalahin pa kayo."

"Nagunita kong may nagbalita sa akin na siya (si Gunding) ay ikakasal sa darating na Disyembre, kaya't
magalang akong nag-usisa, at siya naman ay tumugon sa lahat at bawa't isang katanungan ko."

"Dadalaw ba kayo sa inyong bayan sa Disyembre?"

"Hindi", ang tuyot na sagot niya.

"Ibinalita nila sa akin na may malaking pistang idaraos sa inyong bayan, at kayo'y magiging isa sa mga
punong-abala."

"Hindi", ang wika niyang kasabay ng pagtawa. "Nais ng aking mga magulang na ako'y mamahinga na,
nguni't di ko nais, sapagka't nais ko pang manatili dito ng limang taon!"

At isiniwalat ni Rizal, pagkatapos na sila'y nagpatuloy sa pag-uusap, ng iba't ibang matitimyas na

"kabaliwan ng kabataan". Nang sumunod na mga pagkakataon, si Pepe at si Gunding, ay parang nag-
kakahulihan na ng loob, na hindi maikakait na katugon na ng tibukin ng puso. Aywan kung sa anong
himala at nangyaring maipagtapat ni Gunding kay Pepe ang ganito:

"Nalalaman mo kaya kung gaano kalungkot sa akin, kung ikaw'y mapalayo pagkatapos na tayo'y
magkakilala? Halimbawa'y hindi ako makipag-iisang-dibdib?" at dalawang patak na luha ang nalaglag
buhat sa magagandang mata ng kolehiyala.

Datapuwa't nababatid ni Rizal ang kalagayan ng dalagita. Napipinto na ito upang makipag-isang-dibdib
sa isang lalaking matapat na umiibig at umaasa.

Dumating ang Disyembre at kailangang dumating din naman ang sandali ng paghihiwalay. Si Pepe'y
nagbalik na sa kanyang bayan, si Gunding ay gayon din. Nguni't sa lansanga'y nagkatagpo sila – si Pepe'y
nakasakay sa isang kabayo at si Gunding nama'y sa isang kalesa -- walang nagawa si Pepe kundi
yumukod bago ngumiti samantalang ang dalagita nama'y nagwasiwas ng panyolitong nag-aanyaya
upang sumama o sumunod sa kanya ang binata. Datapuwa't si Rizal na nakawawatas sa tunay na
kalagayan ni Gunding na nakatakda na ang pakiki-isang-kapalaran sa isa namang matapat na umiibig ay
nagpasiyang salungatin ang simbuyo ng damdamin ng kabataan. Noon di'y ipinihit ang kabayo sa ibang
landas, sapagka't naniniwala siyang maaaring siya ang maging dahilan ng pagkapalungi, kung sakali, ng
matapat na pag-ibig ng isang lalaki't binatang katulad niya. Ayaw niyang maging kaapihan ng iba ang
ikaliligaya niya.

Nakaraan ang kabanatang ito ng isang pag-ibig na malungkot sa ating bayani, nguni't siya'y maalam na
lumunas sa sugat ng kanyang puso. Nababatid niyang panaho'y isang dalubhasang manggagamot at ito
ang tiyak na lulunas sa sugat ng kanyang puso, yamang siya'y maaaring makalimot at ang paglimot na
ito'y maaaring sa pamamagitan din ng paghanap ng ibang pag-ibig na kundi man higit ay sadyang kanais-
nais upang magpaalab na lalo sa kanyang likas at dakilang pagmamahal sa Tinubuang Lupa.

II. Unang Pag-ibig

Sa buhay ng isang tao, masidhing tibukin ng puso'y nadarama sa panahon ng kabataan. Ang kababata
niyang si Leonor Rivera, larawan ng kayumian ng dalagang Pilipina, ay siya niyang unang naging
kasintahan, gaya ng isinisiwalat ng mga nagsisiwalat ng kanyang talambuhay. Iyan din ang abang palagay
ng sumulat nito, sapagka't ang pakikipag-kaibigan ni Rizal kay Segunda Katigbak, kung umunlad man, ay
likha lamang ng mga biglang pangyayaring bawa't isa sa kanila'y hindi nakawawatas.

Unang sanhi't dahilan kung bakit masasabing dakila't mahalaga sa buhay ni Rizal ang kanyang pag-ibig
kay Leonor Rivera ay sapagka't ang kabanatang ito'y naging sagisag ng kanyang lunggating katugon ng
mataos na hangarin sa ikagiginhawa ng kanyang bayan. Sa katotohan, ang kasaysayan nila sa pag-ibig ay
maaaring kasaysayan din sa pag-ibig ng isang kabataang katulad nila sa panahong yaon; lalo na't kung
"namamagitan" sa pagmamahalan ng dalawang puso, ang magulang. Datapuwa't ang katangian ng pag-
ibig ni Pepe kay Leonor ay nasa pangyayaring kaakibat nito ang pagsasakit at katugon nga ng damdamin
sa pag-ibig sa Tinubuan.

Kung paano iniibig ni Rizal si Leonor ay masasabing gayon din kainit at kadakila ang pag-ibig niya sa
kanyang bayan; at sa katotohanan, sa mga bansang narating ng bayani sa Europa, samantalang
nagsasakit siyang makagawa tungo sa kabutihan ng kanyang bayan, ang gunita niya kay Leonor ay halos
kaugnay ng paggunita sa kalagayan ng kanyang Inang Pilipinas, noon.
Sa katunayan, ang magagandang balita kay Leonor ay nakapagpapasigla kay Rizal sa ibang lupa upang
lalong magsumakit siya sa kanyang lunggati at misyon sa paglilingkod sa Tinubuan. Parang init na
pampasigla sa pusong nanglalamig, waring hamog sa buko ng mga bulaklak, mandi'y unang patak ng
ulan ng Mayo sa tigang na lupa!
Kaya't nang mabalitaan niyang makikipag-isang-dibdib na si Leonor sa isang binatang Inggles, kay Henry
C. Kipping na siyang nangangasiwa sa paglalatag ng daang-bakal buhat sa Bayambang hanggang sa
Dagupan, Pangasinan, narama ni Rizal na parang nasagasaan ng mga gulong ng tren ang kanyang puso.
Sa laki ng damdamin ay ibinulalas niya ang lahat ng laman ng kanyang nagdurugong puso sa kaiibigang-
dayuhan, kay Ferdinand Blumentritt. Ang dalubhasang propesor Aleman ay nagsumakit na malunasan
ang sugat ng kanyang puso at inaliw siya. Sa isa sa mga liham ng pantas na Aleman ay sinabi ang ganito:

“Dinaramdam ko ang pangyayaring nabigo ang pag-ibig mo sa babaing pinaglalaanan ng iyong puso't
kaluluwa, nguni't kung tunay na maaari niyang tanggihan ang pag-ibig at pagmamahal ng isang Rizal,
hindi siya nag-iingat ng kadaki1aan ng kaluluwa. Para siyang isang musmos na nagtapon ng brilyante
upang pulutin pagkatapos, ang isang batong-buhay . . .” Sa ibang pangungusap, hindi siya ang nararapat
na maybahay ni Rizal.

Gaya ng unang nangyari, si Rizal ay nakapangyari sa kanyang damdamin. Minsan pang pinapagtagumpay
niya ang isipan at matuwid sa ibabaw ng tibukin ng puso, kaya't nakapagpasiya siyang walang ibang
lunas kundi ang lumimot . . . sapilitang lumimot kay Leonor. At upang magawa ito'y kinailangan niyang
dumako na sa ibang panig ng daigdig. Dito naranasan ni Rizal sa unang pagkakataon kung gaano kahapdi
ang lumisan sa sariling bayang taglay ang isang sugatang puso.

Para bagang ang bayani'y natitigilan kung minsan. May pagkakataon naman siyang wari'y kausap ang
anino ng naglaho niyang Leonor – ang dalagang nang siya'y mapalayo at nakabagtas ng bughaw na
karagata'y saka pa mandin lalong naging malapit sa kanyang pusong sa palagay niya'y nawalan ng
pampasigla sa paglikha ng mga dakilang tibuking kaugnay ng sa Tinubuang Lupa.

III. Suliranin ng Puso sa Biarritz

Kung hindi man masasabi nang tahasan na kaya nangibang-lupa ang Bayani ng Kalamba ay dahilan sa
kabiguan sa pag-ibig ay hindi naman maikakait na ang bagay na ito'y isa pang nakapag-atas sa kanya
nang gayon, yamang may lalo siyang dakilang layong nais na maitaguyod sa labas ng Pilipinas, bago pa
lamang magwakas ang 1890.

Nabatid ng mga magigiting na kababayan sa ibang lupa ang damdamin ng puso ni Rizal, kaya't kabilang
na rito si Tomas Arejola, na noong ika-9 ng Pebrero ng 1891, ay sumulat sa bayani at ipinapayong
natutumpak na ipalit kay Leonor ang isang Adelina Boustead, kilalang angkan sa Biarritz na matapat na
kaibigan ng mga Pilipinong nagsisidayo roon sapagka't may isang uri ng otel ang mag-anak sa nasabing
lunsod.

Sang-ayon sa mga tala, si Adelina'y isang dalagang marilag, may dakilang kaluluwa at may mga kaibigang
kababayan ni Rizal na naghangad na ang pagkakaibigan ay umunlad at maging kanais-nais sa dalawang
puso.
Datapuwa't nang dumating na ang sandali ng tunay na pagpapasiya, hiningi ni Adelinang si Rizal ay
pumasok na Protestante. Dito nag-alinlangan si Rizal, sapagka't ang gayong pasiya ay nasasalungat sa
malalaya niyang palagay. Bukod dito'y nag-aalinlangan din naman si Adelina kung talagang tunay siyang
iniibig ni Rizal o baka inaaliw lamang ang sarili upang siya (si Adelina) ay maging pamalit lamang sa isang
Leonor, na ang kaugnayan sa pag-ibig ng bayani'y umabot din sa pandinig ni Adelina. Marahil ay
nabulay-bulay din ni Rizal ang mga bagay na nasabi. Bukod diya'y naisip din niya ang kanyang dakilang
layon sa ibang lupa – ang kanyang misyon sa kapakanan ng Bayang Tinubuan! Kung siya'y magkakaroon
ng isang kabiyak ng dibdib, at, samakatuwid ay ng pamilya o kaanak, hindi kaya magiging sagabal iyan sa
kanyang mga lakad at gawain? Sa kanyang sarili'y naniwala siyang naging tumpak ang pagtanggi ni
Adelina, pagkatapos na maunawaan ang paninindigan at palagay ng dalaga.

Matapos na ituring na makatarungan ang nangyari sa kanila ni Adelina, ang bayani, noong ika-3 ng
Pebrero, 1888 ay tumulak patungong Hongkong. Doo'y kasalamuha niya ang mga kabanalang Kastila,
kabilang na rito si Jose Maria Basa, pinagbintangan sa pagbabangon ng Paghihimagsik sa Kabite. Upang
malimot ang nakaraang pangyayari sa kanyang saglit na pakikipagkaibigan kay Adelina'y sumama siya sa
mga kabayang nabanggit nang magsidalaw sa Makaw, isang kolonyang Portuges, at doo'y nanood sila ng
mga dulang Intsik na nakatawag ng pansin sa bayani kaya't pinag-ukulan din niya ng kaukulang panahon
ng pag-aaral.

IV. O-Sei-San

Pagkatapos ng paglakbay-bayan sa Makaw, si Rizal ay nagpasiyang dumalaw sa Hapon. Sa loob ng isang

maikling panahon ay di lamang nilibot niya ang mahahalagang panig ng Imperyo ng Ninikat na Araw,
kundi sadyang pinagsumakitan niyang mapag-aralan ang galaw ng mga tao't ang kanilang wika, upang
kung dumating ang pagkakatao'y matiyak niya kung paano siya makikitungo. Nakarating siya sa Tokyo
nang hindi sumakay sa anomang sasakyan sanhi sa pagnanais na makita itong mabuti't mapag-aralan
gaya ng ginawa niyang pag-aaral sa mga narating na lunsod at bayan ng Europa.

Sinasabi ng ilang manunulat ng kanyang buhay na nagdamdam siya ng malabis nang makita ang
mga "coolie" na nagsisihila ng "Rickshas". Ipinalagay niya noong hindi nararapat na magpakahirap ng
gayon ang isang tao, sapagka't ang paghihila ay nauukol lamang sa kabayo. Anopa't natawag nga ang
puso niya ng isang damdaming makatao.

Nakarating din naman siya sa Nikko, Hakone, Miyonoshita . . . ang maririkit na nayon ng Hapon, na
nakatawag sa kanyang pansin sanhi sa kanilang kagandahan, pangkaraniwang pamumuhay at kainaman
ng simoy ng hangin. Nang una'y nagpatala siya sa pinakapangunang otel sa Tokyo, datapuwa't makaraan
ang ilang araw, ay nanirahan na siya sa tahanan ng legasyong Kastila, na ang pangunang dahilan ay ang
makita't masubaybayan ang kanyang mga kilos at hakbangin.

At doon, ang itinuturing niyang bughaw na kabanata ng kanyang kabataan ay ini-alay nang buong puso.
Nakilala niya rito ang isang O-Sei-San, at nagkaroon siya ng pagkakataon at saka masidhing pagnanais na
makapagpalitan ng tibukin ng puso. Sa pagkakilala sa kanya at sa katapatan ng kanyang pagmamahal, si
O-Sei-San ay tumugon at narama ng ating bayani ang init at walang maliw na pagmamahahal.

Sa kanyang tala-arawan, ang diwang-makata'y nagtala ng ganito:

"Nakapagpalugod sa akin ang Hapon. Ang magagandang tanawin, ang mga bulaklak, punong-kahoy, at
mga mamamayan - napakatahimik, napakamapitagan at nakasisiya -- O-Sei-San, sayonara, sayonara!
Nakagugol ako ng isang buwang mahalaga't kaayaaya; hindi ko mabatid kung maaari pa akong
magkaroon ng ganyang pagkakataon sa buong buhay ko. Pag-ibig, salapi, nang ito'y di masasabing di
madarama, sa iyo, ay ihahandog ko ang pangwakas na kabanatang ito ng mga gunitain ng aking
kabataan. Walang babaeng katulad mo ang umibig sa akin. Walang babaeng kaparis mo ang nakagawa
ng pagsasakit. Katulad ng bulaklak ng chodji na nahulog sa tangkay, nang buo at sariwa pa, nang di man
nalagas ang mga talulot o naunsiyami --ganyan ka rin nang mahulog! Hindi naglaho ang iyong kapurihan
at ni hindi man nalanta ang mga talulot ng iyong kawalang-malay -- sayonara, sayonara!

"Kailan man ay di ka na magbabalik pa upang mabatid na minsan pang ginunita kita at ang iyong larawan
ay nasa aking alaala; gayon man, kailan man ay aalalahanin kita -- ang iyong pangalan ay mabubuhay sa
aking mga himutok at ang iyong 1arawan ay mapapasama at magbibigay-pakpak sa aking mga gunitain.
Kailan ako magbabalik upang magparaan ng isa pang banal na hapon gaya noon sa Templo ng Meguro?
Kailan pa magbabalik ang maliligayang oras sa iyong piling. Kailan ko matatagpuan itong lalong
matimyas, lalong mapayapa't lalong kalugod-lugod? Nasa iyo ang kasariwaan nito't samyong kariktan ....
- Ah! Huling salin ng isang dakilang angkan, matapat sa isang walang kapalarang paghihiganti, ikaw'y
kaibig-ibig katulad ng lahat ay nagwakas na! Sayonara, sayonara."

V. Ilang Buwan sa "Primrose Hill"

Buhat sa Imperyo ng Ninikat na Araw, ang ating bayani'y nagpatuloy na naman sa kanyang paglalayag.
Una muna'y sa Estados Unidos, sa mga lunsod sa baybayin ng Pasipiko, at buhat doon ay sumakay siya sa
tren at nagdaan sa Salt Lake City, Omaha, Tsikago at Albany. Lumunsad siya sa siyudad ng New York
pagkatapos na makapagpasiyal at makapagmasid sa balitang talon ng Niagara. Hindi naglaon at nilisan
niya ang New York, lulan ng "City of Rome"

Bago magwakas ang Mayo, noon, ay nakatagpo siya ng isang mauupahang bahay - isang tahanang
malapit sa tinatawag na "Primrose Hill". Nasa dakong hilagang-kanluran ng Londres, sa isang pook na
matahimik ang kanyang natagpuan. Ito'y tinatahanan, noon, ng isang Mr.Beckett, organista ng
Simbahang San Pablo.

Sa mga gawain ni Rizal sa kapakanan ng kanyang bayan, kabilang na rito ang pagtatala't pag-uukol ng
palagay sa bantog na aklat ni Morga, ay nangyaring makapamagitan din ang isang bagong kabanatang
likha ni Kupido, o kundi man masasabing ganito, ay isang tunay na kabanata ng pakikipagkaibigan.
Nakilala niya ang isa sa mga anak na dalaga ng mga Beckett, nang nagsusumakit ang ating bayani na
makapagsalita ng wikang Ingles. Si Gertrude (Gettie) ang laging naghahatid ng agahan sa silid niya (ni Dr.
Rizal), at ang paraang ito'y kaugalian nang sinusunod ng isang nagpapaupa sa pananahan sa Londres o sa
alin mang lunsod ng Inglaterra).

May ilang buwan ding nanahanan ang bayani sa tahanang iyon ng mga Beckett, at sa loob ng nasabing
panahon, siya't si Gettie ay nagkaunawaan at naging matimyas ang kanilang pag-uusap at pagkakaibigan.
Datapuwa't hindi ninais ni Rizal na makadurog pa siyang muli ng isang puso ng anak ni Eba. "Hindi ko
maaaring pagsamantalahan siya (si Gettie)", ang sabi ni Dr. Rizal. "Hindi ako maaaring makipag-isang
dibdib sa kanya, sapagka't may iba pang kaugnayan ako na nakapagpapagunita sa puso sa ibabaw ng
isang wagas at bugtong na pag-ibig na maaari niyang itugon sa akin."

Upang maiwasan ang maaaring nangyari sa kanilang dalawa ni Gettie, nilisan agad ng ating bayani ang
Inglaterra upang lumipat naman sa Pransya. Si Gettie, sa kabila ng lahat, ay di nakalimot, at sa
katotohana'y sumulat pa sa kanya, datapuwa't sinadya ni Rizal na malimot na ang babaeng iyon,
bagaman at nababatid niyang siya'y (si Rizal) ay naging malupit sapagka't iyan lamang sa palagay niya,
ang kaukulang lunas sa kabutihan din nilang dalawa.

VI. Katuparan ng Pag-Ibig

Walang masasabing katuparan sa pag-ibig ni Dr. Rizal kundi ang sa kay Josephine Leopoldine Bracken,
isang marilag na dalagang lahing Irlandes, at anak-anakan ng isang halos ay bulag nang inhenyerong
Amerikano, na nagngangalang Taufer, at naninirahan sa Hongkong.

Nang mapatapon ang ating bayani sa Dapitan (tumulak siyang patungo roon, isang tapon ng
pamahalaang Kastila noong ika-15 ng Hulyo, 1892) ay naging isa sa mga ginamot niya ang nasabing Mr.
Taufer.

May labingwalong taon noon si Josephine, maputi, bughaw ang mga mata, mapulang mangitim-ngitim
ang kanyang malago't mahabang buhok at pangkaraniwan kung manamit. Natuklasan ni
Rizal ang dilag na ito, at, kapagdaka, ang puso niya'y tumibok nang masasal. Paano'y naniwala siyang si
Josephine ay hulog ng langit sa kanya, sa panahong yaon ng kanyang pag-iisa.

Hindi nakapag-aral ng mataas na karunungan ang dalagang banyagang ito, datapuwa't may likas na
talino, magiliw sa pakikipag-usap at may malaking pananabik na marinig ang lahat ng isinusulit ng
bantog na okulista (ni Rizal). Sa tuwi-tuwinang sila'y magkikita ay lalong nagiging mahalaga sa kanya ang
ating bayani, at ito naman, sa tuwi-tuwinang makakapanayam si Josephine ay lalo naman itong nagiging
kaibig-ibig. Kaya't di naglaon at sila'y nagkasundo, sa kabila ng pagtutol ni Mr. Taufer, sanhi sa kanyang
pagdaramdam na mawawalan na siya (si Mr. Taufer) ng isang tagapag-akay at isang tunay na katulong sa
kanyang buhay, matapos na maiwan siya ng kanyang kabiyak ng dibdib. Upang maiwasan ang masamang
tangka ni Mr. Taufer ay sumama na si Josephine sa kanyang ama-amahan sa Maynila.
Kung sa bagay, nang magkasundo na ang ating bayani at si Josephine ay nagbalak agad silang pakasal
kay Padre Obach, isang pari sa Dapitan, nguni't sinabi ng kinatawan ng Diyos sa lupa na kinailangang pa
muna niyang humingi ng pahintulot sa obispo sa Sebu. Nang lumisan si Josephine kasama ang kanyang
ama-amahan sa Maynila, ay ipinayo ni Rizal sa banal na pari na huwag na munang sumulat sa obispo
hinggil sa balak na pag-iisang-dibdib.

Hindi nagbalik sa Hongkong si Josephine sapagka't nanatili sa Maynila. Nang ipagtapat nito sa ina ni Dr.
Rizal na kinakailangan pa ng pari sa Dapitan ang pagkuha ng kaukulang pahintulot, at samakatuwid ay
kinakailangan pa ang paglagda ng bayani sa isang kasulatang maaaring mangahulugan ng paninindigan
niya sa pananampalataya, nagpahayag ng paniwala ang ina ni Dr.Rizal na hindi dapat na mangyari ang
pakikipagkasundo ng manggagamot sapagka't noon pa't itinuturing nang lider siya ng bayang Pilipino.
Kaya't si Josephine at si Dr. Rizal ay naging magkabiyak ng dibdib sa harap ng Diyos, sa harap ng lipunan
ng mga tao't ng Katalagahan.

Ang pagmamahal ni Dr. Rizal kay Josephine ay ipinakilala sa isang sulat ng ating bayani sa kanyang ina –
sulat na niyari sa Dapitan ay may petsa noong ika-14 ng Marso, 1895.

Anang liham:

"Pinakamamahal kong ina,

Ang may taglay po ng sulat na ito'y si Binibining Josephine Leopoldine Taufer, na munti ko na pong
mapanumapaang maging kabiyak ng dibdib sa harap ng isang alagad ng pananampalataya, kung may
kaukulan ninyong pahintulot. Ang amin pong pag-iisa sa kanyang payo, ay hindi po natuloy sapagka't
nagkaroon ng maraming sagabal. Siya po'y isang ulila; at ang ama niya'y nasa malayong pook.

"Sapagka't may malaki po akong pagnanais sa kanyang kapakanan, at sapagka't malamang na siya'y
magpasiyang bumalik dito sa aking kinaroroonan sa hinaharap, at sapagka't siya po'y maaaring mag-isa
at walang sino mang tumingin, kaya't hinihingi ko sa inyong ituring siya rin na parang tunay ninyong
anak hanggang sa magkaroon po ng isang mabuting pagkakataong makabalik siya rito. Tangkilikin ninyo
sana si Bb. Josephine na isang taong minamahalaga ko at pinakamamahal, at sadyang di ko nais na
makita sa panganib o sa pag-iisa.

"Ang inyong anak na nagmamahal,

“Jose"

Noong ika-15 ng Enero ng1896, sa isang sulat naman ni Dr. Jose RizaI sa kanyang kapatid na si Trinidad
ay ibinabalita ang kaligayahan ng ating bayani sa piling ng kanyang kasintahan sa
Dapitan, nang si Josephine ay magpasiya nang bumalik doon.

Sa ganyang pakikisama ni Dr. Rizal, ang mapunahin, noon, ay walang pagsalang nakatagpo ng dahilan
upang ilagay sa pagsusuri ang pagsisintahan ng dalawang puso, datapuwa't hindi nangimi ang bayani,
sapagka't siya'y anak ng katotohanan, isang tunay na maka-Silangan, na di nagpapanggap na banal,
bagkus ipinakikilala pa noong siya'y isang taong may mga paang putik, isang lalaking umiibig, at ang pag-
ibig na ito'y hindi nakasalig sa pagsunod sa hinihingi at ini-aatas ng mga tuntunin ng simbahan. Sa kanya
ay sukat ang mag-ukol ng malinis na pagmamahal sa nagmamahal sa kanya nang boong kawagasan.
Tumupad nga siya ng tugkulin sa pagiging tunay na mangingibig. Hindi maaaring siya'y makapagkunwari,
magbalat-kayo kaya o magkunwang walang batik, sapagka't sa harap ng Diyos at ng tao, ay nababatid
niyang siya'y matapat na gaya rin ng kanyang "kasalo sa ligaya't kahati sa hilahil" sa Dapitan.

Nagkaroon ng bulaklak ang kanilang pag-ibig: isang maliit na sanggol na may walong buwan ang isinilang
ni Josephine, nguni't nabuhay lamang ng tatlong oras! Tatlong oras na katimbang ng tatlong siglo o
tatlong daang taon sa buhay at kapalaran ng isang bayang nagbabagong-akala na't nagsisimula nang
makasinag ng isang pagbubukang-liwayway.

Bukod sa kanyang tulang Huling Paalam na iniuukol niya sa bayan, ang isa sa pinakamalungkot niyang
tula ay nalikha nang ang kanyang kabiyak ng dibdib, si Josephine, ay pahintulutan na niyang makabalik
sa Hongkong. Samantalang minamasid niya sa pamamaalam ang minamahal na lumisan, naisulat ni Dr.
Rizal ang ganitong mga talata:

"Josefina, Josefinang napaligaw sa pampangin

Naming ito na ang hanap,
Isang pugad ng paggiliw,
Ikaw mandi'y golondrinang
di matiyak ang tunguhin
Kung dito nga o sa Shanghay,
Tsina't Hapong mararating,
Nguni't huwag malilimot na
sa lupang ito na rin
ay may pusong nagmamahal,
pusong tunay ang tibukin."
JOSE RIZAL: Produkto ng Kanyang Panahon

Posted: Hunyo 19, 2013 in Uncategorized

Mga katagaEducation, Jose Rizal, Kasaysayan, Philippine History

Si Jose Rizal ay nabuhay noong ika-19 dantaon, isang panahon sa kasaysayan ng Pilipinas na nakasaksi ng
malawakang pagbabagong pang-ekonomiya at panlipunan (sosyo-ekonomiko). Ito rin ang panahon kung
saan isinilang ang Nasyonalismong Pilipino.
_____________________________________________________________________________________
___________
Wala si Jose Rizal kung wala ang mga tao, institusyon at pangyayaring humubog ng kanyang pagkatao.
Sa ibang sabi, hindi isinilang na bayani si Rizal, bagkus siya ay unti-unting hinubog ng kanyang panahon.
Maituturing natin na ginintuang panahon sa kasaysayan ng Pilipinas ang ika-19 dantaon, sapagkat sa
panahong ito nagsimulang sumibol ang damdaming makabansa sa ating mga ninuno. Ang damdaming
ito ang nagmulat sa kanila na kailangan na nating lumaya mula sa kamay ng mga mapang-aping
dayuhan…kahit buhay pa ang maging kapalit nito.
Halina’t samahan ninyo akong balikan ang panahong kinapalooban ni Rizal upang mas maunawaan natin
ang iba’t ibang mga salik kung bakit siya ay naging si Rizal na pinag-pupugayan natin ngayon.
Hayaan ninyong maging gabay ng ating paglalakabay ang venn diagram sa ibaba:

I. TAO
Hindi magiging dakila si Rizal kung hindi dahil sa mga taong nakasalamuha niya. Mga kapamilya, mga
naging guro, mga kaibigang propagandista, at mga intelektwal na taong nakilala niya sa kanyang
paglalakabay. Isama na rin natin ang mga Indio na patuloy na pinagsasamantalahan ng mga Kastial
noong panahong iyon. Napakarami nila para isa-isahin, kaya namili na lamang ako ng iilang tao na sa
tingin ko ay malaki ang naging impluwensya kay Rizal.

A. Teodora Rizal:
Nabilanggo ang kanyang ina noong bata pa lamang si Rizal, isa ito sa mga unang pangyayari na nagpakita
kay Rizal ng pang-aapi ng mga dayuhan.

B. Paciano Rizal:
Ang panganay na kapatid na lalaki ni Rizal ay naging estudyante ni Padre Burgos ng Gomburza. Maaaring
siya ang isa sa mga unang nagmulat kay Rizal sa tunay na kalagayan ng ating bansa. Siya rin ang
sumuporta ng pag-aaral ni Rizal sa ibang bansa.

C. Propagandista:
Hindi maikakaila na malaki ang naging impluwensya ng grupong propaganda kay Rizal, lalo na sina
Marcelo H. Del Pilar at Graceano Lopez Jaena. Ang dalawang ito ang pinaka-masigasig sa mga
propagandista, sumulat sila ng maraming akda na maaaring naka-impluwensya kay Rizal. Hindi din
maitatanggi na ang grupong propaganda din ang nagpasimula ng pagsibol ng damdaming makabansa
kay Rizal.

II. INSTITUSYON
Bukod sa mga taong nakasalamuha ni Rizal, masasabi rin nating malaki ang papel na ginampanan ng mga
institusyon sa lipunan sa paghubog ng kanyang pagkatao.

A. Paaralan:
Maraming nasaksihang diskriminasyon si Rizal sa loob ng paaralan. Isang halimbawa ay ang hindi pag-
gawad sa kanya ng unang gantimpla sa mga patimpalak dahil lamang sa siya ay isang Indio. Isama na rin
natin ang mababang kalidad ng edukasyon na ipinagkaloob ng mga Kastila sa mga Indio.

B. Simbahan:
Hindi nagpahuli ang simbahan pagdating sa pagmamalabis sa ating mga kababayan, maaari pa nga
nating sabihin na sila ang nanguna dito. Ginamit nila ang Krus para samsamin ang ating mga lupain.
Ginamit nila ang relihiyon upang mabulag tayo sa kanilang pang-aalipin. Nasaksihan ito ni Rizal kaya
hindi nakapagtatakang isa ito sa mga naging tema ng kanyang dalawang nobela.

C. Pamahalaan:
Ang pamahalaang kolonyal ay kaakibat ng simbahan sa pagpapahirap sa ating mga kababayan, kaya
hindi nakapagtataka na maaaring may sabwatang naganap sa pagitan ng dalawang intitusyong ito sa
malagim na sinapit ng GOMBURZA. Isa ito sa mga kaganapang nagpamulat kay Rizal.

III. PANGYAYARI
May mga pandaigdigang kaganapan at pangyayari na hindi man direktang humubog kay Rizal, ngunit
masasabi nating naghanda ng daan para maging posible ang pagsibol ng isang taong kasing-dakila niya.

A. Ekonomiya:
Ang Rebolusyong Industriyal na nagsimula sa Hilagang Europa ay nagdala ng malaking pagbabagong
sosyo-ekonomiko sa buong mundo. Ito ang nagbunsod sa mga Kastila na buksan ang Pilipinas sa
kalakalang pandaigdig. Naging resulta nito ang paglago ng ekonomiya dahil sa pagdagsa ng mga
dayuhang negosyante sa ating bansa.

B. Panlipunan:
Dahil sa paglago ng ekonomiya, nagkaroon ng pagbabago ang istrukturang panlipunan sa Pilipinas.
Nagkaroon ng bagong pangkat na tinawag na pang-gitnang uri o middle class. Ito ang uring
kinabibilangan ng pamilya ni Rizal, na ng kalauna’y pinagmulan din ng isa pang bagong pangkat na
tinawag namang illustrado na binubuo ng mga edukadong Pilipino na katulad ni Rizal.

C. Rebolusyon at Kanal Suez:

Bukod sa Rebolusyong Industriyal, may isa pang rebolusyon na nagdala ng radikal na pandaigdigang
pagbabago sa aspetong sosyo-politikal, ito ay ang Himagsikang Pranses. Dahil sa himagsikang ito,
napabagsak ng mga Pranses ang lubusang monarkiya (absolute monarchy) sa Pransya at pinalitan nila ito
ng isang bagong pamahalaang demokratiko na nakabatay sa prinsipyo ng kaliwangan at pagkapantay-
pantay. Ito rin ang nagbunsod sa mga kolonya ng Espanya at Portugal sa Asya na magnais ng kalayaan,
katulad ng Pilipinas.

Samantala, nakatulong ang pagbubukas ng Kanal Suez upang makarating sa Pilipinas ang mga mapag-
palayang ideyang ito.

______________________________________________________________________________
Ngayong nauunawaan na natin ang iba’t ibang mga salik na humubog kay Rizal, masasabi nating hindi
niya maaabot ang kanyang mga naabot kung siya ay hindi nagmula sa huling bahagi ng ika 19 dantaon.
Tunay ngang si Rizal ay isang ‘aktibong’ produkto ng kanyang panahon.
Kaya sa tuwing maaalala natin si Rizal, huwag nating kalimutan ang TIP (Tao, Institusyon at Pangyayari)
sa ika 19 dantaon na humubog sa kanya.