Shri Siddhantha Shikhamani Telugu

]ôdsYÃ |ü_øπ¢ wüH‡é dæØdt`60
l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ
bÕsêj·TDÁ>∑+<∏äeTT
dü+bÕ<äqeTT
Ä+Á<ÛëqTyê<äeTT
&Üˆˆ ø±πsø£˝Ÿ Á|ü‘ê|t
XËe’ uÛ≤s¡r XÀ<ÛÁä |ü‹cÕ˜qyéT

yêsêDdæ.
2014
Á|üø±X¯≈î£ \T :
XËe’ uÛ≤s¡r XÀ<ÛÁä |ü‹cÕ˜qyéT Research Publication Series -60
# 35/77, »+>∑eTyê&ç eTsƒY,
yêsêDdæ ` 221 001
bò˛Hé HÓ+. 0542`2450546
ár¢ áivay°gi áiv¡c¡rya Viracita
|ü⁄≥\T : xxxiii + 667 áRÌ SIDDHËNTA áIKHËMAÛI
(C) XË’euÛ≤s¡r XÀ<ÛäÁ|ü‹cÕ˜qyéT PËRËYAÛAGRANTHAMU
Á|ü<∏äeT eTTÁ<äD : 2012
~«rj·T eTTÁ<äD(dües¡D\‘√) : 2014 Edited
with
Á|ü‘T· \T : 10,000 Telugu Translation
ISBN : 978-81-86768-99-8 By
Dr. K. PRATAP
eT÷\´+ : s¡÷. 200/`
DTP : lyê]Á>±|òæø˘‡, ‹s¡T|ü‹.
eTTÁ<äD : SHAIVA BHARATI SHODHA PRATISTHANAM

VARANASI - 221 001
$ù|òTïX¯«s¡ ÄsYº‡ Á|æ+≥sY‡, ~˝ŸdüTUŸq>∑sY, ôV’≤<äsêu≤<é.
2014
ôd˝Ÿ HÓ+.9912277341, 040`66820662
Published by :
SHAIVA BHARATI SHODHA PRATISTHANAM
# 35-77, Jangamawadimath, leT‘Y s¡+uÛ≤|ü⁄Ø Ms¡d+æ Vü‰düHêBÛX«¯ s¡T\T
Varanasi-221 001 l 1008 »>∑<Tä sZ T¡ Á|üdqü ïπsDTø£ Ms¡k˛y˚TX¯«s¡
Ph : 0542-2450546 sê»<˚•øπ +Á<ä •yê#ês¡´ eTVü‰kÕ«eTT\yês¡T
düTøπ Áå ‘·eTT ` u≤fi‚ôVQq÷ïs¡T.
Pages : xxxiii + 667
X¯óuÛÑdü+<˚X¯eTT
(C) SHAIVA BHARATI SHODHA PRATISTHANAM
lø±o C≤„qdæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡T\T, l1008 »>∑<äTZs¡T
&Üˆˆ #·+Á<äX‚Ks¡ •yê#ês¡´ eTVü‰kÕ«eTT\yês¡T á dü+e‘·‡s¡eTT
First Impression : 2012
Revised edition : 2014 ÁXÊeDe÷kÕqTcÕ˜ q eTT˝À uÛ ≤ >∑ e TT>± Ä+Á<Û ä < ˚ X ¯ e TT˝À
Ábıô|òdüsY ¬ø. Á|ü‘ê|t >±] Ä+Á<ÛëqTyê<äeTT‘√ yÓ\Te&çq
No of Copies : 10,000
ªldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TDÁ>∑+<∏äeTTµqT ˝Àø±s¡ŒDeTT
#˚j·TuÀe⁄#·THêïs¡ì ‘Ó\TdüTø=ì n‘·´+‘· Äq+<äyÓTÆq~. á
ISBN : 978-81-86768-99-8
|ü$Á‘·<˚X¯eTT˝À eTVü≤s¡T¸\T Ä#ês¡T´\T ø±˝≤qT>∑TDeTT>± $$<Ûä
Price : Rs. 200/- dæ<ë∆+‘·eTT\qT, Ä#·s¡D≤‘·àø£yÓTÆq uÀ<Ûäq\qT n+~+∫
DTP : Srivari Graphics, Tirupati. düe÷CeTTqT kÕe÷õ≈£î\qT düHêàs¡eZ TT˝À q&ç|+æ #·T#·÷ e#êÃs¡T.
l »>∑<äTZs¡T πsDTø£uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\yês¡T n>∑düÔéTVü≤s¡T¸\yê]
Printed at :
eTqdüT˝Àì dü+<˚Vü≤eTT\qT |ü]Vü≤]+∫ dü+Jeì e+{Ï
Vigneswara Art Printers,
Dilsuk Nagar, Hyderabad. Ms¡ X Ë ’ e <Û ä s ¡ à <ä s ¡ Ù qeTTqT nqTÁ>∑ V æ ≤ +∫Hês¡ T . n~j˚ T
Cell : 9912277341, 040-66820662 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ. Ç~ Ms¡XË’e<Ûäs¡àeTTq≈£î •Ksêj·Te÷qyÓTÆq
ii
dü Å <ä Z + <∏ ä e TT. C≤„ q eTTq≈£ î kÕ>∑ s ¡ e TTe+{Ï ~ . Ç+<ä T ˝À leT<äT»®sTT˙ dü<ä∆s¡àdæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡T\T
•yê<Ó ’ « ‘· d æ < ë∆ + ‘· e TT q÷{§ø£ ÿ dü ú \ eTT\ s¡ ÷ |ü e TT˝À l 1008 »>∑<äTZs¡T l dæ<ä∆*+>∑ •yê#ês¡´
ìs¡÷|æ+#·ã&çq~. ø±$Tø±~ yê‘·T˝≤+‘·eTT\sTTq Çs¡e~ eTVü‰kÕ«eTT\yês¡T
jÓTì$T~ •yê>∑eTeTT\kÕs¡eTT Ç+<äT˝À ìøÏ|å eÔü TT #˚jT· ã&çq~. düTπøåÁ‘·eTT ` ñ»®sTT˙.
1403 XÀ¢ø£eTT\˝À ìã<ä∆yÓTÆq á Á>∑+<∏äeTT »qe÷qdüeTT\ X¯óuÛÑdü+<˚X¯eTT
q\]+|ü#˚j·T>∑\<äì, Á>∑+<∏ä bÕsêj·TDeTT #˚j·TT uÛÑ≈£îÔ\T uÛÀ>∑ ly˚+ø£fXÒ «¯ s¡ $X¯«$<ë´\j·TeTT˝À dü+düÿè‘ê#ês¡T´\T>±
yÓ ÷ ø£ å e TT\≈£ î bÕÁ‘· T \T ø±>∑ \ s¡ ì Vü ≤ è<ä j · T |ü P s¡ « ø£ e TT>± |ü<Mä $s¡eTD #˚dqæ &Üˆˆ ø±πsø£˝Ÿ Á|ü‘ê|t >±] dü+bÕ<äø‘£ «· eTT˝À
ø√s¡T≈£î+≥THêïeTT. s¡ ÷ |ü ⁄ ~<ä T › ≈ £ î qï ªldæ < ë∆ + ‘· • U≤eTDÏ bÕsêj· T DÁ>∑ +<∏ ä µ
Ä+Á<Û ë qTyê<ä e TTqT #· ÷ ∫ l dü ì ï<Û ä T \yê] e÷qdü e TT
X¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√ Äq+<ä‘T· +~\yÓTqÆ ~. |üse¡ T‘·|dü ‡ü +|üqTï\T *+¬>ø’ ´£ »>∑<Tä sZ T¡ dæ<*∆ä +>∑
` l s¡+uÛ≤|ü⁄Ø »>∑<äTZs¡Te⁄\T uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\ 75e |ü⁄D´dü+düàs¡D√‘·‡e X¯óuÛÑdü+<äs¡“¤eTT˝À
lø±o»>∑<Tä sZ T¡ e⁄\T &Üˆˆ #·+Á<äXK‚ s¡ •yê#ês¡T´\ ø£qï&ÜqTyê<äeTT‘√
yÓ\Te&çq ªldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TD Á>+∑ <∏µä eTTqT 23.01.2011q
ãfi≤fl] |ü≥Dº eTT˝À @qT>∑T n+u≤Øô|’ q÷πs–+∫ ìs¡«Væ≤+∫q
yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï Á>∑+<∏ë$wüÿs¡Dø±s¡´Áø£eTeTT Ç|üŒ{Ïø° ø£qTï\≈£î ø£{qºÏ ≥Tº
ø£<˝ä ≤&ÉT#·Tqï~.
*+¬>’ø£´ »>∑<äTZs¡T dæ<ä∆*+>∑ uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\yês¡T yê]
ì‘·´*+>∑|üPC≤qTcÕ˜qeTT˝À á Á>∑+<∏äeTTqT bÕsêj·TDeTT
#˚ôd&çyês¡T. n+<äTe\q dü<ä“¤≈£îÔ\+<äs¡÷ bÕsêj·TD$~Û
iv
$<ÛëqeTT˝À ‘Ó*j·TCÒdqæ eT÷&ÉT |ü<‘∆ä T· \˝À ‘·eT≈£î nqT≈£L\yÓTqÆ leT~Z]sê» dü÷s¡´dæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡T\T

<ëìì mqTï≈£îì, ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Á>∑+<∏äeTTqT bÕsêj·TDeTT l 1008 »>∑<äTZs¡T &Üˆˆ #·qïdæ<ä∆sêeT |ü+&ç‘êsê<Ûä´
#˚dæq yê] JeqeTT bÕeqeT>∑TqT. lø±o »>∑<äTZs¡Te⁄\yês¡T •yê#ês¡´ eTVü‰kÕ«eTT\yês¡T.
á Á>∑+<∏äeTTqT Ç+^¢wüß, Væ≤+B, eTsêØƒ, ‘·$Tfi¯, eT]j·TT düTπøåÁ‘·eTT ` lXË’\eTT.
eT\j·÷fi¯ uÛ≤wü\˝À nqTe~+|ü #˚j·TT ø±s¡´Áø£eTeTTqT
Äs¡+_Û+∫Hês¡T. j·TTÁπøHé <˚XÊìøÏ #Ó+~q j·T÷*j·÷ (≈£îe÷] X¯óuÛÑdü+<˚X¯eTT
>ö]) á Á>∑+<∏eä TTqT s¡w´ü Hé uÛ≤wü˝ÀìøÏ nqTe~+#·&+É ì»eTT>± ªldæ < ë∆ + ‘· • U≤eTDÏ µ ù|s¡ T ≈£ î ‘· – q≥Tº > ± dü s ¡ «
>∑s¡«ø±s¡DeTT. Bìø£+‘·{Ïø° lø±o»>∑<äTZs¡Te⁄\ Áù|s¡D, dæ<ë∆+‘·eTT\≈£î y˚Ts¡Ts¡‘·ïeTT e+{Ï~. <ës¡Ùìø£, kÕe÷õø£
Áb˛‘ê‡Vü≤eTT˝Ò eT÷\ø±s¡DeTT. ldüìï<ÛTä \yês¡T á Á>∑+<∏eä TTqT düe÷˝À#·q\‘√ á Á>∑+<∏eä TT ìs¡÷|æ+∫q düeTq«j·Tdæ<ë∆+‘·yT˚
dü|dÔü eü TTÁ<äeTT\ø±e* <˚Xe¯ TT\≈£î |ü]#·jT· + #˚dHæ ês¡T. Ms¡Xe’Ë ⁄\ BìøÏ ø±s¡DeTT. Ç~ Ms¡XË’e⁄\ wü{Ÿdüú\ kÕ<ÛäHê$<ÛëqeTTq≈£î
wü{Ÿdüú˝eTT\qT, q÷{§ø£ÿ düú\eTT\˝À dü$es¡eTT>± $X‚¢wæ+∫q ø£sB¡ |æø£ e+{Ï~. Je⁄&ÉT Ä<Ûë´‹àø£kÕ<Ûqä ˝À Ä‘·àkÕøå±‘êÿs¡eTTqT
‘=*Á>∑+<∏äeTT ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ. n+<äTe\q á Á>∑+<∏äeTTqT bı+<äT≥≈£î nqT≈£L\eTT\sTTq (|æ+&Édüú\eTT‘√ Äs¡+_Û+∫
düs¡T«\÷ Ä<äs¡eTT‘√ |üPõ+∫ Çwüº*+>∑|üPC≤düeTj·TeTT˝À C≤„qX¯Sq´düú\eTTes¡≈£î >∑\) q÷{§ø£ÿdüú\eTT\qT >∑T]+∫q
bÕsêj· T DeTT #˚ d æ uÛ À >∑ y Ó ÷ ø£ å e TT\qT bı+~ |ü ⁄ ˙‘· T \T Áø£eTyÓTqÆ $es¡Dy˚T á Á>∑+<∏eä TTq+<ä* $wüjT· eTT. ndüe÷qyÓTqÆ
ø±e\j·TTqqï~ e÷ ÄX¯+dü. á Á>∑+<∏eä TTqT >∑T]+∫ leT‘êÿo»>∑<Tä sZ T¡ e⁄\T &Üˆˆ #·+Á<äXK‚ s¡
ñ»®sTT˙ |”se¡ƒ TT •yê#ês¡´ uÛ>Ñ e∑ ‘êŒ<äT\yês¡T #˚ã{Ïqº Á|ükÕs¡ Á|ü#ês¡ø±s¡´Áø£eTeTT
$&ç~: ø£s÷¡ ï\T, Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ nuÛÑ÷‘·|üPs¡«eTT! nqqéTT! nqT|üe÷qeTT! nyÓ÷|òüTeTT!
‘˚~: 07.02.2012 ªldæ<ëú+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TDÁ>∑+<∏eä TTµ yÓ\Te&Ü\qï~
X¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√ Ms¡XË’e⁄\ ∫s¡ø±\yê+#Û·. <ëìì Á|üÁ|ü<∏äeTeTT>± kÕø±s¡eTT
l ñ»®sTT˙ »>∑<äTZs¡Te⁄\T #˚dqæ ø°]Ô ø±o|”s|¡ƒ ⁄ü XËe’ uÛ≤s¡r XÀ<Ûä Á|ü‹cÕ˜qeTTq≈£î #Ó+<äT‘·T+~.
vi
á ø£è‹øÏ Ä+Á<ÛëqTyê<äeTT‘√ bÕ≥T Á>∑+<∏ädü+bÕ<äqu≤<Ûä´‘·qT leT‘Y ø±o C≤„qdæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡T\T

#·ø£ÿ>± HÓs¡y˚]Ãq &Üˆˆ Á|ü‘ê|t >±]øÏ, yê] ≈£î≥T+ueTTq≈£î l 1008 »>∑<äTZs¡T &Üˆˆ #·+Á<äX‚Ks¡ •yê#ês¡´ eTVü‰kÕ«eTT\yês¡T
eT+>∑fi≤os¡«#·qeTT\T. Áø£eTeTT ‘·|üŒ≈£î+&Ü ì‘·éTT Bìì »+>∑eTyê&ç eTsƒ+¡ , yêsêDdæ
bÕsêj·TDeTT #˚jT· T uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î ÇVü≤|üsê\≈£î #Ó+~q ñ‘·eÔ T>∑‘T· \T Á|ükÕÔeq
dü+ÁbÕ|üÔeTT\>∑TqqT≥˝À dü+<˚Vü≤eTT ˝Ò<äT. á ø£è‹ì #·ø£ÿ>±
ªldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TDÁ>∑+<∏äµeTTqT XË’euÛ≤s¡r
n<Ûä´j·TqeTT #˚j·TTyê]øÏ yÓ÷ø£ådæ~∆ ø±s¡‘·˝≤eT\ø£eT>∑TqT.
XÀ<ÛäÁ|ü‹cÕ˜qeTT ‘·eT 56e |ü⁄wüŒeTT>± Á|üø£{Ï+#·T≥ e÷≈£î #ê\
ns¡úeTsTTqqT, ø±ø£b˛sTTqqT, bÕsêj·TDÁ>∑+<∏äeTTqT uÛÑøÏÔ‘√ dü+‘√wüeTT>±qTqï~. ªl»>∑<äTZs¡T $XÊ«sê<Ûä´ »qø£˝≤´D Á|ü‹cÕ˜qµ
nqTì‘·éTT |ü]ƒ+#·T Ms¡XË’e⁄\T eT]j·TT Ms¡XË’y˚‘·s¡T\T ≈£L&Ü eTTq≈£î n+>∑eTT>± ªXË’euÛ≤s¡r XÀ<ÛäÁ|ü‹cÕ˜qµeTT 20.08.1992q
•yêqTÁ>∑Vü≤eTTq≈£î bÕÁ‘·T˝…’ uÛÑTøÏÔeTT≈£îÔ\qT ¬s+&ç+{Ï˙ Äs¡+_Û+#· ã&çq~. Ç~ sêÅwj º” T· dü+düÿè‘· dü+kÕúqeTT(q÷´&ç©)¢ yê]#˚
bı+<äe˝…qì Äosê«<äeTT\q+<äCÒj·TT#·THêïeTT. >∑T]Ô+#·ã&çq dü+düú. Ä>∑eTXÊÁdüÔ $C≤„q <ÛäTs¡+<Ûäs¡T\sTTq |ü+&ç‘·
lXË’\ |”sƒ¡eTT Áe»e\¢uÛÑ ~«y˚~>±s¡T á XÀ<ÛäÁ|ü‹cÕ˜qeTTq≈£î ìπs›X¯≈£î\T>±
$&ç~ : ø£s¡÷ï\T. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ. eéVü≤]+#·T#·THêïs¡T. |ü+ˆˆ düT<Ûë+X¯óX‚Ks¡ XÊÁdæÔ>±s¡T, |ü+ˆˆ o‘·\
‘˚~: 07.06.2012 Á|ükÕ<é ñbÕ<Ûë´j·T>±s¡T, &Üˆˆ s¡e÷|òTü Àwt>±s¡T, &Üˆˆ $. ≈£î≥T+ãXÊÁdæ>Ô ±s¡T
á dü+düúdü\Vü‰eT+&É* dü<ädüT´\T>± e⁄Hêïs¡T. Ç|üŒ{Ï<ëø± á dü+düú
X¯óuÛ≤ø±+ø£å\‘√ Væ≤+B, Ç+^¢wßü , ‘Ó\T>∑T, eTsêØƒ eT]j·TT ø£qï&É uÛ≤cÕqTyê<äeTT\‘√
j·÷uÛ…’øÏô|’>± dü+düÿè‘·eT÷\Á>∑+<∏äeTT\qT eTTÁ~+∫ Á|üø£{Ï+∫q~.
lXË’\»>∑<äTZs¡Te⁄\T
Á|üdüTÔ‘·+ ªldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TDÁ>∑+<∏äeTTµqT yÓ\Te]+#·T
ãèVü ≤ ‘êÿs¡ ´ Áø£ e TeTTqT #˚ | ü ≥ º & É e TT e÷¬ ø +‘√ Äq+<ä e TTqT
ø£\T>∑Cj Ò T· T#·Tqï~.
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Ms¡XË’e⁄\ <Ûë]àø£Á>∑+<∏äeTT. Ç+<äT˝À
Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ncÕºes¡DeTT\T, |ü+#ê#ês¡eTT\T
viii ix
eT]j·TT wü{Ÿd\úü dæ<ë∆+‘·eTT düXÊÁd”j Ô T· eTT>± Á|ü‹bÕ~+#·ã&çe⁄qï$. M]˝À ÁoπsDTø£>∑DÒX¯«s¡T\T •e⁄ì Ä»„qqTdü]+∫ uÛÑ÷˝Àø£eTTq
n+<äTe\¢ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ Á|ü‹bÕ<äøy£ TÓ qÆ eTôVA‘·ÿèwüyº TÓ qÆ ø=\qTbÕø£˝Àì Áok˛y˚TX¯«s¡*+>∑eTT qT+&ç Ä$s¡“$¤ +∫, ‘êqT •e⁄ì
XÊÁdüÁÔ >∑+<∏eä TT. wü{dŸ \úü dæ<ë∆+‘·eTTqT q÷{§ø£ÿ nyê+‘·sd¡ \úü s¡÷|üeTT\˝À qT+&ç bı+~q •yê<Ó’«‘·C≤„qeTTqT eTTqT˝…’q n>∑düTÔ´\yê]øÏ
$düèÔ ‘·eTT>± $e]+#·T≥ á Á>∑+<∏|ä ⁄ü yÓ•’ wü´º yÓTj Æ T· Tqï~. ñ|ü<˚•+∫Hês¡T. Ç˝≤ •e⁄ìqT+&ç •e>∑D≤\≈£î, •e>∑D≤\qT+&ç
uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q lø£èwüßí&ÉT ns¡T®qTì ì$T‘·ÔeTT>± #˚düTø=ì eTTqT\≈£î, eTTqT\qT+&ç e÷qedüe÷C≤ìøÏ |üs+¡ |üs>¡ ± n+~+#·ã&çq
|üs¡eT•e⁄ì C≤„qÁ|ükÕ<äy˚T á ªldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏµ.
leT<ä“>¤ e∑ BZ‘q· T ñ|ü<•˚ +∫qfÒ,º l»>∑<Tä sZ T¡ sπ DTø£ uÛ>Ñ e∑ ‘êŒ<äT\yês¡T
n>∑düÔéTVü≤]¸ì ì$T‘·ÔeTT>± #˚düTø=ì düeTdüÔ eTqT≈£î\düeTT<ä∆s¡D lπsDTø±>∑dTü ´Ô \ dü+yê<äs÷¡ |üeTTqkÕ>∑T ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì
ø√düeTT ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì ñ|ü<•˚ +∫Hês¡T. ^‘·≈î£ ø£Áå ‹j·TT&ÉsTTq s¡ ∫ +∫q l •ejÓ ÷ – •yê#ês¡ T ´\T •ejÓ ÷ >∑ d æ < ä T ∆ \ T,
ns¡T®qT&ÉT ÁXÀ‘· nsTT‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏøÏ eTVü‰‘·|üdæ«, Ms¡XË’yê#ês¡dü+|üqTï\T, y˚<ë>∑eTeTT\qT ø£s¡‘·˝≤eT\ø£eTT
ì>∑ e ÷>∑ e TC≤„ q dü + |ü q Tï&Ó ’ q n>∑ d ü Ô « eTVü ≤ ]¸ ÁXÀ‘· . n˝≤π > #˚ d ü T ≈£ î qïyês¡ T . •yê<Ó ’ « ‘· d æ < ë∆ + ‘· Á |ü ‹ cÕ˜ | ü H êdü e Ts¡ T ∆ \ sTTq
leT<ä“>¤ e∑ BZ‘q· T y˚<yä ê´düeTVü≤]¸ ñ|ü$wü‘T· \Ô Hê<Ûës¡+ #˚dTü ≈£îì s¡∫ùdÔ •yê#ês¡T´\e+X¯eTT˝À l•ejÓ÷– •yê#ês¡T´\T »ìà+∫Hês¡T.
l •ejÓ÷–•yê#ês¡T´\T dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT\qT Ä<Ûës¡eTT #˚düT≈£îì dü«j·TeTT>± XË’yê>∑eTìcÕí‘·T\T, •ejÓ÷>∑dæ<äT∆\T nsTTq Ms¡T
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì s¡∫+∫Hês¡T. leT<ä“¤>∑eBZ‘· ñ|üìwü‘·TÔ\ •euÛøÑ dÔÏ +ü s¡øDå£ ≤ düeTs¡T˝∆ ,’… HêdæøÔ e£ T‘·eTT\qT ø±s¡TNø£≥q¢ T bÕs¡Á<√\T
kÕs¡eTsTT‘˚, ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT\ kÕs¡yTÓ j Æ T· Tqï~. uÛ≤düÿs¡Tìe˝… eTVü‰‘˚»dü‡+|üqTï\T. Ms¡T ø±$Tø±~ yê‘·T˝≤+‘·eTT˝…q’
Çs¡Te~ mì$T~ XË’yê>∑eTeTT\qT n<Ûä´j·TqeTT #˚dæ, Ä Ä>∑eTeTT\
|üs¡eT•e⁄&ÉT Á|üeT<∏ä>∑DeTT\≈£î eT]j·TT bÕs¡«r<˚$øÏ ñ‘·sÔ u¡ ≤Û >∑eTT\+<äT ìøÏ|å eÔü TT#˚jT· ã&çq Ms¡Xe’Ë dæ<ë∆+‘·eTTqT Áø£eTã<äe∆ TT
ñ|ü<˚•+∫q •yê<Ó’«‘·dæ<ë›+‘·eTT ø±$Tø±~ yê‘·T˝≤+‘·eTT\sTTq CÒdæ, <ëìø=ø£ XÊÅd”Ôj·Tdü«s¡÷|üeTTqT ø£*Œ+∫ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<ä
Çs¡Te~ mì$T~ XË’yê>∑eTeTT\˝À ìu<ä›eTT #˚j·Tã&çe⁄qï~. M{ÏH˚ s¡÷|üeTTq Á>∑+<∏ädüúyÓTTq]+∫Hês¡T. Ç+<äT˝À Çs¡Te~ mì$T~
dæ<ë›+‘ê>∑eTeTT\ì eéVü≤]düTÔHêïs¡T. |üs¡eT•e⁄ì ñ|ü<˚X¯eTTqT XË’yê>∑eTeTT\ |æ+&ç‘ês¡úeTT •yê<Ó’«‘·dæ<ë∆+‘·eTT>± ìs¡ísTT+#·
d”«ø£]+∫q Á|üeT<∏ä>∑DeTT\˝À πsDTø£, <ës¡Tø£, |òüT+{≤ø£s¡í, <Û˚qTø£s¡í ã&çq+<äTqqT, Bìø£qïqT ÁX‚wüºyÓTÆq dæ<ë∆+‘·eTT eT]jÓTTø£{Ï
eT]j·TT $X¯«ø£sT¡ \í qT nsTT<äTeT+~ >∑D≤BÛX«¯ s¡T\T Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ yês¡T. ˝Òq+<äTe\qqT eT]j·TT á dæ<ë∆+‘· ìs¡j í T· eTT •U≤eTDÏ (•s√s¡‘ï· eTT)
x xi
e˝… Á|üø±•+#·T#·Tqï+<äTe\qqT á Á>∑+<∏eä TTq≈£î ªdæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏµ eT]j·TT ◊ø£éTT\qã&ÉT Äs¡Tdüú\eTT\ <ë«sê •ejÓ÷>∑eTTqT
nqT nq«s¡øú y£ TÓ qÆ HêeTø£sD¡ eTT #˚dHæ ês¡T. kÕ<Ûäq#˚dæ ª*+>±+>∑kÕeTs¡dü´µ s¡÷|üyÓTÆq eTTøÏÔì bı+<äT‘ê&ÉT. á
l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ ø£s¡Ô\sTTq l •ejÓ÷– •yê#ês¡T´\T $wüj·TeTT\T á Á>∑+<∏äeTTq dü$es¡eTT>± Á|ü‹bÕ<ä+#·ã&çe⁄qï$.
ˇø£ >=|üŒ düeTq«j·÷#ês¡T´\T. <Ó’«‘ê<Ó’´‘ê~yê<äq\˝À ∫≈£îÿ≈£îqï n+<äTe\q Á|ü‹jÓTTø£ÿs¡T á Á>∑+<∏eä TT jÓTTø£ÿ bÕsêj·TDeTTqT eT]j·TT
e÷qe⁄&ÉT ‘·q e´øÏ‘Ô «· $ø±düeTTqT>±ì Ä<Ûë´‹àø£Á|ü>‹∑ ì >±ì m|üŒ{Ïø° kÕ«<Û ë ´j· T eTTqT ‘· | ü Œ ø£ #˚ j · T e˝… q T. ldæ < ë∆ + ‘· • U≤eTDÏ
kÕ~Û+#·˝&Ò qÉ T ñ<˚X› ´¯ eTT‘√, á Á>∑+<∏eä TTq Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq kÕ+K´, lπsDTø£uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\ ñ|ü<˚X¯s¡÷|üeTTq e÷qyê[øÏ \_Û+∫q
jÓ÷>∑, bÕ+#·sêÁ‘·, yÓ~’ ø£ eT]j·TT bÕX¯ó|ü‘e· TT\qT ◊<äT eT‘·eTT\T C≤„qÁ|ükÕ<äÁ>∑+<∏äeTT >∑qTø£, Bìì ì‘·´bÕsêj·TDeTT eT]j·TT
y˚ < ä d ü e Tà‘· e TT˝Ò nsTTq+<ä T q M{Ï ì me«s¡ ÷ j· T TøÏ Ô kÕ«<Ûë´j·TeTT #˚jT· Tyê]øÏ ‘·|Œü ø£ ÇVü≤˝Àø£dTü KeTT |üs˝¡ Àø£eTTøÏÔ s¬ +&É÷
Á|üjT· T≈£î\Ô qT|üj÷Ó –+∫ K+&ç+#·sê<äqT düeTq«j·Tdü÷Á‘·eTTqT <ës¡Ùìø£ \_Û+#·TqT.
Á|ü|ü+#·eTTq≈£î Á|ü<ëqeTT#˚dæHês¡T. n˝≤π> l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À eTq<˚X¯eTT˝À <Ûäs¡àÁ>∑+<∏äeTT\qT, <˚e‘·\jÓTTø£ÿ,
Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq wü{Ÿdüú\dæ<ë∆+‘·eTT q+<äT <Ó’«‘·, <Ó’«‘ê<Ó’«‘·, eTVü‰‘·Tà\jÓTTø£ÿ J$‘·ø<£ \ä∏ qT, Hêe÷efi¯ó\qT bÕsêj·TDeTT #˚jT· T
n<Ó’«‘·dæ<ë∆+‘·eTT\qT düeTq«j·TeTT#˚dæ, Ms¡XË’edæ<ë∆+‘·eTT $<ÛëqeTT n‘·´+‘·ÁbÕNqø±\eTTqT+&ç Ä#·]+#·ã&ÉT#·Tqï~.
$s√~Ûu≤Û eHês¡V≤æ ‘·yTÓ qÆ <äì Á|ü|+ü #·eTTq≈£î #ê{Ï#|Ó Œæ Hês¡T. Ä $<Ûeä TT>± ªbÕsêj·TD+µ nqï |ü<eä TTq≈£î ªbÕs¡+ nj·Tq+ j˚Tq ‘·‘Y bÕsêj·TDyéTµ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì düeTdüÔe÷qyê[øÏ e÷s¡Z<ä]Ù>± eT\∫Hês¡T. nì dü+düÿè‘·u≤Û wü˝À ìs¡«#·qeTT #ÓãT‘ês¡T. [|üs+¡ = |üse¡ ÷s¡'∆ , |üs+¡
ˇø£ kÕ<Û ä ≈ £ î &É T nH˚ ø £ » qàeTT\˝À dü e TTbÕ]® + ∫q @e bÕs¡ + , nj· T q+ = >∑ ‹ ' ÁbÕ|æ Ô ] ‹ j· ÷ e‘Y ] n+fÒ
|ü⁄D´$X‚wüeTT#˚‘· bÕ|üsê•ì Á|üøå±fi¯qeTT #˚düT≈£îì X¯ó<ë∆+‘·'ø£s¡TDT Á>∑+<∏äbÕsêj·TDeTTqT #˚j·TT e´øÏÔ dü+kÕs¡kÕ>∑s¡eTTqT <ë{Ï
&Í‘ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä‘êàHê‘·à$y˚ø£eTT‘√ dü+kÕs¡eTT|ü≥¢ $s¡øÏÔì |üs¡eT|ü<äeTTqT #˚s¡Tqì ns¡ú+. BìH˚ ªbÕsêj·TD$T‹ U≤´‘·+
bı+~ uÛÑe<Ûä«+dæjÓÆTq •euÛÑøÏÔì ô|+#·Tø=ì dü<äTZs¡Te⁄≈£î X¯s¡D≤>∑‘·T dü<√éTTøÏÔÁ|ü<ä+ qèD≤+µ nì uÛ≤>∑e‘·+ #ÓãT‘·T+~. n+fÒ
&Í‘ê&ÉT. dü<Tä sZ T¡ e⁄jTÓ Tø£ÿ ø£sT¡ D≤ø£{≤ø£eå TT#˚‘· Bøå±dü+kÕÿs¡eTTqT bı+~, |ü$Á‘·Á>∑+<∏bä Õsêj·TDeTT e÷qe⁄\≈£î eTs¡Tø£Då y˚T eTTøÏìÔ Á|ükÕ~+#·Tqì
n‘·ì e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£‘«· eTT˝À kÕ<Ûqä qT Äs¡+_Û+∫ n+>∑`*+>∑d\úü eTT\‘√ uÛ≤>∑e‘√øÏ.Ô n+<äTe\¢H˚ ÁoeT<ä“>¤ e∑ BZ‘ê, uÛ≤>∑e‘·|⁄ü sêDeTT, •e|ü⁄sêDeTT,
≈£L&ÉT≈£îqï uÛÑø£Ô ` e÷ùV≤X¯«s¡ ` Á|ükÕ~ ` ÁbÕD*+– ` X¯s¡D <äTsêZd|ü XÔü ‹¯ , <˚M|ü⁄sêDeTT, •e©˝≤eTè‘·eTT, •edüV≤ü ÁdüHêeTeTT,
xii xiii
$wüßdí Vü ≤ü ÁdüHêeTeTT, \*‘êdüV≤ü ÁdüHêeTeTT, C≤„HX˚ «¯ Ø, |üse¡ Ts¡V≤ü düéTT Ç˝≤ uÛTÑ øÏÔ eTTøÏÔ Á|ü<ëj·Tø£yTÓ qÆ , C≤„qÁ|ükÕ~ìjÓTÆ q ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ
e+{Ï Á>∑+<∏eä TT\T nH˚ø£ #√≥¢ bÕsêj·TDeTT #˚jT· ã&ÉT#·T+&ÉT≥ eTq≈£î Á>∑+<∏eä TTqT n>ös¡e|üsT¡ #·T Á|üjT· ‘·ïeTT\HÓe«s¡÷ #˚|≥ü sº ê<äT. n≥Te+{Ï
‘Ó*dæq $wüjT· y˚T. Á|üjT· ‘·ïeTT\qT #˚jT· Tyês¡T nqs¡eú TT\qT nqTuÛ$Ñ +#·ø£ ‘·|Œü <äT.
l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ ≈£L&Ü ˇø£ C≤„qÁ|ükÕ<äÁ>∑+<∏äyÓTÆq+<äTq n+<äTe\q e÷qeC≤‹ø£˝≤´DeTTq≈£î |üse¡ T•e⁄ì ø£sT¡ D≤ø£{≤ø£eå TT
nH˚øe£ T+~ eTVü‰#ês¡T´\T, •yê#ês¡T´\T eT]j·TT •euÛøÑ dÔÏ +ü |üqTï˝…q’ C≤„qs¡÷|üeTTqT <ë*Ã ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ s¡÷|üeTTq eTq≈£î
n+~e∫Ãq~. n+<äTe\q n+<äs¡÷ Ä<äs¡eTT‘√ BìHêsê~Û+∫,
uÛÑø£Ô•s√eTDT\T, ‘·eT ì‘·´ Çwüº*+>±s¡Ãq˝À uÛ≤>∑eTT>± á
bÕsêj·TDeTTqT, kÕ«<Ûë´j·TeTTqT #˚dæ uÛTÑ øÏeÔ TT≈£î\Ô qT bı+~ |ü⁄˙‘·T\T
Á>∑+<∏bä Õsêj·TDeTTqT #˚jT· T#·THêïs¡T. á ÁbÕNqkÕ+Á|ü<ëj·T|ü<‹∆ä ì
ø±e˝…qT.
kÕs¡«Á‹ø£+ #˚dæ n+<ä]#˚‘· á Á>∑+<∏bä Õsêj·TDeTTqT #˚sTT+∫ n+<ä]˙
•e⁄ì nqTÁ>∑V≤ü eTTq≈£î bÕÁ‘·T\qT #˚jT· e\j·TTqqï~ e÷ Á|ü<ëÛ H√<˚X› ´¯ yÓTÆ á bÕsêj·TDÁ>∑+<∏äeTTq≈£î |ü+#·|”sƒ¡eTT\≈£î #Ó+~q
j·TTqï~. düe÷q|”sêƒ #ês¡T´˝…q’ Áo s¡+uÛ≤|ü⁄Ø, lñ»®sTT˙ eT]j·TT lXË\’ |”se¡ƒ TT\≈£î
#Ó+~q »>∑<äTZs¡Te⁄\T ‘·eT X¯óuÛÑdü+<˚X¯eTT\qT <äj·TCÒdæHês¡T. á
yêdü>∑èVü≤eTT\˝ÀqT, eTsƒ¡eTT\˝ÀqT, eT+~s¡eTT\˝ÀqT, Á>∑+<∏äeTTqT bÕsêj·TDeTT #˚j·TT düeTdüÔuÛÑø£ÔdüeT÷Vü≤eTT düø£\
düe÷y˚XÁ¯ |ü<X˚ e¯ TT\˝ÀqT uÛ≈Ñ î£ \Ô T n~Ûød£ +ü K´˝À #˚] Áodæ<ë∆+‘· •U≤eTDÏ Á|üj÷Ó »qeTT\qT bı+<äe˝…qì eT+>∑fi≤osê«<äeTT\qT nqTÁ>∑V≤æ +∫
bÕsêj·TDeTT #˚jT· T≥e\q yÓ\Te&ÉT kÕeT÷Væ≤ø£<«äÛ ì ‘·s+¡ >∑eTT\T Ä e⁄Hêïs¡T. n+<äTe\q düe÷q|”sêƒ #ês¡T´\+<ä]ø° nq+‘·qeTkÕÿs¡eTT\‘√
Á|ü < ˚ X ¯ e TTq+‘· { Ï ˙ •eeTj· T eTT #˚ j · T TqT. Ä Á|ü < ˚ X ¯ e TT˝À bÕ≥T n_Ûq+<äq\qT ≈£L&Ü ‘Ó*j·TCÒj·TT#·THêïeTT.
düø±sê‘·àø£eTsTTq }sê®X¯øÏÔ Á|üã* nø£ÿ&ÉTqï n+<ä] eTqdüT‡\ MT<ä
ldæ < ë∆ + ‘· • U≤eTDÏ bÕsêj· T DÁ>∑ + <∏ ä ì sêàDeTTq≈£ î
n‘·T´‘·eÔ TeTsTTq kÕ‹«ø£>T∑ DeTT\qT ø£\T>∑#j ˚ T· TqT. @‘êe‘ê nø£ÿ&É ‘·>∑Tdü÷#·q*∫Ã düVü≤ø£]+∫q düTÁ|üdæ<ä∆ $<ë«+düT\T l|ü+&ç{Ÿ
ìedæ+#·Tyê]˝À yÓj ’ T· øÏøÔ y£ TÓ qÆ , kÕeT÷Væ≤ø£yTÓ qÆ dü<ë“¤eq\T ô|+bı+~, »>∑Hêï<∏äXÊÅdæÔ ‘Ó’\+>¥(yês¡D≤dæ) &Üˆˆ eT*¢ø±s¡T®q |üs¡&ç¶(<Ûësê«&é),
e´≈£î\Ô eT<Û´ä |üsd¡ Œü s¡Áù|e÷qTsê>∑eTT\T yÓTT\¬ø‘·TqÔ T. nqedüse¡ TT˝…q’ &Üˆˆm+.•e≈£îe÷s¡kÕ«$T(u…+>∑Tfi¯Ss¡T) >±s¡\≈£î X¯óuÛ≤odüT‡\T.
e÷qdæø£πø¢X¯eTT\T <ä÷s¡eT>∑TqT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ
bÕsêj·TDeTT #˚j·TT e´≈£îÔ\ e+X¯eTT\˝À ñ‘·eÔ TyÓTqÆ dü+‘·‹ ø£*– uÛTÑ øÏÔ eTTøÏÔ Á|ü<ëj·Tø£yTÓ qÆ á bÕsêj·TDÁ>∑+<∏eä TTqT u…_’ \T˝≤>±
e+XÊ_Ûeè~∆ »s¡T>∑TqT. ∫e]øÏ |üse¡ T¬øe’ \éTT ≈£L&Ü dü+ÁbÕ|üeÔ T>∑TqT. eTTÁ~+∫ <˚X¯|ü⁄ q\TeT÷\˝≤ Á|ü#ês¡eTT #˚j·Te\j·TTqqï~ e÷
xiv xv
dü+ø£\ŒeTT. á ãèVü≤Á‘·ŒD≤[ø± kÕ|òü\´‘·ø√dü+ nH˚ø£eT+~ $~Û$<ÛëqeTTqT yê]øÏ ‘Ó*j·TCÒj·T&ÉeTT »]–q~. ˇø£ |üsêsTT
•yê#ês¡T´\T, ìs¡+»qeT÷s¡T\Ô T, düe÷»eTTq+<ä* dü<“ä ≈¤ î£ \Ô T, $$<Ûä <˚X¯eTT˝À Ms¡XË’e<Ûäsêà#·s¡D ø±s¡´Áø£eTeTT ìs¡«Væ≤+#·ã&ÉT≥
dü+|òTü dü+dü\ú T m+‘√ ñ<ës¡eTT>± eTTÁ<äDø£edüsy¡ TÓ qÆ Ä]∆øe£ qs¡T\qT uÛ≤s¡rj·TT\+<ä]ø° $X‚weü TT>± Ms¡Xe’Ë düe÷CeTTq≈£î >∑s«¡ ø±s¡DeTì
düeT≈£Ls¡Ã&É+ e÷≈£î #ê˝≤ dü+‘√wüeTTqT ø£*–+∫q~. |ü$Á‘·yTÓ qÆ á #Ó|üŒø£ ‘·|üŒ<äT.
˝Àø£ø£˝≤´Dø±s¡´Áø£eTeTT˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT˝…’q yês¡+<ä]ø° e÷ nq+‘· e÷ ø£qï&ÜqTyê<äeTT‘√ yÓ\Te&çq á Á|ükÕ<äÁ>∑+<∏äeTTqT
eT+>∑fi≤odüT‡\qT ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïeTT. \ø£åÁ|ü‘·T\T eTTÁ~+∫, dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq
¬s+&ÉTy˚˝≤ |ü+Á&Ó+&Ée dü+e‘·‡s¡eTTqT ªldæ<ë›+‘·•U≤eTDÏ q÷{§ø£ÿdü˝ú eTT\≈£î dü+øπ ‘·d÷ü #·øe£ TT>± ø£sêí≥ø£sêÁwüeº TT˝Àì q÷{§ø£ÿ
bÕsêj·TDÁ>∑+<∏ä n_Ûj÷· q dü+e‘·‡s¡eTTµ>± Ä#·]+#·e\j·TTqqï~ e÷ Á|ü<ëÛ qq>∑se¡ TT\˝À Á>∑+<∏ë$wüÿs¡Dø±s¡´Áø£eTT\qT ìs¡«Væ≤+#·e˝…qì e÷
|ü$Á‘·d+ü ø£\ŒeTT. ªldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TDÁ>∑+<∏eä TTµqT C≤rj·T ñ<˚X› ´¯ eTT. Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ eTT|üŒsTTøÏô|>’ ± q>∑se¡ TT\˝À ñ‘ê‡Vü≤e+‘·T˝…q’
eT]j·TT n+‘·sê®rj·TuÛ≤wü\˝Àìø£qTe~+|üCÒdæ $X‚wü Á|ü#ês¡eTT uÛÑø±Ô<äT\ q&ÉTeT á dü+s¡+uÛÑeTT yÓ’uÛÑy√ù|‘·eTT>± ø=qkÕ–q~.
#˚jT· <ä\∫HêeTT. n+<äT˝À uÛ≤>∑eTT>± Ábıˆˆ m+.•e≈£îe÷s¡ kÕ«$T>±s¡T Çø£ e TT+<ä T ø=qkÕ>∑ q Tqï~. n<˚ $ <Û ä e TT>± ªn_Û j · ÷ q
Ä+>±¢qTyê<äeTTqT dæ<e∆ä TT #˚dHæ ês¡T. Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ eTT |ü≥¢ $X‚cÕdüø‘ÔÏ √ dü+e‘·‡s¡j÷Ó »qµ˝À uÛ≤>∑eTT>± uÛ≤s¡rj·TuÛ≤wü\˝ÀqT ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ
e÷ <ë«sê *+>∑<Ûës¡DBø£åqT d”«ø£]+∫q ñÁπøHé <˚XÊìøÏ #Ó+~q nqTe~+#·ã&ÉT#·Tqï~. &Üˆˆsê<ÛX˚ Ê´+ #·‘T· sπ «~, &Üˆˆ >∑DXÒ H¯ ,é &ÜˆˆqfÒXH¯ é
≈£îe÷] j·T÷*j·÷ (>ö]) ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì s¡wü´HéuÛ≤wü˝ÀìøÏ >±s¡T¢ Væ≤+B, ‘·$Tfi¯, eT\j·÷fi¯u≤Û wü\˝ÀìøÏ á Á>∑+<∏eä TTqT Áø£eTeTT>±
nqTe~+∫q~. >∑‘· pHé ¬s+&Ée ‘˚Bq s¡cÕ´ <˚X¯|ü⁄ sê»<Ûëì nqTe~+#·T#·THêïs¡T.
e÷k˛ÿ q>∑se¡ TTq+<ä* ªncÕº+>∑ jÓ÷>∑ øπ +Á<äeTTµ˝À e÷ kÕìï<Û´ä eTTq ø£sêí≥ø£sêÁwüeº TT ‘·sT¡ yê‘· n~Ûød£ +ü K´˝À Ms¡Xe’Ë »HêuÛ≤ e⁄qï
Á>∑+<∏ë$wüÿs¡Dø±s¡´Áø£eTeTT n‘·´+‘·yu’Ó eÑÛ eTT>± »]–q~. >∑‘· Çs¡Te~ sêÁwüº+ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ. n˝≤π> Ms¡XË’e⁄\ |ü+#·|”sƒê\˝À eT÷&ÉT|”sƒê\T
dü+e‘·‡s¡eTT\T>± uÛ≤s¡rj·T jÓ÷>∑|ü<ä∆‘·T\qT, Á|ü‘˚´ø£eTT>± (Ms¡d+æ Vü‰düq|”s+¡ƒ , ø=\qTbÕø£ (q˝§Z+&É õ˝≤¢), yÓs’ ê>∑´ dæ+Vü‰düq|”s+¡ƒ ,
•ejÓ÷>∑eTTqT nuÛ≤´düeTT #˚jT· T#·Tqï <ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉT e+<ä\ eT+~ Á<ëøå±sêeT+ (‘·÷.>√.õ˝≤¢), dü÷s¡´dæ+Vü‰düq|”sƒ¡+, lXË’\+ (ø£s¡÷ï\T
jÓ÷>∑•ø£å≈£î\T á ø±s¡´Áø£eTeTT˝À bÕ˝§Zì *+>∑<Ûës¡DBø£åqT õ˝≤¢) Ä+Á<Û<ä X˚ e¯ TT˝ÀH˚ e⁄qï+<äTq Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ eTT Ä+Á<Ûä Á|üC≤˙ø£eTT‘√
d”«ø£]+∫Hês¡T. •ejÓ÷>∑yÓ’•wüºéTT, ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TD ‘·s‘¡ s· ê\T>± n$HêuÛ≤edü+ã+<Ûeä TTqT ø£*–e⁄qï~. ø±s¡D≤+‘·se¡ TT\
xvi nqTyê<ä≈£îì dü+bÕ<äqeTT
ªªø£dü´∫<˚e ø£<ë∫<ä›j·Tj·÷ $wüj·T+ düs¡dü«r $<äTwü' ø£eT|æ
e\¢, kÕe÷õø£|ü]dæú‘·T\ e\¢ Ms¡XË’e<Ûäs¡àeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q jÓ÷»j·T‹µµ nì <Ûqä T+»j·TT&É+{≤&ÉT. eTq+ #˚jT· e\dæq |üqT\T eTT+<˚
Ä#ês¡$#ês¡eTT\$wüj·TeTT˝À Ä+Á<ÛäÁ|üC≤˙ø£eTT $düàè‹øÏ >∑T]jÓÆT ìs¡ísTT+#·ã&ç e⁄+{≤sTT. n$ $X¯«Á|üD≤[ø£˝À n+‘·sê“¤>±\T. yê{Ïì
yÓ q Tø£ ã &ç e ⁄qï~. yê]˝À <Û ë ]àø£ # Ó ’ ‘ · q éTTqT ñB› | ü q eTT eTqdü÷Œ]Ô>± #˚j·T&Éy˚T eTq |üì. m˝≤ #˚XÊeTqï~ ø±\eTT ˝Àø£eTT
#˚j·Te\j·TTqqï dü<ëX¯j·TeTT‘√ Ç+‘·≈£îeTT+<äT ôV’≤<äsêu≤<äT, ìs¡sí TTkÕÔsTT. leT‘êÿo »>∑<Tä sZ T¡ e⁄\ n_Ûe÷HêìøÏ H√#·Tø√e&É+ n<äèwü+º .
lXË ’ \ eTT, eTVü ≤ ã÷uŸ q >∑ s Y e+{Ï q>∑ s ê\˝À |ü + #ê#ês¡ ` Hê s¡#H· êyê´dü+>±ìøÏ yê] Ä<˚XÊ˝Ò Áù|s¡ø±\T. (2011) pHé |ü<eä T÷&ÉTq
j·TT>∑e÷H√‘·‡eeTT\T, ãdüyX˚ «¯ s¡»j·T+‘·T´‘·‡eeTT\T ìs¡«Væ≤+#·&+É eTVü‰ã÷uŸq>∑s¡T≈£î |æ*∫ u…’_\T ˝≤+{Ï mÁs¡≥º |ü⁄düÔø£+ #˚‹˝À e⁄+∫
nqTe~+∫ô|≥ºeTì dü_≈Û î£ \ Vü≤s¡¸<ëÛ «Hê\eT<Û´ä XÊ\Tyê ø£bÕŒs¡T. Ä#ês¡T´\
»]–q~. 2010 dü+e‘·‡s¡eTT˝À cÕ<äTq>∑s¡T˝À ÁXÊeDe÷dü Ä<˚XÊ\T nqT\¢+|òüT˙j·÷\T ø£<ë! n+^ø£]+#êqT. Ä ‘·s¡Tyê‘· HÓ\ø√
nqTcÕ˜ q eTTqT ≈£ L &Ü ìs¡ « Væ ≤ +∫HêeTT. á ÁbÕ+‘· e TT˝À ôd˝≤ÿ\T (Cell Call). eTT+<äT eT+>∑fi≤odüT‡\T. ªm+‘·es¡≈£î e∫Ã+~µ
Á|ü#ês¡$düÔè‹ì ô|+#·e\j·TTqqï ñ<˚›X¯éTT‘√ dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ n+≥÷ eTT\T>√\T H=≈£îÿ\‘√ eTT–+|ü⁄. (#·*)ø±\+ nqT≈£L*+∫
bÕsêj·TDÁ>∑+<∏ä Á|ü#·Ts¡D ø±s¡´Áø£eTeTTqT Ä+Á<Ûä<˚X¯eTT˝À ≈£L&Ü nqTyê<ä+ eTT–+#êqT. nqqT≈£L\yÓTqÆ (m+&Ü)ø±\+˝À X¯ó<äÁ∆ |ü‘T· \
#˚ã≥º&É+ »]–q~. e÷ Ä<˚Xe¯ TTqqTdü]+∫ &Üˆˆ¬ø.Á|ü‘ê|t >±s¡T á ~<äT&› TÉ kÕ>∑˝<Ò Tä . HÓ\ôd˝≤ÿ\T\T ø±düÔ ~qôd˝≤ÿ\T (#Ósêïø√\T) ˝…H’ êsTT.
Á>∑+<∏äeTTqT ‘Ó\T>∑T˝ÀìøÏ nqTe~+#·&ÉeTT‘√bÕ≥T dü+bÕ<ä≈£îì dü]>±Z pHé @&ÉTq (2012) ø£s÷¡ ï\T˝À s¡Te÷\T #·T{Ï,º bò˛{À sTT∫Ã
u≤<Ûä´‘·\qT ≈£L&Ü m+‘√ #·ø£ÿ>± HÓs¡y˚]ÃHês¡T. yê]øÏ, yê] |ü⁄døÔü y£ TÓ ø£ÿ&É? nì |üsêeTs¡Ù! @+ #˚j÷· *? Hê ndüV‰ü j·T‘·≈î£ #˚‘T· ˝…‘eÔ· \dæq
≈£î≥T+ãdüuTÑÛ ´\≈£î e÷ nq+‘·eT+>∑fi≤X¯+düqeTT\qT n+<äCdÒ Tü HÔ êïeTT. düeTj·TeTT˝À z n<äèX¯´Vü≤dü+Ô ‘√&Ó’ X¯ó<äÁ∆ |ü‘T· \T ~~› Hê≈£î sêuÀj˚T n<äèwü+º ˝À
uÛ≤>∑+ |ü+#·T≈£î+~. Ä n<äèX¯´Vü≤dü+Ô z n<äT“¤‘X· ø¯ \£ + ø±yê\ì |üsy¡ T˚ X¯«s¡TDÏí
Á>∑+<∏äÁ|ü#·Ts¡D≈£î nVü≤eTVü≤$Tø£‘√ Ä]úø£eqs¡T\qT n+<äCÒdæq ø√s¡T≈£î+<ë+. nø£så j ¡ ÷Ó »q+ #˚dqæ Ä‘·àã+<ÛTä e⁄\T &Üˆˆ düeTTÁ<ë\ <äXs¯ <¡ ä∏
Ä+Á<ÛäMs¡XË’e dü<ä“¤≈£îÔ\ eT]j·TT Ms¡XË’e dü+|òüTdü+düú\ e<ëq´‘· eT]j·TT l {Ï.>∑TDuÛ÷Ñ wüDY (lyê] Á>±|òøæ ‡˘ , ‹s¡T|ü‹)>±s¡≈¢ î£ , eTTÁ<äD≤
yÓT#·Ã<ä–q~. á jÓ÷»q˝À bÕ˝§Zì neT÷\ýÓTÆq düVü≤ø±s¡eTT ø±s¡´Áø£e÷ìï |üs´¡ y˚ødåÏ Tü qÔ ï l »>∑<e˚ Væ≤sπ eTsƒY (ôV≤’ <äsêu≤<é)>±s¡≈¢ î£
\+~+∫q yês¡+<ä]øÏ nq+‘·Äosê«<äeTT\T. Áù|e÷_Ûe+<äHê\T.
`` Ç‘·´q+‘· •yê•wü' Hê yÓqï+{Ï eTT+<äT q&ç|æ+#˚ qqT ø£qï Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT\
Áù|e÷odüT‡\qT, nsê∆+– düV≤ü ø±s¡eTTqT, ∫ˆˆ $Áø£eT`Á<ÛTä e` XÊ+‹` Á|æjT· \
nqTsê>∑eTT\qT, ‘√ãT≥Tºe⁄\ nqTã+<ÛäeTT\qT düà]+#·Tø√e&É+ Hê <Ûsä à¡ +.
17`7`2012 ` Á|ü‘ê|t
xix
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ 2. ~qeTTq≈£î ˇø£ |ü]#˚Ã¤<äeTT #=|üq Çs¡Te~jÓTTø£ÿ

bÕsêj·TD$~Û$<ÛëqeTT ~qeTT\˝À ≈£L&Ü Á>∑+<∏bä Õsêj·TDeTTqT eTT–+#·e#·TÃqT.
kÕïHê<äT\qT eTT–+∫ X¯ó∫s¡÷“¤‘·T˝…’ H˚\ô|’ ÄdüqeTTqT 3. ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq q÷{§ø£ÿ nyê+‘·s¡
eTT+<ä T |ü P õ+∫, <ëìô|’ |ü P sê«_Û e TTKT\T>± >±ì ˝Ò < ë dü\ú eTT\qT, ~qeTTq ø=ø£d\úü eTT e+‘·Tq bÕsêj·TDeTT #˚dæ
ñ‘·sÔ ê_ÛeTTKT\T>± >±ì ≈£Ls=Ãqe˝…qT. ì‘·´ø£sà¡ nsTTq Çwü*º +>∑|Pü »qT 101 ~qeTT\˝À Á>∑+<∏bä Õsêj·TDeTTqT eTT–+#·e#·TÃqT.
eTT–+∫q ‘·sT¡ yê‘· ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ bÕsêj·TD Á>∑+<∏eä TTqT uÛøÑ ‘ÔÏ √ Ç˝≤ @&ÉT~qeTT\˝À>±ì, Çs¡Te~jÓTTø£ÿ ~qeTT\˝À>±ì,
|üPõ+#·e˝…qT. Á>∑+<∏äeTT q+<äT dü÷∫+∫q≥Tº |ü+#ê#ês¡´düTÔ‹ì, q÷{§ø£ÿ~qeTT\˝À>±ì ‘·eT≈£î M\sTTq $<ÛëqeTTqqTdü]+∫
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Hê´düeTTqT, ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ <Ûë´qeTTqT, bÕsêj·TDeTTqT #˚j·Te#·TÃqT. á $<Ûeä TT>± J$+∫q+‘·ø±\eTT
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ e÷Vü‰‘·àéTTqT, ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ|òü\ÁX¯ó‹ì bÕsêj·TDeTTqT ø=qkÕ–+∫ ‘·<ë«sê uÛÀ>∑y÷Ó ø£eå TT\qT s¬ +&ç+{Ï˙
es¡ T dü > ± |ü ] ƒ + ∫q ‘· s ¡ T yê‘· eT÷\Á>∑ + <∏ ä b Õsêj· T DeTTqT bı+<äe#·TÃqT.
ÁbÕs¡+_Û+#·e˝…qT. kÕ«<Ûë´j·TeTT
1. ˇø£ dübÕÔVü≤eTTq n+fÒ yês¡eTTs√E\˝À á Á>∑+<∏ä ªkÕ«<Û ë ´j· T Á|ü e #· H êuÛ ≤ ´+ q Á|ü e T~‘· e ýé T µ nqï
bÕsêj·TDeTTqT eTT–+#·e˝…qT. ~qeTTq≈£î eT÷&ÉT ñ|üìwü<ë«ø£éTTqqTdü]+∫ Ms¡XË’e⁄\≈£î ldæ<ë›+‘·•U≤eTDÏ
|ü]#˚Ã<¤ eä TT\ e+‘·Tq bÕsêj·TDeTT #˚dæ eTT–+#·e#·TÃqT. bÕsêj·TDy˚T kÕ«<Ûë´j·TeTT. ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì kÕ«<Ûë´j·TeTT
˝Ò<ë yê] yê] Ç#êÃ¤qTkÕs¡eTT |ü]#˚Ã<¤ eä TT\ ìj·Tj·TeTT #˚j·TT≥≈£î Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq ìj·TeTeTT˝ÒM ˝Òe⁄. ‘·eT≈£î kÕ<ÛäéTsTTqìï
˝Òøb£ ˛sTTHê s√E≈£î ˇø£{Ï s¬ +&ÉT |ü]#˚Ã<¤ eä TT\T ‘·≈î£ ÿe>± ø±ì XÀ¢ø£eTT\qT |ü]ƒ+∫, yê{Ï ns¡∆eTTqT eTqqeTT #˚døæ =ì, ì~<Ûë´düeTT
m≈£îÿe>± ø±ì |ü]+ƒ ∫ bÕsêj·TDeTTqT yês¡eTT˝À eTT–+#· q+<äT+#·Tø=qe˝…qT. kÕ«<Ûë´j·TeTTq≈£î ì]›wüºdüeTj·TeTT ˝Ò<äT.
e#·TÃqT. nsTT‘˚ bÕsêj·TD~qeTT\˝À @ |ü]#˚Ã<¤ eä TTqT>±ì yê]yê]ø£qT≈£L\yÓTÆq düeTj·TeTT\˝À M\TqTã{Ïº, ÇwüºyÓTÆq
eT<Û´ä ˝À Ä|üsê<äT. Á|ü<X˚ e¯ TTq+<äT $ÁXÊ+‹ düeTj·TeTTq >±ì, Á|üj÷· DdüeTj·TeTTq >±ì
bÕsêj·TDeTTqT #˚jT· e#·TÃqT.
|ü+#ê#ês¡´düTÔ‹' n<∏ä ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏHê´kÕ~'
(ãTTcÕ´~Hê´dü')
ndü´ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏXÊÅdüÔeTVü‰eT+Á‘·dü´ uÛÑ>∑yêHé
l•ejÓ÷– •yê#ês√´ ãTTwæ' ˆ
nqTwüßº|t #Û·+<ä' ˆ
l dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|ü' |üs•¡ y√ <˚e‘êˆ
dü∫Ã<ëq+<äs÷¡ bÕj·T •yêj·T ÁãVü≤àDÒ qeT' (dæ.•. 1.1) Ç‹ ;»yéTˆ
neTè‘ês¡+ú Á|ü|Hü êïHê+ j·÷ düT$<ë´Á|ü<ësTT˙ˆ(dæ.•.1.2) Ç‹ X¯ø'ÔÏ ˆ
.. •eC≤„qø£s+¡ eπø´å dæ<ë∆+‘·+ ÁX¯óDT kÕ<äsy¡ Té (dæ.•. 5.2) Ç‹ ø°\ø£yTé ˆ
(ø£s¡Hê´dü')
@ø£ @e •ekÕ‡øå±∫Ã¤<ëq+<äeTjÓ÷ $uÛÑT' ˆ (dæ.•. 5.34)
Ç‹ n+>∑TcÕ˜uÛ≤´+ qeT' ˆ
z+ qeT' |ü+#ê#êπsúÛÀ´ ì]«ø£˝ÀŒ ìsêø±s√ ìs¡TZD√ ìÁwüŒ|ü+#·ø£' ˆ (dæ.•. 5.34)
|ü+#êqqeTTUÀ<ä÷“¤‘˚uÛÀ´ Ç‹ ‘·s¡®˙uÛ≤´+ qeT' ˆ
nHê<ä´$<ë´dü+ã+<Ûë‘·Ô<ä+XÀ JeHêeTø£' ˆ (dæ.•. 5.34)
|ü+#·dü÷Á‘·ø£s¡ÔèuÛÀ´
Ç‹ eT<Ûäé÷uÛ≤´+ qeT' ˆ
|ü+#êø£ås¡eTqTdü«s¡÷ù|uÛÀ´ <˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~C≤‹uÛ<Ò ˚ eédæ‘∆ '· ˆ (dæ.•. 5.35)
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü+Á|ü<ëj·Tø£s¡ÔèuÛÀ´ Ç‹ nHê$Tø±uÛ≤´+ qeT' ˆ
Ms¡XË’eeTVü‰eT‘·dü+kÕ∆|üπøuÛÀ´ e÷sT÷ eTùV≤X¯«s¡ùdÔcÕ+ Áù|s¡ø√ Vü≤è~ dü+dæ∆‘·' ˆ (dæ.•. 5.35)
qyÓ÷ »>∑<äTZs¡TuÛÑ´' ˆˆ Ç‹ ø£ìwæ˜ø±uÛ≤´+ qeT' ˆ
xxii
;CÒ j·T<∏ë-+≈£îs¡' dæ<ä∆düÔ<∏ë-‘·àì •e' dæú‘·' ˆ (dæ.•. 5.36) n<∏ä ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ <Ûë´qyéT
Ç‹ ø£s¡‘·\ø£s¡|üècÕ˜uÛ≤´+ qeT' ˆ
dü«dæÔ l>∑DHêj·Tøπ q eTTqj˚T->∑kÕÔ´j·T ‘·‘êÔ«]úH˚
(Vü≤è<äj÷· ~Hê´dü')
•cÕ´j·T Á|ü‹uÀ~Û‘˚ uÛ>Ñ e∑ ‘ê lπsDTπøq dü«j·TyéT ˆ
@ø£ @e •ekÕ‡øå±∫Ã<ëq+<äeTjÓ÷ $uÛÑT' ˆ (dæ.•. 5.34)
Ç‹ Vü≤è<äj·÷j·T qeT' ˆ ‘ê‘·! ‘·«+ •ejÓ÷–es¡´düTø£è‹πsà e÷qùd eT+~πs
ì]«ø£˝ÀŒ ìsêø±s√ ìs¡TZD√ ìÁwüŒ|ü+#·ø£' ˆ (dæ.•. 5.34) ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÒ! edü dü<ë C≤„qÁ|üBb˛ uÛeÑ ˆˆ 1
Ç‹ •s¡ùd kÕ«Vü‰ ˆ ‘ê ˆˆ >∑DHêj·T≈£î&Óq’ lπsDTø£u>ÑÛ e∑ ‘êŒ<äT\#˚‘,· dü«j·TeTT>±
nHê<ä´$<ë´dü+ã+<Ûë‘·<Ô +ä XÀ JeHêeTø£' ˆ (dæ.•. 5.34) ‘·q •wüß´&ÉT, ‘·‘êÔ«H˚«wü≈î£ &ÉT nsTTq n>∑d´Ôü eTVü‰eTTìøÏ ñ|ü<•˚ +#·ã&çq
Ç‹ •U≤jÓÆT ewü{Ÿ ˆ eT]j·TT •ejÓ÷– •yê#ês¡T´\#˚ s¡∫+#·ã&çq, z dæ<ë∆+‘·•U≤eTD°!
<˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~C≤‹uÛ<Ò ˚ eédæ‘ú '· ˆ (dæ.•. 5.35) Hê eTH√eT+~s¡eTTq ì‘·éTT ìedæ+#·T#·T, Hê≈£î C≤„qÁ|üø±X¯eTTqT
Ç‹ ø£e#êj·T VüQyéT ˆ ø£*–+#Ó<eä ⁄ >±ø£!
e÷sT÷ eTùV≤X¯«s¡ùdÔcÕ+ Áù|s¡ø√ Vü≤è~ dü+dæú‘·' ˆ (dæ.•. 5.35)
Ç‹ H˚Á‘·Á‘·e÷j·T Wwü{Ÿ X¯sD¡ ≤>∑‘B· Hês¡|Ô ]ü Á‘êD…øÆ ù£ V≤‘·y˚ ˆ
;CÒ j·T<∏ë-+≈£îs¡' dæ<ä∆düÔ<∏ë-‘·àì •e' dæú‘·' ˆ (dæ.•. 5.36) lπsDTø£>D∑ XÒ Êj·T C≤„qeTTÁ<ëj·T ‘˚ qeT' ˆˆ 2
Ç‹ nÁkÕÔj·T |òü{Ÿ. ‘êˆˆ X¯s¡D≤>∑‘·T˝…’q BqT\qT, <äT'œ‘·T\qT s¡øÏå+#·T≥j˚T
l•eÁ|”‘´· sπ ú ldæ<ë›+‘·•U≤eTDÏbÕsêj·TDÒ »ù| $ìjÓ÷>∑' ˆ |üs¡e÷e~Û>± ø£*–qyê&Ü! <äøÏåDVü≤düÔeTTq C≤„qeTTÁ<äqT ã{Ïºq
Y lπsDTø£>∑DÒX¯«sê! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
n>∑d´Ôü dü+X¯jT· Áyê‘·eTVü‰<Ûë«+‘ê+X¯óe÷*qyéT ˆ
e+<˚ •edüT‘·+ <˚e+ sπ DTø±K´+ »>∑<Tä sZ T¡ yéT ˆˆ 3
‘êˆˆ n>∑düTÔ´ì eTqdüTq+<äTqï dü+X¯j·TdüeT÷Vü≤eTqT
eTVü‰Nø£{Ïì bÕs¡Á<√\T≥˝À dü÷s¡T´ìe+{Ïyê&Ü! <˚e‘ês¡÷|ü⁄&Ü!
xxiv xxv
•edüT‘·T&Ü! lπsDTø£»>∑<äTZs¡TeπsDT´&Ü! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT. ‘êˆˆ dæ<ë∆+‘·eTTq≈£î kÕ>∑se¡ TTe+{Ï~, q÷{§ø£ÿdü\ú eTT\‘√
qeT' •yê#ês¡ésêj·T ‘·TuÛ´Ñ + lMs¡Xy’Ë ê>∑eTkÕ>∑sêj·T ˆ ≈£L&ÉT≈£îqï~, dü÷ø£åàeTT\sTTq <Ûë]àø£‘·‘·Ô«eTT\qT Á|ü‹bÕ~+#·Tq~,
$Hê-|æ ‘Ó’\+ uÛÑe‘ê-Á‘· j˚Tq Á|üC≤«*‘√ C≤„qeTDÏÁ|üB|ü' ˆˆ 4 Å‘Ó’˝Àø£´µeTqT |ü<äeTT‘√ Äs¡+uÛÑeT>∑Tq~, ª|üs¡µ nqT |ü<äeTT‘√
n+‘·éT>∑Tq~, XÊ+‹<ëj·Tø£yTÓ qÆ ~ eT]j·TT l•ejÓ÷–•yê#ês¡T´\
‘êˆˆ •yê#ês¡´ÁX‚wüßº&Ü! Ms¡XË’yê>∑eTkÕ>∑s¡T&Ü! eT]j·TT #˚‘· $s¡∫+|üã&çq~ nsTTq ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì nqTì‘·éTT
m≥Te+{Ï ‘Ó’\eTT ˝Ò≈£î+&É>∑H˚ C≤„qeTDÏB|üeTTqT yÓ*–+#·Tyê&Ü! <Ûë´ì+#·e˝…qT.
˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
j·TdæàHêï>∑eTXÊÅd‘Ôü ‘· «Ô· eTœ\+ düeT´ø˘ #· dü+dü÷∫‘·yTé Y
uÛø¬Ñ sÔ’ ê«+∫Û‘u· TÑÛ øÏeÔ TTøÏ|Ô \üò <ä+ j·T‘·ÿ\Œeèøå±‘·àø£yTé ˆ
‘·+ XËy’ ê>∑eTdüeTà‘·+ ì>∑eT$<é $<ä«~“¤sêùd$‘·yTé
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ+ Á|ü‹~q+ <Ûë´j˚T‘Y dü<ë kÕ<äsy¡ Té ˆˆ 5
‘êˆˆ düeTdüXÔ y’Ë ê>∑eTXÊÅd‘Ôü ‘· «Ô· eTTqT #·øÿ£ >± Á|ü‹bÕ~+#·Tq~,
uÛÑ≈£îÔ\T ø√s¡Tø=qT uÛÑTøÏÔ eT]j·TT eTTøÏÔ|òü\eTT\qT Á|ükÕ~+#·T≥˝À
ø£\Œeèø£åeTTe+{Ï~, ì>∑e÷>∑eTy˚‘·Ô˝…’q $<ë«+düT\+<ä]#˚‘·qT
Äsê~Û+#·ã&çq≥Te+{Ï~ nsTTq ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì nqTì‘·éTT
Ä<äs|¡ Pü s¡«ø£eTT>± <Ûë´ì+#·e˝…qT.
|üP»´l •ejÓ÷–es¡´s¡∫‘·+ dæ<ë∆+‘·s‘¡ êïø£sy¡ Té
dü÷ø£àå + <Ûë]àø£‘ê‹Ô«ø£d\∆ü j·TT‘·+ #Óø’ ±~Ûø+£ ‘·‘Y X¯‘y· Té ˆ
Á‘Ó˝Ô Àø£´+ |ü<eä ÷~eT+ |üs|¡ <ü +ä düsê«+‹y˚T jÓ÷õ‘·yTé
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ+ ~q~q+ <Ûë´j˚T‘Y dü<ë XÊ+‹<äyTé ˆˆ6
xxvii
n<∏ä ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ e÷Vü‰‘·àýéT ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ j·TqT Á>∑+<∏ä s¡‘ï· eTTqT m\¢|⁄ü Œ&É÷ ø£+sƒ(¡ |”s)¡ƒ eTTq
<Ûä]+#·e˝…qT (n<Ûä´j·TqeTT #˚j·Te˝…qT).
j·T' |üsπ ‘ƒ Y Á|üjT· ‘√ ì‘·´+ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏyTé ˆ
lπsDTø£>D∑ ≤<Û´ä ø£å e#·HêeTè‘·kÕ>∑sy¡ Té ˆ
•ekÕj·TT»é÷b˛ï‹ uÛj Ñ T· XÀø±~e]®‘'· ˆˆ 1
bÕj·T+ bÕj·T+ dü<ë |ü⁄+kÕ+ |ü⁄qs¡®qà q $<ä´‘˚ ˆˆ 5
‘êˆˆ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± Á|ü‹ì‘·éTT
‘êˆˆ lπsDTø£>∑D≤<Ûä´≈£åî\ ñ|ü<˚XÊeTè‘·eTTqT eTs¡\ eTs¡\
bÕsêj·TDeTT #˚j·TTyê&ÉT uÛÑj·TXÀø±<äT\qT ‘=\–+#·Tø=ì
bÕqeTT #˚j·TT e÷qe⁄\≈£î |ü⁄qs¡®qàeTT+&É<äT.
•ekÕj·TT»éTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT.
düsê«>∑eTÁeCÀ>±ekÕÔkÕ+ <√>±∆ #· sπ DTø£' ˆ
dü<ë-<Û´ä j·Tqo\dü´ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÒ' ˆ
e‘√‡->∑d´Ôü ' düTBÛs√“¤ø±Ô <äT>∑+∆ •U≤eTDÏsà¡ Vü‰Hé ˆˆ 6
ø°j
å T· +‘˚ düs«¡ bÕbÕì |üPs¡«»qàø£è‘êì #· ˆˆ 2
‘êˆˆ dæ<ë∆+‘ê>∑eTdüeT÷Vü≤y˚T >√e⁄\eT+<ä. lπsDT≈£î\yêπs
‘êˆˆ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏì nqTì‘·éTT n<Ûä´j·TqeTT
(Ä >√e⁄\qT |æ + &É T ) >=\¢ y ê&É T . n>∑ d ü T Ô ´ \yêπ s ˝Ò > ∑ < ä ÷ &É .
#˚j·TTyê&ÉT, |üPs¡«»qàeTT˝+<äT #˚düT≈£îqï düeTdüÔbÕ|üeTT\qT
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Á>∑+<∏äy˚T n|üŒ{eTsTTq bÕ\T. ãT~∆Je⁄˝Ò
q•+|ü#d˚ Tü ø=qT#·THêï&ÉT.
neTè‘·eTTHêkÕ«~+#·T uÛÀø£\Ô T.
»\kÕïHê<é es¡+ |ü⁄+kÕ+ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ ˆ
C≤„Hês¡yí ˚ dü<ë kÕïq+ dü+kÕs¡eT\HêX¯qyéT ˆˆ 3 @ø£+ XÊÁdü+Ô l•yê<Ó«’ ‘·d+ü »„yTé
@ø√<˚e' leTVü‰<˚e @e ˆ
‘êˆˆ e÷qe⁄\≈£î dü+kÕs¡eT\eTT\qT(eT*qeTT\qT)
@ø√ eT+Á‘·' XËe’ |ü+#êø£så √-j·TyéT
bı>=≥Tºø=qT≥≈£î l dæ<ë›+‘·•U≤eTDÏj·TqT C≤„qkÕ>∑s¡eTTq #˚j·TT
ø£sêàù|´ø£+ Çwü*º +>±s¡Ãq+ Væ≤ ˆˆ 7
ìs¡+‘·sk¡ ÕïqeTT(|üsq¡ƒ eTT) »\kÕïqeTTø£qïqT ÁX‚wyºü TÓ qÆ ~.
‘êˆˆ ˝Àø£eTTq+<äT •yê<Ó’«‘·XÊÁdüÔyÓTTø£ÿfÒ XÊÁdüÔeTT.
l sπ DTø£>D∑ ≤<Û´ä ø£eå TTK|ü<ëà~«ì'düè‘·' ˆ
eTVü‰<˚e⁄&=ø£ÿ&˚ <˚e⁄&ÉT. |ü+#êø£Øå eT+Á‘· yÓTTø£ÿfÒ ÁX‚wyºü TÓ qÆ eT+Á‘·eTT.
ø£+sƒ|¡ sπ” ƒ dü<ë <Ûës¡´' ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ' ˆˆ 4
Çwü*º +>±s¡Ãq yÓTTø£ÿfÒ ì»yÓTqÆ ø£sà¡ .
‘êˆˆ lπsDT≈£>∑D≤<Ûä´≈£åî\ eTTKø£eT\eTT qT+&ç yÓ\Te&çq Y
n<∏ä |òü\ÁX¯ó‹'
ly˚<ë>∑eTMs¡Xe’Ë düsD¡ +Ï lwü{Ÿd˝úü À<ä´qàDÏyTé lπsDTø±#êsê´j·T qeT'
lJy˚X«¯ s¡j÷Ó >∑|<ü àä ‘·sD¡ +Ï l>√|ü´∫+‘êeTDÏyTé ˆ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ+ *KsTT‘ê j·Tdü+Ô *œ‘ê« |üsêHé ne‘·s¡DÏø±
ÁX¯ó‘ê« ÁXÊesTT‘ê dü j·÷‹ $eT˝≤+ uÛTÑ øÏ+Ô #· eTTøÏ+Ô |üsêyéTˆˆ nH˚ø$£ <Ûdä <æ ë∆+‘·•U≤eTDÏeTHêeTj·TyéT ˆ
(dæ.•. 21.55) lMs¡Xe’Ë dæ<ë∆+‘· y˚Tø√‘·sÔ X¡ ‘¯ d· \úü yéT ˆˆ
‘êˆˆ ly˚<ë>∑eTeTT\+<äT Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ eTTqT sπ DTø±>∑d«Ôü dü+yê<ä+ ì>∑e÷>∑eT$ÁX¯ó‘·yTé ˆ
ìs¡÷|æ+#·Tq~, wü{Ÿdü∆\e÷s¡ZeTTqT #·÷|ü⁄ s¡‘·ïB|üeTT e+{Ï~, Á|üB|üjT· ‹ >∑TbÕÔseú¡ TT<äTè∆ ‘·´ •ejÓ÷–sê{Ÿ ˆˆ
•eJyÓø’ ´£ eTqT ‘êeTs¡|Pü e⁄qT $ø£d+æ |üCj
Ò T· T dü÷s¡T´ì e+{Ï~, >∑T|üìÔ ~Û èT]‘=+≥<ës¡´'
nsTTq •yê<Ó ’ « ‘· C ≤„ q eTTq≈£ î ∫+‘êeTDÏ e+{Ï ~ nsTTq nH˚ ø £ $ <Û ä e TT\sTTq dæ < ë∆ + ‘· e TT\˝À •U≤eTDÏ e ˝…
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏXÊÁdüÔeTTqT me&ÉT ‘êqT Áyêdæ, Ç‘·s¡T\‘√ Á|üø±•+#·Tq~, <√wüsV¡ ≤æ ‘·eTT˝…q’ q÷{§ø£ÿ dü\ú eTT\qT $e]+#·Tq~,
ÁyêsTT+|ü#j ˚ T· T#·THêï&√, ‘êqT $ì, Ç‘·sT¡ \≈£î $ì|æ+|ü#j˚ T· T#·THêï&√ sπ DTø±>∑dTü ´Ô \q&ÉeT kÕ–q dü+uÛ≤wüD≤‘·àø£yTÓ qÆ ~, ì>∑e÷>∑eTeTT\+<äT
n‘·&TÉ ìs¡à\eTT\sTTq ÁbÕ|ü+∫ø£ düTKuÛÀ>∑eTT\qT, düs√«‘·ÿèwüyº TÓ qÆ <ë–j· T Tqï s¡ V ü ≤ kÕ´s¡ ∆ e TT\qT yÓ * øÏ r dæ ( ldæ < ë∆ + ‘· • U≤eTDÏ
yÓ÷ø£kå ÕÁe÷»éTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT. j·TqTÁ>∑+<∏eä TT<ë«sê) l •ejÓ÷– #·Áø£e]Ô Ms¡Xe’Ë dæ<ë∆+‘·s÷¡ |üeTTqT
Á|üø±•+|ü#d˚ Hæ ês¡T.
Y ` eT]‘=+≥<ës¡T´\T
Y
xxxi
$wüj·Tdü÷∫ø£
|ü⁄.dü+. 7. dü|eÔü T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä 151
»>∑<Tä sZ T¡ e⁄\ X¯óuÛdÑ +ü <˚Xe¯ TT\T i 6. uÛdÑ àü <Ûës¡Ddü\ú yéT, 7. s¡TÁ<ëø£<å ëÛ s¡Ddü\ú yéT
Á|ükÕÔeq vii 8. nwüeº T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä 179
nqTyê<ä≈î£ ì dü+bÕ<äqeTT xvii 8. |ü+#êø£Øå »|üd\úü yéT
bÕsêj·TD$~Û$<ÛëqeTT xviii 9. qeeT' |ü]#˚Ã<¤ 'ä 200
|ü+#ê#ês¡´ düT‹Ô ' xx 9.uÛøÑ eÔ£ ÷s¡ÁZ øÏj÷· dü\ú yéT, 10. ñuÛj
Ñ T· dü\ú yéT 11. Á‹$<Ûdä +ü |ü‹Ô
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Hê´kÕ~' xxi dü\ú yéT12. #·‘T· ]«<Ûkä Õsêj·T dü\ú yéT, 13. k˛bÕ~Û<ëqdü\ú yéT,
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ <Ûë´qyéT xxiii 14. ìs¡TbÕ~Û<ëqdü\ú yéT, 15. düV≤ü »<ëqdü\ú yéT
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ e÷Vü‰‘·àýéT xxvi
10. <äXe¯ T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : e÷ùV≤X¯«s¡d\úü yéT 240
|ò\ü ÁX¯ó‹' xxviii
16.e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕ düú\yéT, 17.*+>∑ìcÕ˜düú\yéT,
18.|üPsê«ÁX¯eT ìs¡düqdüú\yéT, 19.düsê«<Ó’«‘·ìs¡düqdüú\yéT,
ne‘·sD¡ øÏ ± xxix
20.ÄVü‰«qìs¡dqü dü\ú yéT, 21.nwü º e T÷]Ô ì s¡ d ü q dü ú \ yé T ,
$wüjT· dü÷∫ø£ xxx
22.düs«¡ >∑‘«· ìs¡dqü dü\ú yéT, 23.•e»>∑qàj·Tdü\ú yéT,
1. Á|ü<eä∏ T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : eT+>∑˝≤#·sD¡ ≤qTÁø£eTÁ|üd+ü >∑' 1 24.uÛøÑ <Ô£ V˚ ≤æ ø£d\úü yéT.
2. ~«rj·T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : sπ DTø£<ës¡Tø±e‘·sD¡ yéT 15 11. @ø±<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' : Á|ükÕ~düú\yéT 275
3. ‘·èrj·T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : ø¬ ˝’ ≤dües¡qí + sπ DTø±e‘·sD¡ ø±s¡D+ #· 30 25.Á|ükÕ~dü\ú yéT, 26.>∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´dü\ú yéT,
4. #·‘T· s¡'ú |ü]#˚Ã<¤ 'ä : sπ DTø±>∑d´Ôü <äsÙ¡ qÁ|üd+ü >∑' 66 27.*+>∑e÷Vü‰‘·à´ dü\ú yéT, 28.»+>∑eTe÷Vü‰‘·à´dü\ú yéT
5. |ü+#·eT' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : dæ<ë∆+‘·ø<£ qä∏ yéT, Ms¡Xy’Ë ê' wü&“˚ <¤ ë' 90 29.uÛøÑ eÔ£ ÷Vü‰‘·à´dü\ú yéT, 30.X¯sD¡ e÷Vü‰‘·à´dü\ú yéT
(@ø√‘·Ôs¡X¯‘·düú˝≤ì ` n+>∑düú˝≤ì`44) uÛÑø£Ôdüú\yéT 101 31.Á|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´dü\ú yéT
1. |æ+&Éd\úü yéT, 2.|æ+&ÉC≤„qdü\ú yéT, 12. <ë«<äX'¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä : ÁbÕD*+–dü\ú yéT 309
3.dü+kÕs¡ùV≤j·Tdü\ú yéT 32.ÁbÕD*+–dü ú \ yé T , 33.ÁbÕD*+>±s¡ Ã qdü ú \ yé T ,
6. wüw'˜ü |ü]#˚Ã<¤ 'ä 125 34.•ejÓ ÷ >∑ d ü e ÷~Û d ü ú \ yé T , 35.*+>∑ ì »dü ú \ yé T ,
4.>∑Ts¡Tø±s¡TD´dü\ú yéT, 5.*+>∑<ëÛ s¡Ddü\ú yéT 36.n+>∑*+>∑d\úü yéT
xxxii xxxiii
13. Á‘·jÓ÷<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' : X¯s¡Ddüú\yéT 331 18. ncÕº<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' : ÁbÕD*+–düú\yéT 473
37.X¯sD¡ dü\ú yéT, 38.‘êeTdüìs¡dqü dü\ú yéT, 39.ìπsX› d¯ \úü yéT 72.Ä‘·àdü\ú yéT, 73.n+‘·sê‘·àdü\ú yéT, 74.|üse¡ ÷‘·àdü\ú yéT,
40.o\dü+bÕ<äqdü\ú yéT 75.ìπsV› ‰ü >∑eTdü\ú yéT, 76.ìsê“¤yê>∑eTdü\ú yéT, 77.qcÕº>e∑ T
14. #·‘T· s¡X› '¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä : ◊ø£´dü\ú yéT 348 düú\yéT, 78.Ä~Á|ükÕ~düú\yéT, 79.n+‘·´Á|ükÕ~düú\yéT,
80.ùde´Á|ükÕ~dü\ú yéT
41.◊ø£´dü\ú yéT, 42.Ä#ês¡d+ü |ü‹dÔ \úü yéT, 43.@ø£u≤Û »qdü\ú yéT
19. @ø√q$+X¯' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : X¯sD¡ dü\ú yéT 506
44.düV≤ü uÛÀ»qdü\ú yéT.
81.Bøå±bÕ<√<äød£ \úü yéT, 82.•øå±bÕ<√<äød£ \úü yéT,
(@ø√‘·Ôs¡X¯‘·düú˝≤ì ` *+>∑düú˝≤ì ` 57) 367 83.C≤„qbÕ<√<äød£ \úü yéT, 84.ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ôd\úü yéT,
15. |ü+#·<Xä '¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä : uÛøÑ dÔ£ \úü yéT 369 85.uÛ≤eìwüŒ‹Ôd\úü yéT, 86.C≤„qìwüŒ‹Ôd\úü yéT, 87.|æ+&Üø±X¯
45.Bøå±>∑Ts¡Tdü\ú yéT, 46.•øå±>∑Ts¡Tdü\ú yéT, 47.C≤„q>∑Ts¡Tdü\ú yéT düú\yéT, 88._+<ë«ø±X¯düú\yéT, 89.eTVü‰ø±X¯düú\yéT,
48.ÁøÏj·÷*+>∑düú˝yéT, 49.uÛ≤e*+>∑düú\yéT, 50.C≤„q*+>∑ 90.ÁøÏj÷· Á|üø±X¯d\úü yéT, 91.uÛ≤eÁ|üø±X¯d\úü yéT,
dü\ú yéT, 51.dü«j·Tdü\ú yéT, 52.#·sd¡ \úü yéT, 53.|üsd¡ \úü yéT 92.C≤„qÁ|üø±X¯d\úü yéT
16. c˛&ÉX'¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä : e÷ùV≤X¯«s¡d\úü yéT 402 20. $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' : ◊ø£´düú\yéT 548
54.ÁøÏj÷· >∑eTdü\ú yéT,55.uÛ≤yê>∑eTdü\ú yéT, 56.C≤„Hê>∑eTdü\ú yéT 93.d”«ø£è‘·Á|ükÕ~dü\ú yéT, 94.•c˛º<qä dü\ú yéT,
57.düø±j·Tdü\ú yéT,58.nø±j·Tdü\ú yéT, 95.#·sê#·s\¡ j·Tdü˝ú yéT, 96.uÛ≤+&Éd\úü yéT, 97.uÛ≤»qdü\ú yéT
98.n+>±˝Ò|dü \úü yéT,99.dü«|üsê»„d\úü yéT,
59.|üsø¡ ±j·Tdü\ú yéT, 60.<Ûsä êà#ês¡d\úü yéT,
100.uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdü\ú yéT, 101.C≤„qX¯Sq´düú\yéT,
61.uÛ≤yê#ês¡d\úü yéT, 62.C≤„Hê#ês¡d\úü yéT
•yÓø’ ´£ dü\ú yéT
17. dü|<Ôü Xä '¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä : Á|ükÕ~dü\ú yéT 437 21. @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã<¤ 'ä : $;ÛwDü ≤;ÛwÁºü |ü<ëqyéT 587
63.ø±j·÷qTÁ>∑V≤ü dü\ú yéT, 64.Ç+Á~j·÷qTÁ>∑V≤ü dü\ú yéT, ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÒ' Äsê]Ôø´£ yéT 607
65.ÁbÕD≤qTÁ>∑ V ü ≤ dü ú \ yé T , 66.ø±j· ÷ ]Œ‘· d ü ú \ yé T , ø£eå ÷|üDk˛ÔÁ‘·yTé . 608
67.ø£sD ¡ ≤]Œ‘·d\úü yéT, 68.uÛ≤yê]Œ‘·d\úü yéT, 69.•wü´dü\ú yéT, XÀ¢ø±sê∆qTÁø£eTDÏø± 609`667
70.X¯óÁX¯Swüßdü\ú yéT, 71.ùde´dü\ú yéT Z
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ
Á|ü<∏äeT' |ü]#˚Ã¤<ä'
yÓTT<ä{Ï |ü]#˚Ã¤<äeTT
eT+>∑˝≤#·s¡D≤qTÁø£eTÁ|üdü+>∑'
eT+>∑fi≤#·s¡DÁø£eTÁ|üdü+>∑eTT
(32 XÀ¢≈£eTT\T)
1. •edüTÔ‹
•e⁄ì ÁbÕs¡úq
Å‘Ó’˝Àø£´dü+|ü<ë˝ÒK´
düeTT˝Ò¢Kq_Û‘·Ôj˚T ˆ
dü∫Ã<ëq+<äs¡÷bÕj·T
•yêj·T ÁãVü≤àDÒ qeT' ˆˆ 1`1
eTT˝À¢øe£ TT\qã&ÉT düTdü+|üqïeTsTTq ∫‘·sÔ T¡ e⁄qT (u§eTàqT)
∫Á‹+#·T≥≈£î Ä<Ûës¡eTsTTq >√&Ée˝…qTqï, dü‘T· ,Ô ∫‘·T,Ô Äq+<äs÷¡ |ü⁄&TÉ ,
•edü«s¡÷|ü⁄&ÉT nsTTq ÁãVü≤à≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
ÁãùV≤à‹ e´|ü<˚X¯dü´
$wüj·T+ j·T+ Á|ü#·ø£å‘˚ ˆ
y˚<ë+‹H√ »>∑q÷à\yéT
‘·+ qe÷$T |üs¡+ •eyéT ˆˆ 1`2
2 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Á|ü<∏äeT' |ü]#˚Ã¤<ä' 3
ÁãVü≤à nqT X¯u›eTTq≈£î y˚<ë+‘·T\T me]ì $wüj·TeTT>± dü<ë•eeTTU≤X‚wü`
‘Ó\TdüTø=qT#·THêïs√ n≥Te+{Ï »>∑‘T· qÔ ≈£î eT÷\eTsTTq |üse¡ T•e⁄ìøÏ ‘·‘√Ô«H˚àwü$<ÛësTTH˚ ˆ
qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT. ìwüÿ\+ø£dü«uÛ≤yêj·T
j·Tk˛´]àãT<äT“<ëuÛ≤dü' qeT' XÊ+‘êj·T X¯+uÛÑy˚ ˆˆ 1`5
wüÁ{ÏÔ+X¯‘·Ô‘·Ô«dü+#·j·T' ˆ ªdü<ë•eµ (nqT) ‘=*‘·‘·Ô«eTT‘√ $T–*q düeTdüÔ (35)
ìs¡à\+ •eHêe÷qyéT ‘·‘«Ô· eTT\qT n_Ûe´ø£eÔ TT#˚jT· Tyê&ÉT, ìwüÿ\+ø£ dü«uÛ≤e⁄&TÉ , XÊ+‘·d«ü s¡÷|ü⁄&TÉ
‘·+ e+<˚ ∫qàôVA<ä~ÛyéT ˆˆ 1`3 nsTTq X¯+uÛTÑ e⁄q≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
eTT|üŒ~j·÷s¡T ‘·‘«Ô· düeT÷Vü≤eTT @ düeTTÁ<äeTTq+<äT qTs¡T>∑\‘√ ùd«#êÃ¤$Á>∑V≤ü j·TTø±ÔjT·
≈£L&çq n\\e˝… uÛ≤dæ+#·T#·Tqï<√,n≥Te+{Ï ìs¡à\T&ÉT (eT\Á‘·jT· ùd«#êÃ¤es¡Ôqe]ÔH˚ ˆ
s¡V≤æ ‘·T&ÉT), •e⁄&qÉ T ù|s¡ |æ\Teã&ÉT‘·Tqï #Ó‘’ q· ´kÕ>∑sT¡ ìøÏ qeTdüÿ]+#·T ùd«#êÃ¤ø£è‘·Á‹˝Àø±j·T
#·THêïqT. (•e⁄ì‘√ Äs¡+_Û+∫ uÛÑ÷$T|üs¡´+‘·eTT eTT|üŒ~j·÷s¡T
qeT' kÕ+u≤j·T X¯+uÛÑy˚ ˆˆ 1`6
‘·‘«Ô· eTT\qT XËy’ ê>∑eTeTT\T #Ó|ü #·Tqï$).
ùd«#·Ã¤‘√(‘·q Ç#êÃ¤X¯øÏÔ‘√) ~e´<˚Vü≤($Á>∑Vü≤) eTTqT
j·T<ë“¤kÕ uÛ≤dü‘˚ $X¯«yéT <Ûä]+∫qyê&ÉT, ùd«#·Ã¤>± (dü«+Ç#·Ã¤)‘√ Á|üe]Ô+#·Tyê&ÉT, ùd«#·Ã¤>±
j·T‘·T‡UÒHêqTyÓ÷<ä‘˚ ˆ (düs¡«dü«‘·+Á‘·Tì>±) eTT˝À¢ø£eTT\qT düèõ+#·Tyê&ÉT, ñe÷düVæ≤‘·T&ÉT
qeTdüÔôd’à >∑TD≤r‘· ` nsTTq X¯+uÛTÑ e⁄q≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
$uÛÑyêj·T |üsê‘·àH˚ ˆˆ 1`4 j·TÁ‘· $ÁXÊeT´rX¯‘·«yéT
á $X¯«eT+‘ê meì Á|üø±X¯eTT#˚‘· Á|üø±•+#·T#·Tqï<√, meì kÕ«uÛ≤$ø£eTqT‘·ÔeTyéT ˆ
Äq+<äeTT#˚‘· düTœ+#·T#·Tqï<√, n≥Te+{Ï >∑TD≤r‘· yÓu’ eÑÛ eTT >∑*–q qeTdüÔôd’à eTùV≤XÊj·T
Ä |üs¡e÷‘·Tàq≈£î qeTkÕÿs¡eTT. eTVü‰<˚yêj·T X¯S*H˚ ˆˆ 1`7
düV≤ü »eTsTTq kÕ«uÛ≤$ø£eTsTTq n‘·´+‘·ÁX‚we˜ü TsTTq áX¯‘«· eTT •yê<ë´~düeTT‘·Œqï
(Á|üuTÑÛ ‘·«eTT) meìj·T+<äT düTdæsú e¡ TsTTe⁄qï<√ ($ÁXÊ+‹ì bı+<äT‘·Tqï<√) XÊqÔ´r‘·|üs√‘·ÔsêyéT ˆ
n≥Te+{Ï eTVü‰<˚e⁄&TÉ , X¯S\<Ûë] nsTTq eTùV≤X¯óq≈£î qeTkÕÿs¡eTT.
Ç‹ •edüTÔ‹ |ü]düe÷|üÔyéT e÷‘·s¡+ ‘ê+ düeTkÕÔHêyéT
•e⁄ì ÁbÕs¡úq eTT–dæq~. e+<˚ •eø£Ø+ •yêyéTˆˆ 1`10
2. X¯øÏÔdüTÔ‹ ‘=≥º‘=\T‘· •e⁄ì qT+&ç XÊ+‘·´r‘√‘·Ôs¡ø£fi≤s¡÷|æDÏ>±
X¯øÏÔÁbÕs¡úq Ä$s¡“$¤ +∫ (˝Àø£eTTq+<ä*) düeTdüÔ (JedüeT÷Vü≤) eTTq≈£î ‘·*j ¢ T· T,
j·÷e÷VüQ' düs¡«˝Àø±HêyéT •eø£] (eT+>∑fiÁ̄|<ü )ä nsTTq •yê≈£î (bÕs¡«r<˚$øÏ) qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT..
Á|üø£è‹+ XÊÁdüÔbÕs¡>±' ˆ Ç#êÃ¤C≤„Hê~s¡÷ù|D
‘ê+ <Ûäs¡à#ê]D°+ X¯+uÛÀ' j·÷ X¯+uÛÀ]«X¯«uÛ≤$˙ ˆ
Á|üDe÷$T |üsê+ •yêyéT ˆˆ 1`8 e+<˚ ‘ê+ |üsêe÷q+<ä `
XÊÅdüÔbÕs¡+>∑‘·T\T me]ì düs¡«˝Àø£eTT\≈£î Á|üø£è‹>±qT, Á|üuÀ<Ûä\Vü≤Ø+ •yêyéT ˆˆ 1`11
X¯+uÛTÑ e⁄ì düV≤ü <Ûsä à¡ #ê]DÏ>±qT ø=ìj·÷&ÉT#·THêïs√, n≥Te+{Ï |üsê•e≈£î
(|üsêX¯øøÔÏ )Ï Á|üD≤eTeTT. X¯+uÛÑTe⁄jÓTTø£ÿ @ X¯øÏÔ Ç#êÃ¤, C≤„Hê~s¡÷|üeTT\<ë«sê
j·Tj·÷ eTùV≤X¯«s¡' X¯+uÛÑT' $X¯«eTTqT düèõ+#·T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï |üs¡e÷q+<ä Á|üuÀ<Ûä\Vü≤Ø
HêeTs¡÷bÕ~dü+j·TT‘·' ˆ s¡÷|æDÏ nsTTq •yê≈£î qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT.
‘·ôd’´ e÷j·÷dü«s¡÷bÕjÓÆT neTè‘ês¡ú+ Á|ü|üHêïHêyéT
qeT' |üs¡eTX¯ø£Ôj˚T ˆˆ 1`9 j·÷ düT$<ë´Á|ü<ësTT˙ ˆ
j˚T X¯øÔÏ e\q eTùV≤X¯«s¡T&ÉsTTq X¯+uÛTÑ e⁄ HêeTs¡÷bÕ<äT\‘√ nVü≤]ïX¯eTVü≤+ e+<˚
≈£L&ÉTø=ì j·TTHêï&√ n≥Te+{Ï e÷j·÷dü«s¡÷|æDÏ nsTTq Ä |üse¡ TX¯øøÔÏ Ï ‘êMTXÊqeTH√s¡e÷yéTˆˆ 1`12
qeTkÕÿs¡eTT.
neTè‘·‘·Ô« (eTs¡DsêVæ≤‘·´) ÁbÕ|æÔ¬ø’ X¯s¡D≤>∑‘·T\sTTq yê]øÏ Ä •ejÓ÷–jÓTTø£ÿ uÛ≤s¡‹ (yê≈£îÿ) •euÛÑøÏÔ j·TqT düT<Ûë
me‘Ó düT$<ë´Á|ü<ëqeTT #˚jT· T#·Tqï<√, (me‘Ó) |üsy¡ T˚ X¯óìøÏ eTH√s¡eT düeTTÁ<äeTT q+<äT m–dæ|&ü TÉ ‘·Tqï n\\≈£î ìs¡à\eTsTTq yÓHïÓ \e˝…qT,
nsTTe⁄qï<√ n≥Te+{Ï •yê≈£î nVü≤]ïX¯\T (sêÁ‹+ãefi¯ófl) (uÛ÷Ñ eT+&É\eTT q+<ä* »qe÷qdüeTT\HÓ&)ç ø£\Te\≈£î Äq+<äeTTqT
qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT. ø£\T>∑CjÒ T· Tq~>∑qT Á|üø±•+#·T#·T+&Ó&~ç .
Ç‹ X¯ødÔÏ Tü ‹Ô ' |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
‘·dü´ e+X‚ düeTT‘·ŒH√ï
X¯øÁÔÏ bÕs¡qú eTT–dæq~.
eTTø±ÔeTDÏ]yêeT\' ˆ
3. Á>∑+<∏äø±s¡e+X¯es¡íqyéT
eTT<ä›<˚yê_Û<Ûë#ês√´
Á>∑+<∏äø£s¡ÔjÓTTø£ÿe+X¯es¡íq
eT÷s¡∆q´' •ejÓ÷–HêyéT ˆˆ 1`15
ø£•Ã<ë#ês¡dæ<ë∆HêyéT n≥Te+{Ï •ejÓ÷– e+X¯eTTq dü«#·Ãe¤ TsTTq eTT‘·´|ü⁄ eTDÏe˝…
nÁ>∑D°' •ejÓ÷–HêyéT ˆ Á|üø±•+#·Tyê&ÉT, •ejÓ÷>∑T\˝À |üse¡ TÁX‚wßü &˜ q’Ó eTT<ä<› e˚ ⁄&ÉqT ù|s¡T>∑\
•ejÓ÷^‹ $U≤´‘·' Ä#ês¡T´&ÉT »ìà+∫Hê&ÉT.
•eC≤„qeTôVA<ä~Û' ˆˆ 1`13
eTT<ë›Hê‘·‡s¡«»+‘·÷HêyéT
Ä#ês¡d<æ Tä \∆ sTTq •ejÓ÷>∑T\˝À nÁ>∑>D∑ T´&ÉT, •e C≤„qeTTq≈£î Á|üD‘êHê+ Á|üuÀ<Ûä‘·' ˆ
düeTTÁ<äeTT e+{Ïyê&ÉT, ª•ejÓ÷–µ nqT ù|s¡ Á|üd<æ Tä &∆ sÉ TTq eTVü‰‘·Tà&=ø£&TÉ
eTT<ä›<˚y˚‹ $U≤´‘ê
e⁄+&˚yê&ÉT.
düe÷U≤´ j·Tdü´ $ÁX¯ó‘ê ˆˆ 1`16
•euÛÑøÏÔdüT<Ûëdæ+<ÛäT ` düeTdüÔ JesêdüT\≈£î eTT<äeTT (dü+‘√wüeTT) ì#·TÃ≥ #˚‘q· T,
»è+uÛÑD≤eT\#·+Á~ø± ˆ (eT]j·TT) Á|üD≤eTeTT #˚dæqyê]øÏ C≤„H√|ü<˚X¯eTT#˚j·TT≥ #˚‘·qT,
uÛ≤s¡r j·Tdü´ $<ä<Û˚ n‘·ìøÏ ˝Àø£eTTq ªeTT<ä›<˚eµ nqT ù|s¡T Á|üdæ<ä∆e÷jÓTqT.
ÁbÕj·T' ≈£îe\jÓ÷‘·‡eyéT ˆˆ 1`14
‘·kÕ´d”qï+<äq' XÊ+‘·' n≥Te+{Ï Ä#ês¡T´ì≈£î\eTT dü<ë#ês¡eTT ø£*–q dü‘T· Œs¡Twüß\≈£î

dæ<ä∆Hê<∏ë_Û<Ûä' X¯ó∫' ˆ »qàkÕúqeTT, <√wüsV¡ ≤æ ‘·eTsTTq •euÛøÑ øÔÏ Ï düTdæsú k¡ ÕúqeTjÓT´qT.
•edæ<ë∆+‘·ìπsí‘ê ‘·dü´ Ms¡•yê#ês¡´
•yê#ês¡´' •yê‘·àø£' ˆˆ 1`17 •U≤s¡‘·ïdü´ q+<äq' ˆ
Ä eTT<ä›<˚e⁄q≈£î XÊ+‘·dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, düÁ‘·Œes¡Ôqø£\yê&ÉT, nuÛÑe∫Ã¤ejÓ÷^‹
•edü«s¡÷|ü⁄&ÉT, •edæ<ë∆+‘·Á|ües¡≈Ô î£ &ÉT, ªdæ<H∆ä ê<∏Tä µ&ÉqT HêeTeTT ø£*–q dæ+<Û√]e düT<Ûëø£s¡' ˆˆ 1`20
≈£îe÷s¡T&ÉT+&ÓqT. Ms¡Xe’Ë •yê#ês¡T´\˝À •s√s¡‘ï· eTsTTq n‘·ìøÏ (dæ<H∆ä ê<∏Tä q≈£î)
Ms¡XË’e•U≤s¡‘·ïyéT ª•ejÓ÷–µ j·TqT ù|s¡Tø£*–q ≈£îe÷s¡T&ÉT düeTTÁ<äeTTq+<äT ñ<äsTT+∫q
$•cÕº#ês¡dü+|ü<äyéT ˆ #·+Á<äTìe˝… »ìà+#ÓqT.
•eC≤„qeTVü‰dæ+<ÛäTyéT Ç‹ ø£$e+X¯es¡qí + düe÷|üyÔ Té ˆ
j·T+ Á|üX¯+dü+‹ <˚•ø±' ˆˆ 1`18 ø£$e+X¯es¡qí eTT eTT–dæq~.
n‘·ìì <˚•≈£î\T (•yê#ês¡T´\T) Ms¡XË’e•U≤s¡‘·ïeTì, 4. ø£$ ` ø±eýéT

$•cÕº#ês¡dü+|üqTï&Éì, •eC≤„qeTTq≈£î düeTTÁ<äeTTe+{Ïyê&Éì ø£$ ` ø±eéTT
Á|üX+¯ dæ+#Ó&yç ês¡T. ∫<ëq+<ä|üsêø±X¯ `
j·TkÕ´#ês¡´≈£î˝≤C≤®‘ê •yêqTuÛÑejÓ÷>∑‘·' ˆ
dü‘êe÷#ês¡e÷‘·èø± ˆ •ejÓ÷^‹ HêyÓ÷øÏÔ'
•euÛÑøÏÔ' dæúsê j·TdæàHé j·Tdü´ j·÷<∏ës¡ú´jÓ÷–˙ ˆˆ 1`21
»CÒ„ $>∑‘·$|ü¢yê ˆˆ 1`19 ∫<ëq+<ä|üsêø±X¯s¡÷|üeTsTTq •yêqTuÛÑejÓ÷>∑eTT#˚‘·
me]øÏ ª•ejÓ÷–µ nqïù|s¡T j·T<Ûës¡úeTT>± nq«sTT+#·ã&ÓH√`
•yê>∑eT|ü]C≤„q ` Ä˝Àø£´ XË’e‘·+Á‘êDÏ
|ü]bÕø£düT>∑+~ÛHê ˆ ø±$Tø±<ë´ì kÕ<äs¡yéT ˆ
j·TBj·Tø°]Ô|ü⁄ùwŒD yê‘·T˝≤+‘êì XË’yêì
yêdæ‘·+ Vü≤]‘ê+ eTTKyéT ˆˆ 1`22 |ü⁄sêD≤q´œ˝≤ì ‘·T ˆˆ 1`25
•yê>∑eTC≤„q|ü]bÕø£eTqT düT>∑+<ÛäeTTqT dü+‘·]+#·T≈£îqï Ä<äs¡eTT‘√ ø±$Tø± (>∑eTeTT‘√ Äs¡+_Û+∫) ~ yê‘·T˝≤
@ •ejÓ÷– jÓTTø£ÿ ø°]Ô|ü⁄wüŒeTT (‘·q) düTyêdüq\qT nìï ~≈£îÿ˝≤ (>∑eTeTTes¡≈£î >∑\)+‘·eTT˝…’q düeTdüÔ XË’yê>∑eTeTT\qT eT]j·TT
yê´|æ+|üCôÒ dH√ ` •edü+ã+<Ûeä TsTTq düeTdüÔ |ü⁄sêDeTT\qT |ü]o*+∫ `
j˚Tq s¡øå±er C≤‘ê
y˚<äe÷sêZ$s√<Û˚q
•euÛÑøÏÔ' düHê‘·˙ ˆ
$•cÕº#ês¡dæ<ä∆j˚T ˆ
uÖ<ë∆~Á|ü‹dæ<ë∆+‘·`
ndüHêàs¡ZìsêkÕj·T
eTVü‰<Ûë«+‘ê+X¯óe÷*Hê ˆˆ 1`23
uÖ<ë∆~ Á|ü‹ dæ<ë∆+‘·eTT\Nø£{Ïì bÕs¡Á<√\T≥˝À dü÷s¡T´ì Á|üyÓ÷<ëj·T $y˚øÏHêyéT ˆˆ 1`26
e+{Ï yê&Ó’q @ •ejÓ÷–#˚‘· düHê‘·qyÓTÆq •euÛÑøÏÔ s¡øÏå+#·ã&ÓH√` y˚<äe÷s¡ZeTTq≈£î $s¡T<ä∆eTTø±q≥Te+{Ï, $•wüºyÓTÆq Ä#ês¡
dü eTVü‰Ms¡XË’yêHêyéT eTT\qT kÕú|+æ #·T≥≈£î, #Ó&TÉ e÷s¡eZ TT\qT ìs¡d+æ #·T≥≈£î, $y˚øe£ +‘·T\≈£î
dü+‘√wüeTTqT ø£*–+#·T≥≈£î `
<Ûäs¡àe÷s¡ZÁ|ües¡Ôø£' ˆ
•e‘·‘·Ô«|ü]C≤„q ` düs¡«dü«+ Ms¡XË’yêHêyéT
#·+Á~ø±eè‘·#·+Á<äe÷' ˆˆ 1`24 düø£˝≤s¡úÁ|üø±X¯qyéT ˆ
•e‘·‘·Ô«|ü]C≤„qeTqT yÓHÓï\#˚ Äe]+#·ã&çq #·+Á<äTìe˝… ndüŒèwüºeTœ˝…’s√›ôw’'
Á|üø±•+#·T n‘·qT (•ejÓ÷– •yê#ês¡T´&ÉT), eTVü‰Ms¡Xe’Ë ⁄\≈£î <Ûsä à¡ e÷s¡Z Ä<äè‘·+ X¯ó<ä∆e÷qôd’' ˆˆ 1`27
Á|ües¡≈Ô î£ &ÉsTTHê&ÉT.
Ms¡XË’e⁄\≈£î düs¡«dü«eTsTTq~, düø£˝≤s¡úeTT\qT (düø£\ nqTÁ>∑Vü‰j·T ˝Àø±HêyéT
Á|üjÓ÷»qeTT\qT) ˇq>∑÷s¡TÃq~, düs¡«<√wüs¡Væ≤‘· eTsTTq~, |ü] nuÛÑ´<Ûë‘Y düT~Ûj·÷+ es¡' ˆˆ 1`30
X¯ó<ä∆eTqdüTÿ\#˚‘· Ä<ä]+#·ã&çq~ `
q÷{§ø£ÿ düú\eTT\qTÁ|ü‹bÕ~+#·T Ms¡XË’eeTVü‰‘·+Á‘·eTTqT
‘˚cÕ«>∑y˚Twüß düπs«wüß C≤„ q dü + |ü q Tï\˝À ÁX‚ w ü ß ˜ & Ó ’ q •ejÓ ÷ – •yê#ês¡ T ´&É T
|ü⁄sêDÒwü«œ˝Òwüß #· ˆ ˝Àø£eTT\qTÁ>∑Væ≤+#·T≥¬ø’ dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ nqTÁ>∑+<∏äeTTqT
|ü⁄sê <˚y˚q ø£~∏‘·yéT s¡∫+∫Hê&ÉT.
<˚yÓ’´ ‘·qï+<äHêj·T #· ˆˆ 1`28 düπs«cÕ+ XË’e‘·+Á‘êD≤yéT
Çs¡Te~ jÓTì$T~ Ä>∑eTeTT\j·T+<äT, düeTdüÔ |ü⁄sêDeTT\ ñ‘·Ôs¡‘ê«ìïs¡T‘·Ôs¡yéT ˆ
j·T+<äT, |üPs¡«eTT •e⁄ì#˚‘· <˚$(bÕs¡«‹)øÏ eT]j·TT ≈£îe÷s¡T&Ó’q Hêe÷ï Á|ürj·T‘˚ ˝Àπø
≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ uÀ~Û+∫q≥Te+{Ï~ ` j·T‹‡<ë∆+‘·•U≤eTDÏ' ˆˆ 1`31
‘·‘·‡+Á|ü<ëj·Tdæ<˚∆q düeTdüÔ XË’e‘·+Á‘·eTT\ ñ‘·Ôs¡uÛ≤>∑eTT\+<äT Á|ü‹bÕ~+#·T≥
πsDTπøq eTVü‰‘·àHê ˆ #˚‘q· T, Bìø£Hêï ñ‘·eÔ TeTsTTq eT]jÓTTø£ dæ<ë∆+‘·eTT ˝Òq+<äTe\qqT
>∑DÒX¯«πsD ø£~∏‘·yéT Ç~ ªdæ<ë∆+‘· •U≤eTDÏµ nqT ù|s¡ Á|üdæ~∆#Ó+<äTqT. (‘·+Á‘·eT+fÒ
n>∑kÕÔ´j·T |ü⁄q' øÏå‘Í ˆˆ 1`29 Ä>∑eTeTT, Ä>∑eTeTq>± dæ<ë∆+‘·eTT, Ç$ eT÷&É÷ düe÷Hês¡øú e£ TT\T).
Ms¡Xe’Ë dü+Á|ü<ëj·Tdæ<Tä &∆ q’Ó sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T&ÉqT eTVü‰‘·Tàì#˚‘· nqT>∑‘·düø£˝≤πsú XË’e‘·+Å‘Ó’' düeTôd’Ô'
eTs¡˝≤ uÛÑ÷eT+&É\eTTq n>∑düÔéTVü≤]¸øÏ #Ó|üŒã&çq~` Á|üø£{Ï‘·•euÀ<Ûë<Ó’«‘·uÛ≤eÁ|ükÕ<˚ ˆ
Ms¡XË’eeTVü‰‘·+Á‘·yéT $<ä<Ûä‘·T eT‹eTdæàHé Ms¡XË’yê $•cÕº'
@ø√‘·Ôs¡X¯‘·düú\yéT ˆ |üX¯ó|ü‹eT‘·kÕπs |ü+&ç‘·XÊ¢|òüT˙j˚T ˆˆ 1`32
(` e÷*˙)
14 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ
dü e Tdü Ô XË ’ e ‘· + Á‘· e TT\ qqTdü ] +∫ dü ø £ ˝ ns¡ ú e TT ~«rj·T' |ü]#˚Ã¤<ä'
(Á|üjÓ÷»qeTT) \qT ˇq>∑÷s¡TÃq~,•eC≤„qeTT#˚ n<Ó’«‘·uÛ≤eeTTqT
Á|ükÕ~+#·Tq~, |ü+&ç‘·T\#˚‘· XÊ¢|òæT+#·ã&çq~, |üX¯ó|ü‹eT‘· ¬s+&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT
kÕs¡uÛÑ÷‘·eTT nsTTq á (dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ j·TqT) Á>∑+<∏äeTTq+<äT πsDTø£<ës¡Tø±e‘·s¡DyéT
$•wüß˜\sTTq Ms¡XË’e⁄\T ‘·eT ãT~∆ì ô|≥Tº<äTs¡T>±ø£! (ÁX¯<ë∆fi¯óe⁄˝…’ πsDTø£<ës¡Tø£\ ne‘·s¡DeTT
n<Û´ä j·TqeTT #˚jT· T<äTs¡T>±ø£!) (34 XÀ¢ø£eTT\T)
Ç‹ Á>∑+<∏äø±s¡e+X¯es¡íqyéT ˆ düèwæº $#ês¡'
Á>∑+<∏äø£s¡Ôe+X¯es¡íqeTT eTT–dæq~. düèwæº$#ês¡eTT
z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹ 1. eT+>∑fi≤#·s¡DyéT
l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +, eT+>∑fi≤#·s¡DeTT
•ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<˚ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj˚T, l•ejÓ÷–
•yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ eT+>∑˝≤#·sD¡ ≤qTÁø£eTÁ|üd+ü >√ HêeT
dü∫Ã<ëq+<äs¡÷bÕj·T
Á|ü<eä∏ T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ dü<ädü<ä«´øÏÔùV≤‘·y˚ ˆ
qeT' •yêj·T kÕ+u≤j·T
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
dü>∑D≤j·T dü«j·T+uÛÑTy˚ ˆˆ 2`1
l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä*
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´ dü<dä Áü <ä÷|üeTsTTq Á|ü|+ü #√‘·Œ‹ÔøÏ ø±s¡DT&ÉT, ñe÷düV≤æ ‘·T&ÉT,
dü+yê<ë‘·àø£eTT, Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT >∑DeTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqïyê&ÉT, dü«j·T+uÛTÑ e⁄, dü‘`Y ∫‘Y` Äq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&TÉ
nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªeT+>∑fi≤#·sD¡ ≤qTÁø£eTÁ|üd+ü >∑µeTqT yÓTT<ä{Ï nsTTq •e⁄ìøÏ qeTkÕÿs¡eTT (qeT' •yêj·T).
|ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. dü<ë•eeTTU≤X‚wü `
Y ‘·‘·Ô«eTÚøÏÔø£X¯óøÏÔø±yéT ˆ
16 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ ~«rj·T' |ü]#˚Ã¤<ä' 17
e+<˚ e÷ùV≤X¯«Ø+ X¯øÏÔyéT Á|ü‘·´øå±~Á|üe÷D≤HêyéT

eTVü‰e÷j·÷~s¡÷|æD°yéT ˆˆ 2`2 n>√#·s¡|ü<˚ dæú‘·yéT ˆˆ 2`4
ªdü<ë•eµ ‘·‘·Ô«eTT‘√ Äs¡+uÛÑeT>∑T düeTdüÔ‘·‘·Ô«eTT\T nHÓ&ç <˚X`¯ ø±\èdüTÔ |ü]#˚Ã<¤ eä TT\T (ø=\e÷qeTT\T) ˝Òq≥Te+{Ï~,
eTT‘·éTT\‘√ ì+&çq eTT‘·´|ü⁄∫|üŒe+{Ï~, eTVü‰e÷j·÷~ dü«s¡÷|üeTTqT Á|ü|+ü #·eTTq≈£î nr‘·yTÓ qÆ yÓu’ eÑÛ eTTqT ø£*–q≥Te+{Ï~, Á|ü‘´· øå±~
<Ûä]+∫q e÷ùV≤X¯«]X¯øÏÔøÏ qeTkÕÿs¡eTT. Á|üe÷DeTT\ #˚‘· ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\Tø±ì~ `
Ç‹ eT+>∑˝≤#·s¡D+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ dü«Á|üø±X¯$sê»+‘·yéT
eT+>∑fi≤#·s¡DeTT eTT–dæq~. nHêeTj·TeTHÍ|üeTyéT ˆ
2. edüTÔìπs›X¯qyéT düs¡«»„+ düs¡«>∑+ XÊ+‘·yéT
edüTÔìπs›X¯eTT düs¡«X¯øÏÔ ìs¡+≈£îX¯yéT ˆˆ 2`5
ndæÔ dü∫Ã‘·T‡U≤ø±s¡yéT dü«Á|üø±X¯eTT‘√ Á|üø±•+#·Tq~, ìsêeTj·T (»qq eTs¡Ds¡÷|ü
n\ø£åD|ü<ëdüŒ<äyéT ˆ eTsTTq u≤<Ûøä e£ TT\T ˝Òì)yÓTqÆ ~, b˛*ø£˝ìÒ ~, düs«¡ C≤„q dü«s¡÷|üyTÓ qÆ ~,
düs«¡ yê´|üøy£ TÓ qÆ ~, XÊ+‘·yTÓ qÆ ~, düs«¡ X¯ø#ÔÏ ‘˚ · ìs¡+≈£îX¯yTÓ qÆ ~ (m<äTs¡T˝Òì
ì]«ø£\Œ+ ìsêø±s¡yéT
n~Ûø±s¡eTT >∑\~) `
ìs¡kÕÔX‚wü$|ü¢eyéT ˆˆ 2`3
•es¡TÁ<äeTVü‰<˚e
m≥Te+{Ï \ø£åDeTT\#˚‘·qT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î M\Tø±q≥T
e+{Ï, ì]«ø£\ŒeTT, ìsêø±s¡eTT, m≥Te+{Ï u≤<Ûä\T ˝Òq≥Te+{Ï
uÛÑyê~|ü<ädü+õ„‘·yéT ˆ
dü‘`Y ∫‘Y`Äq+<äd«ü s¡÷|üyTÓ qÆ ˇø£edüTeÔ ⁄ (düèwæ|º Pü s¡«eTTq) e⁄+&Ó&~ç .
n~«rj·TeTìπs›X¯ýéT
|üs¡+ÁãVü≤à düHê‘·qyéT ˆˆ 2`6
|ü]#˚Ã¤<äø£<∏ëX¯SqýéT
•e, s¡TÁ<,ä eTVü‰<˚e, uÛeÑ yÓTT<ä˝q’ … |ü<eä TT\#˚‘· |æ\Teã&ÉT#·Tqï~,
Á|ü|ü+#êr‘·yÓ’uÛÑeyéT ˆ n~«rj·TyÓTÆq~, ìπs›•+#·T(#·÷|ü⁄)≥≈£î M\Tø±ì~, düHê‘·qyÓTÆq
ª|üs¡ÁãVü≤àµ nqT|ü<ës¡ú+ (ˇø£{Ï) e⁄+&Ó&ç~.
‘·Á‘· ©qeTuÛÑ÷‘Y |üPs¡«yéT <√wüeTT(»qq eTs¡DeTT)\ dü+ã+<ÛäeTT ˝Òì~, ñbÕ~Û

#˚‘·Hê#˚‘·q+ »>∑‘Y ˆ s¡Væ≤‘·eTT, ne´j·TeTT, nÁbÕø£è‘·eTT (Á|üø£è‹ dü+ã+<ÛäeTT ˝Òì~)
kÕ«‘·à©q+ »>∑‘êÿs¡ýéT ì‘·éTT, ~eéTT nsTTq Ä dü«s¡÷|üeTT ª˙\ø£+sƒ¡T&ÉTµ ªÁ‹˝À#·qT&ÉTµ
dü«Á|üø±X¯´+ ‘·<ä<äT“¤‘·yéT ˆˆ 2`7 nì ˝Àø£eTTq Á|üdæ~∆ì ã&çôdqT.
#·+Á<ës¡∆X‚Ks¡+ X¯ó<ä∆yéT
n+<äT (|üsÁ¡ ãVü≤àeTTq+<äT) #˚‘H· ê#˚‘H· ê‘·àø£yTÓ qÆ »>∑‘T· Ô düèwæøº Ï
eTT+<äT ©qyÓTÆj·TT+&Ó&ç~. ‘·q˝À nDÏ–e⁄qï »>∑‘·TÔ nqT ø±s¡éTT
X¯ó<ä∆düŒ¤{Ïø£düìïuÛÑyéT ˆ
‘·q e\¢H˚ Á|üø±X¯e÷qeT>∑T≥ ˇø£ >=|üŒ n<äT“¤‘·eTT. X¯ó<ä∆eTTø±Ô|òü˝≤uÛ≤düyéT
ñbÕdü´+ >∑TDeT÷]Ô_Û' ˆˆ 2`10
•yê_Û<Ûä+ |üs¡+ÁãVü≤à
(n‘·&TÉ ) ‘·\ô|’ #·+Á<äsπ KqT <Û]ä +∫, X¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ düŒ{¤ øÏ e£ TTe˝…,
»>∑ìïsêà‘·T$T#·Ã¤j·÷ ˆ |ü]X¯ó<ä∆eTT˝…’q eTT‘ÓÔ|ü⁄ ø±+‘·T\e˝… X¯ó<äT∆&Ó’, Á|üø±•+#·T#·T,
dü«s¡÷|üe÷<ä<Û˚ øÏ+∫‘Y >∑TDeT÷s¡TÔ(ÁãVü‰à<äT)\≈£î ñbÕdüT´&ÉT (nsTTHê&ÉT).
düTKdü÷Œ¤]Ô]«»è+_Û‘·yéT ˆˆ 2`8 $X¯ó<ä∆C≤„qø£s¡DyéT
ª•eµ nqT ù|s¡ T ‘√ eéVü ≤ ]+#· ã &É T |ü s ¡ Á ãVü ≤ àeTT $wüj·T+ düs¡«jÓ÷–HêyéT ˆ
»>∑ìïsêàDeTT #˚jT· e\j·TTqqT ø√]ø£ >∑*– düTKdü÷Œ¤]‘Ô √ ≈£L&ÉT≈£îqï ø√{Ïdü÷s¡´Á|ürø±X¯yéT
ˇø±H=ø£ (øÏ+∫‘Y) dü«s¡÷|üeTTqT (‘êH˚) <Ûä]+#ÓqT. #·+Á<äø√{ÏdüeTÁ|üuÛÑyéT ˆ
ìs¡düÔ<√wüdü+ã+<ÛäyéT nÁbÕø£è‘·>∑TD≤<Ûës¡yéT
ìs¡TbÕ~Ûø£eTe´j·TyéT ˆ nq+‘·eTVæ≤e÷düŒ<äyéT ˆˆ 2`11
~eéTÁbÕø£è‘·+ ì‘·ýéT |ü]X¯ó<ä∆C≤„qeTTq≈£î nkÕ<Ûës¡Dø±s¡DyÓTÆqyê&ÉT, düeTdüÔ
˙\ø£+sƒ¡+ Á‹˝À#·qyéT ˆˆ 2`9 jÓ÷>∑T(\ nqTuÛeÑ eTT)\≈£î $wüjT· yÓTqÆ yê&ÉT, ø√{Ïd÷ü s¡T´\ Á|üø±X¯eTTq≈£î
düe÷qyÓTÆq yÓ\T>∑TqT, ø√{Ï#·+Á<äT\ ø±+‹øÏ düe÷qyÓTqÆ ø±+‹ì
(#·\¢<äqeTTqT) ø£*–qyê&ÉT, nÁbÕø£è‘·>∑TDeTT(dü‘ê«~ ÁbÕø£è‘· á |üse¡ ÷X¯øÔÏ |üs•¡ e⁄ì Ç#·Ãq¤ qTdü]+∫ kÕøå±‘Y n‘·ìe+{Ï
>∑TD≤\ø£Hêï _ÛqïyÓTÆq düs¡«»„‘ê«~ nq+‘·ø£˝≤´D>∑TDeTT)\≈£î dü«s¡÷|üeTTH˚ ‘êqT ≈£L&Ü <Û]ä +∫q~. düs«¡ E„&TÉ , düs«¡ X¯øeÔÏ T+‘·T&ÉT,
Ä<Ûës¡yTÓ qÆ yê&ÉT, nq+‘·eTsTTq eTVæ≤eT\≈£î ÄÁX¯jT· yÓTqÆ •e⁄&ÉT <˚e‘êdü«s¡÷|ü⁄&TÉ , uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT, $X¯«Hêj·T≈£î&ÉT nsTTq X¯+uÛTÑ e⁄ »>∑‘T· qÔ T
düTKdü÷Œ¤]‘Ô √ dü«s¡÷|üeTTqT <Û]ä +#·e˝…qì uÛ≤$+∫q|ü&ÉT` düèwæ+º #·<\ä ∫ yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ düs«¡ ˝Àø£eTT$düs«¡ Je⁄$ø£sÔ¡ nsTTq ÁãVü≤à<˚e⁄ì
düèwæ+º #ÓqT.
‘·Bj·÷ |üs¡e÷X¯øÏÔ'
dü∫Ã<ëq+<ä\ø£åD≤ ˆ ‘·ôd’à Á|ü<∏äeT|ü⁄Á‘êj·T
düeTdüÔ˝Àø£ìsêàD` X¯+ø£s¡' X¯øÏÔe÷Hé $uÛÑT' ˆ
düeTyêj·Tdü«s¡÷|æD° ˆˆ 2`12 düs¡«»„' düø£˝≤ $<ë´'
kÕqTÁ>∑Vü≤eTTbÕ~X¯‘Y ˆ
n‘·ì jÓTTø£ÿ |üse¡ ÷X¯øÔÏ (|üsêX¯ø,ÔÏ $eTsêÙX¯ø)ÔÏ dü∫Ã<ëq+<ä
ÁbÕ|üÔ$<√´ eTVü‰<˚yê‘Y
\ø£åDeTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îì düèwæºìsêàDeTqT ø±s¡éTTq≈£î düeTyêj·T
(ñbÕ<ëq) ø±s¡Ds¡÷|æDÏjÓÆTq~.
ÁãVü‰à $X¯«ìj·÷eTø±‘Yˆˆ 2`15
X¯øeÔÏ T+‘·T&ÉT, $uÛTÑ e⁄, düs«¡ E„&TÉ nsTTq X¯+ø£sT¡ &ÉT Á|ü<eä∏ T|ü⁄Á‘·T
‘·~#·Ã¤j·÷-uÛÑe‘YkÕøå±‘Y (ÁãVü≤à<˚e⁄)q≈£î nqTÁ>∑V≤ü |üPs¡«ø£+>± düeTdü$Ô <ä´\qT ñ|ü<•˚ +#ÓqT.
‘·‘·‡«s¡÷bÕqTkÕ]D° ˆ $X¯«ìj·÷eT≈£î&Óq’ eTVü‰<˚e⁄ì qT+&ç $<ä´\qT bı+~q ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT`
dü X¯+uÛÑTs¡“¤>∑yêHé <˚e' düeTdüÔ˝Àø±ìïsêà‘·TyéT
düs¡«»„' düs¡«X¯øÏÔe÷Hé ˆˆˆ 2`13 düeTT<äéT|üs√-uÛÑe‘Y ˆ
»>∑‹‡düè≈£åî' Á|ü<∏äeTyéT ø£è‘√<√´>√-|æ ìsêàDÒ
ÁãVü‰àD+ düs¡«<˚Væ≤HêyéT ˆ »>∑‘ê+ X¯+ø£sê»„j·÷ ˆ
ø£sêÔs¡+ düs¡«˝Àø±HêyéT nC≤„‘√bÕj·Tdü+|ü‘˚Ô'
$<ä<Û˚ $X¯«Hêj·Tø£' ˆˆ 2`14 nuÛÑeHêàj·Tj·÷eè‘·' ˆˆ 2`16
düeTdüÔ˝Àø£eTT\qT ì]à+#·T|üìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. X¯+ø£s¡Tì düs¡«»„' düs¡«X¯øÏÔdüÔ«yéT
Ä»„qqTdü]+∫ düèwæºìsêàDeTTq≈£î ñ<äT´≈£îÔ&Ó’q ÁãVü≤à e÷j·T#˚ düs¡«ø£sêÔ düHê‘·q' ˆˆ 2`19
Äe]+#·ã&çqyê&Ó’ ìsêàDø±s¡éTTqø£edüs¡eTsTTq ñbÕj·TeTT\qT z X¯+uÛÀ! ˙e⁄ düs«¡ E„&eÉ ⁄, düs«¡ X¯øÔÏ düeTì«‘·&eÉ ⁄, düs«¡ ø£seÔ¡ ⁄!
Á>∑Væ≤+#·˝Òø£ b˛j·÷&ÉT. düHê‘·qT&Ée⁄ (Ä~ qT+&ç e⁄qïyê&Ée⁄), »>∑‘·Œ‹$! »>∑‘Ydüèwæºø£s¡Ô$!
$<Ûë‘·TeTœ˝≤Hé ˝Àø±Hé ªHê≈£î (»>∑‘·TÔqT) düèwæº+#·T ñbÕj·TeTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TTeTT.
ñbÕj·T+ ÁbÕ|ü⁄Ô$T#·Ã¤j·÷ ˆ Ç‹ dü+ÁbÕ]ú‘·' X¯+uÛÑT'
|ü⁄qdüÔ+ ÁbÕs¡új·÷e÷dü ÁãVü≤àD≤ $X¯«Hêj·Tø£' ˆ
<˚e<˚e+ Á‹j·T+ãø£yéT ˆˆ 2`17 ñbÕj·TeTe<ä‘Y ‘·ôd’à
nœ\˝Àø£eTT\qT düèwæº+#·T≥≈£î (‘·–q) ñbÕj·TeTTqT ˝Àø£düèwæºÁ|ües¡ÔqyéT ˆˆ 2`20
‘Ó\TdüTø=q>√] <˚e<˚e⁄&ÉsTTq Á‘·j·T+ã≈£îì (eTTø£ÿ+{Ïì) eTs¡˝≤ á $<Ûeä TT>± ÁãVü≤à<˚e⁄ì #˚‘· ÁbÕ]ú+#·ã&çq $X¯«Hêj·T≈£î&Óq’
(Ç˝≤) ÁbÕ]ú+#ê&ÉT ` •e⁄&ÉT n‘·ìøÏ düèwæºìsêàD$<ÛëqeTTqT ‘Ó*j·TCÒôdqT.
qeTùdÔ <˚e<˚y˚X¯ ñbÕj·TMTX¯«πsD√ø£ÔyéT
qeTùdÔ ø£s¡TD≤ø£s¡ ˆ \u≤∆«-|æ #·‘·Tsêqq' ˆ
ndüà<ë~»>∑‘·‡s¡« ` q düeTs√ú-uÛÑe‘Y ø£s¡TÔyéT
ìsêàDq$~Ûø£åeT ˆˆ 2`18 HêHês¡÷|ü$T<ä+ »>∑‘Y ˆˆ 2`21
<˚yê~Û<˚yê! ø£s¡TD≤ø£sê! Hê‘√ yÓTT<ä\T≈£îì (H˚qTqï) á |ü⁄qdüÔ+ ÁbÕs¡új·÷e÷dü
düeTdüÔ Á|ü|+ü #·eTTqT düèwæ+º #· düeTs¡T&ú q’Ó yê&Ü! ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT\T! ÁãVü‰à $Vü≤«\e÷qdü' ˆ
ñbÕj·T+ e<ä y˚T X¯+uÛÀ <˚e<˚e! eTVü‰<˚e!
»>∑Á‘·‡wüº' »>∑‘·Œ‘˚ ˆ »>∑Á‘·Œ<∏äeTø±s¡D! ˆ
qeTùdÔ dü∫Ã<ëq+<ä Á|üÁ|ü<eä∏ TeTTq düèwæøº ±s¡éTTqT Äs¡+_Û+#·T<äTs¡T>±ø£! <ëìì #·÷dæ H˚qT
ùd«#êÃ¤$Á>∑Vü≤sêõ‘· ˆˆ 2`22 n<˚ $<ÛëqeTTqqTdü]+∫ düèwæº ø±s¡éTTqT ø=qkÕ–+#Ó<äqT.
Ç‹ edüTÔìπs›X¯q+ düe÷|üÔyéT ˆ
uÛÑe X¯s¡« eTùV≤XÊq edüTÔìπs›X¯eTT eTT–dæq~.
düs¡«ø±s¡Dø±s¡D! ˆ
3. Á|üeT<∏ëHê+ düèwæº'
uÛÑe<äTø√Ô VüQ´bÕjÓ÷ y˚T
Á|üeT<∏äT\ düèwæº
q øÏ+∫‘YC≤„j·T‘˚-<ÛäTHê ˆˆ 2`23
Ç‘˚é+ ÁbÕ]ú‘·' X¯+uÛÑT'
düèwæº+ $<Û˚Væ≤ uÛÑ>∑eHé ÁãVü≤àD≤ $X¯«jÓ÷ìHê ˆ
Á|ü<∏äeT+ |üs¡y˚TX¯«s¡ ˆ düdüsê®‘·àdüeTÁ|üU≤´Hé
C≤„‘√bÕj·TdüÔ‘·' ≈£îsêýéT düs¡«>±Hé düs¡«X¯øÏÔø±Hé ˆˆ 2`25
»>∑‘·‡èwæºeTTe÷|ü‘˚ ˆˆ 2`24 Á|üuÀ<Ûä|üs¡e÷q+<ä
|üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì#˚ ñ|ü<•˚ +#·ã&çq düèwæ$º <ÛëqeTTqT ÁãVü≤à<˚e⁄&TÉ |ü]yêVæ≤‘·e÷qkÕHé ˆ
bı+~qqT $$<Ûsä ÷¡ bÕ‘·àø£eTsTTq »>∑‘T· qÔ T düèwæ+º #·˝øÒ ,£ uÛj
Ñ T· $Vü≤«\T&Ó’ Á|üeT<∏ëHé $X¯«ìsêàD
eTs¡˝≤ |üs¡y˚TX¯«s¡Tì Ç≥T¢ ÁbÕ]ú+∫Hê&ÉT. ªz <˚e<˚e! eTVü‰<˚e! Á|ü\j·÷bÕ<äqø£åe÷Hé ˆˆ 2`26
»>∑‘·TÔ≈£î Ä~ø±s¡DyÓTÆqyê&Ü! dü∫Ã<ëq+<ädü«s¡÷|ü⁄&Ü! dü« Ç#·Ã¤‘√
á $<Û+ä >± $X¯«eT÷\yÓTqÆ ÁãVü≤à#˚ ÁbÕ]ú+#·ã&çq X¯+uÛTÑ e⁄
(düs¡«dü«‘·+Á&ÉT&ÉyÓ’) nq+‘·eTT\sTTq s¡÷|üeTT\qT <Ûä]+∫qyê&Ü!
‘·q‘√ düe÷qeTsTTq ‘˚»düT‡>∑\yês¡T, düs¡«E„\sTTqyês¡T, düs¡«X¯øÏÔ
uÛÑe⁄&Ü! (»>∑‘·‡èwæºøÏ, \j·TøÏ ø±s¡DyÓTÆqyê&Ü!) ˙≈£î qeTkÕÿs¡eTT!
dü+|üqTï\sTTqyês¡T, (düs√«‘·ÿèwüºeTT kÕeTs¡kÕ´‘·àø£eTsTTq C≤„q)
uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q |üs¡y˚TX¯«s¡T&Ü! z ñe÷|ür! ˙ #˚ #Ó|üŒã&çq
Á|üuÀ<Ûeä TT#˚ @s¡Œ&çq |üse¡ ÷q+<äÁ|üyêVü≤eTT#˚ ñbıŒ+–q eTqdüT\T
düèwüßº´bÕj·TeTTqT H˚qT Á>∑Væ≤+#·˝Ò≈£îHêïqT. (n+<äTe\q) MTπs
>∑\yês¡T, »>∑ìïsêàDeTTq≈£î Á|üfij
¯ T· eTTq≈£î (¬s+{Ïø)° düeTs¡T\ú sTTq Ä‘êàq+<ä|ü]dü÷Œ¤]Ô`
Á|üeT<∏ä>∑DeTT\qT düèwæº+#ê&ÉT. s¡kÕkÕ«<äq\+|ü{Ö ˆ
düèwüºÁ|üeT<∏äeπsZwüß •e‘·‘·Ô«|ü]C≤„q
esêíÁX¯eT |ü]Áø£e÷Hé ˆ ‹s¡düÿè‘·uÛÑyêeTj·TÚ ˆˆ 2`30
nÁbÕø£è‘· dü<ë#êsêHé (yê]s¡Te⁄s¡T) düeTdüÔ$<ä´\ $X‚cÕs¡úeTT\qT #·ø£ÿ>±
ñbÕ~X¯‘·<∏ä Á|üuÛÑT' ˆˆ 2`27 ‘Ó\TdüT≈£îqïyês¡T, düs«¡ ø±s¡´≈£îX¯\Ts¡T, e÷j·÷X¯ø#ÔÏ ˚ ø£*Œ+#·ã&çq ÄDyê~
‘·q#˚ düèwæ+º #·ã&çq Á|üeT<∏>ä D∑ ≤\˝À, n‹esêíÁX¯eT<Ûsä à¡ eTT\qT eT\Á‘·jT· dü+ã+<Ûsä V¡ ≤æ ‘·T\T, eTVü‰eTVæ≤e÷ì«‘·Á|üø±X¯≈î£ \T, Ä‘êàq+<ä
nqTdü]+#·T#·÷, nÁbÕø£è‘·eTT\sTTq dü<ë#ês¡dü+|üqTï\sTTq, |ü]|üPs¡íyÓTÆq neTè‘·s¡kÕkÕ«<äq˝À Ädü≈£îÔ\T, •e‘·‘·Ô«C≤„qeTT‘√
Á|üeT<∏ä>∑DeTT\≈£î Á|üuÛÑTyÓ’q |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT ñ|ü<˚X¯eTTqT #˚ôdqT. »qqèTs¡DeTT\qT uÛeÑ s√>∑eTT\qT b˛>=≥Tºø=qïyês¡T `
‘˚wüß Á|üeT<∏äeπsZwüß HêHê|ü<∏äeTVü‰XË’e`

düèùwºwüß |üs¡e÷‘·àHê ˆ ‘·+Á‘·ìsê«Vü≤‘·‘·Œsö ˆ
πsDTø√ <ës¡Tø£X‚Ã‹ y˚<ë+‘·kÕs¡düs¡«dü«`
<ë«euÛÑ÷‘ê+ •eÁ|æj·TÚ ˆˆ 2`28 $y˚#·q$#·ø£åDÖ ˆˆ 2`31
‘·s¡Tyê‘· |üs¡e÷‘·Tàì#˚ düèwæº+#·ã&çq Á|üeT<∏ä>∑DeTT\˝À ì‘·´dæ<Í∆ ìsê‘·+øö
πsDT≈£î&ÉT, <ës¡≈£î&ÉT nqT Ç<ä›s¡T •e⁄ìøÏ n‘·´+‘· Á|”‹bÕÁ‘·T˝…’]. ìs¡+≈£îX¯|üsêÁø£eTÚ ˆ
düs¡«$<ë´$X‚wüCÖ„ ‘ê<äèXÖ ‘Í eTVü‰uÛ≤>ö
düs¡«ø±s¡´$#·ø£åDÖ ˆ dü+Mø£å´ |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆˆ 2`32
e÷j·÷eT\$ìs¡TàøöÔ düeTsöú düs¡«ø±πs´wüß
eTVæ≤e÷‹X¯jÓ÷»«˝Ö ˆˆ 2`29 $XÊ«dü|üs¡e÷Á•‘Í ˆ
n+‘·'|ü⁄s¡<ë«s¡bÕ˝Ö z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
ìs¡ày˚T ìj·T‘Í $uÛÑT' ˆˆ 2`33 l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
nH˚ø£ XÊK\T>± $dü]Ô +∫q eTVü‰XËe’ ‘·+Á‘êìï (Ä#·sD¡ <ë«sê) •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<˚ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj˚T, l•ejÓ÷–
nqTdü]+#·T≥˝À ìeT>∑Tï\T, y˚<ë+‘· (ñ|üìwü‘·TÔ\) kÕs¡düs«¡ kÕ«ìï •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ πsDTø£<ës¡Tø±e‘·s¡D+ HêeT
$e]+#·T≥˝À ≈£îX¯\Ts¡T, ì‘·´dæ<Tä \∆ T, m<äTs¡T˝Òìyês¡T, ndüe÷q ~«rj·T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
|üsêÁø£eTe+‘·T\T, düs«¡ ø±s¡´düeTs¡T\ú T, |üse¡ T$XÊ«dübÕÁ‘·T\T, eTVü‰‘·Tà\T z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
nsTTq Ä πsDTø£`<ës¡Tø£>∑DÒX¯«s¡T\T $uÛÑT&Ó’q |üs¡y˚TX¯«s¡Tì l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä*
n+‘·'|ü⁄s¡<ë«s¡bÕ\≈£î\T>± ìj·T$T+#·ã&ç]. •yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´
>∑DÒX¯«sö πsDTø£<ës¡Tø±e⁄uÛÖ dü+yê<ë‘·àø£eTT, Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT
nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝ÀªπsDTø£<ës¡Tø±e‘·s¡DµeTqT ¬s+&Ée
$XÊ«düuÛÑ÷‘Í qe#·+Á<äeTÚ˝Ò' ˆ
|ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~.
n+‘·'|ü⁄s¡<ë«s¡>∑‘Í dü<ë ‘Í
$‘˚q‘·T]«X¯«|ü‘˚düTÔ ùdyêyéT ˆˆ 2`34
(` e+X¯dyúü Té ) MN
$XÊ«dübÕÁ‘·T\sTTq sπ DTø±<ës¡Tø£ >∑DXÒ «¯ s¡T*s¡Te⁄s¡T $X¯«|ü‹
nsTTq qe#·+Á<äX‚Ks¡Tì n+‘·'|ü⁄s¡<ë«s¡bÕ\≈£î\T>± ‘·eT ùde\qT
ìs¡+‘·s+¡ n+~+#·kÕ>±s¡T.
Ç‹ Á|üeT<∏ëHê+ düèwæº' |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
Á|üeT<∏äT\ düèwæº eTT–dæq~.
‘·èrj·T' |ü]#˚Ã¤<ä' 31
‘·èrj·T' |ü]#˚Ã¤<ä' eT+<ës¡, e≈£î\, nXÀø£, e÷$T&çe+{Ï eèø£eå TT\‘√ ì+&çq~,

eT˝…|¢ ⁄ü e⁄«\ qT+&ç Á|üd]ü +#˚ |ü]eTfi≤kÕ«<äqeTT‘√ eT‘ÓøÔ ÿÏ q ‘·TyÓTà<ä\‘√
eT÷&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT XÀ_Û+#·T#·Tqï~,
¬ø’˝≤dües¡íq+ πsDTø±e‘·s¡Dø±s¡D+ #·
¬ø’˝≤dües¡íqeTT, πsDTø±e‘·s¡Dø±s¡DeTT ≈£î+≈£îeTdüÔãø±yÓ÷<ä
(88 XÀ¢ø£eTT\T) ≈£L\+ø£wüVü≤]qTàUÒ ˆ
ø£\ø£+sƒ¡≈£î˝≤˝≤|ü
1. ¬ø’˝≤dües¡íqyéT ø£+<ä\Á<ë>∑ã+<ÛäTπs ˆˆ 3`3
¬ø’˝≤dües¡íqeTT mÁs¡ì |üP>∑T‘Ó\Ô düTyêdüq\‘√ ì+&çq düs«¡ ~≈£îÿ\qT >∑*–q~,
ø£<ë∫<ä<∏ä ¬ø’˝≤ùd eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ ø√øÏ\>∑T+|ü⁄\ |ü+#·eTdü«sê\‘√ eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ ~,
ø£\<ÛÍ‘·•˝≤eTj˚T ˆ øÏqïØ^‘·e÷<ÛäTs¡´ `
>∑+<Ûäs¡«yêeTqj·THê |ü]yêVæ≤‘·>∑Vü≤«πs ˆ
Áø°&ÜeTÚøÏÔø£<äs¡ŒDÒ ˆˆ 3`1 kÕq+<äes¡jÓ÷^+Á<ä
|üPs¡«yÓTTø±H=ø£ ø±\eTTq yÓ+&ç•\\‘√ yÓ\T>=+<äT#·T eè+<ë\+ø£è‘·ø£+<äπs ˆˆ 3`4
>∑+<Ûäs¡«Ád”Ô\ Áø°&É\ø√dü+ eTT‘·éTT\‘√ n\+ø£]+∫q n<ä›eTT e˝… øÏHÓïs¡Ád”Ô\ >±qe÷<ÛäTs¡´+‘√ yê´|æ+∫q >∑TVü≤\T >∑\~,
Á|üø±•+#·T#·Tqï ø¬ ˝’ ≤dü|sü «¡ ‘·eTTq ` kÕq+<ë~ÁX‚wj
˜ü ÷Ó ^+Á<ä düeT÷Vü‰\qT ‘·q ø£+<äsê\˝À e⁄+#·T≈£îqï~,
eT+<ës¡e≈£î˝≤XÀø£ ` ùV≤e÷s¡$+<äø£*ø± `
e÷ø£+<äÁbÕj·TuÛÑ÷s¡TùV≤ ˆ düT>∑+~Ûs¡düe÷qùd ˆ
eT©¢eTs¡+<äìwü´+<ä XÊ‘·≈£î+uÛÑeTj·TdüÔ+uÛÑ
bÕq|”qeT<ÛäTÁe‘˚ ˆˆ 3`2 X¯‘√‘·TÔ+>∑$sêõ‘˚ ˆˆ 3`5
32 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ ‘·èrj·T' |ü]#˚Ã¤<ä' 33
ã+>±s¡Ts¡+>∑T ‘êeTs¡yÓTT>∑Z\ düT>∑+<ÛäeTT‘√ yê´|æ+∫q Á|üyê\e\;ÛX¯è+>∑ `
e÷qdüdüs√es¡eTT >∑\~, ã+>±s¡eTT‘√ #˚dæq m‘Ó’Ôq X¯‘ê~Ûø£ X¯è+>±s¡eTDÏeT+≥ù| ˆˆ 3`8
dü+Ô uÛeÑ TT\‘√ XÀ_Û+#·Tq~,
(nø£ÿ&É) ‹s¡T>±&ÉT‘·Tqï Á|üeT<∏ä düeT÷Vü≤eTT\ ø±*>∑C…®\
e÷DÏø£´B|üø£*ø± ` düe«&ç‘√ ì+&çq~, Á|üyêfi¯eTT\#˚ bı<ä>∑ã&çq •Ks¡eTT\‘√
eTØ∫<√´‹‘ê+‘·πs ˆ n\+ø£]+#· ã&çq s¡‘ï· eT+≥|üeTT q+<ä* dæ+Vü‰düqeTTq (|üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT
<ë«s¡‘√s¡Ddü+s¡÷&ÛÉ ` ñ|ü$wüßº&Ó’ e⁄Hêï&ÉT.)
X¯+K|ü<äàì~Û<ä«j˚T ˆˆ 3`6 Ç‹ ¬ø’˝≤dües¡íq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
e÷DÏø£´B|üø±+‘·T\‘√ Á|üø±•+#˚ n+‘·sê“¤>±\T >∑\~, ¬ø’˝≤dües¡íqeTT eTT–dæq~.
<ë«s¡eTT\ ô|u’ ≤Û >∑eTTqqTqï s¬ +&ÉT ‘√s¡D dü+Ô uÛ≤\ô|q’ X¯+KeTT |ü<àä eTT 2. dæ+Vü‰düHêd”q|üs¡y˚TX¯«s¡es¡íqyéT
\HÓ&ç ì<ÛTä \qT ø£*–q~, dæ+Vü‰düqeTTq\+ø£]+∫q |üs¡y˚TX¯«s¡Tì es¡íqeTT
eTTø±Ô‘ês¡øÏ‘√<ës¡ ` e+<ës¡T<˚eeTT≈£î≥`
$‘êHê+ãs¡eT+&ç‘˚ ˆ eT+<ës¡s¡düyêdæ‘·yéT ˆ
düŒs¡Ù\øÏå‘·yÓ’&É÷s¡´ s¡‘·ïdæ+Vü‰düq+ ~e´ `
eTj·T_Û‹Ô|üs¡+|üπs ˆˆ 3`7 eT<Ûä´düÔ+ |üs¡y˚TX¯«s¡yéT ˆˆ 3`9
qø£åÁ‘·eTT\e+{Ï eTT‘·éTT\‘√ n\¢ã&çq eÁdüÔeTT\#˚ qeTdüÿ]düTÔqï <˚e‘·\ øÏØ≥eTT\+<ä* eT+<ës¡|üPe⁄\
n\+ø£]+#·ã&çq ô|u’ ≤Û >∑eTT\qT ø£*–q~, düŒs¡Ù#˚‘· e÷Á‘·yT˚ ‘Ó\TdüTø=q yêdüq\‘√ |ü]eT[+#·T ~eýÓTÆq s¡‘·ïdæ+Vü‰düqeTTô|’ ≈£Ls¡TÃqï
<ä–q yÓ&’ ÷É s¡éTj·TeTT˝…q’ >√&É\ es¡Tdü\qT ø£\–q~, |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT `
dü+#·s¡Á‘·ŒeT<∏äÁX‚D° ` ‘·e÷kÕúq>∑‘·+ <˚eyéT
|ü<äyê#ê\q÷|ü⁄πs ˆ düs¡«˝Àø£eTùV≤X¯«s¡yéT ˆ
Á‘·j·T´+‘·ø£eT˝≤s¡D´` nq+‘·|üs¡e÷q+<ä `
$Vü‰s¡ø£\Vü≤+düø£yéT ˆˆ 3`10 eTø£s¡+<äeT<ÛäTÁe‘·yéT ˆ
y˚<eä TT\ ∫e]uÛ≤>∑eTT\sTTq ñ|üìwü‘T· \Ô qT ‘êeTs¡eq+˝À Ä‘·àX¯øÏÔ\‘ê|ü⁄wü´`
$Vü≤]+#·T sê»Vü≤+düe˝… düø£\ ˝Àø£eTT\ ø£~Û|ü‹jÓÆT, <˚e<˚e⁄&Ó’ Á‹Ô˝Àø°|ü⁄wüŒø√s¡ø£yéT ˆˆ 3`13
ÄkÕúqeTTq\+ø£]+∫ e⁄Hêï&ÉT. n+‘·eTT˝Òì |üs¡e÷q+<ä s¡kÕkÕ«<äqeTTq ‘·TyÓTà<ä
ñ<ës¡>∑TDyÓ÷+ø±s¡` e+{Ïyê&ÉT, Ä‘·à(‘·q˝À ì‘·´ dü+u+<ÛäeTT‘√qTqï)X¯øÏÔ j·TqT r¬>≈£î
X¯óøÏÔø±|ü⁄≥eTÚøÏÔø£yéT ˆ |üP∫q eTT˝À¢ø£eTT\qT eT÷&ÉTyÓTT>∑Z\qT ø£*–qyê&ÉT,
düs¡«eT+>∑\kÂuÛ≤>∑´ ` ÁãVü‰à+&É≈£î+&çø±wü+&É `
düeTT<ëj·Tìπø‘·qyéT ˆˆ 3`11 |æ+&ûø£s¡D|ü+&ç‘·yéT ˆ
ñ<ës¡>T∑ DT&ÉT, z+ø±s¡eTqT eTT‘Ó|Ô ⁄ü ∫|üŒj·T+<äT eTT‘·éTTe˝… düeTdü<Ô e˚ ‘ê#·Áø£`
Á|üø±•+#·Tyê&ÉT, düeTdüÔ eT+>∑fik¯ ÂuÛ≤>∑´düeTT<ëj·TeTTq≈£îeT+~s¡ #·Áø£e]Ô|ü<˚ dæú‘·yéT ˆˆ 3`14
yÓTqÆ yê&ÉT,
nq+‘·ÁãVü‰à+&ÉeTT\qT bÕÁ‘·\düeT÷Vü≤eTT\qT ˇø£ÿ{Ï>±
dü+kÕs¡$wüeT÷sêÃ¤\T ` dü+jÓ÷»qeTT #˚jT· >∑\ düeTs¡T&ú TÉ , düeTdüÔ <˚e‘·\ düeTT<ëj·TeTTq≈£î
Jedü+JeHÍwü<ÛäyéT ˆ #·Áø£e]Ôe+{Ï yê&ÉT,
ì‘·´Á|üø±X¯HÓ’s¡à\´ ` #·+Á<ä_+u≤j·TT‘·#êÃ¤j·÷ `
¬ø’e\´düTs¡bÕ<ä|üyéT ˆˆ 3`12 <ëj·÷<ä<äT´‹$Á>∑Vü≤yéT ˆ
dü+kÕs¡eTqT $wüÁ|üu≤Û eeTT#˚‘· eT÷]Ã¤*q¢ Je⁄\≈£î dü+Je˙ e÷DÏø£éTT≈£î≥CÀ´‹ `
Wwü<eäÛ TTe+{Ïyê&ÉT, ì‘·´Á|üø±X¯eTT#˚‘· ìs¡à\eTsTTq eTTøÏøÔ Ï ø£\Œeèø£eå TT s¡à+»Ø|æ+»sê+ãs¡yéT ˆˆ 3`15
e+{Ïyê&ÉT,
|ü~y˚\ (nj·TT‘·) #·+Á<ä_+ãeTT\ø±+‹øÏ düe÷qyÓTÆq ÁbÕ‘·'dü+|òü⁄\¢ø£eT\ `
‘˚»düT‡‘√ Á|üø±•+#·T X¯Øs¡es¡íeTT ø£\yê&ÉT, (qeTdüÿ]+#·T |ü]j·÷j·TÁ‹˝À#·qyéT ˆ
<˚e‘·\øÏØ≥eTT \+<ä*) s¡‘·ïø±+‘·T\T ‘êøÏ $∫Á‘·yÓTÆq s¡+>∑T\qT eT+<ädæà‘·$T‘ê˝≤|ü
dü+‘·]+#·T≈£îqï eÁdüÔeTT\ <Ûä]+∫qyê&ÉT,
eT<ÛäTsê<Ûäs¡|ü\¢eyéT ˆˆ 3`18
#·÷&Ü\+ k˛eTø£˝j·÷ ÁbÕ‘·'ø±\eTTq $ø£d+æ ∫q ‘êeTs¡|Pü e⁄e˝… eT÷&ÉTø£qTï\‘√
düT≈£îe÷s¡ _kÕuÛÑj·÷ ˆ Á|üø±•+#·Tyê&ÉT, eT+<ädæà‘·eTT, $T‘·uÛ≤wüDeTT\#˚‘· eT<ÛäTs¡yÓTÆq
ø£˝≤´D|ü⁄wüŒø£*ø± ` n<Ûsä |¡ \ü e¢ eTT\qT ø£*–qyê&ÉT,
ø£s¡í|üPs¡eTH√Vü≤s¡yéT ˆˆ 3`16
>∑+&ÉeT+&É\|üs¡´+‘·
ø√eT\yÓTÆq ‘êeTs¡‘·+‘·Te⁄e˝…qTqï düqïì #·+Á<äπsKqT Áø°&Éqàø£s¡≈£î+&É\yéT ˆ
•s√uÛÑ÷wüDeTT>± <Ûä]+∫qyê&ÉT, eT+>∑fi¯ø£s¡eTT˝…’q |üPyÓTT>∑Z\qT ø±*e÷ï ø±\≈£L≥dü´
ø£sêíusÑÛ D¡ eTT\T>± <Û]ä +∫ eTH√Vü≤s¡T&Óq’ yê&ÉT,
ø£+sƒ¡Hê˝Ò ø£\+øÏ‘·yéT ˆˆ 3`19
eTTø±Ôe\j·Tdü+ã<ä∆ ` #·TãTø£eTT es¡≈£î Áy˚˝≤&ÉT eTø£s¡≈£î+&É\eTT\qT <Ûä]+∫q
eTT+&Ée÷˝≤$sêõ‘·yéT ˆ yê&ÉT, ø±\≈£L≥$wüeTTjÓTTø£ÿ q\¢<äqeTT #˚‘· ø£fi¯+øÏ‘·yÓTÆq
|üsê´|üÔ#·+Á<äkÂ+<äs¡´ ø£+sƒ¡eTTø£\yê&ÉT,
|ü]|ü+~∏eTTKÁ•j·TyéT ˆˆ 3`17
eTDÏø£+ø£Dπøj·T÷s¡`
eTT‘ê´\düs¡eTT\‘√ ≈£L]Ãq eTT+&Ée÷\qT n\+ø£]+#·T eTØ∫ø£s¡|ü\¢yÓ’' ˆ
≈£îqïyê&ÉT, ì+&ÉT#·+Á<äTì kıã>∑TqT ‹s¡düÿ]+∫q eTTKkÂ+<äs¡éTT
#·‘·T]“¤' dü+$sê»+‘·yéT
>∑\yê&ÉT,
u≤VüQeT+<ës¡XÊœ_Û' ˆˆ 3`20
s¡‘ï· K∫‘·eTT˝…q’ ø£+ø£DeTT\, uÛTÑ »ø°sT¡ \Ô ø±+‘·T\‘√ ≈£L&çq #·+Á<äe‘ê‡Œ¤{Ïø£+ |”sƒ¡yéT
∫>∑Ts¡T\e+{Ï ø√eT\eTT˝…q’ Vü≤düeÔ TT\‘√ eT+<ës¡eèø£|å ⁄ü ø=eTà\e˝… düe÷eè‘·´ dæú‘·+ |ü⁄s¡' ˆˆ 3`23
düT+<äs¡eTT˝…’q Hê\T>∑T uÛÑT»eTT\‘√ XÀ_Û\T¢yê&ÉT,
(Ä dæ+Vü‰düqeTTq≈£î) eTT+<äT uÛ≤>∑eTTq s¡‘ï· eTT\T bı~–q
>öØ|üjÓ÷<ÛäsêX‚¢wü ` ø±* >∑C…®\ ø±+‘·T\#˚‘· XÀ_Û\T¢ bÕ<äeTT\#˚‘· ÄÁø£$T+#·ã&çq
ø£è‘ês¡úuÛÑT»eT<ÛäéTyéT ˆ bÕ<ä|”sƒ¡eTT #·+Á<äTìe˝… X¯óÁuÛÑyÓTÆq düŒ¤{Ïø£\‘√ #˚j·Tã&çq<ëìe˝…
düTes¡íÁãVü≤àdü÷Á‘ê+ø£yéT Á|üø±•+#·T#·Tqï~.
dü÷ø£åàøöX‚j·TyêdüdüyéT ˆˆ 3`21 Ç‹ dæ+Vü‰düHêd”q|üsy¡ T˚ X¯«s¡es¡qí + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
>öØ<˚$ eø£ådüú\eTTqT øö>∑*+#·Tø=qT≥#˚‘· ‘·]+∫q dæ+Vü‰düqeTTq\+ø£]+∫q |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì es¡qí eTT eTT–dæq~.
|üjÓT´<ä>∑\yê&ÉT, n‹düqïì ã+>±s¡T<ës¡eTT\‘√ H˚dæq |ü\#·ì
|ü≥TºeÁdüeÔ TT\ <Û]ä +∫qyê&ÉT, 3. X¯øÏÔes¡íqyéT
Hê_ÛkÕúHêe\+_Hê´ lX¯øÏÔes¡íqeTT
qeeTÚøÏÔø£e÷\j·÷ ˆ yêeTbÕs¡Ù«ìyêdæHê´
>∑+>∑j˚Te ø£è‘êX‚¢wüyéT eT+>∑\Á|æj·Ty˚wüj·÷ ˆ
eTÚ*uÛ≤>±ers¡íj·÷ ˆˆ 3`22 düeTdüÔ˝Àø£ìsêàD `
•s√uÛ≤>∑eTT qT+&ç ~–e∫Ãq >∑+>∑e˝… Hê_ÛkÕúqeTTes¡≈£î düeTyêj·Tdü«s¡÷|üj·÷ ˆˆ 3`24
Áy˚˝≤&ÉT‘·Tqï qeeTÚøÏÔø£e÷\#˚‘· ø±e*+#·Tø=qã&çqyê&ÉT (nsTTq
|üs¡eT•e⁄ì X¯Øs¡eTTq yêe÷s¡∆uÛ≤>∑eTTHêÁX¯sTT+∫q~,
|üs¡eT•e⁄&ÉT dæ+Vü‰düqeTTq ÄoqT&Ó’ e⁄Hêï&ÉT).
eT+>∑fiø¯ s£ e¡ TT eTH√Vü≤s¡eTT nsTTq y˚weü TTqT <Û]ä +∫q~, düeTdü˝Ô Àø£eTT\qT
|ü<˚q eTDÏeT+Js¡` düèõ+#·T ø±s¡éTTq≈£î düeTyêj·Tø±s¡D(ì‘·´dü+ã+<Û)ä dü«s¡÷|üyTÓ qÆ ~,
Á|üuÛ≤|ü\¢$‘·Á•j·÷ ˆ
Ç#êÃ¤C≤„qÁøÏj·÷s¡÷|ü ` ì+&ÉT#·+Á<äTì kÂ+<äs´¡ eTT‘√ b˛{°|&ü TÉ ‘·Tqï eTTKø£eT\eTT

ãVüQX¯øÏÔ$˝≤düj·÷ ˆ ø£*–q{Ïº~, eTT¬øÿs¡˝Àì eTT‘·´|ü⁄ kÂ+<äs¡éTT#˚‘· ñ‘·ÔÿèwüºeTsTTq
$<ë´‘·‘·Ô«Á|üø±•Hê´ eT+<äV‰ü düXÀuÛ‘Ñ √ Á|üø±•+#·Tq~,
$HêuÛ≤e$V”≤qj·÷ ˆˆ 3`25 eTDÏ‘ê≥+ø£s¡+>±+‘·`
Ç#êÃ¤`C≤„q`ÁøÏj·÷‘·àø£yÓTÆq nH˚ø£ X¯≈£îÔ\‘√ $sêõ\T¢q~, s¡«*‘êbÕ+>∑©\j·÷ ˆ
X¯ó<ä$∆ <ë´‘·‘«Ô· eTTqT uÀ~Û+#·Tq~, •e⁄ì‘√ n$HêuÛ≤edü+u+<Ûeä TT‘√ H˚Á‘·~«‘·j·TkÂ+<äs¡´`
m\¢|ü &É÷ ø£*dæe⁄+&ÉTq~, ì+~‘˚+Bes¡‹«cÕ ˆˆ 3`28
dü+kÕs¡$wüø±+‘ês¡ ` s¡‘·ïK∫‘·ø£sêíuÛÑs¡DeTT\HÓ&ç s¡+>∑eT+≥|ü eT<ÛäéTTq
<ëVü≤<ëyê–ï˝ÒKj·÷ ˆ Á|üdü]+|üCÒdæq ø£+{Ïø=q#·÷|ü⁄\T >∑*–q{Ïº~, q\¢ø£\Te ø±+‹ì
<∏ä$Tà\¢eT*¢ø±yÓ÷<ä` ‹s¡dÿü ]+∫q H˚Á‘·<«ä j·TkÂ+<äs´¡ eTT ø£*–q{Ï~º ,
s¡a+≈£îs¡«<ä“¤è+>∑e÷\j·÷ ˆˆ 3`26 ≈£îdüTe÷j·TT<Ûäø√<ä+&É`
dü+kÕs¡eTqT $cÕs¡DéTTqT <äVæ≤+#·T ø±s¡T∫#·TÃe+{Ï~,
≈£î{Ï\ÁuÛÑ÷$˝≤düj·÷ ˆ
ø=|ü˝À eTT&ç∫q eT˝…¢|üP\ |ü]eTfi≤ìøÏ s¡a+ø£]düTÔqï ‘·TyÓTà<ä\ ã+<Ûä÷ø£≈£îdüTeT#êÃ¤j·÷`
es¡dü\T ø£*–q{Ïº~, ã+<ÛäTuÛÑ÷‘ê<Ûäs¡Á•j·÷ ˆˆ 3`29
dü+|üPs¡í#·+Á<äkÂuÛ≤>∑´ ` eTqà<∏Tä ì <Ûqä düT‡e˝… e+ø£s>¡ ±qTqï ø£qTu§eTà\XÀuÛqÑ T ø£*–q{Ï~º ,
dü+yê~eTTK|ü<äàj·÷ ˆ eT+¬øq|üP\s¡+>∑T‘√ u+<ÛTä ‘·«eTT HÓ]|æq n<Ûsä k¡ Â+<äs´¡ eTT >∑*–q{Ï~º ,
HêkÕeTÚøÏÔø£˝≤eD´` ø£+sƒ¡Hê\õ‘êq+>∑`
Hêos¡dæà‘·XÀuÛÑj·÷ ˆˆ 3`27 ø£+ã_uÀ“ø£dü+|ü<ë ˆ
u≤VüQ~«‘·j·TkÂuÛ≤>∑´` ≈£îdüT+uÛÑ≈£îdüTeT#êÃ¤j·÷`
e+∫‘√‘·Œ\e÷\j·÷ ˆˆ 3`30 ø√eT˝≤+ãs¡XÀuÛÑj·÷ ˆ
‘·q ø£+sƒ¡dü«s¡eTT‘√ »sTT+∫q eTqà<∏äTì $»j·TX¯+K X¯è+>±s√<ë´qdü+s¡+uÛÑ`
Hê<äe÷<ÛäTs¡éTTqT ø£*–q{Ïº~, ñ‘·Œ\|üP<ä+&É\kÂ≈£îe÷s¡éTTqT s¡+uÛ≤düÔ+uÛÀs¡Tø±+&Éj·÷ ˆˆ 3`33
‹s¡dÿü ]+∫q u≤VüQ<ä«j·TeTTqT ø£*–q{Ï~º , ≈£îdüT+ã|üPe⁄\ ø±+‘·T\e˝… XÀ_Û\T¢ n‘·´+‘· ø√eT\eTT\sTTq
dæús¡j·TÚeq˝≤eD´` eÅdeÔü TT\‘√ n\+ø£]+#·ã&çq~, X¯è+>±s¡eTqT ñ<ë´qeqeTT˝À yÓTT\∫q
X¯è+>±]‘·X¯Øs¡j·÷ ˆ ns¡{dÏ +Ôü uÛeÑ TT\e+{Ï ‘=&É\qT ø£*–q{Ï~º ,
n‘·´+‘·ø£]ƒH√‘·TÔ+>∑` #·÷‘·Á|üyê\düTwüße÷`
|”es¡düÔquÛ≤s¡j·÷ ˆˆ 3`31 düT≈£îe÷s¡|ü<ëã®j·÷ ˆ
dæsú y¡ TÓ qÆ j·TÚeq˝≤eDéTT#˚ n\+ø£]+#·ã&çq X¯Øs¡eTT >∑\~, dæús¡eT+>∑\X¯è+>±s¡`
n‘·´+‘· ø£]qƒ eTT ñqï‘·eTT nsTTq düqÔ uÛ≤s¡eTT‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~, uÛÑ÷wüD≤\+ø£è‘ê+>∑j·÷ ˆˆ 3`34
eTèD≤\e\¢Ø‘·+‘·T` e÷$T&ç∫>∑Ts¡Te˝… $TøÏÿ* düT≈£îe÷s¡eTT\sTTq bÕ<ä
ã+<ÛäTuÛÑ÷‘êe\>∑ïj·÷ ˆ ø£eT\eTT\qT ø£*–q{Ï~º , ì‘·éT+>∑fi≤‘·àø£eTT\T eTH√Vü≤s¡eTT\T nsTTq
ÄuÛsÑ D¡ eTT\‘√ n\+ø£]+#·ã&çq X¯Øs¡eTT >∑\~,
X¯è+>±s¡‘·{Ï˙‘·T+>∑`
|ü⁄*qÁXÀDÏuÛ≤s¡j·÷ ˆˆ 3`32 Vü‰s¡q÷|ü⁄s¡πøj·T÷s¡`
‘êeTs¡ r¬>\ ‘·+‘·Te⁄\‘√ b˛\Ã<ä–q (n‹ düqïì) q&ÉTeTTqT #·eT‘·ÿè‘·X¯Øs¡j·÷ ˆ
>∑*–q{Ï~º , X¯è+>±s¡eTqT qBrs¡eT+<ä* m‘ÓqÔ’ ÇdüTø£‹HÓï\e+{Ï #·≈£åîsêq+<ä\‘·j·÷
ì‘·+ãeTT$|æsT¡ <äT$qT ø£*–q{Ï~º , kÂuÛ≤>∑´≈£î\$<ä´j·÷ ˆˆ 3`35
(yÓT&ÉqT) Vü‰s¡eTT\‘√qT (bÕ<äeTT\qT) n+~j·T\‘√qT, leTVü‰\ø°àå <˚$ |üsy¡ T˚ X¯«s¡TìøÏ |üPs¡#í +· Á<äTì e˝… dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ
(u≤VüQe⁄\qT) e+ø°\‘√qT(n\+ø£]+#·T≈£î)qï Á|üø±•+#·T <˚V≤ü eTT ø£\~, ‘Ó\H¢ q’Ó ‘êeTs¡|Pü e⁄ Äø±s¡eTTqqTqï ‘Ó\ì¢ >=&ÉT>∑TqT m‹Ô|≥ü Tº≈î£ qï~..
(#·÷#·Tyê]) ø£qTï\≈£î Äq+<ä\‘· e+{Ï~, kÂuÛ≤>∑´dü+|ü<≈ä î£ ≈£î\$<ä´ ‘·+Árs¡a+ø±s¡XÊ*Hê´
e+{Ï~ nsTTq` dü+^‘êeTè‘·$<ä´j·÷ ˆ
ñeTj·÷ düeTe÷d”qyéT ñ|ü‘·ùdú eTVü‰<˚eyéT
˝Àø£C≤\≈£î≥T+uj·÷ ˆ ñbÕ+‘˚ #· düs¡dü«r ˆˆ 3`38
n|üPs¡«s¡÷|üeTuÛÑ»Hé düsd¡ «ü r<˚$ MD≤Hê<äeTT‘√ ≈£L&çq neTè‘·eTTe+{Ï >±q$<ä´‘√
|ü]yêsê' düeT+‘·‘·' ˆˆ 3`36 n‘·´+‘· düMT|üeTTq ≈£Ls=Ãì eTVü‰<˚e⁄ì s¡+õ+|ü CÒjT· T#·Tqï~.
#·sê#·s¡ JesêdüT\‘√ ≈£ L&çq »>∑‘·Tÿ≥T+_ì nsTTq s¡aD‘·ÿ+ø£DC≤‘˚q
ñe÷<˚$‘√bÕ≥T Äd”qT&Óq’ |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì#·T≥÷º |ü]yês¡<e˚ ‘·\T |ü]y˚w+ºæ ∫ Vü≤ùdÔH√|üìwü<ä«<Ûä÷' ˆ
ùd$+#·T #·THêïs¡T. z+ø±s¡‘ê\eè+‘˚q
Ç‹ X¯øÏÔes¡íq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ M»j·÷e÷dü X¯+ø£s¡yéTˆˆ 3`39
X¯øÏÔes¡íqeTT eTT–dæq~. >∑\>∑\˝≤&Ó&ç >±E\düe«&ç #˚jT· T #˚‘T· \‘√ ñ|üìwü‘T· Ô nqT
4. <˚e‘êHê+ ùdyêes¡íqyéT e<ÛäTe⁄ z+ø±s¡eTHÓ&ç $düqø£Ás¡‘√ X¯+ø£s¡Tq≈£î >±*ì M#·T#·Tqï~.
<˚e‘·\ ùdyêes¡íqeTT #·\#êÃeT]ø±Vü≤kÕÔ
s¡a+≈£îs¡«qàDÏø£+ø£D≤' ˆ
|ü⁄+&ÉØø±ø£è‹+ dü«#·Ã¤yéT
Äùde+‘· ‘·MTXÊq`
|üPs¡í#·+Á<ädüôVA<äs¡yéT ˆ
eT_Û‘√ ~e´ø£q´ø±' ˆˆ 3`40
<ä<ÛÍ ‘·dü´ eTVü‰\ø°åà'
dæ‘·e÷‘·|üyês¡DyéT ˆˆ 3`37
düe«&ç#j
˚ T· T eTDÏø+£ ø£DeTT\qT <Û]ä +∫, ø£~˝Ò #êeTs¡eTT\qT n+>∑uÛÑ÷‘ê' ÁdæÔj·T' ø±•Ã‘Y
#˚‘ã· {Ïqº <˚e˝Àø£|⁄ü ~e´ø£HïÓ \T |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì |ü]y˚w+˜æ ∫ ùd$+#·T#·THêïs¡T. Äùde+‘· ‘·MTX¯«s¡yéT ˆˆ 3`43
#êeTsêD≤+ $˝À˝≤HêyéT (|üs¡e÷‘·Tàì jÓTTø£ÿ) Äj·TT<Ûeä TT\qT <Û]ä +∫, (n‘·ìe˝…H)˚
eT<Û˚´ ‘·qTàKeT+&É\yéT ˆ ÄuÛsÑ D¡ eTT\ q\+ø£]+#·T≈£îqï ø=+‘·eT+~ <˚e‘êÁd”\Ô T áX¯«s¡Tì
s¡sê» sê»Vü≤+kÕHêyéT ùd$+#·T#·THêïs¡T.
ÁuÛÑeT‘ê$Te |ü+ø£»yéT ˆˆ 3`41 ÄbÕÔ~Ûø±]D' πø∫‘Y
(n≥T Ç≥T) ø£<˝ä ≤&ÉT‘·Tqï #êeTs¡eTT\ q&ÉTeTqTqï |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì nq+‘·Á|üeTTU≤ n|æ ˆ
eTTKeT+&É\eTT ‹s¡T>±&ÉT‘·Tqï sê»Vü≤+dü\ q&ÉTeTqTqï ‘êeTs¡|Pü e⁄ ncÂº $<˚´X¯«sê <˚eyéT
e˝… Á|üø±•+#·T#·Tqï~. nuÛÑ»+‘· düeT+‘·‘·' ˆˆ 3`44
eT+Á‘˚D ‘·eTùde+‘· |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì qT+&ç n~Ûø±s¡eTTqT bı+~q nq+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝q’…
(mì$T~eT+~ nq+‘·` dü÷ø£àå ` •y√‘·eÔ T` @ø£HÁ˚ ‘·`@ø£sT¡ Á<ä`Á‹eT÷]Ô`
y˚<ë' kÕ+>∑$uÛÑ÷‘·j·T' ˆ
lø£+sƒ`¡ •K+&ç) $<˚´X¯«s¡T\T |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì |ü]y˚w+ºæ ∫ ùd$+#·T#·THêïs¡T.
uÛÑø±Ô´ #·÷&ÜeTDÏ+ ø±+‘·yéT
eVü≤+‘· Çe eTÚ*_Û' ˆˆ 3`42 ‘·‘√ q+B eTVü‰ø±\'
(•øå±~) wü&+É >∑dVü ≤æ ‘·eTT\sTTq y˚<eä TT\T, ñ|üìwü‘T· \Ô qã&ÉT #·+&√ uÛÑè+^ ]{ÏdüÔ‘·' ˆ
‘·eT •s¡dTü ‡\ô|’ #·÷&ÜeTDÏe˝… Á|üø±•+#·T |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì uÛøÑ ÔÏ |üPs¡«ø£eTT>± ùdHê˙s¡»Z eÁø£XÔ Ã¯
eT+Á‘·eTT\‘√ ùd$+#·T#·Tqï$. πsDTø√ <ës¡Tø£düÔ<∏ë ˆ
‘·Bj·÷j·TT<Ûä<Ûë]D´' |òüT+{≤ø£s¡í' |ü⁄wüŒ<ä+‘·'
‘·‘·‡e÷q$uÛÑ÷wüD≤' ˆ ø£bÕ© Ms¡uÛÑÁ<äø£' ˆˆ 3`45
@ee÷<ë´ eTVü‰uÛ≤>± (@ Á|üeT<∏äT\T) yÓ÷ø£å\øÏåàì øö–*+#·Tø=qT≥#˚‘· ‘·eT

eTVü‰ã\|üsêÁø£e÷' ˆ n+‘·s¡+>∑eTTq Äq+<äeTT qqTuÛÑ$+#·T#·THêïs√, $X¯«düèwæº,
ìs¡+≈£îX¯eTVü‰dü‘êÔ« $X¯«dü+Vü‰s¡eTT\HÓ&ç ÁøÏj·T\T me]øÏ n‹düT\uÛÑkÕ<ÛäéTT˝À`
uÛÒõπs ‘·+ eTùV≤X¯«s¡yéT ˆˆ 3`46 C≤„qX¯øÏÔ' |üsê j˚TcÕyéT
M]‘√ bÕ≥T q+BX¯«s¡, eTVü‰ø±\, #·+&É, uÛèÑ +–, ]{Ï, ùdHêì düs¡«edüTÔÁ|üø±•˙ ˆ
(wüDTàKT&ÉT), >∑»eÁø£,Ô sπ DTø£, <ës¡Tø£, |òTü +{≤ø£s,í¡ |ü⁄wŒü <ä+‘·, ø£bÕ*, Ms¡uÁÑÛ <ä Äq+<äø£DÏø± j˚TcÕyéT
e+{Ï eTVü‰ã\e+‘·T\T, |üsêÁø£eTXÊ\Ts¡T, ìs¡+≈£îX¯ dü‘«Ô· dü+|üqTï\T Vü≤]ÁãVü‰à~dü+|ü<ä' ˆˆ 3`49
eTVü‰eTVæ≤e÷ì«‘·T\sTTq Á|üeT<∏Tä \T eTùV≤X¯«s¡Tì ùd$+#·T #·THêïs¡T. (@ Á|üeT<∏äT\) düs√«‘·ÿèwüºeTsTTq C≤„qX¯øÏÔ düeTdüÔ edüTÔe⁄\
nDÏe÷~ø£yÓTÆX¯«s¡ýéT ì»dü«s¡÷|üeTTqT Á|üø±•+|üCÒj·TT#·Tqï<√, $wüßí ÁãVü‰à~ <˚e‘·\
◊X¯«s¡éTT\ e\q ø£\T>∑T Äq+<äeTT me]øÏ ˝ÒX¯e÷Á‘·eTT˝À`
j˚TcÕ+ dæ<˚∆s¡b˛Vü≤qyéT ˆ
ÁãVü‰à<äj·T' düTsê j˚TcÕyéT Äø±+ø£å+‘˚ |ü<ä+ j˚TcÕyéT
ÄC≤„\+|òüTq;Ûs¡e' ˆˆ 3`47 jÓ÷–H√ jÓ÷>∑‘·‘·Œsê' ˆ
me] (@ Á|üeT<∏äT\) dæ<äT∆\ (X¯≈£îÔ\)eTT+<äT nDÏe÷~ ø±+ø£åD°j·T|òü˝À j˚TcÕyéT
nwüdº <æ Tä \∆ T ‘·T#·Ãe¤ TT\T>± |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT#·Tqïy√, ÁãVü‰à~ <˚e‘·\T me] dü+ø£\Œ' ø£\ŒbÕ<ä|ü' ˆˆ 3`50
Ä»„\qT ñ\¢+|òTæ +#·T≥≈£î uÛj Ñ T· |ü&TÉ #·THêïs√ ` jÓ÷>∑‘·‘·Œs¡T\sTTq jÓ÷>∑T\T (•e˝Àø£eTTq) me]
yÓ÷ø£å\ø°åà|ü]wü«+>∑ ` kÕúqeTTHêø±+øÏ+å #·T#·THêïs√, me] dü+ø£˝ŒeTT nù|øÏ+å ∫q |ò\ü eTT\
eTT~‘ê j˚T-+‘·sê‘·àHê ˆ H=dü>∑T ø£\Œeèø£åeT>∑T#·Tqï<√ `
j˚TcÕMTwü‘·ÿs¡+ $X¯«` ø£s¡àø±˝≤~ø±s¡ŒD´
düs¡Zdü+Vü‰s¡ø£\ŒqyéT ˆˆ 3`48 ∫+‘ê j˚TcÕ+ q $<ä´‘˚ ˆ
j˚TcÕ+ $Áø£eTdüHêïVü‰ nuÛÑ»+‘· eTVü‰<˚eyéT

eTè‘√´s¡|æ #· eTè‘·é' ˆˆ n|ü]∫Ã¤qïôdì’ ø±' ˆˆ 3`53
‘˚ kÕs¡÷|ü´|ü<ä+ ÁbÕbÕÔ' (<ë«<äX¯) Ä~‘·T´\T, (nwüº) edüTe⁄\T, (@ø±<äX¯) s¡TÁ<äT\T,
Á|üeT<∏ë uÛÒõπs •eyéT ˆˆ 3`51 j·T≈£îå \T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, øÏqïs¡T\T, <ëqe⁄\T, sêø£då Tü \T, <Ó‘’ T· ´\T, dæ<Tä \∆ T,
(@ Á|üeT<∏äT\≈£î) ø£s¡à eT]j·TT ø±\eTT\ >∑T]+∫q $<ë´<Ûäs¡T\T (X‚cÕ~) düs¡ŒC≤‘·T\T n|ü]$T‘·eTT\sTTq ‘·eT ‘·eT
Ä˝À#·q\T+&Éy√, me] |üsêÁø£yÓ÷<äéTeTT\T eTè‘·Té⁄πø eTè‘·Té⁄>± ôd’qéTT‘√ eTVü‰<˚e⁄ì n]Ã+#·T#·THêïs¡T.
|ü]D$T+#·TH√, mes¡T •ekÕs¡÷|ü´ |ü<äe⁄\qqTuÛÑ$+#·T#·THêïs√ edæc˛˜ yêeT<˚eX¯Ã
n≥Te+{Ï Á|üeT<∏Tä \T •e⁄ì ùd$+#·T#·THêïs¡T. |ü⁄\kÕÔ´>∑düÔ´XÖqø±' ˆ
ÁãôVAàù|+Á<äeTùV≤+Á<ë<ë´ <äBÛ∫söZ‘·eTXË’Ãe
$X¯«‘·+Á‘ê~Ûø±]DyéT ˆ kÕq+<äX¯óø£Hês¡<ë' ˆˆ 3`54
Äj·TT<Ûë\+ø£è‘·ÁbÕ+‘ê' ñ|üeTqTúÛÑè>∑Tyê´dü`
|ü]‘·düÔ+ dæùw$πs ˆˆ 3`52 bÕsêX¯s¡eTØ#·j·T' ˆ
ÁãVü≤à, $wüßí, Ç+Á<ë~<˚e‘·\T ‘·eT ‘·eT Äj·TT<ÛäeTT\qT Ç‘ê´<ë´' eTTqj·T' düπs«
#˚ã÷ì »>∑ìïsêàD(ø±s¡´)eTTqø£~|Û ‹ü nsTTq |üse¡ T•e⁄ì |ü]y˚w+ºæ ∫ ˙\ø£+sƒ¡+ dæùw$πs ˆˆ 3`55
C≤>∑s÷¡ ≈£î˝…’ n‘·ìì nH˚ø$£ <Ûeä TT\T>± ùd$+#·T#·THêïs¡T. edæwü˜`yêeT<˚e`|ü⁄\düÔ´`n>∑düÔ´`XÖqø£`<äBÛ∫`>ö‘·eT`
Ä~‘ê´ edüy√ s¡TÁ<ë kÕq+<ä` X¯óø£`Hês¡<`ä ñ|üeTqT´ùÛèÑ >∑T`yê´dü`|üsêX¯s`¡ eTØ#ê~ düeTdüÔ
j·Tø£å>∑+<Ûäs¡«øÏqïsê' ˆ eTTqT\T ˙\ø£+sƒ¡Tì uÛÑøÏÔ‘√ ùd$+#·T#·THêïs¡T.
<ëqyê sêø£åkÕ <Ó’‘ê´' bÕs¡Ù«düú|ü]yêsêD≤+
dæ<ë∆ $<ë´<Ûäs√s¡>±' ˆ $eT˝≤+π>wüß _+_‘·' ˆ
düsê«+‘·s¡Z‘·e÷‘êàqyéT ø£åD+ <˚eeTè>±ø°åD≤yéT

dü πsCÒ <äs¡Ùj·Tìïe ˆˆ 3`56 ˝≤\j·Tqïè‘·´$ÁuÛÑeTyéT ˆˆ 3`58
‘êqT düsê«+‘·sê´$Tqì ìs¡÷|æ+#·T≥ø± nqï≥Tº Ä |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT ˇø£ ø£Då + ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\‘√ dü+uÛ≤wæ+#·T≥
‘·q≈£î Çs¡TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ ì\ã&çe⁄qï |ü]yês¡ <˚e‘·\ dü«#·Ãe¤ TT\T |ü]X¯ó<äe∆ TT\sTTq ‘√qT, ˇø£ ø£Då ø±\+ <˚eø£q´\ Hê≥ýÓu’ eÑÛ eTTqT ÄkÕ«~+#·T≥˝ÀqT`
X¯Øs¡eTT\+<äT Á|ü‹|ò*ü +∫Hê&ÉT. (Á|üø±•+∫Hê&ÉT) yê´kÕBHê+ ø£åD+ ≈£îs¡«Hé
Ç‹ <˚e‘êHê+ ùdyêes¡íq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ y˚<√#êÃπswüß >ös¡eyéT ˆ
<˚e‘·\ ùdyêes¡íqeTT eTT–dæq~. $<ä<Ûëq' ø£åD+ <˚yê´
5. |üs¡y˚TX¯«s¡dü´ sê»yê´bÕs¡es¡íqyéT eTTUÒ _+u≤<Ûäπs <äèX¯' ˆˆ 3`59
|üs¡y˚TX¯«s¡Tì sê»´bÕ\HêeéVü‰s¡ es¡íqeTT ˇø£ ø£Då + yê´kÕ~eTVü≤s¡T¸\T #˚j·TT#·Tqï y˚<bä Õsêj·TDeTT
|ü≥¢ >ös¡eeTTqT Á|ü<]ä Ù+#·T≥˝ÀqT, eTs√ø£Då eTT <=+&É|+ü &ÉTe+{Ï
ø£åD+ dü X¯+uÛÑTπs›yêHê+
ô|<äe⁄\T ø£*–q ‘·q <˚$ eTTKø£eT\eTTqT |ü]øÏ+#·T≥˝ÀqT `
ø±s¡úÛ≤>∑+ ìs¡÷|üj·THé ˆ
ø£åD+ >∑+<Ûäs¡«sêC≤Hê+ Vü‰dü´qè‘·´+ ø£åD+ |üX¯´Hé
>±q$<ë´+ $uÛ≤ej·THé ˆˆ 3`57 uÛÑè+–D≤ |ü]ø£*Œ‘·yéT ˆ
q+~Hê y˚Á‘·Vü≤ùdÔq
|üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉsTTq X¯+uÛTÑ e⁄ ˇø£ ø£Då ø±\eTT <˚e‘·\ ø£seÔ¡ éTT\qT
düs¡«‘·+Á‘ê~Ûø±]D≤ ˆˆ 3`60
Ä<˚•+‘·T≥˝ÀqT, ˇø£ ø£åDeTT >∑+<Ûsä «¡ ÁX‚wßü \˜ >±qe÷<ÛTä s¡éTTqT
Ä\øÏ+#·T≥˝ÀqT` neTT+#·‘ê dü<ë bÕs¡Ù«yéT
Ä‘êà_ÛÁbÕj·Ty˚~Hê ˆ
ÁãVü≤à$cÕí«~_Ûπs›yÓ’'
#√~‘êHé yêdüj·THé ø±+•Ã<é
ø£åDe÷˝≤|üe÷#·s¡Hé ˆ
$düè»Hé ÁuÛÑ÷$˝≤dü‘·' ˆ
dü+uÛ≤ej·T+düÔ<∏ë #êHê´Hé ì‘·´j·TÚeq ‘ês¡TDéTT‘√ n\sês¡T X¯Øs¡eTT>∑\yê&ÉT,

nHê´q|æ ìj·÷eTj·THé ˆˆ 3`61 ‘·qj·T+<ä* X¯øsÔÏ ÷¡ |üeTsTTq neTè‘êkÕ«<äqeTT‘√ ñ\¢d+æ ∫q eTqdüT
ˇø£ ø£åDeTT uÛÑè+–#˚‘· #˚j·Tã&ÉT‘·Tqï Vü‰dü´qè‘·éTTqT >∑\yê&ÉT `
ÄkÕ«~+#·T≥˝ÀqT, eTs√ø£Då eTT ‘·q ø£‘´· +‘· düMT|üeTTq e⁄+&ç ‘·q kÕ«uÛ≤$ø£eTôV’≤X¯«s¡´`
n_ÛÁbÕj·TeTT\qT u≤>± m]–q düs«¡ ø±s¡´ìs¡«Vü≤D≤~Ûø±], <ä+&É<ëÛ ] nsTTq $ÁXÊeT´|üs¡e÷e~Û' ˆ
q+~ #˚‘· ø=+‘·eT+~ì ÄVü‰«ì+#·T#·÷ ø=+‘·eT+~ì ‘·q ø£qTdüqï\‘√ ìwüÿ\+ø£eTVü‰dü‘·Ô«`
yÓ\T|ü\≈£î |ü+|ü⁄#÷· , eT]ø=+‘· eT+~ì |ü\ø£]+|ü⁄\‘√ |ü⁄\ø£]+|ü ì]à‘êH˚ø£$Á>∑Vü≤' ˆˆ 3`64
CÒj·TT#·÷, ø=+‘·eT+~ì XÊdæ+#·T#·÷ düu≤Û eT+≥|üeTTq (|üse¡ T•e⁄&TÉ )
(‘·q˝À) düV≤ü »eTT>± HÓ\ø=qï (düs«¡ »„‘ê«~) eTVü‰dü+|ü<\ä ≈£î
$sêõ\T¢#·THêï&ÉT.
|üse¡ ÷e~Û nsTTqyê&ÉT, ø£˝+ø£sV¡ ≤æ ‘·jÓÆTq eTVü‰X¯ø#ÔÏ ‘˚ · düèõ+#·ã&çq
düeTdüÔuÛÑTeHêBÛX¯ ` nH˚ø£ eT+>∑fi≤ø±s¡eTT\qT bı+~qyê&ÉT`
eTÚ*˝≤*‘·XÊdüq' ˆ
nK+&Üsê‹<√s¡›+&É`
n≈£î+sƒ¡X¯øÏÔs¡yê´»`
ø£+&É÷K+&Éq|ü+&ç‘·' ˆ
˝≤eD´\*‘êø£è‹' ˆˆ 3`62
∫+‘êeTDÏ' Á|ü|üHêïHêyéT
düeTdüÔ(|ü<äTHê\T>∑T)uÛÑTeqeTT\ n~Û|ü‘·T\T ‘·\<ë*Ãq
lø£+sƒ¡' |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆˆ 3`65
XÊdüqeTT ø£\yê&ÉT, nÁ|ü‹Vü≤‘·eTsTTq X¯ødÔÏ +ü |üqTï&ÉT, düV≤ü »yÓTqÆ
˝≤eDéTT‘√ eTH√Vü≤sêø±s¡T&ÉsTTqyê&ÉT ` nH˚øe£ T+~ dü»q® X¯‘è· e⁄\ uÛTÑ »eTT\ <äTs¡<qä T ‘=\–+#·T≥˝À
düeTs¡Tú&Ó’qyê&ÉT, X¯s¡D≤>∑‘·T\sTTqyê]øÏ ∫+‘êeTDÏ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT,
dæús¡j·TÚeqkÂs¡uÛÑ´`
lø£+sƒT¡ &ÉsTTq |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT düu≤Û eT+≥|üeTTq Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
X¯è+>±]‘·ø£˝Òes¡' ˆ
Ä‘·àX¯ø£ÔéTè‘êkÕ«<ä düuÛ≤+‘·s¡>∑‘·+ ‘·+Á‘·yéT
s¡k˛˝≤¢dæ‘·e÷qdü' ˆˆ 3`63 πsDTø£+ >∑DHêj·Tø£yéT ˆ
Á|ükÕ<ä+ düT\uÛÑ+ <ë‘·TyéT πs πs πsDTø£ <äTs¡T“<˚∆!

‘ê+ã÷\+ dü ‘·e÷Vü≤«j·T‘Yˆˆ 3`66 ø£<∏äy˚Twü ‘·«j·÷-<ÛäTHê ˆ
|üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT düu˝ÑÛ À ≈£Ls¡TÃqï sπ DT≈£î&ÉqTù|s¡ Á|üd~æ ∆ #Ó+~q ñ\¢+|òæT‘·' düuÛ≤eT<Û˚´
>∑DHêj·T≈£îì >ös¡e|üPs¡«ø£yTÓ qÆ ‘ê+ã÷˝Á|ü<ëqeTTq≈£î (•s¡' ø£+|üq‘√ eTeT uÛÑø√Ô Væ≤ <ës¡Tø£' ˆˆ 3`69
s¡eTàì) ÄVü‰«ì+#ÓqT. Ä‘·Ts¡ãT~∆>∑*–q z πsDT≈£î&Ü! düuÛ≤eT<ÛäéTTqqTqï Hê
X¯+uÛÀsêVü‰«qdü+‘√wü` uÛ≈Ñ î£ &Ô sÉ TTq <ës¡T≈£îì ˙e⁄ <ë≥T≈£îì (n‹Áø£$T+∫) e#·TÃ≥ düeT+»düe÷?
dü+ÁuÛÑy˚TD…Æe <ës¡Tø£yéT ˆ \+|òüTq+ eTeT uÛÑø±ÔHêyéT
ñ\¢+|òüT´ bÕs¡Ù«eT>∑eT‘Y |üs¡e÷qs¡úø±s¡DyéT ˆ
˝Àø£Hê<∏ädü´ πsDTø£' ˆˆ 3`67 Äj·TT' Á•j·T+ ≈£î\+ ø°]ÔyéT
|üs¡eT•e⁄ì ÄVü‰«qeTTqT n+<äT≈£îqï Äq+<ë‹πsø£eTT‘√ ìVü≤+‹ Væ≤ X¯Ø]D≤yéT ˆˆ 3`70
Ä πsDTø£>∑DÒX¯«s¡T&ÉT (‘·q Á|üø£ÿH˚ ≈£Ls¡TÃqï) <ës¡T≈£î&ÉqT >∑DÒX¯«s¡Tì,
Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô qT <ë≥T≥ ˝Ò<ë n‹Áø£$T+#·T≥ |üse¡ T nqs¡eú TT\≈£î
<ë≥T≈£îì ˝Àø£Hê<∏äT&Ó’q |üs¡y˚TX¯«s¡Tì düMT|üeTTqT #˚¬sqT.
ø±s¡DeT>∑T#·Tqï~. n~ ÁbÕDT\ Äj·TTwüß¸qT, dü+|ü<\ä qT, ≈£î\eTTqT,
‘·e÷˝Àø£´ $uÛÑTdüÔÁ‘· j·TX¯dTü ‡qT Vü≤]+#·TqT.
düeTT\¢+|òæT‘·<ës¡Tø£yéT ˆ
eTeT uÛÑø£ÔeTeC≤„j·T
e÷Vü‰‘·à´+ ì»uÛÑø±ÔHêyéT
e÷s¡ÿ+&˚j·T+ |ü⁄sê j·TeT' ˆ
<√´‘·j·Tìï<äeTÁãM‘Y ˆˆ 3`68
eT‘êŒ<ä‘ê&ÉHê<ëd”‘Y
<ës¡T≈£îì <ë{Ïe∫Ãq sπ DT≈£îì #·÷∫ |üse¡ T•e⁄&ÉT ‘·q uÛ≈Ñ î£ \Ô
düàs¡D°j·Tø£˝Òes¡' ˆˆ 3`71
e÷Vü‰‘·àéTTqT ‘Ó*j·TCÒj·TT≥¬ø’ Ç≥T¢ |ü*¬øqT `
|üPs¡«eTT j·TeT<Ûsä à¡ sêE Hê uÛ≈Ñ î£ &Ô sÉ TTq e÷s¡ÿ+&˚jT· Tì nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑eTTqT ìs¡«Væ≤+∫q <ä≈îå£ &ÉT ≈£L&Ü Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô sTTq
‹s¡dÿü ]+∫ Hê bÕ<ä‘ê&ÉqeTT‘√ düàs¡Dj ° T· X¯Øs¡T&ÓH’ ê&ÉT. (Á|üeT<∏)ä >∑DXÒ «¯ s¡T\qT düu˝ÑÛ À nee÷ì+∫ y˚Tø£eTTKeTT >∑\yê&ÉsTTHê&ÉT.
uÛÑè>√X¯Ã X¯+≈£îø£s¡ídü´ X‚«‘·dü´ eTeT uÛÑø£Ôdü´
eTeT uÛÑøÏÔeT‘√düÔjÓ÷' ˆ <äTs¡‹Áø£eT‘˚»dü' ˆ
ø£è‘ê«-ìwüºeTuÛÑ÷~«wüßí' W<ëd”H˚´q ø±˝À-|æ
$πøXÀ <äX¯jÓ÷ìuÛ≤ø˘ ˆˆ 3`72 eTj·÷ <ä>∑∆' |ü⁄sê-uÛÑe‘Y ˆˆ 3`75
Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô sTTq uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ø,Ï X¯+≈£îø£sT¡ ìí øÏ ø°&TÉ qT #˚dqæ $wüßeí ⁄ n‘·´+‘·‘»˚ dü‡+|üqTï&Óq’ Hê uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ X‚«‘·Tì ñ<ëd”qeTT#˚dæ
‘· q eTT+>∑ T s¡ T \qT ‘=\–+#· T ≈£ î ì |ü ~ jÓ ÷ qT\˝À j·TeTT&ÉT Hê#˚‘· ø±\Ãã&çHê&ÉT.
»ìà+∫Hê&ÉT(ne‘ês¡eTT\HÓ‹HÔ ê&ÉT).
@eeTH˚´-|æ ãVü≤y√
eT<ä“¤πøÔq <äBÛ#˚q eT<ë“¤ø±ÔHêeT‹Áø£e÷‘Y ˆ
ø£è‘ê« j·TT<ä∆+ »Hês¡›q' ˆ |ü]uÛÑ÷‘ê Vü≤‘êXÊÃdüHé
uÛÑ>∑ï#·Áø±j·TT<Ûä' |üPs¡«yéT uÛÑø±Ô y˚T <äTs¡‹Áø£e÷' ˆˆ 3`76
|üsêuÛÑeeTTbÕ>∑eT‘Y ˆˆ 3`73
á $<Û+ä >± Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô q‹Áø£$T+#·T≥ #˚‘· ˝Ò<ë nee÷ì+#·T≥
Hê uÛÑ≈£îÔ&ÉsTTq <äBÛ∫eTVü≤]¸‘√ j·TT<ä∆eTT#˚dæq »Hês¡›qT&ÉT #˚‘· #ê˝≤eT+~ ‹s¡dÿü ]+#·ã&çHês¡T, #·+|üã&çHês¡T ≈£L&Ü. n+<äTe\q
‘·q #·Áø±j·TT<ÛäeTTqT $s¡>∑BdüT≈£îì |üsêuÛÑeeTTqT bı+~Hê&ÉT. Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô HÓes¡÷ n‹Áø£$T+#·(<ë≥)sê<äT.
ø£è‘êX¯«y˚T<Û√ <äøå√-|æ n$#êπsD eT<ä“¤ø√Ô
eT<ä“¤ø±Ô+X¯Ã >∑DÒX¯«sêHé ˆ \+|òæT‘√ <ës¡Tø£düÔ«j·÷ ˆ
neeT‘·´ düuÛ≤eT<Û˚´ @wü ‘·«+ πsDTø±H˚q
y˚TwüeÁø√Ô-uÛÑe‘Y |ü⁄sê ˆˆ 3`74 »qàyêHé uÛÑe uÛÑ÷‘·˝Ò ˆˆ 3`77
z sπ DT≈£î&Ü! nC≤„qeTT‘√ ‘Ó*j·Tø£ e÷ uÛ≈Ñ î£ &Ô sÉ TTq <ës¡T≈£îì e÷qTw”+ jÓ÷ìe÷kÕ<ä´
˙e⁄ <ë{ÏHêe⁄. n+<äTe\q ˙e⁄ uÛÑ÷˝Àø£eTTq »ìà+#Ó<äe⁄>±ø£! eTVü‰<äT'K$e]∆˙yéT ˆ
Ç‹ |üsy¡ T˚ X¯«s¡sê»yê´bÕs¡es¡qí + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ C≤‘ê´j·TTs√“¤>∑yÓ’wüeT´
|üs¡y˚TX¯«s¡Tì sê»´bÕ\HêeéVü‰s¡es¡íqeTT eTT–dæq~. ùV≤‘·Tø£s√à|übÕ~˙yéT ˆˆ 3`79
6. lπsDTø£dü´ •e$C≤„|üqyéT düeTdüÔ<˚e¬ø’+ø£s¡´
•e⁄ìj·T+<äT lπsDT≈£î\$qï|üeTT ø±s¡ŒD´Á|üdüedüú©yéT ˆ
eTVü‰‘ê|üÁ‘·jÓ÷ù|‘êyéT
Ç‘·T´ø£Ô' |üs¡y˚TX‚q
esêíÁX¯eTìj·T+Á‹‘êyéT ˆ
uÛÑø£Ôe÷Vü‰‘·à´X¯+dæHê ˆ
$Vü‰j·T ‘·«‘·Œ<ë+uÛÀ»
ÁbÕs¡új·÷e÷dü <˚y˚X¯yéT
ùdyê+ øÏ+ yê ekÕeT´Vü≤yéT ˆˆ 3`80
Á|üDÏ|ü‘·´ dü πsDTø£' ˆ
j·T<∏ë y˚T e÷qTc˛ uÛ≤y√
uÛÑe<ëVü‰«qdü+ÁuÛ≤+‘ê´
q uÛÑy˚‘Y øÏå‹eT+&É˝Ò ˆ
eTj·÷-C≤„Hê~«\+|òæT‘·' ˆˆ 3`78
‘·<∏ë Á|ükÕ<ä+ <˚y˚X¯
uÛ≈Ñ î£ \Ô e÷Vü‰‘êà´ìï Á|üX+¯ dæ+∫q <˚yê~Û<e˚ ⁄&q’Ó |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tq≈£î $<Û˚Væ≤ ø£s¡TD≤ì<Û˚ ˆˆ 3`81
lπsDT≈£î&ÉT kÕcÕº+>∑Á|üD≤eTeTT#˚dæ Ç˝≤ ÁbÕ]ú+∫Hê&ÉT. z X¯+uÛÀ! MT
z uÛÑø£Ôe‘·‡˝≤! <ës¡T≈£îì <ë{Ïq (<√wüeTTqT+&ç) qqTï
ÄVü‰«qeTTqT n+<äT≈£îqï dü+ÁuÛeÑ TeTTq nC≤„qeTT‘√ (<ës¡T≈£îì) \+|òTü q+
s¡ ø Ï å + #· T eTT. (˙ bÕ<ä ø £ e T\ùdeqT e<ä * ) eTVü ‰ <ä T 'UeTTqT
#˚j·TT≥ »]–q~. Á|ües¡e∆ ÷qeTT #˚jT· Tq~, C≤‹`Äj·TTùÛÀ>∑`yÓw’ eü TéTT\≈£î ø±s¡DyÓTqÆ
<ës¡Tø√-j·T+ ‘·‘·' X¯+uÛÀ ø£s¡à\qT dü+bÕ~+#·Tq~, düeTdüÔ<˚e‘·\ ¬ø’+ø£s¡éTqT Bqdæú‹øÏ
bÕVæ≤ e÷+ uÛÑø£Ôe‘·‡\ ˆ ø±s¡DyÓTqÆ ~, ‘ê|üÁ‘·jT· eTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~. esêíÁX¯eTìj·TeTeTT≈£î
˝Àã&çq~ nsTTq e÷qe»qàqT bı+~ H˚HÓ˝≤ J$+#·>∑\qT?
n+<äTe\q ùV≤ <˚yX˚ !¯ ø£sT¡ D≤ì<Û!˚ uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq Hê≈£î eTqTwüúÛ≤eeTT k˛y˚TX¯«sê_Û<Ûëqdü´
˝Òì$<ÛäeTT>± qqTï ˙ Á|ükÕ<äeTT‘√ nqTÁ>∑Væ≤+#·TeTT ` ‘·Á‘· yêdüe‘√ eTeT ˆ
Ç‹ πsDTø£dü´ •e$C≤„|üq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ndüŒèX¯Hé e÷qTwü+ uÛ≤eyéT
•e⁄ìj·T+<äT πsDT≈£î\ $qï|üeTT eTT–dæq~. *+>±‘Y ÁbÕ<äTs¡“¤$wü´dæ ˆˆ 3`84
7. ne‘ês¡Á|üjÓ÷»qyéT e÷qTwü uÛ≤eeTTq (e÷qe>∑s“¡ e¤ TT qT+&ç) ø±≈£ k˛y˚TX¯«s¡
ne‘ês¡eTT jÓTTø£ÿ ñ<˚›X¯éTT *+>∑eTqT ù|s¡Tq Á|üd~æ #∆ +Ó ~q Hê *+>∑eTT qT+&ç ˙e⁄ ne‘·]+#Ó<eä ⁄.
Ç‹ dü+ÁbÕ]ú‘√ <˚y√ eTBj·T*+>∑dü+uÛÑ÷‘·yéT
πsDTπøq eTùV≤X¯«s¡' ˆ eT<ä“¤ø£Ô|ü]bÕ\ø£yéT ˆ
e÷ uÛ…’w”s¡àeT uÛÑø±ÔHêyéT $dæà‘ê e÷qTcÕ' düπs«
≈£î‘√ ;Û‹]ùV≤wü´‹ ˆˆ 3`82 ‘ê«+ uÛÑ»+‘·T eT<ë»„j·÷ ˆˆ 3`85
sπ DT≈£îì#˚‘· á$<Ûeä TT>± ÁbÕ]ú+#·ã&çq eTùV≤X¯«s¡T&ÉT (Ç˝≤ Hê Ä»„ qqTdü]+∫ Hê k˛y˚TX¯«s¡*+>∑eTT qT+&ç ñ<ä“$¤ +∫,
#ÓbÕŒ&ÉT.) z sπ DT≈£î&Ü! ˙e⁄ uÛj
Ñ T· |ü&eÉ \<äT! Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î uÛj
Ñ T· yÓTø£ÿ&ç~? Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô qT s¡ø+åÏ #·T ìqTï #·÷∫, e÷qe⁄\+<äs÷¡ ÄX¯Ãs¡éTT‘√ ìqTï
ùd$+‘·Ts¡T>±ø£!
lXË’\k˛´‘·Ôπs uÛ≤π>
Á‹*+>∑$wüj˚T X¯óuÛÒ ˆ eT<ä<Ó’«‘·|üs¡+ XÊÅdüÔyéT
ø=*¢bÕø£´_Û<ÛëH√-dæÔ y˚<äy˚<ë+‘·düeTà‘·yéT ˆ
ø√-|æ Á>±yÓ÷ eTVü≤‘·Ôs¡' ˆˆ 3`83 kÕú|üsTTwü´dæ uÛÑ÷˝Àπø
eT+>∑fi¯ø£s¡yÓTÆq Á‹*+>∑<˚X¯eTT (Ä+Á<Ûä<˚X¯eTT)q lXË’\ düπs«cÕ+ Væ≤‘·ø±s¡ø£yéT ˆˆ 3`86
øπ Áå ‘·eTTq≈£î ñ‘·sÔ ~¡ ≈£îÿq ªø=*¢bÕø£µ(ø=\qTbÕø£) nqTù|s¡T>∑\ ˇø±H=ø£ y˚<äy˚<ë+‘·düeTà‘·eTT, n<Ó’«‘·|üs¡eTT (•yê<Ó’«‘·|üs¡eTT)
ô|<ä› Á>±eTeTTqï~. düs«¡ »qVæ≤‘·eTT nsTTq Hê XÊÅdeÔü TTqT ˙e⁄ uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq kÕú|+æ #Ó<eä ⁄.
eTeT Á|ü‘ê|üeT‘·T\yéT z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹

eT<ä“¤ø±ÔHê+ $X‚wü‘·' ˆ l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
Á|üø±X¯j·T eTV”≤uÛ≤π> •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<˚ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj˚T, l•ejÓ÷–
y˚<äe÷sêZqTkÕs¡‘·' ˆˆ 3`87 •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ ø¬ ˝’ ≤dües¡qí +, sπ DTø±e‘·sD¡ ø±s¡D+
ªªHê Á|ü‘ê|üeTT ndüe÷qyÓTqÆ ~. Hê uÛ≈Ñ î£ \Ô Á|ü‘ê|üeTT Hêø£Hêï #· HêeT ‘·èrj·T' |ü]#˚Ã¤<ä'.
$X‚wyü TÓ qÆ ~µµ nqT $wüjT· eTTqT y˚<eä ÷s¡eZ TTqqTdü]+∫ uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
Á|üø±•+|ü#j ˚ T· TeTT. l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä*
Ç‘·T´ø±Ô« |üs¡y˚TX¯«s¡' dü uÛÑ>∑yêHé uÛÑÁ<ëdüHê<äT‹ú‘√ •yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´
ÁãôVAàù|+Á<äeTTU≤ì«düè»´ $ãT<ÛëHé ÁuÛ÷Ñ dü+»„j÷· øπ e\yéTˆ nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ø¬ ˝’ ≤dües¡qí eTT, sπ DTø±e‘·sD¡ ø±s¡DeTqT
bÕs¡«‘ê´ düVæ≤‘√ >∑D…Æs¡_ÛeT‘Ó’' ÁbÕ|ü dü«eT+‘·'|ü⁄s¡yéT eT÷&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT eTT–dæq~.
øå√D°uÛ≤>∑eTyê‘·s¡‘Y |üX¯ó|ü‘˚sêC≤„eXÊÁ<˚DTø£' ˆˆ88ˆˆ O
(` XÊs¡÷›\$Áø°&ç‘·yéT)
uÛÑ>∑e+‘·T (wü&ÉTZD…ÆX¯«s¡´ dü+|üqTï)&ÉsTTq Ä |üs¡|üy˚TX¯«s¡T&ÉT
á$<ÛäeTT>± |ü*øÏ, dæ+Vü‰düqeTTqT+&ç ô|’øÏ˝Ò∫, ø£qTdüqï\‘√ ÁãVü≤à
$wüßeí ⁄ yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\qT ìÁwüÿ$T+|üCdÒ ,æ bÕs¡«‹‘√bÕ≥T Ä|ü⁄\Ô sTTq
ø=+‘·eT+~ Á|üeT<∏äT\T (‘·qqT) yÓ+ã&ç+∫sê>± n+‘·'|ü⁄s¡eTTq≈£î
ãj·T\T<˚¬sqT. Çø£ÿ&É |üX¯ó|ü‹ ÄC„qqTdü]+∫ lπsDTø£>∑DÒX¯«s¡T&ÉT
uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq+<äe‘·]+#ÓqT.
Ç‹ ne‘ês¡Á|üjÓ÷»q+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
ne‘ês¡eTTjÓTTø£ÿ ñ<˚›X¯éTT eTT–dæq~.
#·‘·Ts¡ú' |ü]#˚Ã¤<ä' 67
#·‘·Ts¡ú' |ü]#˚Ã¤<ä' Á‹*+>∑<X˚ e¯ TTq+<ä* Á|ü»\+<äs÷¡ k˛y˚TX¯«s¡ eTVü‰*+>∑eTT

qT+&ç ne‘·]+∫q eTVü‰‘˚»dü‡+|üqTï&ÉsTTq sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ s¡Tì #·÷dæ
Hê\T>∑e |ü]#˚Ã¤<äeTT ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· ˝…H’ ês¡T.
πsDTø±>∑düÔ´<äs¡ÙqÁ|üdü+>∑' uÛÑk˛à<ä÷∆*‘·düsê«+>∑yéT
πsDTø±>∑düTÔ´\ <äs¡ÙqÁ|üdü+>∑eTT kÕs¡s¡TÁ<ëø£åuÛÑ÷wüDyéT ˆ
(54 XÀ¢ø£eTT\T) *+>∑<Ûës¡Ddü+j·TTø£ÔyéT
1. πsDTø£uÛÑ÷˝Àø±e‘·s¡DyéT *+>∑|üPC≤|üsêj·TDyéT
πsDTø£uÛÑ÷˝Àø±e‘·s¡DeTT »{≤eTT≈£î≥dü+j·TTø£ÔyéT
n<∏ä Á‹*+>∑$wüj˚T Á‹|ü⁄+Á&Ü+øÏ‘·eTdüÔø£yéT ˆˆ 4`3
ø=*¢bÕø£´_Û<Û˚ |ü⁄πs ˆ X¯Øs¡eTTq+<ä* düsê«ej·TeeTT\≈£î $uÛÑ÷‹πsK\qT
k˛y˚TX¯«s¡eTVü‰*+>±‘Y n\T<äT≈£îqïyê&ÉT, ÁX‚we˜ü TsTTq s¡TÁ<ëø£eå ÷\\qT n\+ø£]+#·T ≈£îqïyê&ÉT,
Çwü*º +>∑eTTqT <Û]ä +∫qyê&ÉT, *+>∑|Pü C≤|üsêj·TDT&ÉT, »{≤eT≈£î≥eTT‘√
ÁbÕ<äTsêd”‘Y dü πsDTø£' ˆˆ 4`1
e⁄qïyê&ÉT, Á‹|ü⁄+Á&ÉeTT‘√ ≈£L&çq qT<äTs¡Tø£\yê&ÉT`
Ä ‘·s¡Tyê‘· πsDTø£>∑DÒX¯«s¡T&ÉT Á‹*+>∑ (‘Ó\T>∑T) <˚X¯+˝Àì
ø=*¢bÕø£ (ø=\qTbÕø£) nqT |ü⁄se¡ TTq (yÓ\dæq) k˛y˚TX¯«s¡ eTVü‰*+>∑eTT ø£{°‘·{°|ü{°uÛÑ÷‘· `
qT+&ç ñ<ä“$¤ +#ÓqT. ø£+<∏ë|ü≥\ã+<ÛäTs¡yéT ˆ
ÁbÕ<äTs¡÷“¤‘·+ ‘·e÷˝Àø£´ <ä<Ûëq+ jÓ÷>∑<ä+&É+ #·
•e*+>±‘Y Á‹*+>∑C≤' ˆ uÛÑkÕà<Ûës¡+ ø£eT+&É\TyéT ˆˆ 4`4
$dæà‘ê' ÁbÕDÏq' düπs« •yê<Ó’«‘·|ü]C≤„q`
ãuÛÑ÷e⁄s¡‹‘˚»düyéT ˆˆ 4`2 |üs¡e÷q+<äyÓ÷~‘·yéT ˆ
68 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ #·‘·Ts¡ú' |ü]#˚Ã¤<ä' 69
ìs¡÷∆‘·düs¡«dü+kÕs¡` j· T eTìj· T e÷~(ncÕº + >∑ ) jÓ ÷ >∑ ‘ · + Á‘· bÕs¡ + >∑ ‘ · T &É T ,

yêdüHê<√wü|ü+»s¡yéT ˆˆ 4`5 ø£s¡àìs¡«Vü≤D˝À düs¡«dü«‘·+Á‘·T&ÉT, dæ~∆ì bı+~q eTVü‰‘·Tà\
düeTT<ëj·TeTT˝À •s√s¡‘ï· yÓTqÆ yê&ÉT `
ø£+<ÛëeÁdüÔeTT‘√ q&ÉTeTTqT _–+∫q eTH√Vü≤s¡T&ÉT,
jÓ÷>∑<+ä &ÉeTTqT ˇø£ #˚‘,· uÛdÑ àü eTT‘√ ì+&çq ø£eT+&É\eTTqT eTs=ø£#‘˚ · Ms¡dæ<ë∆+‘·ìsê«Vü≤`
<Û]ä +∫qyê&ÉT, *+>±+>∑kÕeTs¡kÕ´‘·àø£eTsTTq •yê<Ó«’ ‘·C≤„qÁ|üø±X¯eTT‘√ ø£è‘·|ü{ºìã+<ÛäqyéT ˆ
|üse¡ ÷q+<äu]ÑÛ ‘·T&Óq’ yê&ÉT, »qq eTs¡Ds¡÷bÕ‘·àø£eTsTTq dü+kÕs¡ Ä˝Àø£e÷Á‘·ì]“¤qï`
yêdüHê<√wüdeü T÷Vü≤eTTqT $~*+#·T≈£îqïyê&ÉT ` düeTdüÔÁbÕDÏbÕ‘·ø£yéT ˆˆ 4`8
•yê>∑eTdüT<Ûëdæ+<ÛäT` Ms¡XË’edæ<ë∆+‘· Á|ü‹cÕº|üq¬ø’ (|üs¡eT•e⁄ì#˚‘·) |ü≥ºeTT
düeTTH˚àwüdüT<Ûëø£s¡yéT ˆ ø£≥ãº &çqyê&ÉT, düeTdüÔ Je⁄\ bÕ|üeTT\qT ø£+{Ï#÷· |ü⁄#‘˚ H· ˚ ‘=\–+#·>\∑
∫‘êÔs¡$+<ädü+>∑÷&ÛÉ ` sπ DTø£ >∑DXÒ «¯ s¡Tì #·÷∫ Á‹*+>∑<X˚ Á¯ |ü»\T ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· ˝…]’ .
•ebÕ<ë+ãT»<ä«j·TyéT ˆˆ 4`6 ‘·eT|üè#·Ã¤Hé »Hê' düπs«
•yê>∑eTeTT\qT neTè‘·düeTTÁ<äeTTqT ñ‘˚Ô»|üs¡T#·T≥˝À qeT+‘·' ø√ uÛÑyêì‹ ˆ
#·+Á<äTì e+{Ïyê&ÉT, •e⁄ìbÕ<ä|<ü àä eTT\qT ‘·q Vü≤è<äjT· ø£eT\eTTq Ç‹ |üèc˛º eTVü‰jÓ÷^
Á|ü‹wæ+˜ #·T≈£îqïyê&ÉT` »HÓ]’ «dæà‘·e÷qôd'’ ˆˆ 4`9
j·Te÷~jÓ÷>∑‘·+Á‘·»„yéT Á|ü‘·Týê#· •yê<Ó’«‘·`
dü«‘·+Á‘·+ düs¡«ø£s¡àdüT ˆ eTVü‰q+<ä|üsêj·TD' ˆ
düeTdüdÔ <æ d∆ä +ü ‘êq` |æHêøÏq' bÕs¡Ù«eØÔ
düeTT<ëj·T•U≤eTDÏyéT ˆˆ 4`7 πsDTø±UÀ´ >∑DÒX¯«s¡' ˆˆ 4`10
Äq+<ä|sü e¡ X¯ó\sTTq nø£ÿ&ç Á|ü»\T n‘·ìøÏ qeTdüÿ]+∫ Ç‘·T´ø±Ô« |üX¯´‘ê+ ‘˚cÕ+
ªMT¬ses¡µì Á|ü•ï+#ês¡T. Ç˝≤ $dæà‘·e÷qdüT\sTTq yê]#˚‘· n&É>ã∑ &çq $wüj·Tdæús¡#·≈£åîcÕyéT ˆ
Ä eTVü ‰ jÓ ÷ –, ‘êqT •yê<Ó ’ « ‘· e TVü ‰ q+<ëqTuÛ ≤ $ì •e⁄ì ñ‘êúj·T y√éTe÷πsZD
ø£‘´· +‘·dMü T|üeTTq+<äTqï ªπsDT≈£îµ&ÉqT ù|s¡T >∑\ >∑DXÒ «¯ s¡T&ÉqT` eT\j·÷Á~eTTbÕ>∑eT‘Y ˆˆ 4-13
•yê<˚XÊqTkÕπsD Ç≥T¢ düe÷<ÛëqeTTì∫Ã ÄX¯Ãs¡éTT‘√ ø£<*ä ø£˝ìÒ #·÷|ü⁄\T
•e*+>±~Vü‰uÛÑeyéT ˆ ø£*–q Á|ü»\T #·÷#·T#·T+&É>H∑ ˚ ˝Ò∫ ì\ã&ç nø£ÿ&ç qT+&ç Äø±X¯e÷s¡eZ TTq
Hêe÷ï πsDTø£dæ<√∆-Vü≤+ eT\j·÷Á~|üs«¡ ‘·eTTq≈£î ãj·T\T<˚s¬ qT.
dæ<d∆ä +ü ‘êqHêj·Tø£' ˆˆ 4`11 Ç‹ sπ DTø£u÷ÑÛ ˝Àø±e‘·sD¡ + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
•e⁄ì Ä<˚Xe¯ TTqqTdü]+∫ uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq •e*+>∑eTT qT+&ç sπ DTø£u÷ÑÛ ˝Àø±e‘·sD¡ eTT eTT–dæq~.
ne‘·]+∫qyê&ÉqT. dæ<äT∆\ düeTT<ëj·TeTTq≈£î Hêj·T≈£î&ÉHÓ’q H˚qT 2. eT\j·÷#·\es¡íqyéT
ªπsDT≈£dæ<äT∆&Éµ qT ù|s¡ |æ\Teã&ÉT‘·THêïqT. eT\j·÷#·\es¡íqeTT
dü«#·Ã¤+<ä#êØ ˝Àπø-dæàHé qe#·+<äqø±+‘ês¡`
•edæ<ë∆+‘·bÕ\ø££' ˆ ø£+<ä\qà+<äe÷s¡T‘·yéT ˆ
K+&Éj·THé C…’q#êsê«ø£` nuÛÑ+>∑Ts¡uÛÑT»+>∑Ád”Ô
uÖ<ë∆BHê+ <äTsê>∑e÷Hé ˆˆ 4`12 dü+^‘·s¡düdü+≈£î\yéT ˆˆ 4`14
á ˝Àø£eTTq C…’q, #êsê«ø£, uÖ<ë∆~ <äTsê>∑eTeTT\qT
ø=+Á>=‘· Ô #· + <ä q eqeTT\qT #Û ˚ ~ +#· T ≈£ î ì M#· T
(y˚<$ä s¡T<äe∆ TT˝…q’ dæ<ë∆+‘·eTT\qT) K+&ç+∫, •edæ<ë∆+‘· dü+s¡øDå£ ≤s¡eú TT
eT+<äe÷s¡T‘·eTT\qT ø£*–q~, nqes¡‘·eTT Hê>∑ø£HÓï\ #˚‘·
á˝Àø£eTTq ùd«#·Ã>¤ ± dü+#·]+#·Tyê&ÉqT. $ì|æ+|ü#j
˚ T· T#·T dü+^‘·sd¡ uü ]ÑÛ ‘·yTÓ qÆ ~,
ø£]b˛‘·ø£sêø£èwüº` ‘·Á‘· ≈£îÁ‘·∫<ëuÛÀ>∑

düTŒ¤s¡<˚˝≤‹yêdæ‘·yéT ˆ düs¡«s¡TÔ≈£îdüTeTÁ<äTy˚T ˆ
esêVü≤<ä+Áwæºø±<Ûä«düÔ` n|üX¯´<ëÁX¯eT+ ~eýéT
eTTkÕÔdüTs¡_Ûø£+<äs¡yéT ˆˆ 4`15 n>∑düÔ´dü´ eTVü‰eTTH˚' ˆˆ 4`17
@qT>∑T >∑Tqï\T ‘·eT ‘=+&ÉeTT\‘√ ô|øÏ*+∫ yÓ<»ä *¢q nìï ãTT‘·Te⁄\˝Àq÷ |üP\T |üPj·TTyÓTTø£ÿ\‘√ ì+&çq Ä eT\j·T
@˝≤(≈£î)r¬>\yêdüq\‘√ eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ ~, |ü+<äT\T ø√s¡\‘√ ô|øÏ*+∫ |üs«¡ ‘·eTTq+<äT ˇø±H=ø£ Á|ü<X˚ e¯ TTq eTVü‰eTTì nsTTq n>∑dTü ´Ô \ ~eýÓTqÆ
<Û«ä +düeTT #˚dqæ <äT+|ü\ yêdüq\‘√ ì+&çq >∑TVü≤\T >∑*–q~, ÄÁX¯eTeTTqT (πsDTø£ >∑DXÒ «¯ s¡T&ÉT) #·÷ôdqT.
|ü{°s¡<ä\|üs¡´+ø£` eT+<ës¡#·+<äqÁbÕjÓÆT`
Á|üdüT|üÔyê´<Ûä<ä+|ü‹yéT ˆ s¡à+&ç‘·+ ‘·s¡TeT+&É˝…’' ˆ
e÷<ÛäMeT*¢ø±C≤‹` XÊU≤•Ks¡dü+©q `
eT+»ØπsDTs¡+õ‘·yéT ˆˆ 4`16 ‘ês¡ø±>∑Dø√s¡¬ø’' ˆˆ 4`18
l>∑+<Ûä|ü⁄ ∫>∑Ts¡T\‘√ #˚dæq eT+#·eTT\ô|’ ì<äT]+#·T (Ä ÄÁX¯eTÁ|ü<˚X¯eTT), ø=eTàø=q\˝À <ë>∑T≈£îqï qø£åÁ‘·
uÀj·T<ä+|ü‘T· \qT ø£*–q~, e÷<ÛMä , eT*¢ø,£ C≤E\e+{Ï |üP>∑T‘Ó\Ô düeT÷Vü≤eTT\ e+{Ï yÓTT>∑\Z T ‘=&ç–q, eT+<ës¡eTT, l>∑+<Ûeä TT e+{Ï
|ü⁄bıŒ&ç‘√ eTH√Vü≤s¡eTsTTq eT\j·T|üs¡«eTTqT πsDTø£>∑DÒX¯«s¡T&ÉT eèø£då eü T÷Vü≤eTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~ `
#˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT.
eTTìø£Hê´ø£sê˙‘·`
Ç‹ eT\j·÷#·\es¡íq+ düe÷|üÔyéT ˆ ø£\XÊ+ãT$e]∆‘Ó’' ˆ
eT\j·÷#·\es¡íqeTT eTT–dæq~ Ä\yê\»˝≤kÕ«<ä `
3. n>∑düÔéTTH˚' ÄÁX¯eTes¡íqyéT yÓ÷<äe÷qeTè^>∑D…Æ' ˆˆ 4`19
n>∑düÔéTTqT\ ÄÁX¯eTes¡íqeTT
eTTìø£HïÓ \T dü«j·TeTT>± ø£&eÉ \‘√ yÓ÷düT≈£îe∫Ã b˛dæq ˙fi¯‘¢ √ ì‘·´HÓ’$T‹Ôø£kÕïq`
ô|+#·ã&çq |üP\yÓTTø£ÿ\ bÕ<äT\˝Àì ˙{Ïì Á‘ê– Äq+<ä|sü e¡ X¯ó\sTTq ìj·Te÷¬súÌdüÔ|üdæ«HêyéT ˆˆ 4`22
Ä&Éõ+ø£\ düeT÷Vü≤eTT\‘√ ì+&çjT· Tqï~ `
eTT‘ê´\Vü‰s¡eTT, eT+#·T, ø£s÷¡ Œs¡eTT, •e⁄ì eT+<äV‰ü düeTT
ùV≤e÷s¡$+<äìwü´+<ä` e+{Ï ìs¡à\eTT dü«#·Ãe¤ TT\sTTq ˙{Ï‘√ ì+&çq~, eTVü≤s¡T¸\ ì‘·´, HÓ$’ T‹Ôø£
eTø£s¡+<ädüT>∑+~Û_Û' ˆ kÕïHê~Áe‘·eTT\≈£î|üj÷Ó >∑|&ü TÉ q~ `
eTsê˝≤˝≤|üyê#ê\T` Á|üø£èwüºeTDÏk˛bÕHÓ’'
M∫e÷˝≤eTH√Vü≤¬s’' ˆˆ 4`20 |ü]M‘·+ düs√e¬s’' ˆ
düTes¡íø£eT˝eTT\qT+&ç Á|üdü]+#·T eTø£s¡+<äyêdüq\‘√ $eTTø£Ôdü‘·Ô«yÓ’s¡düýéT
>∑Tu≤[+#·Tq~ ` Vü≤+dü|ü≈£åî\ ø£\ø£˝≤sêeeTT\ ‘·s¡+>∑eTT\‘√ ÁãVü≤à˝Àø£$Tyê|üs¡yéT ˆˆ 4`23
eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ ~ `
ÁX‚wyºü TÓ qÆ s¡‘ï· eTT\‘√ bı~–q yÓT≥¢qT ø£*–q düsd¡ Tü ‡\‘√
Ç+Bes¡es¡CÀ´‹` #·T≥TºeTT{Ïqº ~, C≤‹yÓs’ e¡ TT\qT M&çq Je»+‘·Te⁄\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~,
s¡+BÛø£è‘·Vü≤]qTàU…’' ˆ s¬ +&Ée ÁuVü≤à˝Àø£eTTe˝… e⁄qï≥Te+{Ï~`
˝ÀbÕeTTÁ<ë|ü<äHê´dü` VüAj·Te÷Hê»´dü+‘êq`
#·]‘ês¡ú‘·{≤+øÏ‘Ó’' ˆˆ 4`21 <Ûä÷eT>∑+~ÛeTVü‰düú\yéT ˆ
q\¢ø\£ Te\ ø±+‘·T\‘√ Nø£{eÏ Tj·TeTT #˚jT· ã&çq ~≈£îÿ\T X¯óø£dü+dü‘·‡e÷s¡ã∆
ø£*–q~, ˝ÀbÕeTTÁ<ë n&ÉT>∑T\ >∑Ts¡TÔ\‘√ kÕs¡úø£eTT #˚j·Tã&çq ÁX¯ó‹XÊÁk˛Ô|üãè+Vü≤DyéT ˆˆ 4`24
rs¡eTT\Tqï düsd¡ Tü ‡\qT ø£*–q~ `
ôVAeTeTTq+<äT düeT]Œ+#·ã&ÉT‘·Tqï H˚‹<Ûës¡\ qT+&ç
Vü‰s¡˙Vü‰s¡ø£s¡÷Œs¡` yÓ\Te&ÉT <Ûä÷eT|ü⁄ yêdüq\‘√ yê´|æ+∫q{Ïº~, ∫\Tø£\ >∑T+|ü⁄\‘√
Vü≤s¡Vü‰kÕeT˝À<ä¬ø’' ˆ
Äs¡+_Û+#·ã&çq y˚<ä`XÊÅdüÔ`|ü⁄sêD Á|üdü+>∑eTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï yÓTs¡T|ü⁄ e+{Ï qT* mÁs¡ì (»&É\qT) »{≤uÛ≤s¡eTTqT, qT<äT≥
n>∑kÕÔ´ÁX¯eTeTTqT sπ DTø£ >∑DXÒ «¯ s¡T&ÉT #·÷#ÓqT. Á‹|ü⁄+Á&ÉudÑÛ àü eTTqT, X¯Øs¡eT+‘·{≤ $uÛ÷Ñ ‹ì, Á|üø±•+#·T s¡TÁ<ëø£\å qT
Ç‹ n>∑kÕÔ´ÁX¯eTes¡íq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ÄuÛsÑ D¡ eTT\T>± <Û]ä +∫qyê&ÉT `
n>∑kÕÔ´ÁX¯eTes¡íqeTT eTT–dæq~. qee\ÿ\yêk˛_Û'
4. n>∑düÔéTTìes¡íqyéT HêHêìj·TeT<Ûë]_Û' ˆ
n>∑düÔéTTìes¡íqeTT |ü]M‘·+ eTTì>∑D…Æ'
Á|üeT<∏Ó’]e X¯+ø£s¡yéT ˆˆ 4`27
‘·dü´ eT<Û˚´ düe÷d”qyéT
Áø=‘·$Ô nsTTq Hês¡Tã≥º\qT <Û]ä +∫, nH˚ø£ $<Ûeä TT\sTTq
eT÷˝Ò #·+<äquÛÑ÷s¡TVü≤' ˆ
»|ü ‘·|ü Áe‘·eTT\ Hê#·]+#·T eTTì düeT÷Vü≤eTT\#˚‘· Á|üeT<∏Tä \‘√
düT≈£îe÷s¡<ä\#êÃ¤j·÷
X¯+ø£sT¡ ìe˝… |ü]eè‘·T&Óq’ yê&ÉT `
<ä÷]‘ê~‘·´‘˚»dü' ˆˆ 4`25
düeTT»«\»{≤C≤˝…’'
Ä ÄÁX¯eTeT<ÛäúÛ≤>∑eTTq düT≈£îe÷s¡eTT\sTTq Ä≈£î\‘√ ‘·|ü'bÕ<ä|ü|ü\¢yÓ’' ˆ
n&É–¶ +#·ã&ÉT‘·Tqï dü÷s¡´ Á|üø±X¯eTT>∑\ #·+<äqeèø£|å ⁄ü eT÷\uÛ≤>∑eTTq
düTŒ¤s¡‘Í‡<ë$T˙ø£˝…’Œ'
(ÁøÏ+<ä) ≈£Ls=Ãìj·TTqïyê&ÉT `
C≤«˝≤C≤˝…’]yêq\yéT ˆˆ 4`28
‘·&ç‹Œ+>∑»{≤uÛ≤¬s’' •eÁ|ükÕ<äeTqã&ÉT ‘·b˛eèø£|å ⁄ü ∫>∑Ts¡T\ e˝… Á|üø±•+#·T
Á‹|ü⁄+Á&Ü+øÏ‘·eTdüÔ¬ø’' ˆ »{≤düeT÷Vü≤eTT >∑\yê&ÉTqT, yÓT]ùd $<äT´\¢‘\· e˝…qT, eT+≥\‘√
uÛÑk˛à<ä÷∆*‘·düsê«+¬>’' (Hê\Tø£\‘√) qTqï n–ïe˝…qT Á|üø±•+#Ó&yç ê&ÉT `
düTŒ¤s¡Á<äTÁ<ëø£åuÛÑ÷wüD…Æ' ˆˆ 4`26 $X¯ó<ä∆uÛÑdüàø£è‘·j·÷
Á‹|ü⁄+Á&Ü+øÏ‘·πsKj·÷ ˆ
Á‹Ák˛‘·ùde dü+ã<ä∆` q´ø£ÿè‘·ÁbÕø£è‘êVü≤+‘·yéT

•˝≤uÛ≤>∑+ Væ≤e÷#·\yéT ˆˆ 4`29 ìs¡÷&ÛÉ•euÛ≤eqyéT ˆ
>∑+>±q~ jÓTTø£ÿ eT÷&ÉT <Ûës¡\‘√ ≈£L&çq Væ≤e÷\j·T ‘·èD°ø£è‘·»>∑C≤®\yéT
|üs«¡ ‘·eTTe˝… |ü]X¯ó<äy∆ TÓ qÆ uÛdÑ àü eTT‘√ ~<äT≈› î£ qï Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +∫q dæ<ë∆HêeTT<äj·Tdüú\yéT ˆˆ 4`32
yê&ÉT ` düVü≤»eTT>± e⁄+&ÉT nVü≤+ø±s¡eTTqT e<ä*ô|{Ïºqyê&ÉT,
•euÛ≤eqeTTqT (‘·q˝À) düTdæsú y¡ TÓ Tq]+#·T≈£îqïyê&ÉT, ÁbÕ|ü+∫ø£yTÓ qÆ
uÛÑkÕà\+ø£è‘·düsê«+>∑yéT
uÛeÑ ã+<Ûeä TT\qT ‘·èD°ø]£ +∫qyê&ÉT, düs«¡ dæ<Tä \∆ ≈£î ñ
X¯XÊ+ø£$Te uÛÑ÷>∑‘·yéT ˆ ‘·Œ‹ÔkÕúqyÓTqÆ yê&ÉT`
ekÕq+ e\ÿ\+ qeýéT
yÓ÷Vü‰+<Ûäø±s¡‘·|üqyéT
u≤˝≤‘·|üdüeTÁ|üuÛÑyéT ˆˆ 4`30
eT÷\uÀ<ÛäeTV”≤s¡TVü≤yéT ˆ
uÛÑ÷$TøÏ ~–e∫Ãq #·+Á<äTìe˝… X¯Øs¡eTT q+<ä* nìï <ä<äs¡Ù dü eTVü‰jÓ÷^
nej·TeeTT\qT uÛdÑ àü eTT‘√ n\+ø£]+#·T≈£îqïyê&ÉT, ø=+Á>=‘·Ô Hês¡Ns¡\‘√
eTTì+ ø£\X¯dü+uÛÑeyéT ˆˆ 4`33
˝Ò‘˙· s¬ +&Ée˝… Á|üø±•+#·Tyê&ÉT `
yÓ÷Vü≤eTqT n+<Ûäø±s¡eTTq≈£î dü÷s¡T´ìe+{Ï yê&ÉT,
e&Éyê–ï•U≤C≤\` (yÓ÷ø£øå ±s¡øy£ TÓ qÆ ) eT÷\C≤„qeTTq≈£î ø£\Œeèø£eå TT e+{Ïyê&ÉT, ø£\X¯eTT
düe÷©&ÛÉ$Tyês¡íeyéT ˆ qT+&ç »ìà+∫qyê&ÉT nsTTq n>∑d´Ôü eTTìì jÓ÷^X¯«s¡T&ÉsTTq sπ DTø£
düsê«kÕeT|æ $<ë´HêyéT >∑DÒX¯«s¡T&ÉT #·÷#ÓqT.
düeTT<ëj·Tìπø‘·qyéT ˆˆ 4`31 Ç‹ n>∑düÔéTTìes¡íq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
e&Éyêq\ C≤«\\qT ‘·qj·T+~eTT&ÉTÃ≈£îqï düeTTÁ<äeTT e˝… n>∑düÔéTTìes¡íqeTT eTT–dæq~.
düeTdüÔ $<ä´\≈£î Ä\yê\eTsTTqyê&ÉT,
5. lπsDTø£|üP»qyéT (@‘Ó+∫q eTVü‰‘·TàìøÏ) qeTdüÿ]+∫ Ä<äse¡ TT‘√ ÄVü‰«ì+∫

lπsDT≈£î\ |üP» ‘·q ÄdüqeTTô|’ ≈£Ls¡TÃ+&Éuf… qº… T. (‘·q nsê∆+– nsTTq) ˝ÀbÕeTTÁ<ë
‘·e÷>∑‘·+ eTVü‰dæ<ä∆yéT <˚$ rdüT≈£îe∫Ãq |ü$Á‘·»˝eTT\‘√ Ä •ejÓ÷– bÕ<äeTT\qT
düMTø£å´ ø£\XÀ<ä“¤e' ˆ Á|üø±å fi¯qeTT #˚ôdqT.
>∑DÒ+Á<ä+ πsDTø±_ÛKýéT dü+|üP»´ ‘·+ j·T<∏ëXÊÁdüÔyéT
$y˚<ä C≤„q#·≈£åîcÕ ˆ ‘·ìïjÓ÷>∑|ü⁄s¡dü‡s¡yéT ˆ
‘·kÕ´qTuÛ≤e+ $C≤„j·T eTTì]«qj·Tdü+|üH√ï
düVü≤ôd’e düeTT‹ú‘·' ˆˆ 4`34 ìwükÕ<ëdüHê+‘·πs ˆˆ 4`36
≈£î+uÛdÑ +ü uÛeÑ ⁄&Óq’ n>∑d´Ôü eTVü≤]¸ ‘·q ÄÁX¯eTeTTq≈£î e∫Ãq $qj·T dü+|üqTï&ÉsTTq Ä n>∑d´Ôü eTVü≤]¸ l sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ s¡Tì
eTVü‰dæ<Tä ∆ì ªπsDT≈£îµ &ÉqT ù|s¡T >∑*–q >∑DXÒ «¯ s¡Tì>± >∑T]Ô+∫, n‘·ì XÊÁk˛Ôø£Ô$~Û |üPõ+∫ n‘·ì Ä»„qqTdü]+∫ eTs√ ÄdüqeTTq
‘·|'ü Á|üu≤Û eeTTqT ~e´<äèwæ‘º √ ‘Ó\TdüTø=ì >ös¡e|üPs¡«ø£eTT>± yÓ+≥H˚ Äd”qT&ÜjÓTqT.
‘·q ÄdüqeTT qT+&ç ˝Ò∫ ì\ã&ÓqT. Ç‹ lπsDTø£|üP»q+ düe÷|üÔyéT ˆ
dü+Á|üDeT´ düe÷˙j·T lπsDT≈£î\ |üP» eTT–dæq~.
kÕ«düH˚ ‘·+ qý˚X¯j·T‘Y ˆ 6. πsDTø±>∑düÔ´dü+yê<ä'
˝ÀbÕeTTÁ<ëø£sê˙‘Ó’' πsDTø±>∑düTÔ´\ dü+uÛ≤wüDeTT
ñ<ä¬ø’s¡‹bÕeHÓ’' ˆ
düe÷d”q+ eTTìes¡yéT
bÕ<Í Á|üøå±\j·÷e÷dü
düs¡«‘˚»dæ«Hê+ $uÛÑTyéT ˆ
dü ‘·dü´ •ejÓ÷–q' ˆˆ 4`35
ñyê#· XÊ+‘·j·÷ yê#ê
πseD' dæ<ä∆X‚Ks¡' ˆˆ 4`37
ÄdüqeTTô|’ düe÷d”qT&ÉT, ‘˚»dü‡+|üqTï\˝À ÁX‚wßü &˜ TÉ nsTTq Js¡íùdÔ C≤sƒ¡πs eVü≤Öï
n>∑d´Ôü eTT˙X¯«s¡Tì >∑T]+∫ dæ<Á∆ä Xw‚ ßü &˜ sÉ TTq sπ DTø£ >∑DXÒ «¯ s¡T&ÉT Á|dü qü ïeTsTTq <äèb˛Ô yê‘ê|æ<ëqe' ˆˆ 4`40
yê≈£îÿ\‘√ Ç˝≤ |üsêeT]Ù+#ÓqT. |üPs¡«+ MT Ä#·eTqe÷Á‘·eTT#˚‘· düeTTÁ<äeTT\T ãTs¡<>ä T∑ +≥
ì]«|òüTï+ es¡Ôùd øÏ+ qT \sTTq$. yê‘ê|æ nqT eT~+∫q <ëqe⁄&ÉT ˙ »sƒs¡ ê–ï˝À Js¡yí TÓ HÆ ê&ÉT.
ì‘ê´ ‘˚ ìj·TeTÁøÏj·÷ ˆ @e+$<ÛëHê+ ∫Á‘êD≤yéT
n<∏ä yê->∑düÔ´ ‘˚»dæ«Hé düs¡«˝Àø±‹XÊsTTHêyéT ˆ
≈£î‘·' düT´ùdÔ-+‘·sêj·Tø±' ˆˆ 4`38 ø£è‘ê´Hê+ ‘·T uÛÑyêHé ø£sêÔ
z n>∑d´Ôü eTVü≤Ø¸! MT (‘·|dü Tü ‡)≈£î m≥Te+{Ï $|òTü ïeTT\T ø£ùd-
Ô >∑düÔ´ düeTÁ|üuÛÑ' ˆˆ 4`41
>∑\T>∑T≥˝Ò<Tä ø£<ë? MT ì‘·´ø£sà¡ \T ìs¡+‘·sêj·T+>± ø=qkÕ>∑T#·Tqï$ Ç≥Te+{Ï ˝Àø√‘·sÔ e¡ TT\sTTq n<äT“¤‘ø· è£ ‘·éTT\≈£î ˙e⁄ ø£seÔ¡ ⁄.
ø£<ë? ‘˚»dü‡+|üqTï\sTTq MT≈£î n+‘·sêj·TeTT˝…≥T¢ ø£\T>∑TqT? n+<äTe\q z n>∑kÕÔ´! ˝Àø£eTT˝À ˙≈£î düe÷qT˝…e«s¡T?
$+<Û√´ ìs¡T<√∆ uÛÑe‘ê •yê<Ó’«‘·|üsêq+<ä `
$XÀ«\¢+|òüTq$ÁuÛÑeT' ˆ Á|üø±X¯q|üsêj·TDyéT ˆ
qVüQc˛ s√wü˝ÒXÊ‘Y ‘˚ uÛÑe+‘·y˚Tø£+ X¯+dü+‹
dü<ä´' düs¡Œ‘·«e÷>∑‘·' ˆˆ 4`39 Á|üø£è‘ê´ dü+>∑e]®‘·yéT ˆˆ 4`42
$X¯«eTT q+<äìï{Ï ø£Hêï m‘ÓqÔ’ dæ‹ú øÏ m<ä>e∑ ˝…qqï $ÁuÛeÑ TeTT‘√ á ˝Àø£eTT˝Àì »qT\T ìqTï e÷Á‘·y˚T düVü≤CeTT>±
$»è+_Û+∫q $+<Û´ä |üs«¡ ‘·eTT ˙#˚‘· n&ÉTø¶ =qã&çq~. #·Áø£e]Ô nsTTq dü+>∑e]®‘T· &Éeì •yê<Ó«’ ‘êq+<ëqTuÛ÷Ñ ‹ì ìs¡+‘·se¡ TqTuÛ$Ñ +#·T yê&Éeì
qVüQwüß&ÉT ÇdüTeT+‘·{Ï ˙ ø√|üeTTq≈£î >∑T]jÓTÆ ‘·øDå£ y˚T düsŒ¡ eTsTTHê&ÉT. Á|üX+¯ dæ+#·T#·THêïs¡T.
Ä#ê+‘˚ uÛÑe‘ê |üPs¡«yéT |ü⁄sê ôV’≤eTerdü÷qT'
|ü+ø£X‚cÕ' |üjÓ÷<Ûäj·T' ˆ ne<ä‘Y ‘˚ wü&Üqq' ˆ
•e<Ûäs√à‘·Ôs¡+ HêeT eTTì|ü⁄+>∑e⁄&ÉsTTq n>∑dTü ´Ô &ÉT (πsDTø£) dæ<Tä ì∆ e÷≥\T $ì

XÊÁdüÔMTX¯«s¡uÛ≤wæ‘·yéT ˆˆ 4`43 >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ yê≈£îÿ\‘√ uÛøÑ |ÔÏ Pü s¡«ø£eTT>± Ç≥T¢ |ü*ø¬ qT.
|üPs¡«eTT |üse¡ T•e⁄&TÉ uÀ~Û+∫q ª•e<Ûsä √à‘·sÔ µ¡ eTqT XÊÁdüeÔ TTqT nVü≤y˚Te eTT˙+Á<ëD≤yéT
bÕs¡«r|ü⁄Á‘·T&ÉsTTq wüDTàKT&ÉT ˙≈£î uÀ~Û+#ÓqT. ˝≤\˙jÓ÷-dæà düs¡«<ë ˆ
uÛÑøÏÔ' XË’M eTVü‰|òüTÀs¡` uÛÑe<ë>∑eTdü+|ü‹Ô'
dü+kÕs¡uÛÑj·TVü‰]D° ˆ e÷+ $Hê ø£dü´ dü+uÛÑy˚‘Y? ˆˆ 4`46
‘·«j·÷ sê»q«r ˝Àπø eTTìÁX‚wßü \˜ +<ä]˝Àq÷ H˚H=ø£ÿ&çì m\¢|ü &É÷ Á|üX+¯ dæ+#·
C≤‘ê->∑düÔ´ eTVü‰eTTH˚ ˆˆ 4`44 ã&ÉT‘·THêïqT. m+<äTe\q+fÒ MT Ä>∑eTqeTqT kÂuÛ≤>∑éTT Hê≈£î ‘·|Œü
nqT´\¬øe«]ø° \_Û+#·˝<Ò Tä >∑qTø£.
z n>∑d´Ôü eTVü≤Ø¸! |òTü Às¡yTÓ qÆ dü+kÕs¡ uÛj
Ñ T· eTTqT bÕs¡Á<√\T •euÛøÑ ÔÏ
á ˝Àø£eTT˝À ˙#˚‘· sê#·e÷s¡eZ TTq Á|üyX˚ ô¯ |{ºã&çq~. dæús¡eT<ä´ •eC≤„qyéT
dæúsê y˚T ‘ê|üdüÁøÏj·÷ ˆ
Ç‹ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<ä+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
lπsDTø±>∑düTÔ´\ dü+uÛ≤wüDeTT eTT–dæq~.
uÛÑe<ä›s¡Ùq|ü⁄DÒ´q
dæúsê y˚T eTTìsê»‘ê ˆˆ 4`47
7. n>∑düÔéTTì e#·qyéT MT ~e´<äs¡ÙquÛ≤>∑éTT‘√ Hê •eC≤„qeTT düTdæús¡yÓTÆq~. Hê
n>∑düÔéTTì |ü\T≈£î\T ‘·|üdüT‡, Hê eTTì‘·«eTT düTdæús¡eTT˝…’ XÊX¯«‘·eTT˝…’q$.
Ç‹ ‘·dü´ e#·' ÁX¯ó‘ê« dü+kÕs¡düs¡Œ<äcÕºHêyéT
dæ<ä∆dü´ eTTì|ü⁄+>∑e' ˆ eT÷]Ã¤‘êHê+ X¯Ø]D≤yéT ˆ
>∑+;Ûs¡>∑TDj·÷ yê#ê ø£{≤ø£ådüÔe ø£˝≤´DyéT
ãuÛ≤ùw uÛÑøÏÔ|üPs¡«ø£yéT ˆˆ 4`45 düeTTJ®equÛÒwü»yéT ˆˆ 4`48
dü+kÕs¡eTqT bÕeTT#˚‘· ø£se¡ ã&ç eT÷s¡ÃH¤ =+~q e÷qe⁄\≈£î Á|üeè‹ÔØ<äèo ˝Àπø
eT+>∑fi¯ø£s¡yÓTÆq MT ø£{≤ø£åeTT dü+J$˙ Wwü<ÛäeTT e+{Ï~. |üsêqTÁ>∑Vü≤ø±]D° ˆˆ 4`51
düeTdü˝Ô Àø£d+ü <ëVü≤` (•eC≤„qÁ|üuÀ<Ûeä TT #˚‘)· »qàã+<Ûeä TT\qT Á‘Ó+#·T≈£îqï MTe+{Ï
‘ê|üÁ‘·j·TeTVü‰q\' ˆ dæ<|∆ä ⁄ü s¡Twüß\T, uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq Ç˝≤ dü+#·]+#·T≥ Ç‘·sT¡ \ qT<ä]∆ +#·T≥πø
‘·«‘·Œ<ë+ãTø£D≤kÕ«<ë‘Y >∑<ë!
ñ|üXÊeT´‹ <˚Væ≤HêyéT ˆˆ 4`49 ‘·«qTàU≤Á#√Ã¤‘·T$T#êÃ¤$T
düeTdüÔ e÷qyê[ì (<˚Vü≤<Ûës¡T\qT) <äVæ≤+∫y˚j·TT#·Tqï dæ<ë∆+‘·+ ÁX¯ó‹düeTà‘·yéT ˆ
‘ê|üÁ‘·jT· eTqT Á|üfij
¯ ÷· –ï MT bÕ<√<äø_£ +<äTe⁄\qT ùd$+∫q+‘· düs¡«»„ e<ä y˚T kÕøå±‘Y
e÷Á‘·eTTqH˚ #·\ã¢ &ÉT (ñ|üX$¯ T+#·T)#·Tqï~. XË’e+ düsê«s¡úkÕ<Ûäø£yéT ˆˆ 4`52
πsDTø£+ ‘ê«+ $C≤Hê$T düs¡«E„˝…’q πsDTø£>∑DÒX¯«sê! ÁX¯ó‹düeTà‘·eTT, düsê«;Ûwüº
>∑DHê<∏ä+ •eÁ|æj·TyéT ˆ Á|ü<ëj·Tø£eTT, •edü+u+<Ûeä TT nsTTq (Ms¡Xe’Ë ) dæ<ë∆+‘·eTTqT MTqT+&ç
ners¡í$Te÷+ uÛÑ÷$TyéT ‘Ó*j·T<ä\#·T≈£îHêïqT. n+<äTe\q kÕøå±‘·TÔ MTπs Hê≈£î uÀ~Û+#·e\dæq~>±
eT<äqTÁ>∑Vü≤ø±+ø£åj·÷ ˆˆ 4`50 ÁbÕ]ú+#·T#·THêïqT.
qqTï nqTÁ>∑V≤æ +#·T dü+ø£\ŒeTT‘√ á uÛ÷Ñ eT+&É\eTTq≈£î dü<ä´' dæ~∆ø£s¡+ |ü⁄+kÕyéT
@‘Ó+∫q $TeTTà |üse¡ T•e⁄ìø£‘´· +‘· Á|æjT· T\sTTq sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T\ì düs¡«jÓ÷^+Á<äùd$‘·yéT ˆ
‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. <äTsê#ê¬s’s¡HêÁ|òü÷‘·yéT
uÛÑyê<äèXÊHê+ dæ<ë∆HêyéT d”«ø£è‘·+ y˚<äy˚~_Û' ˆ
Á|üuÀ<Ûä<Ûä«düÔ»qàHêyéT ˆ •yê‘Ó’àø£éTVü‰uÀ<Ûä `
dü+Á|ü<ëj·TÁ|ües¡Ôø£yéT ˆˆ 4`53
$ìq eTs¡Tø£Då y˚T e÷qe⁄\≈£î dæ~ì∆ Á|ükÕ~+#·Tq~, düeTdüÔ •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ sπ DTø±>∑d´Ôü <äsÙ¡ qÁ|üd+ü >√ HêeT
jÓ÷^+Á<äT\#˚‘· d”«ø£]+#·ã&çq~, <äTsêàs¡TZ\≈£î <äTkÕ‡<ÛäýÓTÆq~, #·‘T· s¡'ú |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
y˚<ä$<äT#˚‘· Ä<ä]+#·ã&ÉTq~ nsTTq •eJyÓ’ø£éTTqT uÀ~Û+#·T z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
dü+Á|ü<ëj·TeTTqT Hê≈£î uÀ~Û+#·TeTì y˚&ÉT#·THêïqT. l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä*
ñø±Ô« uÛÑyêHé düø£\˝Àø£eTôVA|üø±s¡yéT •yê<Ó«’ ‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT,
dæ<ë∆+‘·dü+Á>∑Vü≤eTHê<äè‘·u≤Vü≤´‘·+Á‘·¡yéT ˆ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªlπsDTø±>∑düÔ´<äs¡ÙqÁ|üdü+>∑µeTqT Hê\T>∑e
dü<ä´' ø£è‘ês¡úsTT‘·TeTs¡Ω‹ ~e´jÓ÷–Hé
HêHê>∑eTÁX¯eDe]Ô‘·dü+X¯j·T+ e÷yéT ˆˆ4`54
P
(` edü+‘·‹\ø£yTé )
z π s DTø£ > ∑ D Ò X ¯ « sê! ˝Àø£ e TT˝Àì Jesêdü T \+<ä ] ≈£ î
ñ|üø]£ +#·T#·T, (y˚<$ä s¡T<äe∆ TT˝…q’ ) Ç‘·s¡ ‘·+Á‘·eTT\qT |ü]Vü≤]+#·T#·T,
dæ<ë∆+‘·kÕs¡eTTqT uÀ~Û+#·T≥<ë«sê $$<Ûë>∑eTeTT\ n<Ûä´j·TqeTT
e\q dü + <˚ V ü ≤ eTT\‘√ dü ‘ · e T‘· e Te⁄‘· T qï qqTï yÓ + ≥H˚
nqTÁ>∑V≤æ +‘·Ts¡T>±ø£!
Ç‹ n>∑düÔéTTìe#·q+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
n>∑düÔéTTì |ü\T≈£î\TeTT–dæq$.
z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
|ü+#·eT' |ü]#˚Ã¤<ä' 91
|ü+#·eT' |ü]#˚Ã¤<ä' •eC≤„qø£s¡+ eπøå´

dæ<ë∆+‘·+ ÁX¯óDT kÕ<äs¡yéT ˆˆ 5`2
nsTT<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT lπsDTø£\ ñ|ü<X˚ e¯ TT :
uÛÑø£Ôdüú˝Ò |æ+&Édüú˝≤~düú\Á‘·j·TÁ|üdü+>∑' düø\£ Ä>∑eTeTT\ bÕs¡+>∑‘T· &Ée⁄, eTTìÁX‚wßü &˜ eÉ ⁄ nsTTq z
uÛÑø£Ôdüú\eTTq+<ä* |æ+&Édüú˝≤~uÛÑø£Ôdüú˝Á‘·j·TÁ|üdü+>∑eTT n>∑d´Ôü eTVü≤Ø¸! •eC≤„qeTTqT Á|üuÀ~Û+#·T dæ<ë∆+‘·XÊÅdeÔü TTqT #Óô|Œ<äqT
Ä<äse¡ TT‘√ Ä\øÏ+#·TeTT.
(77 XÀ¢ø£eTT\T)
n>∑düÔ´ K\T dæ<ë∆+‘ê
1. dæ<ë∆+‘·ø£<∏äqyéT $U≤´‘ê s¡T∫uÛÒ<ä‘·' ˆ
dæ<ë∆+‘·|ü]#·j·TeTT _ÛHêï#ês¡düe÷j·TTø±Ô
n<∏ë>∑düÔ´ e#·' ÁX¯ó‘ê« _ÛHêïs¡úÁ|ü‹bÕ<äø±' ˆˆ 5`3
πsDTø√ >∑DHêj·Tø£' ˆ z n>∑düÔ´ eTVü≤Ø¸! n_Ûs¡T#·T\˝Àì uÛÒ<äeTT e\qqT,
<Ûë´‘ê« ø£åD+ eTVü‰<˚eyéT Ä#ês¡eTT\˝Àì uÛ<Ò eä TT e\qqT, $$<Ûä Á|üj÷Ó »qeTT\qT Á|ü‹bÕ~+#·T
kÕ+ãe÷Vü≤ düe÷Væ≤‘·' ˆˆ 5`1 dæ<ë∆+‘·eTT\T ˝Àø£eTTq nH˚ø£ $<Ûeä TT\T>± ($$<ÛHä êeTeTT\‘√) Á|üd~æ ì∆
#Ó+~j·TTqï$.
n>∑düÔéTVü≤s¡T¸\ $q‹ì $qï lπsDTø£ >∑DÒX¯«s¡T\T ˇø£
ø£åDø±\eTT ñe÷|ü‹ì <Ûë´ì+∫ Á|üdüqïeTT>± Ç˝≤ #Ó|üŒkÕ>±s¡T. kÕ+K´+ jÓ÷>∑' bÕ+#·sêÁ‘·yéT
y˚<ë' bÕX¯ó|ü‘·+ ‘·<∏ë ˆ
lπsDTø£ ñyê#· : @‘êì e÷quÛÑ÷‘êì
n>∑düÔ´! eTTìXÊs¡÷›\! H√|üVü≤Hê´ì j·TTøÏÔ_Û' ˆˆ 5`4
düeTkÕÔ>∑eTbÕs¡>∑ ˆ kÕ+K´XÊÅdeÔü TT, jÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, bÕ+#·sêÁ‘· (Ä>∑eT)eTT,
y˚<äeTT\T (yÓ’~ø£eT‘·eTT) eT]j·TT bÕX¯ó|ü‘·XÊÁdüÔeTT Ç$ nìïj·TT
92 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ |ü+#·eT' |ü]#˚Ã¤<ä' 93
ÁbÕe÷DÏøe£ TT˝…q’ y˚. n+<äTe\q M{Ïì ‘·sÿ¡ eTT #˚‘q· T, j·TT≈£î\Ô #˚‘q· T y˚<Ó’ø£<˚X¯e]ÔuÛÑ´'
‹s¡düÿ]+#·sê<äT (#·T\ø£q #˚j·Tsê<äT). kÕ+U≤´~uÛÀ´ eTVü‰eTTH˚ ˆ
y˚<ä' Á|ü<Ûëq+ düπs«cÕyéT düs¡«y˚<ëqTkÕ]‘ê«‘Y
kÕ+U≤´BHê+ eTVü‰eTTH˚ ˆ XË’e‘·+Á‘·+ $•wü´‘˚ ˆˆ 5`7
y˚<ëqTdüs¡D≤<˚cÕyéT y˚<äeTTq+<ä* ˇø£ uÛ≤>∑eTTqT e÷Á‘·y˚T (Á|üe÷DeTT>±)
ÁbÕe÷D´$T‹ ì•Ã‘·yéT ˆˆ 5`5 n+^ø£]+#·T kÕ+U≤´~XÊÅdeÔü TT\ø£Hêï düeTÁ>∑y<˚ eä TTqT nqTdü]+#·T XËe’
(dæ<ë∆+‘·) XÊÅdeÔü TT $•wüyº TÓ qÆ ~.
z eTVü≤Ø¸! kÕ+U≤´~ XÊÅdüÔeTT\ìï{ÏøÏ y˚<äy˚T Ä<Ûës¡eTT.
y˚<äeTT\qT nqTdü]+∫q+<äTe\qH˚ (kÕ+U≤´~) XÊÅdüÔeTT\ XË’e‘·+Á‘·$T‹ Áb˛ø£ÔyéT
ÁbÕe÷DéTT n+^ø£]+#·ã&çq~. dæ<ë∆+‘êK´+ •y√~‘·yéT ˆ
bÕ+#·sêÁ‘·dü´ kÕ+K´dü´ düs¡«y˚<ës¡ús¡÷|ü‘ê«‘Y
jÓ÷>∑dü´ #· ‘·<∏ë eTTH˚ ˆ ÁbÕe÷D´+ y˚<ä$‘Y dü<ë ˆˆ 5`8
y˚<Ó’ø£<˚•e]Ô‘·«+ •e⁄ì#˚‘· ñ|ü<•˚ +#·ã&çq XËe’ ‘·+Á‘·eTT ªdæ<ë∆+‘·µ (XÊÅd)Ôü eTì
XË’e+ y˚<äeTj·T+ eT‘·yéT ˆˆ 5`6 |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. düs«¡ y˚<ës¡dú «ü s¡÷|üeTsTTq+<äTq Ç~ y˚<eä TTe˝…
ÁbÕe÷DÏøy£ TÓ j
Æ T· Tqï~.
z eTT˙! bÕ+#·sêÁ‘·eTT, kÕ+K´XÊÅdüÔeTT, jÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT `
Ç$ y˚<äeTT\+<ä* (ˇø=ÿø£ÿ) uÛ≤>∑eTTqT e÷Á‘·y˚T Á|üe÷DeTT>± Ä>∑e÷ ãVüQ<Ûë Áb˛ø±Ô'
n+^ø£]+#·T≥#˚‘· @ø£<X˚ e¯ ]ÔqT\qã&çq~. nsTT‘˚ XËe’ (dæ<ë∆+‘·)eTT •y˚q |üs¡e÷‘·àHê ˆ
y˚<eä TTq+‘·{˙Ï Á|üe÷DeTT>± d”«ø£]+∫q+<äTq y˚<eä Tj·TeTì $E„\ XË’e+ bÕX¯ó|ü‘·+ k˛eTyéT
n_ÛeT‘·eTT. ˝≤≈£î\+ #˚‹ uÛÒ<ä‘·' ˆˆ 5`9
|üse¡ ÷‘·Tà&ÉsTTq •e⁄ì#˚‘· ñ|ü<•˚ +#·ã&çq Ä>∑eTeTT\T XËe’ , y˚<äu≤Vü≤´$s√~Û‘ê«‘Y
bÕX¯ó|ü‘,· k˛eT, ˝≤≈£î\ nqT uÛÒ<äeTT\‘√ $$<Ûsä ¡ø£eTT\T>± e⁄qï$. y˚<ädüeTà‘· ñ#·´‘˚ ˆˆ 5`12
‘˚wüß XË’e+ #·‘·Tπs“¤<äyéT ªdæ<ë∆+‘·µ (‘·+Á‘·)eTì |æ\Teã&çq •yê>∑eTeTT y˚<√ø£eÔ TT\sTTq
‘·+Á‘·+ düs¡«$ì•Ã‘·yéT ˆ <Ûsä à¡ eTT\qT nqTdü]+#·T≥ e\q, y˚<(ä u≤Vü≤éTT) $s¡T<äe∆ TT\sTTq
yêeT+ #· <äøÏåD+ #Ó’e #êsê«ø±<äT\ <Ûsä à¡ eTT\qT ìs¡d+æ #·T≥ ˝Ò<ë ‹s¡dÿü ]+#·T≥ e\q,
$TÁX¯+ dæ<ë∆+‘·dü+»„ø£yéT ˆˆ 5`10 y˚<dä eü Tà‘·eTì #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï~.
M{Ï˝À (yÓTT<ä{<Ï sä TTq) XËe’ (XÊÅdeÔü TT) yêeT, <äøDåÏ , $TÁX,¯ dæ<ë∆+‘· y˚<ädæ<ë∆+‘·jÓ÷¬s’ø£ýéT
nqT HêeTeTT\‘√ Hê\T>∑T $<Ûeä TT\ì Ä>∑eTE„\T ìs¡sí TT+#ês¡T. @ø±s¡úÁ|ü‹bÕ<äHê‘Y ˆ
X¯øÏÔÁ|ü<Ûëq+ yêe÷KýéT ÁbÕe÷D´+ dü<äèX¯+ CÒ„j·TyéT
<äøÏåD+ uÛ…’s¡yê‘·àø£yéT ˆ |ü+&ç‘Ó’πs‘·jÓ÷' dü<ë ˆˆ 5`13
dü|üÔe÷‘·è|üs¡+ $TÁX¯yéT y˚<äeTTq+<äT dæ<ë∆+‘·XÊÅdüÔeTTq+<äT ˇπø $wüj·TeTT
dæ<ë∆+‘·+ y˚<ädüeTà‘·yéT ˆˆ 5`11 Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq+<äTq |ü+&ç‘T· \T á s¬ +&ç{˙Ï düe÷qÁ|üe÷DÏø£ eTT\T>±
n+^ø£]+#·T#·THêïs¡T.
X¯øÔÏ ñbÕdüHê Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~ yêeT‘·+Á‘·eTT. uÛs’… y¡ √bÕdüq
Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ <äøÏåD‘·+Á‘·eTT. Áu≤V”≤àyÓTT<ä\sTTq dü|üÔe÷‘·è≈£\ dæ<ë∆+‘êUÒ´ eTVü‰‘·+Á‘˚
ñbÕdüHê Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~ $TÁX¯‘+· Á‘·eTT. y˚<dä eü Tà‘·eTsTTq ‘·+Á‘·eTT ø±$Tø±<˚´ •y√~‘˚ ˆ
dæ<ë∆+‘·‘+· Á‘·eTT. ì]›wüºeTT‘·Ôπs uÛ≤π>
y˚<ä<Ûäsêà_Û<ÛësTT‘ê«‘Y Ms¡XË’eeT‘·+ |üs¡yéT ˆˆ 5`14
dæ<ë∆+‘êK´' •yê>∑eT' ˆ •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq ø±$Tø±>∑eTeTT‘√ Äs¡+uÛÑyÓTÆ
yê‘·T˝≤>∑eTeTT‘√ n+‘·eT>∑T ªdæ<ë∆+‘·µ eTqT ù|s¡ Á|üdæ<ä∆eTsTTq
eTVü‰‘·+Á‘·eTTq+<ä* e⁄‘·sÔ (¡ ∫es¡)uÛ≤>∑eTTq ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ Ms¡Xe’Ë eT‘·eTT nH˚HÓ’e ìs¡TπøÔq
Á|ü‹bÕ~+#·ã&ç e⁄qï~. Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡' düàè‘·' ˆˆ 5`17
$<ë´j·÷+ •es¡÷bÕj·÷yéT @ ø±s¡DeTT#˚‘· á $<ä´˝À (‘·qàj·TT&Ó)’ s¡$T+#·T#·T, ùV≤j·TyÓTqÆ
$X‚cÕÁ<äeTD+ j·T‘·' ˆ e÷j·TqT ≈£îø£ÿe˝… <ä÷s¡eTT>± ñ+#·T#·THêï&√, n≥Te+{Ïyê&ÉT
‘·kÕà<˚‘˚ eTVü‰uÛ≤>± Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T&Éì ìs¡«∫+#·ã&çHê&ÉT.
Ms¡XË’yê Ç‹ düàè‘ê' ˆˆ 5`15 y˚<ë+‘·»q´+ j·TC≤® „qyéT
•yê‘·àø£eTsTTq $<ä´(C≤„qeTT)˝À mes¡T $X‚wüeTT>± $<˚´‹ |ü]ø°s¡Ô´‘˚ ˆ
s¡ $ T+#· T #· T Hêïs√ n≥Te+{Ï y ês¡ T Ms¡ X Ë ’ e eTVü ‰ ‘· T à\T>± $<ë´j·÷+ s¡eT‘˚ ‘·kÕýéT
düà]+#·ã&ÉT#·THêïs¡T. Ms¡ Ç‘·´_ÛBÛj·T‘˚ ˆˆ 5`18
MX¯uÒ›H√#·´‘˚ $<ë´ y˚<ë+‘·eTT (ñ|üìwü‘T· \Ô ) qT+&ç e⁄‘·ŒqïeTsTTq C≤„qeTT
•eJyÓ’ø£úÀ~Ûø± ˆ ª$<ä´µnì |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. n≥Te+{Ï $<ä´˝À s¡$T+#·Tyê&ÉT
‘·kÕ´+ s¡eT+‘˚ j˚T XË’yê Äq+~+#·Tyê&ÉT ªMs¡µ nqã&ÉT#·THêï&ÉT.
Ms¡XË’yêdüTÔ ‘˚ eT‘ê' ˆˆ 5`16 XË’yÓ’sêàùV≤X¯«¬s’XË’Ãe
(Ms¡Xã¯ e› TT˝Àì) ªMµ nqT nø£så e¡ TT •e`Je⁄\ ◊ø£´‘·qT ø±s¡éT+‘·s¡“Væ≤'Áø£e÷‘Y ˆ
(@ø£‘«· eTTqT) uÀ~Û+#·T $<ä´(C≤„qeTT)qT, ªs¡µ nqT nø£så e¡ TT Ä$<ä´˝À
•y√ eTùV≤X¯«s¡X‚Ã‹
s¡$T+#·Tyê]ì dü÷∫+#·T#·Tqï~. •eJe¬ø’éTTqT uÀ~Û+#·T $<ä´˝À
ìs¡+‘·se¡ TT s¡$T+#·T •euÛÑ≈£îÔ\T Ms¡Xe’Ë ⁄\ì |æ\Teã&ÉT#·THêïs¡T.
Hê‘·´+‘·$TVü≤ _Û<ä´‘˚ ˆˆ 5`19
$<ë´j·÷+ s¡eT‘˚ j·TkÕà‘Y (Ms¡) XËe’ ⁄\#˚‘q· T (Ms¡) e÷ùV≤X¯«s¡T\#˚‘q· T Ä#·]+#·ã&ÉT
ÁøÏjT· (Çwü*º +>√bÕdüq) Áø£eTeTT>± n+‘·s+¡ >∑eTT ãVæ≤s¡+>∑eTT nì
e÷j·÷+ ùV≤j·÷+ X¯«eÁ<äùV≤‘Y ˆ
s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\T. •e⁄q≈£î eTùV≤X¯«s¡Tq≈£î uÛ<Ò eä TT˝ÒqfÒ,¢ Ms¡Xe’Ë eT]j·TT (á$<Ûeä TT>± Ms¡Xe’Ë ⁄\T Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\T Ç<äs› ÷¡ C≤„qT\T,
Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\≈£î |üsd¡ Œü s¡u<ÒÛ eä TT+&É<Tä . (@ø±+‘·eTT˝À Çwü*º +>±s¡Ãq nqTuÛ≤e⁄\T nsTTHê, Ms¡Xe’Ë ⁄&TÉ C≤„ìjÓTÆ ‘·q˝À ‘êqT+fÒ Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT
#˚jT· Tyês¡T Ms¡Xe’Ë ⁄\T. »qkÕe÷qéTTq≈£î e÷s¡ìZ sπ X› e¯ TT #˚j·TT≥≈£î ‘· q nqTuÛ Ñ e C≤„q eTTqT Á|ü | ü +#· e TTq Á|ü d ü ] +|ü # ˚ j · T T≥≈£ î
ãVæ≤s¡+>∑eTT>± Çwü*º +>±s¡Ãq #˚jT· Tyês¡T Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\T. ÁøÏj÷· Á|ü<ëÛ qT&Í‘ê&ÉT)
j·T<∏ë ‘·<∏ë q _Û<ä´+‘˚ Ç‹ dæ<ë∆+‘·ø£<∏äq+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
XË’yê e÷ùV≤X¯«sê n|æ ˆ dæ<ë∆+‘·|ü]#·j·TeTT eTT–dæq~.
•yêÁ•‘˚wüß ‘˚ XË’yê 2. Ms¡XË’yê' wü&˚“¤<ë'
C≤„qj·T»„s¡‘ê qsê' ˆˆ 5`20 Ms¡XË’e⁄\T Äs¡T $<ÛäeTT\T
e÷ùV≤X¯«sê' düe÷U≤´‘ê' Ms¡XË’yêdüTÔ wü&éuÛÒ<ë'
ø£s¡àj·T»„s¡‘ê uÛÑT$ ˆ düú\<Ûäs¡à$uÛÒ<ä‘·' ˆ
uÛÑø±Ô~eéVü‰πsD
‘·kÕà<ëuÛÑ´+‘·πs ≈£îs¡T´'
Áb˛#·´+‘˚ XÊÁdüÔbÕs¡¬>’' ˆˆ 5`22
XË’yê e÷ùV≤X¯«sê ãVæ≤' ˆˆ 5`21
düú\<Ûäs¡àeTTq+<ä* uÛÒ<äeTT\e\qqT, uÛÑø£Ô e÷ùV≤X¯«sê~
•e⁄&TÉ , eTùV≤X¯«s¡T&ÉT m≥T¢ y˚sT¡ ø±s√, Ms¡Xe’Ë ⁄\T, e÷ùV≤X¯«s¡T\T eéVü‰s¡uÛÒ<äeTT\ e\qqT Ms¡XË’e⁄\T Äs¡T$<ÛäeTT\T>± e⁄Hêïs¡ì
≈£L&Ü |üsd¡ Œü s¡+ y˚sT¡ ø±&ÉT. •e⁄ì ÄÁX¯sTT+∫ C≤„qj·T»„s‘¡ T· ˝…q’ e÷qe⁄\T
XÊÅdbÔü Õs¡+>∑‘T· \T #Ó|ü #·THêïs¡T.
ªMs¡ X Ë ’ e ⁄µ\ì ø£ s ¡ à j· T »„ ì s¡ ‘ · T \sTTq yês¡ T uÛ Ñ ÷ ˝Àø£e TTq
ªMs¡e÷ùV≤X¯«s¡Tµ\ì |æ\eã&ÉT #·THêïs¡T. n+<äTe\q Ms¡XË’e⁄\T XÊÁdüÔ+ ‘·T Ms¡XË’yêHêyéT
•e*+>±s¡ÃqqT n+‘·s+¡ >∑eTT˝ÀqT, Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\T ãVæ≤s¡+>∑eTT>±qT wü&ç«<Ûä+ düú\uÛÒ<ä‘·' ˆ
Ä#·]+#Ó<sä T¡ . <Ûäs¡àuÛÒ<ädüe÷jÓ÷>±‘Y
n~Ûø±]$uÛÒ<ä‘·' ˆˆ 5`23
(Äj·÷ düú\eTT\+<äT Ä#·]+#·e\dæq) <Ûäs¡àuÛÒ<äeTT\ #˚‘·,
n≥T\H˚ yê{ÏHê#·]+#·e\dæq n~Ûø±s¡T$kÕ<Ûä≈£î$+<ä* ‘ês¡‘·eT´
uÛÒ<äeTT\#˚‘· (Ms¡XË’eXÊÅdüÔeTT) düú\eTT\qT Äs¡T$<ÛäeTT\T>±
$uÛõÑ +#·T#·Tqï~.
Ä<Í uÛÑø£Ôdüú\+ Áb˛ø£ÔyéT
‘·‘√ e÷ùV≤X¯«s¡düú\yéT ˆ
Á|ükÕ~düú\eTq´‘·TÔ
ÁbÕD*+–düú\+ ‘·‘·' ˆ @ø√‘·Ôs¡X¯‘·düú˝≤ì
X¯s¡Ddüú\e÷U≤´‘·yéT
n+>∑düú˝≤ì`44
wüwü˜yÓTÆø£´düú\+ eT‘·yéT ˆˆ 5`24
yÓTT<ä{~Ï uÛ≈Ñ dÔ£ \úü eTT. ‘·sT¡ yê‘·~ e÷ùV≤X¯«s¡d\úü eTT, eTs=ø£{Ï
Á|ükÕ~düú\eTT. ‘·s¡Tyê‘·~ ÁbÕD*+–düú\eTT. <ëì ‘·s¡Tyê‘·~
X¯sD¡ dü\ú eTT. Äs¡e~ ◊ø£´dü\ú eTT.
q÷{§ø£ÿ düú\eTT\T
Ç‹ Ms¡XË’yê' wü&˚“¤<ë' |ü]düe÷bÕÔ' ˆ n+>∑düú\eTT\T`44
Ms¡XË’e⁄\ Äs¡T($<Ûä) düú\eTT\T eTT–dæq$.
|ü+#·eT' |ü]#˚Ã¤<ä' 103
I. n<∏ä uÛÑø£Ôdüú\yéT
uÛÑø£Ôdüú\eTT
uÛÑø£Ôdüú\+ Á|üeøå±´$T
Á|ü<∏äeT+ ø£\XÀ<ä“¤e ˆ
‘·<äyê+‘·s¡uÛÒ<ë+X¯Ã
düe÷Væ≤‘·eTHê' ÁX¯óDT ˆˆ 5`25
≈£î+uÛdÑ +ü uÛeÑ ⁄&eÉ sTTq n>∑d´Ôü eTVü≤Ø¸! yÓTT≥ºyTÓ T<ä{ uÛøÑ dÔ£ ˝úü eTTqT,
<ëì nyê+‘·s¡düú˝uÛÒ<äeTT\qT #Óô|Œ<äqT. kÕe<ÛëqeTqdüTÿ&ÉyÓ’
Ä\øÏ+#·TeTT.
XË’M uÛÑøÏÔ' düeTT‘·ŒHêï
j·TkÕ´kÂ uÛÑø£Ô ñ#·´‘˚ ˆ
‘·kÕ´qTùw˜j·T<ÛäsêàD≤`
eTTøÏÔs¡“¤ø£Ôdüú\+ eT‘·yéT ˆˆ 5`26
meìj·T+<äT •e⁄ì |ü≥¢ uÛÑøÏÔ ñ‘·ŒqïyÓTÆq<√ yê&ÉT
uÛ≈Ñ î£ &Ô qÉ ã&É‘ê&ÉT. n‘·&TÉ nqTwæ+º #·e\dæq <Ûsä à¡ eTT\qT $e]+#·T dü\ú y˚T
uÛøÑ dÔ£ \úü eTT.
nyê+‘·s¡düú˝≤q´Á‘·
ÁbÕVüQ' |ü+#·<äXÀ‘·Ôe÷' ˆ
|æ+&É‘ê |æ+&É$C≤„q+ s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡Ddüú\eTT, |ü+#êø£ås¡»|üdüú\eTT, uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷düú\eTT,
dü+kÕs¡>∑TDùV≤j·T‘ê ˆˆ 5`27 >∑Ts¡T`*+>±s¡Ãqdü\ú eTT (ñuÛj Ñ T· dü\ú eTT), >∑Ts¡T`*+>∑`»+>∑e÷s¡Ãq dü\ú eTT
(Á‹$<Ûä dü+|ü‹dÔ \úü eTT) >∑Ts¡T`*+>∑` »+>∑eT` Á|ükÕ<äd\úü eTT (#·‘T· ]«<Ûä
Bøå± *+>∑<Ûäè‹XË’Ãe kÕsêj·Tdü\ú eTT) Á‹$<Ûä <ëqdü\ú eTT(k˛bÕ~Û<ëq dü\ú eTT, ìs¡TbÕ~Û<ëq
$uÛÑ÷‘˚s¡|æ <Ûës¡DyéT ˆ düú\eTT, düV≤ü »<ëqdü\ú eTT)
s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D+ |üXÊÃ‘Y á $<ÛäeTT>± düø˝£ ≤>∑eTbÕs¡+>∑‘T· \#˚‘· |ü<Tä HÓ<’ Tä dü˝ú eTT\T
|ü+#êø£ås¡»|üdüÔ<∏ë ˆˆ 5`28 ìπs•› +|ü ã&çj·TTqï$. Á|ü‹ •euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ á dü\ú eTT\qT Á|üjT· ‘·ï
uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷ #Ó’e |üPs¡«ø£eTT>± Ä#·]+#·T≥j˚T n‘·ì ø£seÔ¡ éTT.
>∑Ts√]¢+>∑dü´ #ês¡ÃqyéT ˆ 1. n<∏ä |æ+&Édüú\yéT
»+>∑eTdü´ ‘·<∏ë ùV≤ćÕyéT |æ+&Édüú\eTT
Á|ükÕ<äd”«ø£è‹düÔ<∏ë ˆˆ 5`29
ãVüQ»qàø£è‘Ó’' |ü⁄D…Æ´'
nÁ‘· <ëqÁ‘·j·T+ Áb˛ø£ÔyéT Á|üø°åDÒ bÕ|ü|ü+»πs ˆ
k˛bÕ~Ûìs¡TbÕ~Ûø£yéT ˆ X¯ó<ë∆+‘·'ø£s¡D√ <˚V”≤
düVü≤»+ #˚‹ ì]›wüºyéT |æ+&ÉX¯uÒ›q ^j·T‘˚ ˆˆ 5`32
düeTkÕÔ>∑eTbÕs¡¬>’' ˆˆ 5`30
nH˚ø£ »qàeTT\+<äT #˚dTü ≈£îqï |ü⁄D´$X‚weü TT e\q bÕ|üeTqT
@‘êì •euÛÑø£Ôdü´ |ü+»s¡eTT HêX¯qyÓTÆb˛>± X¯ó<ä∆yÓTÆq n+‘·'ø£s¡DeTTqT ø£*–q <˚Væ≤
ø£s¡Ôyê´ì Á|üj·T‘·ï‘·' ˆ 5`31 (Je⁄&ÉT) ª|æ+&ÉµeTqT X¯ã›eTT‘√ |æ\eã&ÉT‘·THêï&ÉT.
uÛÑø£Ôdüú\eTT˝À |ü<äTHÓ’<äT nyê+‘·s¡düú˝eTT\Tqï$. (n$
es¡Tdü>±) |æ+&Édüú\eTT, |æ+&ÉC≤„qdüú\eTT, dü+kÕs¡ùV≤j·Tdüú\eTT, •eX¯øÏÔdüeTT‘·ŒH˚ï
>∑Ts¡Tø±s¡TD´düú\eTT, *+>∑<Ûës¡Ddüú\eTT, $uÛÑ÷‹<Ûës¡Ddüú\eTT, Á|ü|ü+#˚-dæàHé $•wü´‘˚ ˆ
|ü⁄D≤´~Ûø£' ø°åDbÕ|ü' e÷sT÷ eTùV≤X¯«s¡ùdÔcÕyéT

X¯ó<ë∆‘êà |æ+&ÉHêeTø£' ˆˆ 5`33 Áù|s¡ø√ Vü≤è~ dü+dæú‘·' ˆˆ 5`35
•e`X¯≈£îÔ\ dü+>∑eTeTT‘√ s¡÷bı+~q á Á|ü|ü+#·eTTq Ä Je⁄&˚ <˚e, |üø,åÏ eTqTwü´ yÓTT<ä\sTTq (84 \ø£\å ) JeC≤‘·T\
n~Ûø|£ ⁄ü Dé+‘·T&ÉT eT]j·TT bÕ|üeTTqT q•+|ü#d˚ Tü ≈£îqï X¯ó<ë∆‘T· à&Óq’ s¡÷|üeTT\˝À eédæ‘ú T· &Ój ’ T· THêï&ÉT. e÷j·T nqT X¯ø‘ÔÏ √ ≈£L&ÉT≈£îqï
Je⁄&ÉT ª|æ+&ÉµeTqT ù|s¡ Á|ü‘˚´ø£eTT>± >∑T]Ô+|üã&ÉT#·THêï&ÉT. |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT JeC≤‘·T\ìï{Ïø° Áù|s¡≈î£ &Ó,’ Ä Je⁄\ Vü≤è<äj·TeTT\˝À
HÓ\ø=ìj·TTHêï&ÉT.
@ø£ @e •e' kÕøå±‘Y
∫<ëq+<äeTjÓ÷ $uÛÑT' ˆ #·+Á<äø±+‘˚ j·T<∏ë ‘√j·TyéT
ì]«ø£˝ÀŒ ìsêø±s√ dü÷s¡´ø±+‘˚ j·T<∏ë-q\' ˆ
ìs¡TZD√ ìÁwüŒ|ü+#·ø£' ˆ ;CÒ j·T<∏ë-+≈£îs¡' dæ<ä∆'
nHê<ä´$<ë´dü+ã+<Ûë‘Y ‘·<∏ë‘·àì •e' dæú‘·' ˆˆ 5`36
‘·<ä+XÀ JeHêeTø£' ˆˆ 5`34 #·+Á<äø±+‘·•\˝À ˙s¡T ñqï≥Tº, dü÷s¡´ø±+‹•\˝À n–ïe⁄qï≥Tº,
$‘·qÔ eTT˝À yÓTT\ø£e⁄qï≥Tº, Jyê‘·à˝À •e⁄&TÉ (|üse¡ ÷‘·Tà&ÉT)Hêï&ÉT.
ˇø£ÿ&˚ nsTTq •e⁄&ÉT ∫<ëq+<äeTj·TT&ÉT, düs«¡ yê´|ü≈î£ &ÉT
($uÛTÑ e⁄), ì]«ø£\TŒ&ÉT (edüTXÔ S¯ qýÓTÆ X¯ãC› ≤„Hêe\+_jÓTÆ q eTH√eè‹Ô Ä‘·à‘·«MTX¯«s¡‘·«+ #·
ø£\yê&ÉT), ìsêø±s¡T&ÉT, ìs¡TDZ T&ÉT (dü‘«Ô· `s¡»`‘·y÷Ó >∑TDeTT\ ø£r‘·T&ÉT), ÁãVü≤àDÒ´ø£Á‘· ø£*Œ‘·yéT ˆ
ìÁwüŒ|ü+#·≈î£ &ÉT (e÷sTTø£ Á|ü|+ü #·XS¯ qT´&ÉT) nsTT e⁄Hêï&ÉT. kÕøå±‘Y _+ã‘·«+ Á|ü‹_+ã‘·«yéT
•e⁄ìjÓTTø£ÿ n+X¯yT˚ nHê~ nsTTq n$<ë´dü+ã+<Ûeä TT #˚‘· ªJe⁄&ÉTµ j·T<∏ë |üPwüDÏ ø£*Œ‘·yéT ˆˆ 5`37
nì ˝Àø£eTTq |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
_+ã‘·«eTT Á|ü‹_+ã‘·«eTT ˇø£ÿ dü÷s¡T´&ç˝ÀH˚ ø£*Œ+∫qfÒ¢
<˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~ Jyê‘·à‘·«eTT (Ä‘·à‘·«eTT) |üse¡ ÷‘·à‘·«eTT (áX¯«s¡‘«· eTT) s¬ +&ÉTq÷ ˇπø
C≤‹uÛÒ<˚ eédæú‘·' ˆ ÁãVü≤àeTTq ø£*Œ+#·ã&çq$.
>∑TDÁ‘·j·T$uÛÒ<˚q |üs¡‘·‘·Ô«eTjÓ÷bÕ~Û'
|üs¡‘·‘˚Ô« ∫<ë‘·àì ˆ ÁãVü≤à#Ó’‘·q´MTX¯«s¡' ˆˆ 5`40
uÛÀø£Ôè‘·«+ #Ó’e uÛÀ»´‘·«+ ø=+#ÓeTT dü‘«Ô· >∑TDeTT, ø=+#ÓeTT s¡CÀ>∑TDeTT\ (ñbÕ<ÛTä \)
Áù|s¡ø£‘·«+ #· ø£*Œ‘·yéT ˆˆ 5`38 ø£\sTTø£ e\q s¡÷bı+~q edüTeÔ ⁄ ªuÛÀø±Ôµ nì, n‘·´+‘· ‘·y÷Ó >∑TDeTTqT
|üs¡‘·‘·Ô«eTsTTq X¯ó<ä∆#Ó’‘·qéTTq+<äT dü‘êÔ«~ >∑TDÁ‘·j·T ñbÕ~Û>± >∑*– s¡÷bı+~q edüTeÔ ⁄ ªuÛÀ»´µeTì, X¯ó<äd∆ ‘ü «Ô· >∑TDeTTqT
uÛ<Ò eä TTe\q uÛÀø£èÔ ‘·«eTT, uÛÀ»´‘·«eTT eT]j·TT Áù|s¡ø‘£ «· eTT\T(eT÷&ÉTqT) ñbÕ~Û > ± ø£ * –q ÁãVü ≤ à#Ó ’ ‘ · q édü T Ô e ⁄ ªáX¯ « s¡ T &É µ qTù|s¡ ¢ ‘ √
ø£*Œ+#·ã&çHêsTT. |æ\Teã&ÉT#·Tqï$.
>∑TDÁ‘·j·÷‹àø± X¯øÏÔ' uÛÀø±Ô uÛÀC´+ Áù|s¡sTT‘ê

ÁãVü≤àìcÕ˜ düHê‘·˙ ˆ edüTÔÁ‘·j·T$T<ä+ düàè‘·yéT ˆ
‘·<Ó’«wüe÷´‘Y düeTT‘·ŒHêï nK+&˚ ÁãVü≤à#Ó’‘·H˚´
‘·dæàHé edüTÔÁ‘·j·÷_Û<Ûë ˆˆ 5`39 ø£*Œ‘·+ >∑TDuÛÒ<ä‘·' ˆˆ 5`41
|üsÁ¡ ãVü≤àeTTq düHê‘·qeTT>± (nHê~>± n$uÛ≤»éTT>±) e⁄+&ÉT nK+&ÉyTÓ qÆ ÁãVü≤à#Ó‘’ q· éTT dü‘ê«~ >∑TDuÛ<Ò eä TT\#˚‘· uÛÀø±Ô
Á‹>∑TD≤‘·àø£ X¯ø,ÔÏ ‘·qj·T+<ä* dü‘êÔ«~>∑TDeTT\ yÓw’ eü TéTT (‘·s‘¡ e· TuÛ≤eeTT) (Je⁄&TÉ ) uÛÀ»éTT ($wüjT· Á|ü|+ü #·eTT) eT]j·TT Áù|s¡≈î£ &ÉT (áX¯«s¡T&ÉT)
e\q eT÷&ÉT edüTeÔ ⁄\T>± |ü]D$T+#·T#·Tqï~. nqT eT÷&ÉT edüTeÔ ⁄\T>± ø£*Œ+#·ã&çq~.
øÏ+∫‘·‡‘·Ô«s¡CÀs¡÷|üyéT nÁ‘· Áù|s¡sTT‘ê X¯+uÛÑT'

uÛÀø£Ôèdü+»„ø£eTT#·´‘˚ ˆ X¯ó<√∆bÕ~Ûs¡àùV≤X¯«s¡' ˆ
n‘·´+‘·‘êeTk˛bÕ~Û' dü$TàÁXÀbÕ<Ûäj·T' düπs«
uÛÀ»´$T‘·´_ÛBÛj·T‘˚ ˆ uÛÀø±Ôs¡' |üX¯e' düàè‘ê' ˆˆ 5`42
Çø£ÿ&É Áù|s¡≈î£ &Óq’ X¯+uÛTÑ e⁄ X¯ó<√∆bÕ~ÛjT· Tø£&Ô q’Ó +<äTq eTùV≤X¯«s¡T&Éì nX¯ó<√∆bÕ~Ûs¡ù|éyéT
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. $TÁX¯ ñbÕ<ÛTä \qT ø£*–, uÛÀø£\Ô sTTq düeTdüÔ Je⁄\T n$<ë´ÁX¯j·TyÓ÷Væ≤˙ ˆ
|üXó¯ e⁄\ì |æ\Teã&ÉT‘·THêïs¡T. n$<ë´X¯øÏÔuÛÒ<˚q
uÛÀ»éTe´ø£Ô$T‘·T´ø£ÔyéT Jyê ãVüQ$<Ûë' düàè‘ê' ˆˆ 5`45
X¯ó<ä∆‘êeTdüs¡÷|üø£yéT ˆ n<˚$<ÛäeTT>±H˚ nX¯ó<√∆bÕ~Û nsTTq n$<ë´(X¯øÏÔ) ‘êqT
düs¡«»„' Áù|s¡ø£' X¯+uÛÑT' ÄÁX¯sTT+∫q Je⁄ìô|’ ‘·q yÓ÷Vü≤eTTqT Á|üd]ü +|üCj Ò T· TqT. á n$<ë´X¯øÔÏ
øÏ+∫CÀ„ Je ñ#·´‘˚ ˆ j·T+<ä* uÛ<Ò eä TT\ e\q Je⁄\T nH˚ø£ $<Ûeä TT\>∑T#·THêïs¡ì #Ó|Œü ã&çq~.
n‘·´+‘·>∑÷&ÛÉ#Ó’‘·qýéT
e÷j·÷X¯øÏÔeXÊBXÀ
»&ÉeTe´ø£ÔeTT#·´‘˚ ˆˆ 5`43
HêHêeT÷]Ô<Ûäs¡' Á|üuÛÑT' ˆ
X¯ó<ä∆ ‘·y÷Ó s¡÷|üeTsTTq uÛÀ»éTT ($wüjT· Á|ü|+ü #·eTT) ne´ø£eÔ Tì
|æ\Teã&ÉT‘·Tqï~. Áù|s¡≈î£ &Óq’ X¯+uÛTÑ e⁄ ªdüs«¡ E„&µÉ ì, n\ŒE„&sÉ TTqyê&ÉT düs¡«»„' düs¡«ø£sêÔ #·
ªJe⁄&Éµì, n‘·´+‘· >∑÷&Û#É ‘’Ó q· ´s¡÷|üeTsTTq »&É|<ü ës¡eú TT (uÛÀ»éTT) ì‘·éTTø√Ô eTùV≤X¯«s¡' ˆˆ 5`46
ªne´ø£µÔ eTì |æ\Teã&ÉT#·Tqï$. düs¡«düeTs¡Tú&ÉsTTq áX¯«s¡T&ÉT e÷j·÷X¯øÏÔì ñbÕ~Û>±
ñbÕ~Û' |ü⁄qsêU≤´‘·' bı+~q|ü&ÉT nH˚ø£ $<Ûeä TT˝…q’ ©˝≤eT÷]Ô (dü<√Ć≤‘ê~ ©˝≤$Á>∑V≤ü )
X¯ó<ë∆X¯ó<ä∆$uÛÒ<ä‘·' ˆ s¡÷|üeTT\qT <Û]ä +#·T#·THêï&ÉT. á eTùV≤X¯«s¡T&ÉT düs«¡ E„&TÉ , düs«¡ ø£sêÔ,
X¯ó<√∆bÕ~Û' |üsê e÷j·÷ ì‘·éTT≈£î&Ô TÉ nsTT e⁄Hêï&ÉT.
kÕ«ÁX¯j·÷ yÓ÷Vü≤ø±]D° ˆˆ 5`44 øÏ+∫‘·ÿsêÔ #· øÏ+∫CÀ„
ñbÕ~Û X¯ó<äe∆ TT nX¯ó<äe∆ TT nqT uÛ<Ò eä TT\‘√ s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\T. ã<√∆-Hê~X¯Øs¡yêHé ˆ
X¯ó<√∆bÕ~Û nsTTq eTVü‰e÷j·÷ (X¯ø)ÔÏ ‘êqT ÄÁX¯jsTT+∫q áX¯«s¡Tìô|’ n$<ëýÓ÷Væ≤‘ê Jyê
(m≥Te+{Ï) yÓ÷Vü≤eTTqT Á|üd]ü +|üC≤\<äT. ÁãôV’≤àø£Ć≤„qe]®‘ê' ˆˆ 5`47
nHê~>± X¯Øsê_Ûe÷ìjÓTÆ , ÄDyê~eT\bÕX¯ã<äT&∆ q’Ó Je⁄&ÉT @‘˚cÕ+ <˚Væ≤Hê+ kÕø°å
øÏ+∫‘Y ø£s¡Ôè‘·«eTTqT n\Œ»„‘·«eTTqT ø£*– ñHêï&ÉT. n≥Te+{Ï Áù|s¡ø£' |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆ
n$<ëýÓ÷Væ≤‘·T˝…q’ Je⁄\T ÁãôV≤’ àø£Ć≤„qs¡V≤æ ‘·T˝…’ j·TT+<äTs¡T. @‘˚cÕ+ ÁuÛÑeT‘ê+ ì‘·ýéT
|ü]ÁuÛÑeT+‹ dü+kÕπs ø£s¡àj·T+Á‘·ìj·T+Á‘·DÒ ˆˆ 5`50
ì»ø£sêàqTkÕs¡‘·' ˆ Áù|s¡≈î£ &Óq’ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT <˚V≤ü <Ûës¡T\sTTq Je⁄\+<ä]˝Àq÷
<˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~ kÕøÏså ÷¡ |ü⁄&Ó’ e⁄+{≤&ÉT. dü+kÕs¡(#·Áø£eTT)˝À nqTì‘·éTT ‹s¡T>∑T‘·Tqï
HêHêjÓ÷ì$uÛ<Ò ‘ä '· ˆˆ 5`48 Je⁄\ ø£sà¡ j·T+Á‘·eTT\qT Ä |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&˚ ìj·T+Á‹+#·TqT. (áX¯«s¡T&ÉT
(á Je⁄\T) yê] yê] ø£sêàqTkÕs¡eTT <˚e, |üø,åÏ eTqTcÕ´~ Je⁄\ ø£s¡à\≈£î, kÕøÏå, Áù|s¡≈£î&ÉT eT]j·TT ìj·T+Á‘·≈£î&ÉT ≈£L&Ü
nH˚ø£$<ÛäeTT\sTTq jÓ÷qT\+<äT »ìà+∫ dü+kÕs¡#·Áø£eTT˝À nsTTe⁄Hêï&ÉT).
|ü]ÁuÛ$Ñ T+#·T#·T+<äTs¡T. <˚Væ≤Hê+ Áù|s¡ø£' X¯+uÛÑT'
#·Áø£H˚$TÁø£y˚TD…Æe Væ≤‘·e÷s√Z|ü<˚X¯ø£' ˆ
ÁuÛÑeT+‹ Væ≤ X¯Ø]D' ˆ |ü⁄qsêeè‹Ôs¡Væ≤‘·`
C≤‘ê´j·TTs√“¤>∑yÓ’wüeT´` yÓ÷ø£åe÷s√Z|ü<˚X¯ø£' ˆˆ 5`51
ø±s¡D+ ø£s¡à πøe\yéT ˆˆ 5`49 <˚V≤ü <Ûës¡T˝…q’ Je⁄\≈£î Áù|s¡≈î£ &Óq’ X¯+uÛTÑ e⁄ Væ≤‘·e÷s√Z|ü <˚X≈¯ î£ &ÉT
X¯Øs¡<Ûës¡T˝…’q Je⁄\T #·Áø£eTTq+<ä* ns¡\e˝… (HêHê e÷Á‘·yT˚ ø±≈£î+&Ü |ü⁄qs¡q® à˝Òì yÓ÷ø£eå ÷s¡eZ TTqT ≈£L&Ü ñ
jÓ÷qT\j·T+<äT) ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. á Je⁄\ »qà(C≤‹), Äj·TTwüß¸ (Äj·TT), |ü<•˚ +#·T#·THêï&ÉT.
düTKdü+‘√cÕ<äT\˝Àì ‘ês¡‘e· TéTT\≈£î yê] yê] (|üPs¡«»qà\) ø£sà¡ ˝Ò dü«ø£s¡à|ü]bÕπøq
ø±s¡DeTT\>∑T#·Tqï$. Á|üø°åDeT\yêdüq' ˆ
•eÁ|ükÕ<ëJ®y√-j·TyéT 2. n<∏ä |æ+&ÉC≤„qdüú\yéT

C≤j·T‘˚ X¯ó<ä∆e÷qdü' ˆˆ 5`52 |æ+&ÉC≤„qdüú\eTT
á Je⁄&TÉ ‘·q ø£sà¡ \T |ü]|üø«£ eTsTTq|ü⁄&TÉ (Á‹$<Ûeä TT\sTTq) X¯Øsê‘·à$y˚πøq
eT\yêdüq\T ø£j å T· eTsTTq|ü⁄&TÉ , •e⁄ì nqTÁ>∑V≤ü eTT#˚‘· X¯ó<äe∆ ÷qdüeTT |æ+&ÉC≤„˙ dü ø£<∏ä´‘˚ ˆ
ø£\yê&É>T∑ #·THêï&ÉT. X¯Øs¡y˚Te #êsê«¬ø’'
X¯ó<ë∆+‘·'ø£s¡DÒ Jy˚ Ä‘˚à‹ |ü]ø°s¡Ô´‘˚ ˆˆ 5`55
X¯ó<ä∆ø£s¡à$bÕø£‘·' ˆ X¯Øs¡eTT jÓTTø£ÿ, Ä‘·àjÓTTø£ÿ $y˚øe£ TTqT ‘Ó*dæqyê&ÉT |æ+&ÉC≤„ì
C≤j·T‘˚ •eø±s¡TD≤´‘Y nì |æ\eã&ÉT#·THêï&ÉT. #êsê«≈£î\T X¯Øs¡eTTH˚ Ä‘·à>± |ü]>∑D+Ï #·T#·THêïs¡T.
Á|üdüTŒ¤{≤ uÛÑøÏÔ¬s’X¯«Ø ˆˆ 5`53 Ç+Á~j·÷D≤+ ‘·<∏ë‘·à‘·«yéT
ø£sà¡ |ü]|üø«£ eTT#˚‘· X¯ó<ë∆+‘·'ø£sD¡ T&Óq’ Je⁄ì˝À •eø±s¡TD´ n|ü¬s’' |ü]uÛ≤wü´‘˚ ˆ
Á|üu≤Û eeTT e\q áX¯«s¡Tì j·T+<äT <äè&ÛyÉ TÓ qÆ uÛøÑ ÔÏ ø£\T>∑T‘·T+~. ãT~∆‘·‘·Ô«>∑‘Ó’s¡T“<Ó∆Ì'
»+‘·Ts¡+‘·´X¯Øs√-kÂ ãT~∆sê‘˚à‹ ^j·T‘˚ ˆˆ 5`56
|æ+&ÉX¯u≤›_Û<Û˚j·Tø£' ˆˆ 5`54 eT]ø=+‘·eT+~ Ç+Á~j·TeTT\H˚ Ä‘·à nì #Ó|ü#·THêïs¡T.
á $<Û+ä >± X¯ó<ë∆+‘·'ø£sD
¡ T&Ó’ ª|æ+&Éµ X¯ãe› TTq≈£î yê#·T´&Óq’ ãT~∆‘‘· «Ô· yê<äT\sTTq uÖ<äT\∆ T ãT~∆H˚ Ä‘·à>± uÛ≤$+‘·Ts¡T.
á Je⁄&ÉT ªn+‘·´X¯Ø]µ (#·s¡eT<˚Væ≤) j·Tì #Ó|üŒã&ÉT#·THêï&ÉT. H˚+Á~j·÷D≤+ q <˚Vü≤dü´
Ç‹ |æ+&Édüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ q ãT<˚∆sê‘·à‘ê uÛÑy˚‘Y ˆ
|æ+&Édüú\eTT eTT–dæq~. nVü≤+Á|ü‘·´j·Ty˚<ä´‘ê«‘Y
nqTuÛÑ÷‘·düàè‘˚s¡|æ ˆˆ 5`57
ªÄVü≤+µÁ|ü‘·´j·TeTT‘√ Ä‘·à (nqT |ü<ës¡ú+) ‘Ó*j·Tã&ÉT X¯Øsê‘Y |üè<∏ä>±‘êàqyéT
#· Tqï+<äTqqT, n<˚Ø‹>± nqTuÛÑeeTT eT]j·TT düàè‹ ≈£L&Ü Ä‘·àuÛÑ´' |üè<∏ä^X¯«s¡yéT ˆ
ø£\T>∑T#·Tqï+<äTqqT, Ç+Á~j·TeTT\T>±ì, <˚Vü≤eTT>±ì, ãT~∆>±ì Áù|s¡ø£+ jÓ÷ $C≤Hê‹
Ä‘·àø±C≤\e⁄ (m+<äTe\qq>± n$ nHê‘·à\T >∑qTø£). |æ+&ÉC≤„˙‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 5`60
X¯Øπs+Á~j·TãT~∆uÛÀ´ Ä‘·à X¯Øs¡eTTø£Hêï y˚s¬ q’ <äì, áX¯«s¡T&ÉT Ä‘·à (Jyê‘·à)\ø£Hêï
e´‹]ø£Ô' düHê‘·q' ˆ y˚¬s’qyê&Éì, (n≥Te+{Ï áX¯«s¡T&ÉT) Ä Je⁄\≈£îÁù|s¡≈£î&Éì me&ÉT
Ä‘·àdæú‹$y˚ø° j·T' ‘Ó\TdüTø=qT#·THêï&√ yê&˚ ª|æ+&ÉC≤„ìµ nì ‘Ó*j·Tã&ÉT#·THêï&ÉT.
|æ+&ÉC≤„˙ dü ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 5`58 Ç‹ |æ+&ÉC≤„qdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
X¯Øs¡eTT` Ç+Á~j·TeTT ` ãT~∆ ø£Hêï y˚s¬ q’ düHê‘·qeTsTTq, |æ+&ÉC≤„qdüú\eTT eTT–dæq~.
Ä‘·àjÓTTø£ÿ ndæ‘Ô «· eTTqT $y˚øe£ TT‘√ me&ÉT ‘Ó\TdüTø=qT#·THêï&√, yê&ÉT 3. n<∏ä dü+kÕs¡ùV≤j·Tdüú\yéT
ª|æ+&ÉC≤„ìµ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. dü+kÕs¡ùV≤j·Tdüú\eTT
qX¯«sêDÏ X¯ØsêDÏ ìs¡düÔVü≤è‘·ÿ\+ø£dü´
HêHês¡÷bÕDÏ ø£s¡àD≤ ˆ ì‘ê´ì‘·´$y˚øÏq' ˆ
ÄÁ•‘√ ì‘·´ @yêkÂ dü+kÕs¡ùV≤j·T‘êãT~∆'
Ç‹ »+‘√]«y˚øÏ‘ê ˆˆ 5`59 C≤j·T‘˚ yêdüHêã˝≤‘Y ˆˆ 5`61
X¯Øs¡eTT\T q•+#·Tq$. ø£s¡à\ ‘ês¡‘·eTéTT #˚‘·(Je⁄\T)
Vü≤è<äj·TeTTq+<ä* ø£fi¯+ø£eTTqT ø£&ç–y˚düT≈£îì, ì‘ê´ì‘·´
HêHê$<ÛäeTT˝…’q s¡÷|üeTT\qT <Ûä]+#·T#·THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï X¯Øs¡eTT
(edüT)Ô $y˚øe£ TTqT bı+~q Je⁄ìøÏ yêdüHêã\eTT#˚‘· dü+kÕs¡eTT|ü≥¢
HêÁX¯sTT+∫e⁄qï Ä‘·à ì‘·ýÓTÆq<äì ‘Ó\TdüTø=qT≥j˚T J$jÓTTø£ÿ
ùV≤j·TãT~∆ ≈£\T>∑TqT.
$y˚øe£ TT.
◊Væ≤πø ø£åDÏπø kÂUÒ´ eTVü‰eTVæ≤e÷ì«‘·T&ÉsTTq $wüßeí ⁄ ≈£L&Ü eT‘·‡´, ≈£Ls¡à, esêVü≤,

|ü⁄Á‘·<ësê~dü+uÛÑy˚ ˆ Hês¡d+æ Vü≤, eTqTcÕ´~ »qà\ (ne‘ês¡eTT\)HÓ‹Ô eTs¡DeTTqqTuÛ$Ñ +∫Hê&ÉT.
ø£åsTT‘ê«~j·TT‘˚ dü«πsZ uÛÑ÷‘ê« ø£s¡àeXÊ»®+‘·T'
ø£dü´ yê+#Ûê $y˚øÏq' ˆˆ 5`62 Áu≤Vü≤àD≤~wüß C≤‹wüß ˆ
uÛ≤sê´_&É¶\ e\q ø£\T>∑T ø£åDÏø£eTT\sTTq ÁbÕ|ü+∫ø£ ‘ê|üÁ‘·j·TeTVü‰eVæ≤ï`
düTUeTT\|ü≥¢, eT]j·TT ø£åj·T|ü‘·Hê~ <√wüeTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï dü+‘êbÕ‘Y <äVü≤´‘˚ uÛÑèX¯yéT ˆˆ 5`65
dü«s¡dZ Tü KeTT\|ü≥,¢ $y˚øÏ nsTTqyêìøÏ ø√]ø£ m≥T¢ ≈£\T>∑TqT? »+‘·Te⁄ (Jyê‘·à) ‘·q |üPs¡«»qàeTT\+<ä* ø£sà¡ \qqTdü]+∫
C≤‘·dü´ Væ≤ Á<ÛäTy√ eTè‘·T´' Áu≤Vü≤àD,ø£Áå ‹j·÷~ C≤‘·T\˝À »ìà+∫ (Ä<Ûë´‹àø±~) ‘ê|üÁ‘·jT· eTT\qT
n–ïC≤«\\˝À e÷&ÉÃã&ÉT#·THêï&ÉT. (á XÀ¢ø£eTT˝À Áu≤Vü≤àD≤~
Á<ÛäTe+ »qà eTè‘·dü´ #· ˆ
es¡eí TT\˝À »ìà+#·T≥≈£î yê] yê] |üPs¡«»qàø£sà¡ ˝Ò ø±s¡DeTì #Ó|Œü ã&çq~.
»+‘·Ts¡às¡D»HêàuÛ≤ýéT nsTT‘˚ mes¡T @ es¡íeTTq≈£î #Ó+~qyê¬sH’ ê, *+>∑<ëÛ s¡D, *+>±s¡Ãq\
|ü]ÁuÛÑeT‹ #·Áø£e‘Y ˆˆ 5`63 <ë«sêH˚ *+>∑(•e)dü«s¡÷|ü⁄˝>∑T<äTs¡qT $wüjT· eTTqT ‘·sT¡ yê‹ |ü]#˚Ã<¤ eä TT˝À
|ü⁄{Ïqº yêìøÏ eTs¡DeTT ìX¯Ãj·TeTT. eTs¡D+Ï ∫qyêìøÏ |ü⁄≥Tºø£ •ejÓ÷– •yê#ês¡T´\yês¡T ìs¡÷|æ+#·uÀe⁄#·THêïs¡T. n+<äTe\q dæ<ë∆+‘·
‘·|Œü <äT. n+<äTe\q »qq eTs¡DeTT\≈£î nBÛqT&Óq’ Jyê‘·à(»+‘·Te⁄) •U≤eTDÏ Á>∑+<∏eä TT esêíÁX¯eT<Ûsä ¡àeTT\qT Á|ü‹bÕ~+#·<Tä ).
#·Áø£eTTe˝… |ü]ÁuÛ$Ñ T+#·T#·THêï&ÉT. ø£s¡àeT÷˝Òq <äT'UÒq
eT‘·‡´≈£Ls¡àesêVü‰+¬>’' |”&Éé÷qdü´ <˚Væ≤q' ˆ
qèdæ+Vü≤eTqTC≤~_Û' ˆ Ä<Ûë´‹àø±~Hê ì‘·ýéT
C≤‘˚q ì<Ûäq+ ÁbÕ|üÔyéT ≈£îÁ‘· $ÁXÊ+‹]wü´‘˚ ˆˆ 5`66
$wüßíHê|æ eTVü‰‘·àHê ˆˆ 5`64 ø£sà¡ \eT÷\eTT>± dü+ÁbÕ|üeÔ T>∑T Ä<Ûë´‹àø±~ <äT'UeTT\‘√
ì‘·éTT |”&+ç #·ã&ÉT Jyê‘·Tà\≈£î $ÁXÊ+‹ mø£ÿ&ç~?
Ä<Ûë´‹àø£+ ‘·T Á|ü<∏äeTyéT Ä~Û<Ó’$ø£e÷U≤´‘·yéT

~«rj·T+ #ê~ÛuÛÖ‹ø£yéT ˆ Á>∑Vü≤j·Tøå±~dü+uÛÑeyéT ˆ
Ä~Û<Ó’$ø£eTq´#·Ã <äT'U…’πs‘Ó’s¡Tù|‘·dü´
<äT'KÁ‘·j·T$T<ä+ düàè‘·yéT ˆˆ 5`67 ø£s¡àã<ä∆dü´ <˚Væ≤q' ˆ
Je⁄&çøÏ eT÷&ÉT $<Ûeä TT\sTTq <äT'KeTT\T. n+<äT yÓTT<ä{~Ï dü«s√Z yê j·T~ yê uÛÑ÷eTÚ
Ä<Ûë´‹àø£<äT'KeTT, ¬s+&Ée~ Ä~ÛuÛÖ‹ø£<äT'KeTT, ‘·s¡Tyê‘·~ düTK˝ÒXÀ q $<ä´‘˚ ˆˆ 5`70
Ä~Û<$’Ó ø£<Tä 'KeTT. M{ÏH˚ <äT'KÁ‘·jT· eTT n+<äTs¡T. Á>∑V≤ü <√wüeTT\ e\qqT, uÛ÷Ñ ‘·u‘ÒÛ êfi≤~ X¯≈î£ \Ô e\qqT ø£\T>∑T
Ä<Ûë´‹àø£+ ~«<Ûë Áb˛ø£ÔyéT <äT'KeTT Ä~Û<$’Ó ø£<Tä 'KeTì #Óô|Œ<äsT¡ . á $<Ûeä TT\sTTq eT÷&ÉT
u≤Vü‰úÛÑ´+‘·s¡uÛÒ<ä‘·' ˆ <äT'UeTT\≈£î ˝ÀHÓ,’ ø£sà¡ ã<äT&∆ q’Ó Je⁄(<˚V≤æ )ìøÏ uÛ÷Ñ $Tô|’ >±ì dü«s¡eZ TTq>±ì
yê‘·|æ‘êÔ~»+ <äT'KyéT ˝ÒXe¯ ÷Á‘·yTÓ qÆ düTKeTT ≈£L&Ü ñ+&É<Tä .
u≤Vü≤é÷<Ûë´‹àø£+ eT‘·yéT ˆˆ 5`68 ‘·{Ï‘·T‡ M∫e÷˝≤düT
sê>∑<˚«cÕ~dü+|üqïyéT Á|üB|üdü´ Á|üuÛ≤düT #· ˆ
Ä+‘·s¡+ |ü]ø°s¡Ô´‘˚ ˆ dü+|ü‘·T‡ ø£s¡àeT÷˝≤düT
Ä~ÛuÛÖ‹ø£y˚T‘·~∆ ø£dü´ yê dæús¡‘êeT‹' ˆˆ 5`71
<äT'K+ sêC≤~uÛÑ÷‘·»yéT ˆˆ 5`69 $<äT´\¢‘˝· e˝…, ˙{Ïô|ì’ n\\e˝…, B|ü|⁄ü ø±+‘·T\e˝… |üPs¡«ø£sà¡ \
Ä<Ûë´‹àø£<Tä 'KeTT u≤Vü≤éTT, ÄuÛ´Ñ +‘·se¡ TT nì s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\T. |ò*ü ‘·eTT>± dü+ÁbÕ|üeÔ T>∑T ndæsú e¡ TsTTq dü+|ü<\ä |ü≥¢ me]øÏ e÷Á‘·+
ø£|,üò yê‘·, |æ‘êÔ (~s√>±) <äT\ e\q ø£\T>∑T <äT'KeTT u≤Vü≤ýÓTqÆ Ä<Ûë´‹àø£ dæsú ã¡ T~∆ ø£\T>∑T‘·T+~?
<äT'KeTT. sê>∑<˚«cÕ<äT\ e\q dü+ÁbÕ|üÔeT>∑T <äT'KeTT Ä+‘·]ø£ eT\ø√X‚ X¯Øπs-dæàHé
Ä<Ûë´‹àø£<Tä 'KeTT. bÕ*+#·T Á|uü TÑÛ e⁄\ e\qqT, Á≈L£ s¡»+‘·Te⁄\ e\qqT,
eTVü‰<äT'K$es¡∆H˚ ˆ
|ü+#·u÷ÑÛ ‘·eTT\ e\qqT ø£\T>∑T <äT'KeTT Ä~Û uÛÖ‹ø£<Tä 'KeTT.
‘·&ç<ä+≈£îs¡dü+ø±X‚ nì‘·´ãT<ë∆´ düs¡«Á‘·

ø√ yê s¡T#˚´‘· |ü+&ç‘·' ˆˆ 5`72 yÓ’sê>∑´+ |üs¡eTX¯óï‘˚ ˆˆ 5`75
eT\eT÷Á‘· e TT\ ì\j· T eTT, eTVü ‰ <ä T 'K es¡ ∆ ø £ e TT, X¯ó<ä∆Vü≤è<äj·TT&Ó’q $y˚ø£e+‘·T&ÉT, <äT'Kø±s¡ø£eTT\sTTq
y˚T|òTü eTT\+<ä* yÓTs¡T|ü⁄e˝… ø£Då ø±\eTT Á|üø±•+∫ q•+∫b˛e⁄ á X¯Øs¡eTTq+<äT, uÛ≤sê´_&É\¶ j·T+<äT, ùdïVæ≤‘·T\j·T+<äT, ã+<ÛTä es¡eZ TT
X¯Øs¡eTTqT |ü+&ç‘T· &Óq’ yê&Óe&ÉT Çwü|º &ü ‘É ê&ÉT? q+<äT, <Ûäqø£qø±~ edüTÔe⁄\j·T+<äT, ‘·q ≈£î\|ü<ä∆‘·T\ j·T+<äT
Äì‘·´ãT~∆ø*£ –qyê&Ó,’ M{Ï|≥ü ¢ yÓs’ ê>∑éTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT.
ì‘ê´q+<ä∫<ëø±s¡yéT
Ä‘·à‘·‘·Ô«+ $Vü‰j·T ø£' ˆ $y˚øÏH√ $s¡ø£Ôdü´
$y˚ø° s¡eT‘˚ <˚ùV≤ $wüj˚TcÕ«‘·àsê–D' ˆ
qX¯«πs <äT'KuÛ≤»H˚ ˆˆ 5`73 dü+kÕs¡<äT'K$#˚Ã¤<ä
ùV≤‘Í ãT~∆' Á|ües¡Ô‘˚ ˆˆ 5`76
ì‘·éTT, Äq+<äeTj·TeTT, #Ó‘’ q· ´dü«s¡÷|üeTT nsTTq Ä‘·à
‘·‘«Ô· eTTqT e<ä* $y˚øe£ +‘·T&Óq’ yê&Óe«&É÷ nXÊX¯«‘·eTT, <äT'Kì\j·TeTT (X¯ã`› düŒs¡Ù`s¡÷|ü`s¡d`ü >∑+<Ûeä TT\qT) $wüjT· Á|ü|+ü #·eTT|ü≥¢
nsTTq <˚V≤ü eTTqT nù|øÏ+å #·&TÉ . yÓs’ ê>∑éTTqT bı+~ Ä‘·àj·T+<äqTsê>∑eTT ô|+#·T≈£îqï $y˚øe£ +‘·T&ÉT
dü+kÕs¡<Tä 'UeTTqT düeT÷\eTT>± HêX¯qeTT#˚dTü ø=qT ñbÕj·TeTTqT
$y˚ø° X¯ó<ä∆Vü≤è<äjÓ÷ nH˚«wæ+#·T≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#·TqT.
ì•Ã‘ê‘·àdüTUÀ<äj·T' ˆ
ì‘ê´ì‘·´$y˚øÏq' düTø£è‹q' X¯ó<ë∆X¯j·TkÕ´‘·àH√
<äT'KùV≤‘Í X¯Øπs-dæàHé
ÁãôVAàù|+Á<äeTùV≤+Á<äeTTU´$uÛÑy˚wü«kÕúsTT‘ê+ |üX¯´‘·'ˆ
ø£\Á‘˚ #· düT‘˚wüß #· ˆˆ 5`74
ì‘ê´q+<ä|ü<˚ ìsêø£è‘·»>∑‘·‡+kÕs¡<äT'UÀ<äj˚T
düTVü≤è‘·T‡ ã+<ÛäTeπsZwüß kÕ+uÒ #·+Á<ä•s√eTDÖ düeTT<äj˚T<ä“¤øÏÔs¡“¤e<Ûä«+dæ˙ ˆˆ5`77
<ÛäH˚wüß ≈£î\|ü<ä∆‘Í ˆ - (XÊs¡÷\› $Áø°&‘ç y· Té )
dü‘·ÿs¡à|üsêj·TDT&ÉT, ì‘ê´ì‘·édüTÔ$y˚ø£eTT ø£*–qyê&ÉT, wüwü˜' |ü]#˚Ã¤<ä'
ÁãVü≤à`$wüßí ` eTùV≤+Á<ë~ <˚e‘·\ ◊X¯«sê´~ yÓu’ eÑÛ eTT\qT ôd‘’ e· TT
ndæsú e¡ TT\ì ‘Ó\TdüT≈£îqï Jyê‘·Tàq≈£î ì‘ê´q+<äì\j·TT&ÉT, dü+kÕs¡<Tä 'K Äs¡e |ü]#˚Ã¤<äeTT
ìyês¡≈î£ &ÉT, #·+Á<äXK‚ s¡T&ÉT, bÕs¡«r|ü‹ nsTTq |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì j·T+<äT >∑Ts¡Tø±s¡TD´*+>∑<Ûës¡DÁ|üdü+>∑'
dü+kÕs¡<Tä 'K$<Û«ä +düøy£ TÓ qÆ uÛøÑ ÔÏ n+≈£î]+#·TqT. >∑Ts¡Tø±s¡TD´*+>∑<Ûës¡DÁ|üdü+>∑eTT
Ç‹ dü+kÕs¡ùV≤j·Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ (63 XÀ¢ø£eTT\T)
dü+kÕs¡ùV≤j·Tdüú\eTT eTT–dæq~. 4. n<∏ä >∑Ts¡Tø±s¡TD´düú\yéT
z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹ >∑Ts¡Tø±s¡TD´düú\eTT
l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ ‘·‘√ $y˚ø£dü+|üH√ï
lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ $sê^ X¯ó<ä∆e÷qdü' ˆ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ uÛøÑ dÔ£ ˝úü Ò |æ+&Éd˝úü ≤~ dü\ú Á‘·jT· Á|üd+ü >√ HêeT |ü+#·eT'
õC≤„düT' düs¡«dü+kÕs¡`
|ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
<√wü<Ûä«+düø£s¡+ •eyéT ˆˆ 6`1
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
|ü]X¯ó<ä∆eTqdüTÿ&ÉT (|æ+&ÉX¯ã›yê#·T´&ÉT), $y˚ø£dü+|üqTï&ÉT
l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* (|æ+&ÉC≤„qX¯ãy› ê#·T´&ÉT), yÓs’ ê>∑úÛ≤eX¯sD¡ T&ÉT (dü+kÕs¡ ùV≤j·Tdü\ú yê#·T´&ÉT)
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´ nsTTq kÕ<Û≈ä î£ &ÉT dü+kÕs¡eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q düeTdü<Ô √wü<«äÛ +dü≈î£ &Óq’
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT •e⁄ì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e\j·TTqqï >±&ÛyÉ TÓ qÆ Ç#·Ã‘¤ √, >∑Ts¡Te⁄qT
nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªuÛÑø£Ôdüú\eTTq+<ä* |æ+&Édüú˝≤~ ÄÁX¯sTTkÕÔ&TÉ .
dü\ú Á‘·jT· Á|üd+ü >∑eTµqT nsTT<äe |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~.
ñô|’‹ ˝Àø£$U≤´‘·yéT
W ˝ÀuÛÑyÓ÷Vü≤$e]®‘·yéT ˆ
126 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ wüwü˜' |ü]#˚Ã¤<ä' 127
Ä‘·à‘·‘·Ô«$#ês¡»„yéT uÛÑk˛à<ä÷∆\qìcÕí‘·yéT
$eTTø£Ô$wüj·TÁuÛÑeTyéT ˆˆ 6`2 uÛÑdüà‘·‘·Ô«$y˚øÏqyéT ˆ
˝Àø£Á|üd<æ Tä &∆ TÉ ,˝ÀuÛyÑ ÷Ó Vü≤eTT\T ˝Òìyê&ÉT, Ä‘·à‘·‘«Ô· eTTqT #·øÿ£ >± Á‹|ü⁄+Á&É<Ûës¡D√‘·ÿ+sƒ¡yéT
‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT, ÁbÕ|ü+∫ø£ ÁuÛeÑ T\ qT+&ç $&ÉTe&çqyê&ÉT` <Ûäè‘·s¡TÁ<ëø£åe÷*ø£yéT ˆˆ 6`5
•edæ<ë∆+‘·‘·‘·Ô«»„yéT uÛkÑ ˛à<ä÷\∆ qÁøÏjT· ˝À ìcÕí‘T· &ÉT, uÛdÑ àü ‘·‘«Ô· $~‘·T&ÉT, Á‹|ü⁄+Á&É
∫Ûqïdü+<˚Vü≤$ÁuÛÑeTyéT ˆ <Ûës¡D˝À n‘ê´dü≈î£ &Ô TÉ , s¡TÁ<ëø£eå ÷\\qT <Û]ä +∫qyê&ÉT `
düs¡«‘·+Á‘·Á|üjÓ÷>∑»„yéT *+>∑<Ûës¡Ddü+j·TTø£ÔyéT
<Ûë]àø£+ dü‘·ýê~qyéT ˆˆ 6`3 *+>∑|üPC≤|üsêj·TDyéT ˆ
XËe’ dæ<ë∆+‘·eTTqT n<Û´ä j·TqeTT #˚dqæ yê&ÉT, dü+<˚V≤ü ÁuÛ≤+‘·T\qT *+>±+>∑jÓ÷>∑‘·‘·Ô«»„yéT
‘=\–+#·T≈£îqïyê&ÉT, düeTdüÔ XËy’ ê>∑eT‘·+Á‘·Á|üj÷Ó >∑eTT\qT m]–qyê&ÉT, ìs¡÷&ÛÜ<Ó’«‘·yêdüqyéT ˆ
<Ûsä à¡ ìwüß&˜ TÉ , dü‘´· yê~ ` *+>±+>∑düú\uÛÒ<ä»„yéT
≈£î\Áø£e÷>∑‘ê#ês¡yéT l>∑Ts¡T+ •eyê~qyéT ˆˆ 6`6
≈£îe÷sêZ#ês¡e]®‘·yéT ˆ *+>∑<ëÛ ] nsTTqyê&ÉT, *+>∑|Pü C≤|üsêj·TDT&ÉT, *+>±+>∑j÷Ó >∑
•e<Ûë´q|üs¡+ XÊ+‘·yéT ‘·‘«Ô· eTTqT m]–qyê&ÉT, •yê<Ó«’ ‘·u≤Û eHêìwüß&˜ TÉ , *+>∑d\úü `n+>∑d\úü
•e‘·‘·Ô«$y˚øÏqyéT ˆˆ 6`4 uÛÒ<äeTTqe>∑‘·eTT #˚düT≈£îqïyê&ÉT, •e‘·‘·Ô«eTTqT uÀ~Û+#·Tyê&ÉT,
wü&TÉ DZ XÆ … «¯ s¡´dü+|üqTï&ÉsTTq >∑Ts¡Te⁄qT kÕ<Û≈ä î£ &ÉT •wüúÛ≤eq‘√ ÄÁXs¯ TT+#·e˝…qT.
>∑Ts¡Te+X¯Áø£eTeTT qT+&ç dü+Áø£$T+∫q dü<ë#ês¡d+ü |üqTï&ÉT,
<äTsê#ês¡eTT\≈£î <ä÷s¡eTT>± e⁄+&ÉTyê&ÉT, •e<Ûë´q‘·‘Œ· s¡T&ÉT, XÊ+‘· ùdy˚‘· |üs¡e÷#ês¡ýéT
(e÷‘·‡s¡´s¡V≤æ ‘·) ∫‘·T&Ô TÉ , •e‘·‘«Ô· C≤„qìwüß&˜ TÉ ` •c˛´ uÛÑøÏÔuÛÑj·÷ì«‘·' ˆ
wüD≤àkÕHé e‘·‡s¡+ yê-|æ Ç‹ X¯ó<˚∆q •ùw´D

j·÷e<˚wü Á|üd”<ä‹ ˆˆ 6`7 ÁbÕ]ú‘·' |üs¡yÓ÷ >∑Ts¡T' ˆ
uÛj
Ñ T· uÛ≈Ñ î£ \Ô ‘√ X¯sD¡ ≤>∑‘T· &ÉsTTq •wüß´&ÉT Äs¡THÓ\\T>±ì ˝Ò<ë X¯øÏÔbÕ‘·+ düe÷˝Àø£´
ˇø£ dü+e‘·‡s¡ø±\eTT >±ì ˝Ò<ë >∑Ts¡TÁ|üdqü Tï&É>T∑ es¡≈î£ >±ì >∑Ts¡Te⁄qT Bø£åj·÷ jÓ÷»j˚T<äeTTyéT ˆˆ 6`10
ùd$+#·e˝…qT. á $<Ûeä TT>± ìs¡à\eTqdüTÿ&ÉsTTq •wüß´ì#˚ ÁbÕ]ú+#·ã&çq
Á|üdüqï+ |üsêe÷#ês¡ýéT |üse¡ T>∑Ts¡Te⁄ •wüß´ì j·T+<ä* X¯øbÔÏ Õ‘·|⁄ü (•euÛøÑ ÔÏ jÓTTø£ÿ) \ø£Då eTT\qT
uÛÑø±Ô´ eTTøÏÔÁ|ü<äs¡Ùø£yéT ˆ #·øÿ£ >± >∑eTì+∫ n‘·ìøÏ Bø£Hå =dü+>∑e˝…qT.
ÁbÕs¡új˚T<äÁ>∑‘·' •wü´' Bj·T‘˚ #· •eC≤„qyéT
ÁbÕ+»*]«qj·÷ì«‘·' ˆˆ 6`8 ø°åj·T‘˚ bÕX¯ã+<ÛäqyéT ˆ
‘·q uÛøÑ øÔÏ Ï Á|dü qü Tï&ÉsTT, yÓ÷ø£eå ÷s¡eZ TTqT #·÷|æ+#·T |üse¡ ÷#ês¡T´ì j·TkÕà<ä‘·' düe÷U≤´‘ê
m<äTs¡T>± •wüß´&ÉT #˚‘T· \T CÀ&ç+∫ $qj·TeTT‘√ e+– Á|üÁ|ü<eä∏ TeTT>± Bπøårj·T+ $#·ø£åD…Æ' ˆˆ 6`11
Ç≥T¢ ÁbÕ]ú+#·e˝…qT. <˚ì#˚‘· •eC≤„qeTT Çe«ã&ÉT#·Tqï<√ eT]j·TT uÛeÑ ã+<Ûeä TT
uÛÀ ø£˝≤´D eTVü‰uÛ≤>∑! Á‘Ó+∫y˚jT· ã&ÉT#·Tqï<√ n≥Te+{Ï dü+kÕÿs¡eTTqT ªBø£µå nì $#·øDå£ T˝…q’
•eC≤„qeTôVA<ä<Û˚ ˆ XËy’ ê>∑eT$XÊs¡<Tä \T #Ó|ü#·THêïs¡T.
Ä#ês¡és¡´ dü+ÁbÕ|üÔyéT kÕ Bøå± Á‹$<Ûë Áb˛ø±Ô
s¡ø£å e÷+ uÛÑes√–DyéT ˆˆ 6`9 •yê>∑eT$XÊs¡<Ó’' ˆ
z ø£˝≤´Ddü«s¡T|ü⁄&Ü! ÁX‚wü̃yÓTÆqyê&Ü! •eC≤„qdüeTTÁ<äT&Ó’q y˚<Ûës¡÷bÕ ÁøÏj·÷s¡÷bÕ
Ä#ês¡é]wüß&˜ Ü! ˙ #Ó+‘·≈î£ #˚]q á uÛeÑ s√–ì s¡ø+åÏ #·+&ç. eT+Á‘·s¡÷bÕ #· ‘ê|üdü ˆˆ 6`12
ùV≤ ‘ê|üd!” •yê>∑eT$XÊs¡<Tä \T Bø£qå T y˚<ëÛ Bø£,å eT+Á‘·Bø£,å $uÛÑ÷‹+ •euÛÑπøÔuÛÀ´
ÁøÏj·÷Bø£å nì eT÷&ÉT$<ÛäeTT\T>± #Ó|ü#·THêïs¡T. <ä‘êÔ« ‘ê+ã÷\|üPs¡«ø£yéT ˆˆ 6`15
>∑Ts√sê˝Àø£e÷Á‘˚D (e÷|òü÷~) X¯óuÛÑe÷düeTT\˝À, (uÛÑÁ<ë~) X¯óuÛÑ‹<∏äT\˝À,
Vü≤düÔeTdüÔø£jÓ÷>∑‘·' ˆ (neTè‘ê~) X¯óuÛ|Ñ Tüò &çjT· \˝À, (k˛eT, X¯óÁø±~) X¯óuÛyÑ ês¡eTT\˝À •euÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î
j·T' •e‘·«düe÷y˚XÀ ‘ê+ã÷\|üPs¡«ø£yTÓ qÆ $uÛ÷Ñ ‹ì Ç∫Ã `
y˚<ÛëBπøå‹ kÕ eT‘ê ˆˆ 6`13 j·T<∏ë$~Û j·T<∏ëjÓ÷>∑yéT
dü<é>∑Ts¡Te⁄\ jÓTTø£ÿ ø£+{Ï #·÷|ü⁄\ #˚‘·qT, Vü≤düÔeTdüÔø£ •wüé÷˙j·T <˚•ø£' ˆ
dü+jÓ÷>∑eTT #˚‘q· T Á|ükÕ~+#·ã&ÉT •e‘·«düe÷y˚Xe¯ TT ªy˚<ëÛ Bø£µå nì kÕï‘·+ X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡yéT
|æ\Teã&ÉT‘·Tqï~. <ä+‘·<Ûëeq|üPs¡«ø£yéT ˆˆ 6`16
e÷+Ár Bπøå‹ kÕ Áb˛ø±Ô eT+&É˝Ò kÕú|üj˚T∫Ã¤wüýéT
eT+Á‘·e÷Á‘√|ü<˚•˙ ˆ ÁbÕvóàK+ ‘·eTT<ävóàK' ˆ
≈£î+&ÉeT+&É*ø√ù|‘ê •edü´ HêeT ø°]Ô+ #·
ÁøÏj·÷ Bøå± ÁøÏjÓ÷‘·Ôsê ˆˆ 6`14 ∫+‘êeT|æ #· ø±s¡j˚T‘Y ˆˆ 6`17
eT+Á‘·eTTqT ñ|ü<•˚ +#·T Bø£å eT+Á‘·Bø£å nqã&çq~. ≈£î+&É <ä+‘·<ëÛ eqeTT ‘·sT¡ yê‘· kÕïqeTT #˚dæ X¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ eÁdüeÔ TT\qT
eT+&É˝eTT\qT @s¡Œ]∫ (yê{Ï <ë«sê) ÁøÏj÷· Á|ü<ëÛ qeTT>± ìs¡«Væ≤+#·T <Û]ä +∫q •wüß´ì >∑Ts¡Te⁄ ‘√&=ÿì e∫Ã j·T<∏ë$~Û, j·T<∏ëjÓ÷>∑eTT
Bø£å ÁøÏj÷· Bø£.å (nqã&çq~.) (dü«dæøÔ )£ eT+&É\eTTô|’ ‘·÷s¡TŒq≈£î >±ì, ñ‘·sÔ e¡ TTq≈£î >±ì, n_ÛeTTKTì>±
X¯óuÛÑe÷ùd X¯óuÛÑ‹<∏Í ≈£Ls¡TÃ+&Éu≥… eº ˝…qT. ‘·sT¡ yê‘· n‘·ì#˚‘· •eHêeTdü+ø°sqÔ¡ eTTqT, •e
X¯óuÛÑø±˝Ò X¯óuÛÒ-Vü≤ì ˆ <Ûë´qeTTqT #˚sTT+#·e˝…qT.
$uÛÑ÷‹|ü≥º+ <ä‘êÔ«-Áπ> dü+kÕs¡uj

ÑÛ T· eTTqT ‘=\–+#·T •edü+ã+<Ûyä TÓ qÆ |ü+#êø£Øå
j·T<∏ëkÕúq+ j·T<∏ë$~Û ˆ eT+Á‘·eTTqT •wüß´ì ≈£î&ç#Ó$˝À >∑T|üÔeTT>± ñ|ü<˚•+#·e˝…qT.
|ü+#·ÁãVü≤àeTjÓÆTdüÔÁ‘· eT+Á‘·eTT‘√bÕ≥T <ëì #Û+· <ädTü ‡qT, s¡÷|üeTTqT, ãTTwæì, <˚e‘·qT,
Hê´dü$<ÛëqeTTqT ≈£L&Ü ‘Ó*j·TCÒjT· e˝…qT.
kÕú|æ‘Ó’' ø£\XÀ<ä¬ø’' ˆˆ 6`18
Ä#ês¡´' düeTeTè‹«–“¤' Ç‹ >∑Ts¡Tø±s¡TD´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
Á‹' •wüéT_Ûwæ+#·j˚T‘Y ˆ >∑Ts¡Tø±s¡TD´düú\eTT eTT–dæq~.
n_Ûwæ#·´ >∑Ts¡T' •wüýéT 5. n<∏ä *+>∑<Ûës¡Ddüú\yéT
Äd”q+ |ü]‘·' X¯ó∫yéT ˆˆˆ 6`19 *+>∑<Ûës¡Ddüú\eTT
XÊÅd$Ôü ~Û qqTdü]+∫, Ä j·÷ (•s¡dTü ‡, ø£+sƒe¡ TT, Vü≤è<äjT· eTT kÕŒ¤{Ïø£+ XË’\»+ yê|æ
e+{Ï) Á|ü<X˚ e¯ TT\+<äT Á‹|ü⁄+Á&É|≥ü eº TTqT <Û]ä +|üCdÒ ,æ n‘·ìeTT+<äT H˚\ô|’ #·+Á<äø±+‘·eTj·T+ ‘·T yê ˆ
|ü+#·ÁãVü≤à\≈£î Á|ürø£\T>± Á|ü‹wü+˜ |ü#d˚ qæ |ü+#·ø\£ X¯eTT\+<ä* ˙{Ï‘√, u≤D+ yê dü÷s¡´ø±+‘·+ yê
Ä#ês¡T´&ÉT ãTT‹«≈£îÿ\‘√ ø£\dæ •wüß´q≈£î eT÷&ÉT kÕs¡T¢ n_Ûùwø£eTTqT
*+>∑y˚Tø£+ düe÷Vü≤πs‘Y ˆˆ 6`22
#˚sTT+∫ n_Ûùwø£eTT‘√ X¯ó∫s¡÷“¤‘T· &Óq’ •wüß´q≈£î `
düŒ¤{Ïø£eTT‘√>±ì, (lXË’\)|üs¡«‘·•\‘√>±ì, #·+Á<äø±+‘·
‘·‘·' |ü+#êø£åØ+ XË’M+ •\‘√>±ì, dü÷s¡´ø±+‘·•\‘√>±ì, qs¡à<ëq~j·T+<äT \_Û+#·T
dü+kÕs¡uÛÑj·T‘ê]D°yéT ˆˆ 6`20 u≤D*+>∑eTT‘√>±ì, (M{Ï˝À @<√ ˇø£<ëì‘√) #˚jT· ã&çq *+>∑eTTqT
‘·dü´ <äøÏåDø£πsí ‘·T (Bø£å ø=s¡≈î£ ) dæ<e∆ä TT #˚dTü ø=qe˝…qT.
ì>∑÷&ÛÉeT|æ ø°s¡Ôj˚T‘Y ˆ düs¡«\ø£åDdü+|üH˚ï
#Û·+<√ s¡÷|üeTèwæ+ #êdü´ ‘·dæàHé*+π> $XÀ~Û‘˚ ˆ
<˚e‘êHê´dü|ü<ä∆‹yéT ˆˆ 6`21
|”sƒ¡dæú‘˚-_ÛwæπøÔ #· ÁbÕDe<ë∆s¡D°j·TyéT ‘·‘Y

>∑+<Ûä|ü⁄cÕŒ~|üPõ‘˚ ˆˆ 6`23 ÁbÕD*+>∑$T<ä+ ‘·e ˆ
eT+Á‘·|üP‘˚ ø£˝≤+ XË’M+ ø£<ë∫‘·TÿÁ‘·∫<ë«|æ
jÓ÷»j˚T~«~ÛHê >∑Ts¡T' ˆ q $jÓ÷»j·T <˚Vü≤‘·' ˆˆ 6`26
•wü´dü´ ÁbÕDe÷<ëj·T z •wüß´&Ü! Ç~ ˙ ÁbÕD*+>∑eTT. Bìì ˙ ÁbÕDeTTe˝…
*+π> ‘·Á‘· ì<Ûë|üj˚T‘Y ˆˆ 6`24 <Û]ä +#·e˝…qT. @ düeTj·TeTTq+<äT>±ì, @ Á|ü<X˚ e¯ TTq+<äT>±ì, Bìì ˙
<˚V≤ü eTTqT+&ç y˚sŒ¡ s¡T|üsê<äT.
düs«¡ \ø£Då düeTì«‘·eTsTTq *+>∑eTTqT d”«ø£]+∫ >∑Ts¡Te⁄ XÊÅd$Ôü ~Ûq
|ü]X¯ó<ä∆eTT#˚dæ, Vü≤düÔ|”sƒ¡eTTq+<äT+#·T≈£îì n_Ûùwø£eTT #˚dæ, j·T~ Á|üe÷<ë‘Y |ü‹‘˚
>∑+<Û|ä ⁄ü cÕŒ<äT\‘√ q\+ø£]+∫, eT+Á‘·eTT\‘√ dü+düÿ]+∫, $~ÛÁ|üø±s¡eTT *+π> <˚Vü‰qàV”≤‘·˝Ò ˆ
XËM’ ø£fiq¯ T n+<äT dü+jÓ÷»qeTT #˚jT· e˝…qT. n˝≤>∑TqH˚ Vü≤düeÔ TdüøÔ £ ÁbÕD≤Hé $eTT+#· düVü≤kÕ
dü+jÓ÷>∑eTT‘√ •wüß´ì ÁbÕDX¯øìÔÏ *+>∑eTTq+<äT Á|ü‹wæ+˜ |üCj Ò T· e˝…qT. ÁbÕ|üÔj˚T yÓ÷ø£ådü+|ü<ä' ˆˆ 6`27
‘·*¢+>∑+ ‘·dü´ ‘·T ÁbÕDÒ Á|üe÷<äeX¯eTTq (˝Ò<ë nC≤Á>∑‘eÔ· \q)ˇø£yfi˚ ¯ á ÁbÕD*+>∑eTT
kÕú|üj˚T<˚ø£uÛ≤e‘·' ˆ ˙ <˚V≤ü eTT qT+&ç C≤] H˚\|ü&qç |üøeå£ TTq ‘·øDå£ y˚T yÓ÷ø£Áå bÕ|æø¬Ô ’ ÁbÕDeTTqT
@e+ ø£è‘ê« >∑Ts¡T]¢+>∑yéT ‘·´õ+#·TeTT. ( nq>± Bø£å <ë«sê bı+~q *+>∑eTTqT ÁbÕDeTTø£Hêï
•wü´Vü≤ùdÔ ì<Ûë|üj˚T‘Y ˆˆ 6`25 n~Ûøe£ TT>± uÛ≤$+#·e˝…qì ‘ê‘·Œs¡éTT.)
n≥T\H˚ Ä •wü ß ´ì ÁbÕDeTTq+<ä T *+>∑ e TTqT Ç‹ dü+uÀ~Û‘·' •c˛´
‘ê<ë‘·àúÛ≤eq‘√ ◊ø£éTT #˚j·Te˝…qT. Ä ‘·s¡Tyê‘· >∑Ts¡Te⁄ Ä >∑Ts¡TD≤ XÊÁdüÔy˚~Hê ˆ
ÁbÕD*+>∑eTTqT •wüß´ì #˚‹j·T+<äT+∫ n‘·ìøÏ≥T¢ Ä<˚•+#·e˝…qT. <Ûës¡j˚T#êÃ¤+ø£s¡+ *+>∑yéT
X¯Øπs ÁbÕDjÓ÷>∑‘·' ˆˆ 6`28
Ms¡Xe’Ë XÊÅdeÔü TTqT #·øÿ£ >± ‘Ó*dæq >∑Ts¡Te⁄ qT+&ç Ç≥Te+{Ï j·T‘·Ôdü´ <Ûës¡D+ ∫‘˚Ô
ñ|ü<˚X¯eTTqT $qï •wüß´&ÉT (>∑Ts¡TeqTÁ>∑Væ≤+∫q) Çwüº*+>∑eTTqT ‘·<ë+‘·s¡eTT<ëVü≤è‘·yéTˆˆ 6`31
ÁbÕDeTTqï+‘·ø±\eTT ‘·q X¯Øs¡eTTô|’ <Û]ä +#·e˝…qT. dü s ¡ « eTTq≈£ î ø±s¡ D eTT, •edü + ã+<Û ä e TT, ∫Á<ä ÷ |ü
*+>∑dü´ <Ûës¡D+ |ü⁄DýéT (C≤„qdü«s¡÷|üeTT) eTsTTq |üs¡eT*+>∑eTTqT ∫‘·ÔeTT q+<äT
düs¡«bÕ|üÁ|üD≤X¯qyéT ˆ <Ûës¡D#˚jT· T≥qT ªÄ+‘·s*¡ +>∑<ëÛ s¡Dµ eTqã&ÉT‘·Tqï~.
Ä<äè‘·+ eTTì_Û' dü¬s’«' ∫Á<ä÷|ü+ Væ≤ |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT
Ä>∑e÷s¡ú$XÊs¡<Ó’' ˆˆ 6`29 •yêK´+ $X¯«ø±s¡DyéT ˆ
*+>∑<Ûës¡DÁ|üÁøÏj·T |ü⁄D´ÁbÕ|æÔì, düs¡«bÕ|ü$HêX¯qeTTqT ìs¡düÔ$X¯«ø±\TwüýéT
ø£\T>∑Cj
Ò T· TqT. XËy’ ê>∑eT kÕs¡eTTqT #·øÿ£ >± m]–q eTTqT\+<äs÷¡ ìwüÿ\+ ì]«ø£\Œø£yéT ˆˆ 6`32
Bìì n+^ø£]+∫ j·TTHêïs¡T.
$X¯«düèwæøº Ï ø±s¡DeTsTTq, ª•e⁄µ&ÉqTã›eTT‘√ |æ\Teã&ÉT‘·Tqï
*+>∑<Ûës¡De÷U≤´‘·yéT ∫Á<ä÷|ü(C≤„qs¡÷|ü)eTsTTq á |üs‘¡ ‘· «Ô· eTT, $X¯«ø±\TwüéTTqT ìs¡d+æ ∫
~«<Ûë düsê«s¡úkÕ<Ûä¬ø’' ˆ ì]«ø£\ŒeTsTTq ìwüÿ\‘·‘«Ô· yÓTjÆ T· Tqï~.
u≤Vü≤é÷uÛÑ´+‘·s¡+ #˚‹ dü‘êÔq+<ä|ü]dü÷Œ¤]Ô `
eTTì_Ûs√àø£åø±+øÏå_Û' ˆˆ 6`30 düeTT˝≤¢düø£˝≤eTj·TyéT ˆ
düeTdüÔ |ü⁄sT¡ cÕs¡kú Õ<Ûä≈£î\T yÓ÷ø£øå ±eTT≈£î\T nsTTq eTTqT\T nÁ|üy˚Tj·TeTìπs›X¯ýéT
*+>∑<ëÛ s¡DÁ|Áü øj
Ï T· qT u≤Vü≤éTT (ãVæ≤s¡+>∑eTT) ÄuÛ´Ñ +‘·se¡ TT (n+‘·s+¡ >∑eTT)
eTTeTT≈£åî_Ûs¡TbÕdæ‘·yéT ˆˆ 6`33
nì s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\ ù|s=ÿìHês¡T.
∫Á<ä÷|ü+ |üs¡eT+ *+>∑yéT Ä |üs‘¡ ‘· «Ô· eTT dü‘`Y ∫‘Y`Äq+<ä`|ü]dü÷Œ¤sT¡ \Ô düe÷Vü‰sê‘·àø£
eTsTTq ø£˝≤X¯ø‘ÔÏ √ ≈£L&çjT· Tqï~. n~ Á|eü ÷DeTT\ø£+<äì~, nìπsX› ´¯ eTT.
XÊ+ø£s¡+ düs¡«ø±s¡DyéT ˆ
nsTTqqT yÓ÷øå±s¡Tú\sTTq eTVü≤s¡T¸\#˚‘· ñbÕdæ+#·ã&ÉT #·Tqï~.
|üs¡+ ÁãVü≤à eTVü‰*+>∑yéT n|ü]∫Ã¤qïeTT (nK+&ÉeTT), ne´ø£eÔ TT (n>√#·se¡ TT), düHê‘·qeTT

Á|ü|ü+#êr‘·eTe´j·TyéT ˆ (Äs¡+uÛeÑ TT˝Òì), |üsÁ¡ ãVü≤àeTT, (düs«¡ yê´|üøe£ TT) nsTT n+‘·s+¡ >∑eTT
‘·<˚e düs¡«uÛÑ÷‘êHêyéT q+<äT+&ÉT Ä *+>∑eTT ‘·q e÷j·÷X¯øÔÏ Á|üu≤Û eeTT‘√ ñbÕdüqø√düeTT
n+‘·ÁdæÔkÕúq>√#·s¡yéT ˆˆ 6`34 |ü]∫Ã¤qïeTsTTq~ (K+&ç‘e· TsTTq~).
Á|ü|+ü #·eTTqø£r‘·eTT, ne´j·TeTT (HêX¯sV¡ ≤æ ‘·eTT) nsTTq \j·T+ >∑#·Ã¤‹ j·TÁ‘Ó’e

|üsÁ¡ ãVü≤àeTT nì |æ\Teã&ÉT Ä eTVü‰*+>∑eTT düeTdüJÔ e⁄\ n+‘·s+¡ >∑eTT »>∑<˚‘·#·Ãsê#·s¡yéT ˆ
\+<äT eT÷&ÉT kÕúqeTT\˝À n_Ûe´ø£eÔ T>∑T#·Tqï~. |ü⁄q' |ü⁄q' düeTT‘·Œ‹ÔyéT
eT÷˝≤<Ûëπs #· Vü≤è<äj˚T ‘·*¢+>∑+ ÁãVü≤à XÊX¯«‘·yéT ˆˆ 6`37
ÁuÛÑ÷eT<Û˚´ düs¡«<˚Væ≤HêyéT ˆ á #·sê#·sê‘·àø£yÓTÆq sT÷ »>∑‘·TÔ mø£ÿ&É \j·TeTTqT
CÀ´‹]¢+>∑+ dü<ë uÛ≤‹ bı+<äT#·Tqï<√ eTs¡\ eTs¡\ mø£ÿ&É qT+&ç ñ‘·Œ‹ÔjT· >∑T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï
j·TÁ<ä“ùV≤à‘ê´VüQsê>∑e÷' ˆˆ 6`35 XÊX¯«‘·eTsTTq ÁãVü≤ày˚T *+>∑eTì|æ+#·Tø=qT#·Tqï~.
XËy’ ê>∑eTeTT\j·T+<äT ªÁãVü≤àµeTì |æ\Teã&çq Ä CÀ´‹]¢+>∑eTT ‘·kÕà*¢+>∑$T‹ U≤´‘·yéT

düeTdüÔJe⁄\˝À eT÷˝≤<Ûës¡ (Ä<Ûës¡#·Áø£) kÕúqeTTq+<äT, Vü≤è<äj·T dü‘êÔ--q+<ä∫<ë‘·àø£yéT ˆ
(nHêVü≤‘·#Á· ø£) kÕúqeTTq+<äT eT]j·TT ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä (ÄC≤„#Á· ø£) kÕúqeTT ãèVü≤‘ê«‘Y uè+Vü≤D‘ê«#·Ã
q+<äT ìs¡+‘·se¡ TT Á|üø±•+#·T#·T+&ÉTqT. ÁãVü≤àX¯u≤›_Û<Û˚j·Tø£yéT ˆˆ 6`38
n|ü]∫Ã¤qïeTe´ø£ÔyéT n+<äTe\qH˚ dü‘`Y ∫‘Y`Äq+<äd«ü s¡÷|üeTsTTq Ä |üs‘¡ ‘· «Ô· eTT
*+>∑+ ÁãVü≤à düHê‘·qyéT ˆ *+>∑eTì Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ ~. Ç~ $X¯«eTTø£qïq÷ ãèVü≤<ëø±s¡eTTqT ø£*–
ñbÕdüHês¡úeT+‘·düúyéT j·TT+&ÉT≥ e\qqT, $X¯«eTTq≈£î eTVü‰b˛wüøe£ TsTTq+<äT e\qqT ÁãVü≤à
|ü]∫Ã¤qï+ dü«e÷j·Tj·÷ ˆˆ 6`36
X¯ ã › e TTq≈£ î n_Û < Û ˚ j · T yÓ T Æ (ns¡ ú y Ó T Æ ) ñqï~. (ÁãVü ≤ àX¯ ã › e TT‘√ ìs¡TbÕ~Ûø£e÷U≤´‘·yéT
|æ\Teã&ÉT#·Tqï~.) *+>∑kÕ´+‘·s¡<Ûës¡DyéT ˆ
Ä<Ûëπs Vü≤è<äj˚T yê-|æ $•wüº+ ø√{Ï>∑TDÏ‘·yéT
ÁuÛÑ÷eT<Û˚´ yê ìs¡+‘·s¡yéT ˆ u≤Vü≤´*+>∑dü´ <Ûës¡D≤‘Y ˆˆ 6`41
CÀ´‹]¢+>±qTdü+<ÛëqyéT n+‘· s ¡ + >∑ e TTq+<ä T #˚ j · T ã&É T á *+>∑ < Û ë s¡ D eTT
Ä+‘·s¡+ *+>∑<Ûës¡DyéT ˆˆ 6`39 ìs¡TbÕ~Ûø£*+>∑<Ûës¡DeTì ≈£L&Ü |æ\Teã&ÉT#·Tqï~. Ç~ u≤Vü≤´
*+>∑<ëÛ s¡DeTTø£qïqT ø√{Ïs¬ ≥T¢ ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~.
eT÷˝≤<Ûës¡(kÕúq)eTTq+<äT, Vü≤è<äj·T(kÕúq)eTTq+<äT
ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä (kÕúq)eTT q+<äT ìs¡+‘·se¡ TT #˚jT· T CÀ´‹]¢+>±qTdü+<ÛëqeTT j˚T <Ûës¡j·T+‹ Vü≤è<äj˚T
Ä+‘·]ø£eTsTTq *+>∑<ëÛ s¡DeTT. *+>∑+ ∫Á<ä÷|üyÓTÆX¯«s¡yéT ˆ
q ‘˚cÕ+ |ü⁄qsêeè‹Ô'
Ä<Ûëπs ø£qø£Á|üKýéT
|òüTÀs¡dü+kÕs¡eT+&É˝Ò ˆˆ 6`42
Vü≤è<äj˚T $Á<äTeTÁ|üuÛÑyéT ˆ
mes¡T ‘·q Vü≤è<äjT· eT+<äT ∫Á<ä÷|üeTT, áX¯«s¡ dü+ã+<Ûeä TT
ÁuÛÑ÷eT<Û˚´ düŒ¤{Ïø£#êÃ¤j·TyéT nsTTq *+>∑eTTqT <Û]ä +#·T#·THêïs√ yê]øÏ á |òTü Às¡d+ü kÕs¡#Á· ø£eTTq
*+>∑+ jÓ÷^ $uÛ≤ej˚T‘Y ˆˆ 6`40 (|ü⁄qsêeè‹Ô) |ü⁄qs¡q® à eTT+&É<Tä .
jÓ÷– nsTTqyê&ÉT n+‘·]+¢ >±qTdü+<ÛëqeTT#˚jT· Tq|ü⁄&ÉT n+‘·]¢+>±qTdü+<ÛëqyéT
Ä<Ûës¡#Á· ø£kÕúqeTTq CÀ´‹]¢+>∑eTTqT ã+>±s¡T s¡+>∑T˝ÀqT, Vü≤è<äjT· eTT Ä‘·à$<ë´|ü]ÁX¯eT' ˆ
q+<ä* nHêVü≤‘· #·Áø£kÕúqeTTq |ü>&∑ eÉ TT\ s¡+>∑T˝ÀqT, ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTT
>∑Ts¡÷bÕdüqX¯øÏÔX¯Ã
q+<ä* ÄC≤„#Á· ø£kÕúqeTTq düŒ{¤ øÏ s£ +¡ >∑T˝Àq÷ uÛ≤$+#·e˝…qT.
ø±s¡D+ yÓ÷ø£ådü+|ü<ëyéT ˆˆ 6`43
n+‘·]¢+>±qTdü+<ÛëqeTT (n+‘·]+¢ >√bÕdüqeTT), (ÁXe¯ D, eTqq, ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄, s¡TÁ<äT&ÉT, Ç+Á<ë~ ~ø±Œ\≈£î\T, eTTqT\T,
ì~<Ûë´düqeTT\q‘√) Ä‘·à$<ä´ quÛ´Ñ dæ+#·T |ü]ÁXe¯ TeTT, >∑Ts¡Te⁄\ ùd$+#·TX¯øÔ Ï dæ<Tä \∆ T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, <ëqe⁄\T, e÷qe⁄\T n+<äs÷¡ C≤„qjÓ÷>∑eTT#˚‘·
nqT eT÷&ÉT (kÕ<ÛäqeTT\T) yÓ÷ø£då +ü |ü<Áä bÕ|æøÔ Ï ø±s¡DeTT\>∑T#·Tqï$. düeTdüÔ ø±s¡DeTT˝≈£î ø±s¡DeTT |üse¡ ÷q+<äd«ü s¡÷|üeTT nsTTq *+>∑eTTqT
yÓ’sê>∑Ć≤„qj·TTø±ÔHêyéT Vü≤è<äjT· kÕúqeTTq <ä]Ù+#·T#·THêïs¡T.
jÓ÷–Hê+ dæús¡#˚‘·kÕyéT ˆ ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq
n+‘·]¢+>±qTdü+<ÛëH˚ XÊ+ø£s¡+ *+>∑eTT‘·ÔeTyéT ˆ
s¡T∫sê“ùV≤´ q C≤j·T‘˚ ˆˆ 6`44 n+‘·]«uÛ≤ej˚T~«<ë«`
yÓs’ ê>∑´, C≤„qeTT\‘√ ≈£L&çq dæsú ∫¡ ‘·eÔ TT ø£*–q jÓ÷>∑kÕ<Û≈ä î£ \≈£î qX‚wüπø¢X¯eTTø£Ôj˚T ˆˆ 6`47
n+‘·]¢+>±qTdü+<ÛëqeTTq+<˚ n_Ûs¡T∫ (n~Ûø£eTT>±) e⁄+&ÉTqT. n+<äTe\q C≤„ì nsTTqyê&ÉT düs¡«<äT'K|ü]Vü‰s¡eTTq≈£î
u≤Vü≤´*+>±qTdü+<ÛëqeTTq+<äT n_ÛsT¡ ∫ e⁄+&É<Tä . Á|ü j · T ‘· ï |ü P s¡ « ø£ e TT>± |ü s ¡ e TÁX‚ w ü º e TsTTq CÀ´‹]¢ + >∑ e TTqT
ÁãVü‰à $wüßíX¯Ã s¡TÁ<äX¯Ã n+‘·s+¡ >∑eTTq+<äT uÛ≤$+∫ (<Ûë´ì+#·)e˝…qT.
yêdüyê<ë´X¯Ã ˝Àø£bÕ' ˆ n+‘·sê∆s¡sTT‘·T+ *+>∑yéT
eTTqj·T' dæ<ä∆>∑+<Ûäsê«' nX¯ø£Ô' X¯ø£Ô @e yê ˆ
<ëqyê e÷qyêdüÔ<∏ë ˆˆ 6`45 u≤Vü≤´+ #· <Ûës¡j˚T*¢+>∑yéT
düπs« #· C≤„qjÓ÷π>q ‘·Á<ä÷|ü$T‹ ìX¯Ãj·÷‘Y ˆˆ 6`48
düs¡«ø±s¡Dø±s¡DyéT ˆ CÀ´‹]¢+>∑eTTqT n+‘·s+¡ >∑eTTq <Û]ä +#·T≥≈£î düeTs¡T&ú sÉ TTHê
|üX¯´+‹ Vü≤è<äj˚T *+>∑yéT ndüeTs¡Tú&ÉsTTHê, u≤Vü≤´*+>∑eTTqT e÷Á‘·eTT CÀ´‹]¢+>∑eTT jÓTTø£ÿ
|üs¡e÷q+<ä\ø£åDyéT ˆˆ 6`46 dü«s¡÷|üeTqT <äè&ÛÉuÛ≤eq‘√ neX¯éTT <Ûä]+#·e˝…qT.
*+>∑+ ‘·T Á‹$<Ûä+ Áb˛ø£ÔyéT <Ûës¡j˚T<äe<ÛëH˚q

dü÷ú\+ dü÷ø£åà+ |üsê‘·Œs¡yéT ˆ X¯Øπs düs¡«<ë ãT<Ûä' ˆˆ 6`51
Çwüº*+>∑$T<ä+ dü÷ú\yéT uÛ≤eq≈£î nr‘·eTT, s¡÷bÕ<äT\#˚‘· ‘Ó*j·TT≥≈£î M\Tø±ì~
j·T<ë“ùV≤´ <Ûës¡´‘˚ ‘·HÍ ˆˆ 6`49 (ne´ø£eÔ TT), ª•eµ nH˚ X¯ãe› TT‘√ |æ\Teã&ÉT‘·Tqï |üsÁ¡ ãVü≤ày˚T á
á *+>∑eTT dü÷ú\eTT, dü÷ø£åàeTT, |üsê‘·Œs¡eTT nì eT÷&ÉT Çwüº*+>∑eTT. Ç~ kÕøå±‘·TÔ ÁbÕ|ü+∫ø£eTsTTq <äT'UeTT\qT
$<ÛäeTT\T. X¯Øs¡eTTô|’ <Ûä]+#·ã&ÉT dü÷ú\*+>∑eTT Çwüº*+>∑eTq |ü]Vü≤]+#·T#·Tqï+<äTe\q ãT~∆eT+‘·T(C≤„qT\T)\sTTqyês¡T ìs¡+‘·se¡ TT
ã&ÉT#·Tqï~. C≤>∑Ts¡÷ø£‘‘· √ Bìì ‘·eT X¯Øs¡eTT\ô|’ <Û]ä +#·T#·THêïs¡T.
ÁbÕD*+>∑$T<ä+ dü÷ø£åàyéT eT÷]∆ ï yê ø£+sƒ¡<˚X‚ yê

j·T<ä+‘·sê“¤eHêeTj·TyéT ˆ ø£πøå eø£å'düú˝Ò-|æ yê ˆ
|üsê‘·Œs¡+ ‘·T j·TÁ‘√Œø£ÔyéT ≈£îøåö Vü≤düÔdüú˝Ò yê-|æ
‘·è|æÔ*+>∑+ ‘·<äT#·´‘˚ ˆˆ 6`50 <Ûës¡j˚T*¢+>∑yÓTÆX¯«s¡yéT ˆˆ 6`52
dü ÷ ø£ å àeTsTTq*+>∑ e TT ÁbÕD*+>∑ e Tqã&É T #· T qï~. •edü+u+<Ûyä TÓ qÆ á Çwü*º +>∑eTTqT •s¡dTü ô|>’ ±ì, ø£+sƒe¡ TT
n+‘·s+¡ >∑eTT˝À uÛ≤eHêeTj·TeTT>± e⁄+&ÉT |üsê‘·Œs¡*+>∑eTT. n~j˚T q+<äT>±ì, uÛTÑ »eTT q+<äT>±ì, eø£'å dü\ú eTTq+<äT>±ì, ø£&TÉ |ü⁄ô|’ uÛ≤>∑eTT
‘·è|æ*Ô +>∑eTT, uÛ≤e*+>∑eTT nì ≈£L&Ü nqã&ÉT#·Tqï~. q+<äT>±ì ˝Ò<ë #˚‹j·T+<äT>±ì <Û]ä +#·e˝…qT.
uÛ≤eHêr‘·eTe´ø£ÔyéT HêuÛÒs¡<ÛäkÕÔ*¢+>∑dü´
|üs¡ÁãVü≤à •yê_Û<ÛäyéT ˆ <Ûës¡D+ bÕ|üø±s¡DyéT ˆ
Çwüº*+>∑$T<ä+ kÕøå±‘Y »{≤Áπ> Á‹ø£uÛ≤π> #·
nìwüº|ü]Vü‰s¡‘·' ˆ eT\kÕúH˚ q <Ûës¡j˚T‘Y ˆˆ 6`53
Hê_ÛøÏ ÁøÏ+<ä Á|ü<X˚ e¯ TTq *+>∑eTTqT <Û]ä +#·T≥ bÕ|üeTTq≈£î ÁãVü≤à$cÕí«<äjÓ÷ <˚yê
ø±s¡DeT>∑TqT. »≥≈£î ô|’uÛ≤>∑eTTq >±ì, yÓqTïô|’uÛ≤>∑eTTq>±ì, eTTqjÓ÷ >ö‘·e÷<äj·T' ˆ
eT\$düsq®¡ kÕúqeTT\+<äT>±ì Bìì <Û]ä +#·sê<äT. <Ûës¡j·T+‹ dü<ë *+>∑yéT
*+>∑<ÛëØ dü<ë X¯ó<√∆ ñ‘·Ôe÷+π> $X‚wü‘·' ˆˆ 6`56
ì»*+>∑+ eTH√s¡eTyéT ˆ ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä\sTTq <˚e‘·\T, >ö‘·e÷~ eTTqT\T,
ns¡Ãj˚T<äZ+<Ûä|ü⁄cÕŒ<Ó’´' ìs¡+‘·se¡ TT Çwü*º +>∑eTTqT ‘·eT •s¡dTü ‡\ (ñ‘·eÔ ÷+>∑eTT\) ô|’ $X‚weü TT>±
ø£s¡|”πsƒ düe÷Væ≤‘·' ˆˆ 6`54 <Û]ä +#·T#·THêïs¡T.
\øå±à´~X¯ø£Ôj·T' düsê«'
(Çwü)º *+>∑eTTqT <Û]ä +∫qyê&ÉT m\¢ø±\eTT |ü]X¯ó<äT&∆ TÉ >±
|ü]>∑D+Ï #·ã&É‘ê&ÉT. n‘·&TÉ eTH√Vü≤s¡eTsTTq ‘·q Çwü*º +>∑eTTqT (m&ÉeT) •euÛÑøÏÔ$uÛ≤$‘ê' ˆ
ns¡#˚‹j·T+<äT+#·Tø=ì >∑+<Ûä|ü⁄wüŒeTT\‘√ @ø±Á>∑yÓTÆq eTqdüT‘√ <Ûës¡j·T+‘·´*ø±Áπ>wüß
|üPõ+#·e˝…qT. •e*+>∑eTVü≤]ïX¯yéT ˆˆ 6`57
•euÛøÑ |ÔÏ sü êj·TDTsê˝…q’ \ø°àå yÓTT<ä˝q’… X¯øÔÏ <˚e‘·\TqT ‘·eT
u≤Vü≤´|”sƒês¡ÃHê<˚‘·‘Y \˝≤≥eTT\ô|’ sêÁ‹+ãefi¯ófl •e*+>∑eTT\qT <Û]ä +#·T#·THêïs¡T.
ø£s¡|”sƒês¡Ãq+ es¡yéT ˆ
y˚<äXÊÁdüÔ|ü⁄sêDÒwüß
düπs«cÕ+ Ms¡XË’yêHêyéT
ø±$Tø±<ë´>∑y˚Twüß #· ˆ
eTTeTT≈£åLD≤+ ìs¡+‘·s¡yéT ˆˆ 6`55
*+>∑<Ûës¡De÷U≤´‘·yéT
yÓ÷ø£eå TTq_Û\wæ+#·T düeTdüÔ Ms¡Xe’Ë ⁄\T u≤Vü≤´ (|üPC≤ >∑èVü≤eTT\˝À Ms¡XË’edü´ ìX¯Ãj·÷‘Y ˆˆ 6`58
@sêŒ≥T #˚dTü ≈£îqï) |”se¡ƒ TT\ô|’ Çwü*º +>∑eTTqT+∫ |üPõ+#·T≥ø£qïqT (m&ÉeT y˚<ä`XÊÅdüÔ`|ü⁄sêDeTT\+<äT, ø±$Tø±~ Çs¡Te~ mì$T~
ns¡#‹˚ ) ø£s|¡ s” e¡ƒ TTô|’ qT+#·Tø=ì n]Ã+#·T≥ ÁX‚wÁ˜ü |ü<eä TT. •yê>∑eTeTT\+<äT Ms¡Xe’Ë ⁄q≈£î *+>∑<ëÛ s¡DeTT nìyês¡éTT>± $~Û+#·ã&ç
j·TTqï~.
ãTT–‘ê´Vü≤ |ü$Á‘·+ ‘˚ n‘·|üÔ‘·qTe⁄ n+fÒ ‘·|üdüT‡#˚j·Tìyê&ÉT (|æ+&Édüú\eTT

$‘·‘·+ ÁãVü≤àDdüŒ‘˚ ˆ q+<äT+&Éìyê&ÉT), nE„&TÉ (C≤„qs¡V≤æ ‘·T&ÉT) |æ+&ÉC≤„qdü\ú eTT HÓsT¡ >∑ìyê&ÉT,
‘·kÕà‘·Œ$Á‘·+ ‘·*¢+>∑yéT yÓs’ ê>∑éTT˝Òìyê&ÉT ˝Ò<ë dü+kÕs¡ùV≤j·Tdü˝ú eTTq≈£î jÓ÷>∑T´&ÉTø±ìyê&ÉT
(ÄeT'), Bøå±dü+kÕÿs¡eTT ˝Ò≈£î+&Ü ‘·q≈£î‘êqT>± ñ‘·eÔ TeTsTTq (Çwü)º
<Ûës¡´+ XË’eeTHêeTj·TyéT ˆˆ 6`59
ÁãVü≤à|ü<yä ê#·ýÓTqÆ Çwü*º +>∑eTTq+<äT n~Ûw+˜æ #·ã&çq |üs•¡ e *+>∑eTTqT <Û]ä +#·sê<äT.
‘·‘«Ô· s¡÷|üyTÓ qÆ ªz ÁãVü≤àDdüŒr! ˙ dü«s¡÷|üeTT düs«¡ yê´|üøy£ TÓ qÆ ~! ˙e⁄ n|òüTÀsê-bÕ|üø±o‹
|ü$Á‘·yTÓ qÆ yê&Ée⁄µ nì ãTTπ>«<äeTT Á|üX+¯ dæ+#·T#·Tqï~.n+<äTe\q <√wü j·÷ ‘˚ s¡TÁ<ä •yê ‘·q÷' ˆ
s¡V≤æ ‘·eTT (nHêeTj·TeTT), •es¡÷|üeTT (eT+>∑fie¯ Tj·TeTT) nsTTq Ä j·TEcÕ ^j·T‘˚ j·TkÕà‘Y
*+>∑eTTqT (neX¯éTT) <Û]ä +#·e˝…qT. ‘·kÕà#Ó’Ã¤y√-|òüTe]®‘·' ˆˆ 6`62
ÁãùV≤à‹ *+>∑e÷U≤´‘·yéT
ªz s¡TÁ<äT&Ü! eT+>∑fi¯ø£s¡eTT, XÊ+‹ dü«s¡÷|üyÓTÆ (n|òüTÀs¡),
ÁãVü≤àD' |ü‹ØX¯«s¡' ˆ *+>±ø±s¡eTTq+<äTqï ˙ X¯Øs¡eTT bÕ|üeTT≈£î\Ô sTTq uÛ≈Ñ î£ \Ô <˚V≤ü eTT\ô|’
|ü$Á‘·+ ‘·~∆ $U≤´‘·yéT Á|üø±•+#·T#·Tqï~µ(nbÕ|üø±o) nì j·TEπs«<äeTTq #Ó|üŒã&çq~.
‘·‘·‡+|üsêÿ‘·ÔqT' X¯ó∫' ˆˆ 6`60 n+<ä T e\¢ (Çwü º * +>∑ < Û ë ] nsTTq) XË ’ e ⁄&É T bÕ|ü s ¡ V æ ≤ ‘· T &É ì
(düèwæøº s£ Ô¡ nsTTq) ÁãVü≤à≈£î (n~Û)|ü‹ áX¯«s¡T&ÉT. n‘·&˚ ÁãVü≤à (n|òTü e]®+‘·T&ÉT) ‘Ó*j·Te˝…qT.
nì, ª*+>∑µeTì #Ó|Œü ã&çHê&ÉT. n≥Te+{Ï *+>∑eTTjÓTTø£ÿ dü+|üsÿ¡ eTT
jÓ÷ *+>∑<ÛëØ ìj·T‘ê+‘·sê‘êà
#˚‘· X¯Øs¡eTT X¯ó∫s¡÷“¤‘· (|ü+#·øπ X¢ s¯ V¡ ≤æ ‘·) eT>∑T#·Tqï~.
ì‘·´+ •yêsê<Ûäqã<ä∆∫‘·Ô' ˆ
n‘·|üÔ‘·qTs¡CÀ„ yÓ’
dü <Ûës¡j˚T‘Y düs¡«eT˝≤|üVü≤‘Ó’´
ÄeT' dü+kÕÿs¡e]®‘·' ˆ
uÛÑkÕàeT\+ #ês¡T j·T<∏ëÁ|üjÓ÷>∑yéT ˆˆ 6`63
Bø£åj·÷ s¡Væ≤‘·' kÕøå±‘Y
Hê|ü⁄ïj·÷*¢+>∑eTT‘·ÔeTyéT ˆˆ 6`61 (` e+X¯düúyéT)
Çwüº*+>∑<Ûë] nsTTqyê&ÉT n+‘·sê‘·àqT(eTqdüT‡qT) dü|üÔeT' |ü]#˚Ã¤<ä'
eX¯eTTq+<äT+#·Tø=ì, nqTì‘·éTT •yêsê<Ûqä j·T+<äT ÄdüøìÔÏ ø£*–qyê&Ó,’ @&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT
düs¡«eT\(bÕ|ü)ìeè‹Ô¬ø’ düT+<äs¡eTsTTq ìs¡à\eTsTTq $uÛÑ÷‹ì
XÊÁk˛ÔøeÔ£ TT>±(qT<äT≥) <Û]ä +#·e˝…qT.
uÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å<Ûës¡DÁ|üdü+>∑'
uÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å<Ûës¡DÁ|üdü+>∑eTT
Ç‹ *+>∑<Ûës¡Ddüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
(68 XÀ¢ø£eTT\T)
*+>∑<Ûës¡Ddüú\eTT eTT–q~.
z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹ 6. n<∏ä uÛÑdüà<Ûës¡Ddüú\yéT
uÛÑdüà<Ûës¡Ddüú\eTT
l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ uÛÑdüà<Ûës¡Ddü+j·TTø£Ô'
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ >∑Ts¡Tø±s¡TD´*+>∑<ëÛ s¡DÁ|üd+ü >√ HêeT wüw'˜ü |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ |ü$Á‘√ ìj·T‘êX¯j·T' ˆ
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
•yê_Û<Ûëq+ j·TÁ‘√Œø£ÔyéT
uÛ≤düHê<ä“¤dæ‘·+ ‘·<∏ë ˆˆ 7`1
uÛdÑ àü <Ûës¡DeTT‘√ qTqïyê&ÉT |ü$Á‘·T&ÉT, eTqdü‡+j·TeTqeTT
•yê<Ó«’ ‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT,
ø£*–qyê&ÉT n>∑T#·THêï&ÉT. @~ •e⁄ì HêeTeTT>± (ù|s¡T>±)
Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq
ù|s=ÿqã&ÉT#·Tqï<√ n~ •e‘·‘«Ô· eTTqT Á|üø±•+|ü#j ˚ T· T≥e\q ªuÛdÑ ‘æ µ· eTì
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ª>∑Ts¡Tø±s¡TD´*+>∑<Ûës¡DÁ|üdü+>∑µeTqT Äs¡e
|ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
eTVü‰uÛÑùdà‹ dü+∫+‘·´
E eTVü‰<˚e+ Á|üuÛ≤eTj·TyéT ˆ
es¡Ô+‘˚ j˚T eTVü‰uÛ≤>±'
eTTU≤´ùdÔ uÛÑdüà<Ûë]D' ˆˆ 7`2
152 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ dü|üÔeT' |ü]#˚Ã¤<ä' 153
Á|üø±X¯s÷¡ |ü⁄&ÉsTTq eTVü‰<˚e⁄ì ªeTVü‰uÛdÑ àü µeTì uÛ≤$+∫ @ bÕbÕHê+ uÛÑs¡Ô‡Hê<ä“¤düà
eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T dæús¡∫‘·TÔ˝…’ $sêõ\T¢#·THêïs√, yês¡T, Á|üeTTKT˝…’q ø£ås¡D≤‘Y øå±s¡e÷|ü<ëyéT ˆ
uÛdÑ àü <Ûës¡T\T>± |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT#·THêïs¡T. (Mπs ìs¡TbÕ~Ûø£ uÛdÑ àü <Ûës¡T\T). s¡ø£åD≤‘Y düs¡«uÛÑ÷‘˚uÛÀ´
•yê>±ï´~düeTT‘·ŒqïyéT s¡πøå‹ |ü]^j·T‘˚ ˆˆ 7`5
eT+Á‘·Hê´kÕ~jÓ÷>∑‘·' ˆ nDÏe÷~ ◊X¯«s¡éTT\≈£î(uÛÑ÷‹øÏ) ø±s¡DeTsTTq+<äTq
‘·<äTbÕ~Ûø£$T‘ê´VüQ' ª$uÛ÷Ñ ‹µj·Tì, •e‘·‘«Ô· eTTqT Á|üø±•+|ü#j ˚ T· T#·Tqï+<äTq ªuÛdÑ ‘æ µ· eTì,
uÛÑdüà‘·+Á‘·$XÊs¡<ë' ˆˆ 7`3 bÕ|üeTT\qT uÛjÑ T· ô|≥Tº≥ (uÛsÑ ‡Ô¡ q)#˚‘· ªuÛdÑ àü µeTì, Ä|ü<\ä qT ‘=\–+#·T≥
|ü+#·ÁãVü≤àeT+Á‘·eTT\ jÓTTø£ÿ Hê´kÕ<äT\qT $ìjÓ÷–+∫ e\q ªøå±s¡µeTì, eT]j·TT düèwæj º T· +<ä* düeTdüÔ ÁbÕDT\qT+&ç s¡øDå£ qT
•eeT+Á‘·eTT\#˚‘· dü+düÿ]+#·ã&çq n–ïqT+&ç ñ‘·Œ‹Ô#d˚ qæ uÛdÑ àü eTTqT ø£*–+#·T≥ #˚‘,· ªs¡ø±å µ nì |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
XËy’ ê>∑eT$XÊs¡<Tä \T k˛bÕ~Ûøu£ dÑÛ àü eTì #Ó|ü #·THêïs¡T. q+<ë uÛÑÁ<ë #· düTs¡_Û'
$uÛÑ÷‹s¡“¤dæ‘·+ uÛÑdüà düTo˝≤ düTeTHêdüÔ<∏ë ˆ
øå±s¡+ s¡πøå‹ uÛÑdüàq' ˆ |ü+#· >±y√ $uÛÀsê®‘ê'
@‘êì |ü+#·Hêe÷ì dü<√Ć≤‘ê~eÁø£Ô‘·' ˆˆ 7`6
ùV≤‘·T_Û' |ü+#·_Ûs¡“¤èX¯yéT ˆˆ 7`4 düs«¡ yê´|ü≈î£ &Óq’ ($uÛTÑ e⁄) •e⁄ìjÓTTø£ÿ dü<√Ć≤‘·, yêeT<˚e,
ì]›weºü TT\sTTq nsTT<äTø±s¡DeTT\#˚‘· á uÛdÑ àü eTT $uÛ÷Ñ ‹, uÛdÑ ‘æ ,· n|òTü Às¡, ‘·‘T· Œs¡Twü, áXÊqeTT\H˚ |ü+#·eTTKeTT\qT+&ç es¡Tdü>± q+<ë,
uÛÁÑ <ë, düTs¡_,Û düTo˝≤, düTeTHê nH˚ nsTT<äT >√e⁄\T ñ<ä“$¤ +#êsTT.
uÛdÑ àü , øå±s¡, s¡ø±å nì nsTT<äT (|üsê´j·T) |ü<eä TT\‘√ |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
$uÛÑ÷‹s¡÷“¤‹ùV≤‘·T‘ê«‘Y ø£|æ˝≤ ø£ècÕí #· <Ûäe˝≤
uÛÑdæ‘·+ ‘·‘·Ô«uÛ≤düHê‘Y ˆ <Ûä÷Áe÷ s¡ø±Ô ‘·<∏Ó’e #· ˆ
q+<ëBHê+ >∑yê+ esêí' HÓ’$T‹Ôπøwüß uÛÑdæ‘·+

Áø£y˚TD |ü]ø°]Ô‘ê' ˆˆ 7`7 øå±s¡+ ø±y˚T´wüß düs¡«<ë ˆˆ 7`10
q+<ë yÓTT<ä˝q’… Ä nsTT<äT >√e⁄\T es¡Tdü>± |üdTü |ü⁄ $T+∫q ÁbÕj·T•Ã‘˚Ôwüß düπs«wüß
ms¡T|ü⁄ (ø£|æ˝≤), q\T|ü⁄ (ø£èwüí), ‘Ó\T|ü⁄ (<Ûäe\), ã÷&ç<ä (<Ûä÷ÁeT), uÛÑdüà HêeT j·T<∏ë$~Û ˆ
miT|ü⁄ (s¡ø£Ô), s¡+>∑T\qT ø£*– e⁄+&Ó&ç$. s¡øå± #· yÓ÷ø£åø±πs´wüß
dü<√Ć≤‘ê~«uÛÑ÷‹X¯Ã Á|üjÓ÷ø£Ôyê´ dü<ë ãT<ÛÓ’' ˆˆ 7`11
yêe÷<ä“¤dæ‘·y˚Te #· ˆ $E„\sTTqyês¡T ì‘·´ø£sà¡ \ qqTwæ+º #·Tq|ü⁄&TÉ ª$uÛ÷Ñ ‹µ uÛdÑ àü eTTqT,
n|òüTÀsê<ä“¤düà dü+C≤‘·yéT HÓ ’ $ T‹Ô ø £ ø£ s ¡ à \qqTwæ ˜ + #· T q|ü ⁄ &É T ªuÛ Ñ d æ ‘ · µ eTqTuÛ Ñ d ü à eTTqT,
‘·‘·TŒs¡TcÕ‘Y øå±s¡HêeT #· ˆˆ 7`8 ø±eT´ø£sà¡ \Hê#·]+#·Tq|ü⁄&TÉ Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± ªøå±s¡µeTqTuÛdÑ àü eTTqT
<Û]ä +#·e˝…qT. nìï$<Ûeä TT\sTTq ÁbÕj·T•Ã‘·øÔ s£ à¡ \ Hê#·]+#·Tq|ü⁄&ÉT
s¡øå± #˚XÊqeÁø±Ô#·Ã
ªuÛdÑ àü µeTqT $uÛ÷Ñ ‹ì eT]j·TT yÓ÷ø£då +ü ã+<Ûeä TsTTq ø±s¡éTT\+<äT ªs¡ø±å µj·TqT
q+<ë~<ë«s¡‘√-uÛÑe‘Y ˆˆ 7`9 uÛdÑ àü eTTqT $~ÛjT· Tø£eÔ TT>± <Û]ä +#·e˝…qT.
dü<√Ć≤‘·eTTKeTTqT+&ç ñ<ä“$¤ +∫q q+<ë>√e⁄qT+&ç $uÛ÷Ñ ‹,
yêeT<˚eeTTKeTT qT+&ç yÓ\Te&çq uÛÑÁ<ë>√e⁄qT+&ç uÛÑdæ‘·eTT,
q+<ëBHê+ ‘·T j˚T esêí'
n|òTü Às¡eTTKeTTqT+&ç yÓ\Te&çq düTs¡_>Û √e⁄qT+&ç uÛdÑ àü eTT, ‘·‘T· Œs¡Twü ø£|æ˝≤<ë´' Á|üø°]Ô‘ê' ˆ
eTTKeTT qT+&ç yÓ\Te&çq düTo˝≤>√e⁄qT+&ç øå±s¡eTT, áXÊqeTTKeTT ‘· @e esêí $U≤´‘ê
qT+&ç yÓ\Te&çq düTeTHê>√e⁄qT+&ç s¡ø±å j·TqT $uÛ÷Ñ ‹ yÓ\Te&çq$. uÛÑ÷‘ê´BHê+ j·T<∏ëÁø£eTyéT ˆˆ 7`12
<Ûës¡j˚Tìï‘·´ø±πs´wüß q+<ë~>√e⁄\≈£ î ø£ | æ ˝ ≤~ @ s¡ + >∑ T \T (esêí \ T)
$uÛÑ÷‹+ #· Á|üj·T‘·ï‘·' ˆ dü÷∫+#·ã&çHêjÓ÷ ny˚ s¡+>∑T\T Áø£eTeTT>± $uÛ÷Ñ ‘ê´~ uÛdÑ àü eTT\≈£î
≈£L&Ü #Ó|Œü ã&çHêsTT.
uÛÑk˛à‘êŒ<äqeTT~›wüºyéT ‘·BXÊqeT+Á‘˚D
#·‘·Tsê∆ ‘·+Á‘·y˚~_Û' ˆ _\«bÕÁ‘˚ ì<Ûë|üj˚T‘Y ˆˆ 7`15
ø£\Œ+ #Ó’yêqTø£\Œ+ ‘·T ø£\Œ+ ‘·<ä“¤düà $CÒ„j·TyéT
ñ|üø£\ŒeTø£\Œø£yéT ˆˆ 7`13 nqTø£\ŒeT<∏√#·´‘˚ ˆˆ 7`16
@cÕe÷~eTeTT‘·ÿèwüºyéT dü<√Ć≤‘·eT+Á‘·eTTqT |ü]+ƒ #·T#·T, n|ü&˚ y˚dqæ >√eTj·TeTTqT
nq´‘Y düs¡«eTuÛ≤e‘·' ˆ (ù|&ÉqT) rdüT≈£îì, yêeT<˚eeT+Á‘·eTT‘√ <ëìì ∫qï ∫qï eTT<ä\› T
j·T<∏ëXÊÁk˛Ôø£Ô$~ÛHê (|æ+&É+) >± #˚j·Te˝…qT. ‘·‘T· Œs¡TwüeT+Á‘·eTTqT ñ#·Ã]¤ +#·T#·T yê{Ïì
>∑èV”≤‘ê« >√eTj·T+ qeyéT ˆˆ 7`14 m+&Éu…≥eº ˝…qT. n|òTü Às¡eT+Á‘·eTTqT |ü]+ƒ #·T#·÷ Ä eTT<ä\› qT n–ï˝À
ø±\Ãe˝…qT. Ä ‘·sT¡ yê‘· áXÊqeT+Á‘·eTTqT #·<Tä e⁄#÷· ø±*q >√eTj·T
Ä>∑eT$XÊs¡<äT\T uÛÑk˛à‘·Œ‹Ô |ü<ä∆‘·T\qT ø£\Œ, nqTø£\Œ,
eTT<ä\› qT _\«|ü⁄ bÕÁ‘·˝À e⁄+#·e˝…qT. BìH˚ ø£\ŒuÛdÑ àü ìsêàD$<ÛëqeTì
ñ|üø\£ Œ, nø£\Œ nH˚ Hê\T>∑T $<Ûë\T>± ù|s=ÿìHês¡T. M{Ï˝À yÓTT<ä{Ï
<äsTTq ø£\ŒuÛkÑ ˛à‘·Œ‹Ô ñ‘·ÿèwüyº TÓ qÆ ~. n~ \_Û+#·q|ü⁄&ÉT $T–*q Ç‘·s¡ ‘Ó\TdüTø=qe˝…qT. Bì ‘·sT¡ yê‘· nqTø£\ŒuÛkÑ ˛à‘·Œ‹Ô $<ÛëqeTT #Ó|Œü ã&ÉTqT.
|ü<‘∆ä T· \ <ë«sê ‘·j÷· s¡T#˚dqæ uÛdÑ àü eTT\qT ñ|üj÷Ó –+#·Tø=qe#·TÃqT. eH˚wüß >√eTj·T+ j·T#·Ã
XÊÅdeÔü TTq+<äT #Ó|Œæ q Á|üø±s¡eTT n|ü&˚ y˚dqæ >√eTj·TeTTqT (ù|&ÉqT) X¯ówüÿ+ #·÷Øíø£è‘·+ ‘·<∏ë ˆ
ùdø£]+#·e˝…qT. <ä>∑∆+ #Ó’yêqTø£˝≤ŒK´+
dü<˚´q yêeT<˚y˚q Ä|üD≤~>∑‘·+ ‘·T j·T‘Y ˆˆ 7`17
≈£îsê´‹Œ+&ÉeTqT‘·ÔeTyéT ˆ eÁùdÔD√‘êÔ]‘·+ uÛÑdüà
XÀwüj˚T‘·TŒs¡TùwD…Æe >√eT÷Á‘êã<ä∆|æ+&ç‘·yéT ˆ
<äùV≤<é|òüTÀsê∫Ã¤yê–ïHê ˆ <ä>∑∆+ ÁbÕ>∑Tø£Ô$~ÛHê
uÛÑy˚<ä“¤k˛à|üø£\Œø£yéT ˆˆ 7`18
n&Ée⁄\˝À m+&çq >√eTj·TeTTqT(ù|&ÉqT) ùdø£]+∫, <ëìì yêeTVü≤düÔ‘·˝Ò uÛÑdüà
|æ+&ç#d˚ æ ø±*Ãq uÛdÑ àü eTTqT nqTø£\ŒuÛdÑ àü eTT n+<äTs¡T. n+>∑fifl¯ ˝À \_Û+#·T øÏåbÕÔ«--#êÃ¤<ë´q´bÕDÏHê ˆ
uÛdÑ àü eTTqT bı&ç#d˚ æ >∑T&É˝¶ À e&É>{∑ ºÏ <ëìì >√eT÷Á‘·eTT‘√ eTT<ä\› T>± nwüºø£è‘ê«-<∏ä eT÷˝Òq
#˚d,æ Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ø£\ŒuÛdÑ àü ìsêàDeTT˝À #Ó|Œæ q≥Tº ø±*Ã ‘·j÷· s¡T#˚dqæ eTÚ˙ uÛÑkÕà_ÛeT+Á‘·´ #· ˆˆ 7`21
uÛdÑ àü eTT, ñ|üø\£ ŒuÛdÑ àü eTqã&ÉTqT.
•s¡ áXÊqeT+Á‘˚D
nHÓ’´sêbÕ~‘·+ uÛÑdüà |ü⁄s¡TùwD eTTK+ ‘·<∏ë ˆ
nø£\Œ$T‹ ì•Ã‘·yéT ˆ Vü≤èÁ‘·Œ<˚X¯eT|òüTÀπsD
@ùw«ø£‘·eTe÷<ëj·T yêeT<˚y˚q >∑TVü≤´ø£yéT ˆˆ 7`22
bÕÁ‘˚wüß ø£\XÊ~wüß ˆˆ 7`19 m&ÉeT#˚‹ ns¡#‹˚ ˝À uÛdÑ àü eTTqT e⁄+#·T≈£îì, <ëìì ≈£î&ç ns¡#‹˚ ‘√
Á‹dü+<Ûäé÷#·πs‘Y kÕïqyéT eT÷dæ e⁄+∫, eTÚqeTT>± |ü+#êø£Øå eT÷\eT+Á‘·eTTqT mì$T~kÕs¡T¢
»|æ+∫ ˝Ò<ë n_ÛeT+Á‘·DeTT #˚d,æ áXÊqeT+Á‘·eTT‘√ •s¡dTü ‡qT,
j·T<∏ëdü+uÛÑey˚Te yê ˆ
‘·‘T· Œs¡TwüeT+Á‘·eTT‘√ eTTUeTTqT, n|òTü Às¡eT+Á‘·eTT‘√ Vü≤è<äjT· eTTqT
kÕïqø±˝Ò ø£sö bÕ<Í yêeT<˚eeT+Á‘·eTT‘√ >∑TVü≤´kÕúqeTTqT `
Á|üøå±\´ $eT˝≤+uÛÑkÕ ˆˆ 7`20 bÕ<Í dü<˚´q düsê«+>∑yéT
Ç‘·s¡T\#˚ ‘·j·÷s¡T#˚j·Tã&çq uÛÑdüàeTTqT nø£\ŒuÛÑdüàeTì Á|üDy˚HÓ’e ùd#·j˚T‘Y ˆ
‘Ó*j·Te˝…qT. á uÛdÑ àü eTT\qT y˚sT¡ y˚sT¡ bÕÁ‘·\˝À e⁄+∫ yê{Ï˝À uÛÑdüàHê $Væ≤‘·+ kÕïqyéT
@<ÓH’ ê ˇø£ <ëìì rdüT≈£îì eT÷&ÉT dü+<Û´ä \˝À (ñ<äjT· eTT, eT<Ûë´Vü≤ïeTT,
Ç<äe÷π>ïj·TeTT‘·ÔeTyéT ˆˆ 7`23
kÕj·T+ø±\eTT) >±ì ˝Ò<ë ‘·q≈£î M\sTTqìï kÕs¡T\T j·T<∏ëX¯øÔÏ uÛdÑ àü kÕïqeTT
Hê#·]+#·e˝…qT. uÛdÑ àü kÕïqeTTq≈£î eTT+<äT X¯ó<äy∆ TÓ qÆ ˙{Ï‘√ ø£s#¡ s· D¡ ≤<äT\qT dü<√Ć≤‘·eT+Á‘e· TT‘√ bÕ<äeTT\≈£î, Á|Dü eeTT‘√ düsê«+>∑eTT\≈£î
ø£&TÉ >∑Tø=qe˝…qT. uÛdÑ àü eTTqT <Û]ä +∫, uÛdÑ àü kÕïqeTTqT #˚jT· e˝…qT. Ç˝≤ uÛdÑ àü eTT‘√ #˚jT· T
kÕïqeTT ñ‘·eÔ TyÓTqÆ Äπ>ïj·TkÕïqeTT>± |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT#·Tqï~.
kÕïH˚wüß yês¡TD≤<˚´wüß ÄÅs›¡ (»\)kÕïqeTTø£Hêï uÛdÑ àü kÕïqeTT ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~. ÄÅs›¡ kÕïqeTT

eTTKý˚T‘·qà˝≤|üVü≤yéT ˆ ˝À ÁbÕDÏe<Ûä e⁄qï≥Tº ‘Ó*dæq<˚. ÄÅs¡›‘· (»˝eTT)qT Á|üø£è‹>±
uÛÑdüàkÕïqe‘ê+ |ü⁄+kÕyéT ‘Ó*j·Te˝…qT. n+<äTπø $E„\T Á|üø£è‹ì ã+<ÛäqeTT>± uÛ≤$+∫Hês¡T.
j·T<∏ëjÓ÷>∑+ ~H˚ ~H˚ ˆ 7`24 Á|üø£è‘˚düTÔ Á|üVü‰D≤s¡úyéT
˙s¡T yÓTT<ä˝q’… yê{Ï‘√ #˚jT· T (@&ÉT $<Ûeä TT˝…q’ ) kÕïqeTT\˝À uÛÑdüàHê kÕïq$Twü´‘˚ ˆ
düs«¡ eT\eTT\qT düeT÷\eTT>± ‘=\–+#·T uÛdÑ àü kÕïqeTT Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~. ÁãVü‰à<ë´ $ãT<Ûë' düπs«
XÊÁk˛Ôø$Ô£ ~ÛqqTdü]+∫ Á|ü‹ì‘·éTT uÛdÑ àü kÕïqeTTqT #˚jT· Tyê]øÏ ` eTTqjÓ÷ Hês¡<ë<äj·T' ˆˆ 7`27
yês¡TD≤<Ó’´s¡\+ kÕïHÓ’' jÓ÷–q' düqø±<ë´X¯Ã
u≤Vü≤´<√cÕ|üVü‰]_Û' ˆ u≤D≤<ë´ <ëqyê n|æ ˆ
Äπ>ïj·T+ uÛÑdüàHê kÕïqyéT uÛÑdüàkÕïqj·TT‘ê' düπs«
j·T‹_ÛdüTÔ $BÛj·T‘˚ ˆˆ 7`25 •euÛÑøÏÔ|üsêj·TD≤' ˆ
(X¯Øs¡eTTq πøs¡Œ&ÉT) u≤Vü≤´ <√wüeTT\qT ‘=\–+#·T≥≈£î ìs¡Tàø£Ô<√wüø£*˝≤'
yês¡TD≤(»˝≤)~ kÕïqeTT\T #ê\TqT. (Ç~ n+‘· Á|üj÷Ó »qø±] ø±<äT). ì‘·´X¯ó<ë∆ uÛÑe+‹ Væ≤ ˆˆ 7`28
nsTT‘˚ Äπ>ïj·TkÕïqeTì |æ\Teã&ÉT uÛÑdüàkÕïqeTTqT düs¡«<√wü Á|üøè£ ‹ qT+&ç $&ÉTe&ÉT≥≈£î uÛdÑ àü kÕïqeTT d”«ø£]+#· ã&çq~.
|ü]Vü‰s¡øe£ Tì j·T‘·T\T ìs¡sí TT+∫Hês¡T. •euÛÑøÏÔ|üsêj·TDT\sTTq ÁãVü‰à~ düeTdüÔ<˚e‘·\T, Hês¡<ë~ eTTqT\T,
ÄÁs¡›kÕïHê‘Y |üs¡+ uÛÑdüà düqø±~ jÓ÷>∑T\T, u≤D≤düTsê~ sêø£ådüT\T, uÛÑdüàkÕïqeTT Hê#·]+∫
ÄÁπs› »+‘·Te<Û√ Á<ÛäTeyéT ˆ <√wüdüeT÷Vü≤eTT\ qT+&ç $eTT≈£îÔ˝…’ ì‘·´X¯ó<ä∆dü«s¡÷|ü⁄\T>±
ÄÁs¡›+ ‘·T Á|üø£è‹+ $<ë´‘Y yÓ\T>=+<äT#·THêïs¡T.
Á|üø£è‹+ ã+<Ûäq+ $<äT' ˆˆ 7`26
qeT•Ùyêj˚T‹ uÛÑdüà ñ‘·eÔ TeTsTTq kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ˙{Ï‘√ ‘·&|ç qæ uÛdÑ àü eTTqT X¯Øs¡eTTô|’
ø£è‘ê« dübÕÔ_ÛeT+Á‹‘·yéT ˆ |ü<Tä HÓ<’ Tä kÕúqeTT\˝À Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +#·e˝…qT.
ñ<ä÷∆\j˚T‘Y ‘˚q <˚Vü≤yéT ñ‘·Ôe÷+π> \˝≤fÒ #·
Á‹|ü⁄+Á&É+ #ê|æ <Ûës¡j˚T‘Y ˆˆ 7`29 ÁX¯eD~«‘·j˚T ‘·<∏ë ˆ
ªqeT' •yêj·Tµ nqT eT+Á‘·eTT‘√ uÛÑdüàeTTqT @&ÉTkÕs¡T¢ >∑˝Ò uÛÑT»<ä«j˚T #Ó’e
n_ÛeTÁ‹+∫, <ëì‘√ X¯Øs¡eTTqT ñ<ä÷∆\qeTT (uÛÑdüàø£DeTT\qT Vü≤è~ HêuÛÖ #· |üèwüºπø ˆˆ 7`32
X¯Øs¡eTTô|’ |ü⁄\TeTTø=qT≥) #˚dTü ø=qe˝…qT. n≥T\H˚ eT÷&ÉT y˚fifl¯ ‘√
u≤VüQj·TTπ>à ø£≈£î<˚›X‚
uÛÑdüàeTTqT |üPdüTø=ì Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Ûä]+#·e˝…qT.
eTDÏã+<Ûä<ä«j˚T ‘·<∏ë ˆ
düsê«+>√<ä÷∆\q+ #ê|æ Á‹|ü⁄+Á&É+ uÛÑdüàHê <Ûës¡ýéT
q düe÷q+ Á‹|ü⁄+Á&É¬ø’ ' ˆ eT÷\eT+Á‘˚D kÕ<Ûä¬ø’' ˆˆ 7`33
‘·kÕà‘Y Á‹|ü⁄+Á&Éy˚TyÓ’ø£yéT (kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ‘·q) ‘·\, qT<äTs¡T, s¬ +&ÉT #Óe⁄\T, ø£+sƒe¡ TT, s¬ +&ÉT
*UÒ<äT<ä÷∆\q+ $Hê ˆˆ 7`30 uÛTÑ »eTT\T, Vü≤è<äjT· eTT, Hê_Û, yÓqTï, s¬ +&ÉT#˚‘T· \T (u≤VüQe⁄\T), s¬ +&ÉT
(X¯Øs¡eTT q+<ä*) düsê«+>∑eTT\qT ñ<ä÷\∆ qeTT #˚dTü ø=qïq÷, eTT+CÒ‘T· \T, yÓT&É á |ü<Tä HÓ<’ Tä Á|ü<X˚ e¯ TT\˝À |ü+#êø£Øå eT÷\eT+Á‘·eTTqT
n~ Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTq≈£î düe÷qeTT ø±C≤\<äT. n+<äTe\q ñ<ä÷\∆ qeTT ñ#·Ã]¤ +#·T#·÷ uÛdÑ àü eTT‘√ Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +#·e˝…qT.
˝Ò≈î£ +&Ü Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT e÷Á‘·eTT <Û]ä +#·e˝…qT.
yêeTVü≤düÔ‘·˝Ò uÛÑdüà
Á‹|ü⁄+Á&É+ <Ûës¡j˚Tìï‘·ýéT øÏåbÕÔ«--#êÃ¤<ë´q´bÕDÏHê ˆ
uÛÑdüàHê dü*˝Òq #· ˆ n–ï]‘ê´~eT+Á‘˚D
kÕúH˚wüß |ü+#·<äX¯düT düŒèX¯Hé yêsê-_ÛeT+Á‘·´ #· ˆˆ 7`34
X¯Øπs kÕ<Ûäø√‘·ÔeT' ˆˆ 7`31
Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTø£ÔkÕúH˚wüß <Ûës¡j˚T<ä´ÁdæÔ|ü⁄+Á&Ü+ø£yéT
<ä<Ûë´‘Y dü»\uÛÑdüàHê ˆ dü s¡TÁ<√ HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 7`38
•e+ •e+ø£s¡+ XÊ+‘·yéT ‘·q ≈£î&ç#‹˚ q&ÉTeTqTqï eT÷&ÉT y˚fifl¯ ‘√ Äs¡T n+>∑Tfi¯eTT\
dü ÁbÕb˛ï‹ q dü+X¯j·T' ˆˆ 7`35 bı&ÉTe⁄>± ˝Ò<ë bòÕ\uÛ≤>∑Á|üe÷DeTTq s¬ +&ÉT ø£qTu§eTà\ ∫es¡\ es¡≈î£
‘·q m&ÉeT ns¡#‹˚ ˝À uÛdÑ àü eTTqT e⁄+#·Tø=ì, ≈£î&ç ns¡#‹˚ ‘√ Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +#·e˝…qT ˝Ò<ë ≈£î&ç#‹˚ eT<Û´ä eT, nHê$Tø£ eT]j·TT
<ëìì eT÷dæe⁄+∫, ªn–ï]‹ uÛdÑ àü µ yÓTT<ä˝q’… eT+Á‘·eTT\‘√ uÛdÑ àü eTTqT n+>∑Twü`˜ á eT÷&ÉT y˚fifl¯ ‘√ nqT˝ÀeT, $˝ÀeT |ü<‹∆ä ˝À Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT
düŒ]Ù+∫, ˙{Ï‘√ @&ÉTkÕs¡T¢ n_ÛeT+Á‹+#·e˝…qT. ˙{Ï‘√ ø£\T|ü⁄≈î£ qï uÛdÑ àü eTTqT qT<äT{Ïô|’ <Û]ä +#·Tyê&ÉT s¡TÁ<äT&˚ n>∑T#·THêï&ÉT. Ç+<äT˝À dü+<˚V≤ü eTT
ô|’q ù|s=ÿìq kÕúqeTT\˝À Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Ûä]+#·e˝…qT. Ç˝≤ ˝Ò<Tä .
uÛdÑ àü <Ûës¡D#˚dqæ yê&ÉT XÊ+‘·∫‘·T&Ô TÉ , eT+>∑fiø¯ s£ T¡ &ÉT nsTTq •e⁄ì ãTTE X‚«‘·eTqTyê´|üÔyéT
#˚sT¡ ≈£î+{≤&ÉT. á $wüjT· eTTq m≥Te+{Ï dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä . dæï>∑∆+ ÁXÀÁ‘·Á|üe÷Dø£yéT ˆ
eT<Ûë´+>∑T*Á‘·j˚TD…Æe @e+ dü\¢ø£åD√ù|‘·yéT
dü«<äøÏåDø£s¡dü´ ‘·T ˆ Á‹|ü⁄+Á&É+ düs¡«dæ~∆<äyéT ˆˆ 7`39
wü&É+>∑T˝≤j·T‘·+ e÷qyéT düsfi¡ e¯ TT, X¯óÁuÛeÑ TT, nK+&ÉeTT, dæï>∑e∆ TT s¬ +&ÉT#Óe⁄\es¡≈î£
n|æ yê-*ø£e÷qø£yéT ˆˆ 7`36 $dü]Ô +∫q{Ïº düT\ø£Då eTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Á‹|ü⁄+Á&ÉeTT düs«¡ dæ<Tä \∆ qT
ø£\T>∑Cj
Ò T· TqT.
H˚Á‘·j·TT>∑àÁ|üe÷DÒq
bòÕ˝Ò <ä<Ûë´‘Y Á‹|ü⁄+Á&Éø£yéT ˆ ÁbÕ‘·'ø±˝Ò #· eT<Ûë´ùV≤ï
eT<Ûäé÷Hê$Tø±+>∑Tôw’˜' kÕj·÷ùV≤ï #· Á‹|ü⁄+Á&Éø£yéT ˆ
nqT˝ÀeT$˝ÀeT‘·' ˆˆ 7`37 ø£<ë∫<ä“¤düàHê ≈£îsê´‘Y
dü s¡TÁ<√ HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 7`40
ÁbÕ‘· ' ø±\eTT, eT<Û ë ´Vü ≤ ïeTT, kÕj· T +ø±\eTT á <Ûës¡j·T+‹ dü<ëø±\yéT
eT÷&ÉTø±\eTT\j·T+<äT ˝Ò<ë @<ÓH’ ê ˇø£deü Tj·TeTTq Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT Á‹|ü⁄+Á&É+ uÛÑdüàHê ø£è‘·yéT ˆˆ 7`43
<Û]ä +∫qyê&ÉT s¡TÁ<äd«ü s¡÷|ü⁄&˚ n>∑T#·THêï&ÉT. Ç+<äT dü+X¯jT· eTT˝Ò<Tä .
n≥T\H˚ y˚<äXÊÅdüÔbÕs¡+>∑‘·T\T, eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T nsTTq
@e+$<Ûä+ $uÛÑ÷‘ê´ #· edæcÕ˜~eTTqT\T m\¢ø±\eTT qT<äT≥ uÛÑdüàÁ‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Ûä]+#·T
≈£îs¡T‘˚ j·TÅdæÔ|ü⁄+Á&Éø£yéT ˆ #·THêïs¡T.
dü söÁ<ä<Ûäs¡àdü+j·TTø£Ô' XË’yê>∑y˚Twüß y˚<˚wüß
Á‘·sT÷eTj·T Ç‹ ÁX¯ó‹' ˆˆ 7`41 |ü⁄sêDÒwü«œ˝Òwüß #· ˆ
ÁãVü‰à $wüßíX¯Ã s¡TÁ<äX¯Ã düàèr‹Vü‰düø£˝ÒŒwüß
<˚yê' X¯Áø£|ü⁄s√>∑e÷' ˆ $Væ≤‘·+ uÛÑdüà|ü⁄+Á&Éø£yéT ˆ
Á‹|ü⁄+Á&É+ <Ûës¡j·T+‘˚é <Ûës¡D°j·T+ düeTkÕÔHêyéT
uÛÑdüàHê |ü]ø£*Œ‘·yéT ˆˆ 7`42 XË’yêHê+ #· $X‚wü‘·' ˆˆ 7`44
ô|’q #Ó|æŒq Á|üø±s¡eTT mes¡T $uÛÑ÷‹j·TqT uÛÑdüàeTT‘√ ø±$Tø±~ yê‘·T˝≤+‘·éTT\sTTq 28 •yê>∑eTeTT\˝ÀqT, nìï
Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +‘·Ts√ yês¡T •yê#ês¡(s¡TÁ<ä<säÛ à¡ )eTT‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï y˚<eä TT\˝ÀqT, düeTdü|Ô ⁄ü sêDeTT\˝ÀqT, düàè‹`Ç‹Vü‰dü` ø£\ŒXÊÅkÕÔ<Tä \˝ÀqT,
y˚<dä «ü s¡÷|ü⁄(Á‘·sT÷eTj·TT)\>∑T#·THêïs¡ì ÁX¯ó‘·T\T #ê≥T#·Tqï$.ÁãVü≤à, uÛdÑ àü Á‹|ü⁄+Á&É<ëÛ s¡DeTT $~Û+#·ã&çjT· Tqï~. n+<äTe\q e÷qe⁄\+<äsT¡
$wüßeí ⁄, s¡TÁ<äT&ÉT, Ç+Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\T uÛdÑ àü eTT‘√ ~<äT≈› î£ qï $X‚weü TT>± (Ms¡) XËe’ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ‘·|Œü ø£ <Û]ä +#·e˝…qT.
Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +#·T#·THêïs¡T. HêdæÔø√ _ÛqïeTsê´<√
edæcÕ˜<ë´ eTVü‰uÛ≤>± <äTsê#ês¡|üsêj·TD' ˆ
eTTqj·T' ÁX¯ó‹ø√$<ë' ˆ uÛÑdüàÁ‹|ü⁄+Á&É<ÛëØ #˚‘Y
eTT#·´‘˚ düs¡«øÏ*“ôw’' ˆˆ 7`45
Hêdæ Ô ≈ £ î &É T , XÊÅdü Ô ì j· T eTeTT\qT ñ\¢ + |ò æ T +#· T yê&É T , <äTwü∫º ‘·T\Ô T, <äTsê#ês¡T\T eT]j·TT V”≤qãT~∆ø*£ –q e÷qe⁄\T
<äTsê#ês¡eTT\+<äT ÄdüøøÔÏ \£ yê&ÉT ≈£L&Ü uÛdÑ àü Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTqT <Û]ä +∫q#√ ≈£L&Ü s¡TÁ<ëø£\å qT <Û]ä +∫q e÷Á‘·eTTqH˚ düs«¡ bÕ‘·øe£ TT\ qT+&ç
düeTdüÔ bÕ|üeTT\qT+&ç eTT≈£îÔ&É>∑T#·THêï&ÉT. $eTT≈£î\Ô >∑T#·THêïs¡T.
Ç‹ uÛÑdüà<Ûës¡Ddüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT |ü⁄sê Á‹|ü⁄s¡dü+Vü‰πs
uÛÑdüà<Ûës¡Ddüú\eTT eTT–dæq~. Á‹H˚Á‘√ »>∑‘ê+ |ü‹' ˆ
7. n<∏ä s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡Ddüú\yéT ñ<ä|üX¯´‘Y |ü⁄sê+ jÓ÷>∑`
s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡Ddüú\eTT eTT˙à*‘·$˝À#·q' ˆˆ 7`48
uÛÑdüàHê $Væ≤‘·kÕïq' Á‹HÁ̊‘<· ëÛ ], »>∑‘Œ· ‹ nsTTq •e⁄&TÉ |üPs¡«ø±\eTTq Á‹|ü⁄sêdüTs¡Tì
Á‹|ü⁄+Á&Ü+øÏ‘·eTdüÔø£' ˆ dü+Vü≤]+#·T≥≈£î eTTKeTTqT ô|ø¬’ ‹Ô, eT÷&ÉT ø£qTï\qT ‘Ó]∫ Á‹|ü⁄se¡ TT\ô|’
•yês¡Ãq|üs√ ì‘·ýéT ‘·q <äèwæìº Á|üd]ü +|üCdÒ æHê&ÉT.
s¡TÁ<ëø£åeT|æ <Ûës¡j˚T‘Y ˆˆ 7`46 ìù|‘·TdüÔdü´ H˚Á‘˚uÛÀ´
uÛdÑ àü kÕïqeTT #˚d,æ qT<äT≥ Á‹|ü⁄+Á&É<ëÛ s¡DeTTqT #˚dTü ≈£îqï ãVü≤y√ »\_+<äe' ˆ
•e|üPC≤ìs¡‘T· &Óq’ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT nqTì‘·éTT s¡TÁ<ëø£\å qT ≈£L&Ü <Û]ä +#·e˝…qT. ‘˚uÛÀ´ C≤‘ê Væ≤ s¡TÁ<ëøå±
s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤<˚e s¡TÁ<ëøå± Ç‹ ø°]Ô‘ê' ˆˆ 7`49
eTT#·´+‘˚ düs¡«bÕ‘·¬ø’' ˆ Ç˝≤ (ñqTàKT&Ó)’ #·÷#·T#·Tqï •e⁄ì (s¡TÁ<äTì) eT÷&ÉTø£qTï\
(n≈£åî\) qT+&ç nH˚ø£ »\_+<äTe⁄\T uÛÑ÷$Tô|’ sê*|ü&çq$. Ä
<äTwüº∫‘êÔ <äTsê#êsê
»\_+<äTe⁄˝Ò s¡TÁ<ëø£å\T>± s¡÷bı+~q$. n+<äTe\qH˚ n$
<äTÁwüŒC≤„ n|æ e÷qyê' ˆˆ 7`47 s¡TÁ<ëø£å\ì Á|üdæ~∆#Ó+~q$.
s¡TÁ<äH˚Á‘·düeTT‘·ŒHêï •e⁄ì (bòÕ\)n–ï H˚Á‘·eTT qT+&ç q\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À |ü~

s¡TÁ<ëøå± ˝Àø£bÕeHê' ˆ $<Û ä e TT\sTTq s¡ T Á<ëø£ å \ T yÓ \ Te&ç q $. á$<Û ä e TT>± yê{Ï
nwüºÁ‹+X¯Á‘·ŒuÛÒ<˚q ñ‘·Œ‹kÕúqeTT\qqTdü]+∫ s¡TÁ<ëø£\å T nH˚ø£ s¡øe£ TT\T>± #Ó|Œü ã&çq$.
uÛÑe+‘·T´‘·Œ‹ÔuÛÒ<ä‘·' ˆˆ 7`50 n∫Ã¤Á<ä+ ø£qø£Á|üKýéT
s¡TÁ<äTì H˚Á‘·eTT\qT+&ç ñ‘·ŒqïeTT\sTTq s¡TÁ<ëø£å\T nqq´<Ûäè‘·eTT‘·ÔeTyéT ˆ
˝Àø£eTTq+<ä* Je⁄\qT |ü$Á‘·\H=q]+#·T#·Tqï$. Ç$, M{Ï ñ‘·Œ‹Ô s¡TÁ<ëø£å+ <Ûës¡j˚T‘Y ÁbÕ»„'
uÛ<Ò eä TT\qqTdü]+∫ eTT|üŒ~ jÓTì$T~ s¡øe£ TT\T>± qTqï$. •e|üPC≤|üsêj·TD' ˆˆ 7`53
H˚Á‘ê‘Y dü÷sê´‘·àq' X¯+uÛÀ' s¡+Á<Ûeä TT˝Òì (|ü⁄s¡T>∑T\T ‘=\#·ì), ã+>±s¡T s¡+>∑T˝ÀqT+&ÉT,
ø£|æ˝≤ <ë«<äXÀ~‘ê' ˆ eT]jÓTTø£sT¡ <Û]ä +#·ì s¡TÁ<ëø£\å T ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ $. •e|üPC≤|üsêj·TDT&ÉsTTq
X‚«‘ê' c˛&ÉX¯dü+C≤‘ê' ãT~∆eT+‘·T&ÉT, n≥Te+{Ï s¡TÁ<ëø£\å qT <Û]ä +#·e˝…qT.
k˛eTs¡÷bÕ~«˝À#·Hê‘Y ˆˆ 7`51 j·T<∏ëkÕúq+ j·T<∏ëeÁø£ÔyéT
X¯+uÛTÑ ì dü÷s¡´HÁ̊‘e· TTqT+&ç ø£|\æ s¡+>∑T˝À |üHïÓ +&ÉT $<Ûeä TT\sTTq j·T<∏ëjÓ÷>∑+ j·T<∏ë$~Û ˆ
s¡TÁ<ëø£\å T, #·+Á<äHÁ˚ ‘·eTTqT+&ç ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À |ü<Tä Hês¡T $<Ûeä TT\sTTq s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D+ eπøå´
s¡TÁ<ëø£\å T ñ‘·ŒqïeTT˝…’q$. s¡TÁ<äkÕj·TT»´dæ<ä∆j˚T ˆˆ 7`54
ø£ècÕí <äX¯$<Ûë C≤‘ê s¡TÁ<äT(•e⁄)ì kÕj·TT»´s¡÷|üyTÓ qÆ eTTøÏìÔ bı+<äT≥≈£î X¯Øs¡eTT
eVæ≤ïs¡÷bÕ~«˝À#·Hê‘Y ˆ q+<ä* @j˚T kÕúqeTTq+<äT mHÓïìïeTTKeTT\T ø£*–q mìïs¡TÁ<ëø£\å T, @
@eeTT‘·Œ‹ÔuÛÒ<˚q Áø£eTeTT˝À <Ûä]+#·e\j·TTH√, Ä $~Û$<ÛëqeTTqT XÊÁk˛Ôø£ÔeTT>±
s¡TÁ<ëøå± ãVüQ<Ûë düàè‘ê' ˆˆ 7`52 $e]+#Ó<qä T.
•U≤j·÷y˚Tø£y˚Tø±düýéT Á‘·jÓ÷<äX¯eTTU≤Hé u≤ôVA«'

s¡TÁ<ëø£å+ <Ûës¡j˚T<äT“<Ûä' ˆ <Ûäπs‘Y c˛&ÉX¯ c˛&ÉX¯ ˆ
~«Á‹<ë«<äX¯eÁø±ÔDÏ Á|ü‘˚´ø£+ <ë«<äX¯ eùV≤‘Y
•s¡dæ ÁrDÏ <Ûës¡j˚T‘Y ˆˆ 7`55 q yê kÕ´HéeTDÏã+<ÛäjÓ÷' ˆˆ 7`58
•U≤kÕúqeTTq ˇπø eTTKeTT ø£*–q ˇπø s¡TÁ<ëø£qå T, s¬ +&ÉT, n<˚Á|üø±s¡eTT Äs¡T eT]j·TT mì$T~ eTTKeTT\T >∑\ |ü<Vä ‰ü s¡T
eT÷&ÉT eT]j·TT |ü+Á&Ó+&ÉT eTTKeTT\T >∑\ eT÷&ÉT s¡TÁ<ëø£\å qT eTdüøÔ e£ TT |ü<äVü‰s¡T (yÓTT‘·ÔeTT 32) s¡TÁ<ëø£å(e÷)\qT m\¢|ü&É÷ ø£+sƒ¡eTTq
(•s¡dTü ‡)q+<äT ãT<ÛTä &ÉsTTq uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ <Û]ä +#·e˝…qT. <Û]ä +#·e˝…qT. Hê\T>∑T eTTKeTT\T >∑\ j·÷uÛ’… s¡TÁ<ëø£(å e÷)\qT eø£då \úü eTTq
<Û]ä +#·e˝…qT.
wüÁ{ÏÔ+X¯<ë∆s¡j˚Tq÷à]∆ï |ü<eä T÷&ÉT eTTKeTT\>∑\ |ü<Hä ês¡T |ü<Tä Hês¡T s¡TÁ<ëø£\å Tqï (¬s+&ÉT)
ì‘·ý˚Tø±<äXÊqHêHé ˆ e÷\\qT s¬ +&ÉT uÛTÑ »eTT\#·T≥Tº <Û]ä +#·e˝…qT. ‘=$Tà~ eTTKeTT\T>∑\
<äX¯dü|üÔ|ü+#·eÁø±ÔHé |ü+Á&Ó+&ÉT |ü+Á&Ó+&ÉT s¡TÁ<ëø£å(e÷\)\qT ¬s+&ÉT eTT+CÒ‘·T\˝ÀqT
wü{Ÿ wü{Ÿ ø£s¡í<ä«j˚T eùV≤‘Y ˆˆ 7`56 <Û]ä +#·e˝…qT.
|ü<øä =+&ÉT eTTKeTT\T>∑\ eTT|üŒ~ j·÷s¡T s¡TÁ<ëø£(å e÷)\qT ‘·\ô|’ #·‘·Ts¡›X¯eTTK+ j·T»„`
<Û]ä +#·e˝…qT. n≥T\H˚ |ü~, @&ÉT eT]j·TT ◊<äT eTTKeTT\T >∑\ s¬ +&ÉT dü÷Á‘·eTc˛º‘·Ôs¡+ X¯‘·yéT ˆ
s¬ +&ÉT s¡TÁ<ëø£\å qT (yÓTT‘·eÔ TT) Äs¡T ˇø=ÿø£ÿ #Ó$˝À <Û]ä +#·e˝…qT. <Ûës¡j˚T‘Y düs¡«ø±\+ ‘·T
s¡TÁ<ëø£å+ •e|üP»ø£' ˆˆ 7`59
wü&Éwüºe<äHêHé ø£+πsƒ
@e+ s¡TÁ<ëø£å<ÛëØ j·T'
<ë«Á‹+X¯<ë∆s¡j˚T‘Y dü<ë ˆ
düs¡«ø±˝Ò ‘·T es¡Ô‘˚ ˆ
|ü+#êX¯<ë∆s¡j˚T‘Y $<ë«Hé
‘·dü´ bÕ|üø£<∏ë HêdæÔ
#·‘·Ts¡«Áø±ÔDÏ eø£ådæ ˆˆ 7`57 eT÷&ÛÉkÕ´|æ q dü+X¯j·T' ˆˆ 7`60
|ü<Tä Hê\T>∑T eTTKeTT\T >∑\, q÷≥ mì$T~ s¡TÁ<ëø£\å e÷\qT s¡TÁ<ëø£\å qT <ä]Ù+#·T≥#˚‘q· T, düŒ]Ù+#·T≥#˚‘q· T, düà]+#·T≥
j·TCÀ„|Mü ‘·eTTe˝… düs«¡ ø±\eTT\˝ÀqT <Û]ä +#·e˝…qT. #˚‘q· T, |üPõ+#·T≥ #˚‘q· T eT]j·TT <Û]ä +#·T≥#˚‘q· T ˝Àø£eTTq+<ä*
á$<ÛäeTT>± (|üPs√«ø£Ô)XÊÅdüÔ$~ÛqqTdü]+∫ m\¢|ü&ÉT »qT\T bÕ‘·øe£ TT\qT+&ç eTT≈£î\Ô >∑T#·THêïs¡T.
s¡TÁ<ëø£(å e÷\)\qT X¯Øs¡eTTô|’ <Û]ä +#·Tyê&ÉT, eT÷&ÛTÉ &Óq’ qT yê&çøÏ bÕ|ü|⁄ü Áu≤Vü≤àD√ yê-+‘·ĆÀ yê-|æ
dü+ã+<Ûyä T˚ n+≥<äT. Ç+<äT˝À dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä . eT÷s√â yê |ü+&ç‘√-|æ yê ˆ
ÁãVü≤àVü‰ eT<ä´bÕsT÷ #· s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤<˚e
dü«s¡íVü≤è<äTZs¡T‘·\Œ>∑' ˆ eTT#·´‘˚ düs¡«bÕ‘·¬ø’' ˆˆ 7`63
e÷‘·èVü‰ |æ‘·èVü‰ #Ó’e Áu≤Vü≤àDT&Ó’Hê n+‘·É&Ó’Hê, eT÷s¡Tâ&Ó’Hê |ü+&ç‘·T&Ó’Hê
ÁuÛÑ÷DVü‰ ø£è‘·|òü÷‘·ø£' ˆ s¡TÁ<ëø£<å ëÛ s¡DeTT#˚‘· düs«¡ bÕ|üeTT\ qT+&ç eTTøÏÔ H=+<äT#·THêï&ÉT.
s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤<˚e >∑yê+ ø√{ÏÁ|ü<ëqdü´
eTT#·´‘˚ düs¡«bÕ‘·¬ø’' ˆ 7`61 j·T‘·Œ¤\+ uÛÑT$ \uÛÑ´‘˚ ˆ
ÁãVü≤àVü≤‘·´, eT<ä´bÕqeTT, dü«s¡Ví ≤ü s¡DeTT, >∑Ts¡T|ü‹ï >∑eTqeTT, ‘·‘·Œ¤\+ \uÛÑ‘˚ eTs√Ô´
e÷‘·èVü≤‘·´, |æ‘è· Vü≤‘·´, ÁuÛ÷Ñ DVü≤‘·´ eT]j·TT $XÊ«dü|÷üò ‘·øe£ TT yÓTT<ä˝q’… ì‘·´+ s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤‘Y ˆˆ 7`64
bÕ|üø±s¡éTT\qT #˚dqæ yê&ÉT ôd‘’ e· TT s¡TÁ<ëø£<å ëÛ s¡D#˚dqæ #√ düeTdüÔ
bÕ|üeTT\qT+&ç $eTT≈£î&Ô >É T∑ #·THêï&ÉT. ø√{Ï>√e⁄\qT <ëqeTT#˚j·TT≥ e\q \_Û+#·T |òü\eTTqT
uÛ Ñ ÷ ˝Àø£ e TTq ì‘· ´ eTT s¡ T Á<ëø£ å \ qT <Û ä ] +#· T e÷qe⁄&É T
<äs¡ÙHê‘Y düŒs¡ÙHê#Ó’Ãe bı+<äT#·THêï&ÉT.
düàs¡D≤<ä|æ |üP»Hê‘Y ˆ eTè‘·T´ø±˝Ò ‘·T s¡TÁ<ëø£åyéT
s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤˝À¢πø ìw”Œ&É´ düVü≤ yê]D≤ ˆ
eTT#·´+‘˚ bÕ‘·¬ø’s¡®Hê' ˆˆ 7`62
j·T' |æuÒ∫Ã+‘·j·THé s¡TÁ<äyéT düπs«wüß esêíÁX¯eTdü+>∑‘˚wüß

s¡TÁ<ä˝Àø£+ dü >∑#·Ã¤‹ ˆˆ 7`65 ì‘·´+ dü<ë#ês¡|üsêj·TDÒwüß ˆ
eTs¡Dø±\eTTq s¡TÁ<äTì düà]+#·T#·T s¡TÁ<ëø£qå T ø£&–ç q ˙{Ïì ÁX¯ó‹düàè‹uÛ≤´$TVü≤ #√<äé÷H√
bÕqeTT#˚dæqyê&ÉT s¡TÁ<ä˝Àø£eTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT. $uÛÑ÷‹s¡TÁ<ëø£å<Ûäs¡' düe÷q' ˆˆ 7`68
uÛÑk˛à<ä÷∆*‘·düsê«+>±' (e+X¯dyúü Té )
<Ûäè‘·s¡TÁ<ëø£åe÷*ø±' ˆ nìï es¡íeTT\≈£î, nìï ÄÁX¯eTeTT\≈£î #Ó+~q dü<ë#ês¡
j˚T uÛÑe+‹ eTVü‰‘êàq' |üsêj·TDT˝…q’ düeTdü»Ô qT\˝À $uÛ÷Ñ ‹ s¡TÁ<ëø£\å qT <Û]ä +∫qyês¡T e÷Á‘·yT˚
‘˚ s¡TÁ<ë HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 7`66 >ös¡yêdüŒ<äT\ì ÁX¯ó‹düàè‘·T\#˚‘· bı>∑&ãÉ &çq~. (@ esêíÁX¯eTeTT\≈£î
düsê«+>∑eTT\j·T+<äT uÛkÑ ıà<ä÷\∆ qeTT#˚dTü ≈£îì, s¡TÁ<ëø£å e÷\\qT #Ó+~Hê uÛdÑ àü s¡TÁ<ëø£\å qT <Û]ä +∫qyê&˚ ÁX‚wßü &º ìÉ ‘ê‘·Œs¡éTT).
<Û]ä +∫q eTVü‰‘·Tà\sTTqyês¡T ìdü‡+<˚V≤ü eTT>± kÕøå±‘·TÔ s¡TÁ<Tä ˝Ò n>∑T#·THêïs¡T. Ç‹ s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡Ddüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
ì‘ê´ì ø±e÷´ì ì$T‘·ÔC≤ì s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡Ddüú\eTT eTT–dæq~.
ø£sêàDÏ düsê«DÏ dü<ë-|æ ≈£îs¡«Hé ˆ
jÓ÷-uÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å<Ûäs√ j·T~ kÕ´‘Y z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
~«CÀ q ‘·kÕ´dæÔ |òü˝À|ü|ü‹Ô' ˆˆ 7`67 l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
uÛdÑ àü `s¡TÁ<ëø£\å qT <Û]ä +#·ì ~«E&ÉT ì‘·´`ø±eT´`ì$T‘·øÔ s£ à¡ \qT •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<˚ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj˚T, l•ejÓ÷–
nqTì‘·éTT Áø£eTeTT ‘·|Œü ø£ Ä#·]+∫qqT, Ä ø£sà¡ \ |ò\ü eTT n‘·ìøÏ •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ uÛdÑ àü s¡TÁ<ëø£<å ëÛ s¡DÁ|üd+ü >√ HêeT
\_Û+#·<Tä . dü|üÔeT' |ü]#˚Ã¤<ä' ˆ
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹. nwüºeT' |ü]#˚Ã¤<ä'

l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* mì$T<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´ |ü+#êø£åØ»|üdüú\Á|üdü+>∑'
dü+yê<ë‘·àø£eTT, Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´
|ü+#êø£åØ»|üdüú\Á|üdü+>∑eTT
$s¡∫‘·eTT nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªuÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D
Á|üdü+>∑µeTqT @&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT eTT–dæq~. (49 XÀ¢ø£eTT\T)
8. n<∏ä |ü+#êø£åØ»|üdüú\yéT
e |ü+#êø£åØ»|üdüú\eTT
lπsDTø£ ñyê#· ˆ
<Ûäè‘·luÛÑ÷‹s¡TÁ<ëø£å'
Á|üj·T‘√ *+>∑<Ûës¡ø£' ˆ
»ù|‘Y |ü+#êø£åØ$<ëýéT
•e‘·‘·Ô«Á|üuÀ~Û˙yéT ˆˆ 8`1
l sπ DTø±#ês¡T´\T #Ó|ü #·THêïs¡T `
eT+>∑fiø¯ s£ e¡ TT, kÕ+Á|ü<ëj·Tø£eTT nsTTq $uÛ÷Ñ ‹ s¡TÁ<ëø£\å qT
<Û]ä +∫ |ü$Á‘·T&Óq’ Çwü*º +>∑<ëÛ ] Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± •e‘·‘«· eTTqT
uÀ~Û+#·T |ü+#êø£Øå $<ä´ (eT+Á‘·eTT)qT »|æ+#·e˝…qT.
•e‘·‘êÔ«‘Y |üs¡+ HêdæÔ
j·T<∏ë ‘·‘êÔ«+‘·s¡+ eTVü≤‘Y ˆ
180 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ nwüºeT' |ü]#˚Ã¤<ä' 181
‘·<∏ë |üs#êø£åØeT+Á‘ê‘Y ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä\sTTq <˚e‘·\˝À X¯+uÛTÑ e⁄ (eTùV≤X¯ó&ÉT)

HêdæÔ eT+Á‘ê+‘·s¡+ eTVü≤‘Y ˆˆ 8`2 m≥T¢ düs√«‘·eÔ TT&√, n≥T\H˚ @&ÉTø√≥¢ eT+Á‘·eTT\˝À |ü+#êø£Øå eT+Á‘·yT˚
düs√«‘·eÔ TyÓTqÆ ~.
•e‘·‘«Ô· eTT ø£Hêï ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ eTVæ≤e÷ì«‘·yTÓ qÆ ‘·‘«Ô· eTT y˚s=ø£{Ï
˝ÒqfÒ¢ |ü+#êø£Øå eT+Á‘·eTTø£Hêï eTVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ y˚s=ø£ eT+Á‘·eTT ˝Àø£eTTq nX‚wü»>∑‘ê+ ùV≤‘·T'
˝Ò<Tä . |üs¡e÷‘êà eTùV≤X¯«s¡' ˆ
C≤„‘˚ |ü+#êø£åØeT+Á‘˚ ‘·dü´ yê#·ø£eT+Á‘√-j·TyéT
øÏ+ yê eT+Á‘ê+‘·¬s’' |òü\yéT ˆ düs¡«eT+Á‘Ó’ø£ø±s¡DyéT ˆˆ 8`5
C≤„‘˚ •y˚ »>∑q÷à˝Ò düeTdüÔ ÁãVü‰à+&ÉeTTq≈£î |üse¡ ÷‘·Tà&Óq’ eTùV≤X¯«s¡T&ÉT ø±s¡DyÓTqÆ fÒ,¢
øÏ+ |òü\+ <˚e‘ê+‘·πs ˆˆ 8`3 n‘·ì yê#·øe£ T+Á‘·eTsTTq á |ü+#êø£Øå eT+Á‘·eTT nìï eT+Á‘·eTT\≈£î
eT÷\ø±s¡DyÓTj Æ T· Tqï~.
»>∑‘T· qÔ ø£+‘·{øÏ ° eT÷\ø±s¡DeTsTTq (|üse¡ T) •e⁄ì >∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·s¡Tyê‘· Ç‘·s¡<˚e‘·\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qe\dæq ‘·kÕ´_Û<ÛëqeT+Á‘√-j·TyéT
nedüsy¡ TÓ ≥T\ e⁄+&É<√, n≥T\H˚ |ü+#êø£Øå eT+Á‘e· TTqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îqï n_Û<Û˚j·TX¯Ã dü düàè‘·' ˆ
‘·sT¡ yê‘· Ç‘·s¡ eT+Á‘·eTT\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qT≥ e\q @$T{Ï n_Û<ÛëHê_Û<Û˚j·T‘ê«‘Y
Á|üj÷Ó »q+? eT+Á‘ê‘Y dæ<ä∆' |üs¡' •e' ˆˆ 8`6
dü|üÔø√{Ïwüß eT+Á‘˚wüß á |ü+#êø£Øå eT+Á‘·eTT |üs•¡ e⁄q≈£î ˇø£ n_Û<ëÛ qeTT (ù|s¡T)
eT+Á‘·' |ü+#êø£ås√ eTVü‰Hé ˆ nsTTe⁄qï~. |ü s ¡ • e⁄&É T (á eT+Á‘· e TTq≈£ î ) n_Û < Û ˚ j · T T&É T
ÁãVü≤à$cÕí«~<˚y˚wüß (‘Ó*j·TCÒj·Tã&ÉTyê&ÉT) nsTTe⁄Hêï&ÉT. Ç˝≤ n_Û<Ûëq`n_Û<Û˚j·T
j·T<∏ë X¯+uÛÑTs¡àVü≤‘·Ôs¡' ˆˆ 8`4 dü+ã+<Ûeä TT e\q á eT+Á‘·eTT#˚‘· |üse¡ T•e⁄&TÉ kÕ~Û+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
(Á|üø±•düTHÔ êï&ÉT).
qeT'X¯ã›+ e<˚‘·÷Œs¡«yéT nX‚weü TT (düèwæ`º dæ‹ú `\j·T) \≈£î ÄdüŒ<äT&ÉT (ø±s¡DyÓTqÆ yê&ÉT),
•yêj˚T‹ ‘·‘·' |üs¡yéT ˆ $X‚weü TT>± düs«¡ eT+>∑fiì¯ \j·TT&ÉT, Á‹j·T+ã≈£î&ÉT (eT÷&ÉT ø£qTï\ yê&ÉT)
eT+Á‘·' |ü+#êø£ås√ ùV≤´wü nsTTq <˚yê~Û<e˚ ⁄&ÉsTTq eTùV≤X¯«s¡T&ÉT ª•eµ X¯ãe› TT#˚ n_Û<j ˚Û T· T&Ó’
düs¡«ÁX¯ó‹•s√>∑‘·' ˆˆ 8`7 j·TTHêï&ÉT.(ª•e⁄µ&ÉqTù|s¡ |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.)
ªqeT'µ nqT X¯ãe› TTqT eTT+<äT>± #Ó|Œü e˝…qT. Ä ‘·sT¡ yê‘· •e Ç‘·´ø£ås¡<ä«+<ä«yéT
ª•yêj·Tµ |ü<eä TTqT#·Ã]¤ +#·e˝…qT. (ªqeT' •yêj·Tµ nqT) á |ü+#êø£så ¡ |üs¡ÁãVü≤àÁ|üø±X¯ø£yéT ˆ
eT+Á‘·eTT düø\£ y˚<eä TT\≈£î ‘·\e÷ìø£yTÓ j
Æ T· Tqï~. eTTKéè‘ê´ ‘·<äH˚ćÕyéT
Ä~‘·' |ü]X¯ó<ä∆‘ê«‘Y X¯u≤›Hê+ >∑TDeè‘·Ôj·T' ˆˆ 8`10
eT\Á‘·j·T$jÓ÷>∑‘·' ˆ ª•eµ nqT s¬ +&Éøså£ e¡ TT\T eTTKéè‹Ô‘√ kÕøå±‘·TÔ |üsÁ¡ ãVü≤àqT
•e Ç‘·T´#·´‘˚ X¯+uÛÑT' Á|üø±•+|ü (‘Ó*j·T)#˚jT· T#·Tqï$. •e⁄ì (˙\ø£+sƒ,¡ eTè‘·T´+»j·÷~)
Ç‘·s¡ HêeTeTT\T (ù|s¡T)¢ n‘·ì >∑TDeTT\qT ‘Ó*j·TCÒjT· T≥ <ë«sê
∫<ëq+<ä|òüTqÁ|üuÛÑT' ˆˆ 8`8
|üs√ø£eå TT>± (>∑TDeè‹Ô <ë«sê) n‘·ìì dü÷∫+#·T#·Tqï$.
Ä~ø±\eTT (Äs¡+uÛÑeTT) qT+&ç eT\Á‘·j·T dü+ã+<ÛäeTT
˝Òq+<äTe\q, dü<ë |ü]X¯ó<äT&∆ TÉ dü∫Ã<ëq+<ä|Tüò qdü«s¡÷|ü⁄&ÉT, Á|üuTÑÛ e⁄ ‘·kÕàqTàK´‘·s¡+ HêeT
(dü«‘·+Á‘·T&ÉT) nsTTq X¯+uÛTÑ y˚ •e⁄&ìÉ |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. •e Ç‘·´ø£ås¡<ä«j·TyéT ˆ
dü∫Ã<ëq+<äs¡÷|üdü´
ÄdüŒ<ä‘ê«<äX‚cÕD≤yéT
X¯+uÛÀs¡$T‘·‘˚»dü' ˆ
eT+>∑˝≤Hê+ $X‚wü‘·' ˆ
@‘·Hêïe÷e\+uÒq
•eX¯u≤›_Û<Û˚jÓ÷ Væ≤
eT+Á‘·' |ü+#êø£ås¡' düàè‘·' ˆˆ 8`11
<˚e<˚eÁdæÔj·T+ãø£' ˆˆ 8`9
n|ü]$T‘·‘»˚ dü‡+|üqTï&ÉT, dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&ÉT nsTTq |ü+#·ÁãVü‰àDÏ |ü+#ê|æ
X¯+uÛTÑ e⁄q≈£î ª•eµ nqT s¬ +&Éøså£ e¡ TT\‘√ @s¡Œ&çq ù|s¡T n‘·´+‘· Á|ü<ëÛ qyÓTÆ ø£è‘ê´ì düVü≤ø±s¡D…Æ' ˆ
j·TTqï~. á ª•eµ nqT nø£så e¡ TT\qT ÄÁX¯sTT+∫j˚T |ü+#êø£så e¡ T+Á‘·eTT uÀ<Ûë´ì |ü+#·_Ûs¡«¬síÌ'
s¡÷bı+~q~. |ü+#êø£ås¡eTVü‰eTH√' ˆˆ 8`15
j·TkÕà<ä‘·' dü<ë »b˛´ (|üè~∏«, n|t, ‘˚»dt, yêj·TT, Äø±X¯eTH˚) |ü+#·eTVü‰uÛ÷Ñ ‘ê\T,
yÓ÷øå±ø±+øÏå_Ûsê<äsê‘Y ˆˆ 8`12 (s¡÷|ü, s¡d,ü >∑+<Û,ä düŒs¡Ù, X¯ã› nH˚) |ü+#·‘H· êàÁ‘·\T, (#·≈îå£ ` ÁXÀÁ‘·` Á|ò÷ü D`
j·T<∏ë-Hê~s¡àVü‰<˚e' s¡dqü `‘·«ø˘ nH˚) |ü+#·C≤„H+˚ Á~j·÷\T, (yêø˘`bÕDÏ` bÕ<ä`bÕj·TT`ñ|üdúü
dæ<ä∆' dü+kÕs¡yÓ÷#·ø£' ˆ nH˚) |ü+#·øsπ £ à+Á~j·÷\T, (dü<√Ć≤‘·`yêeT<˚e ` n|òTü Às¡`‘·‘T· Œs¡Twü`áXÊq
nH˚) |ü+#·ÁãVü≤à\T, (düèwæ`º dæ‹ú `\j·T` ‹s√<Ûëq`nqTÁ>V∑ ≤ü nH˚) |ü+#·øè£ ‘ê´\T
‘·<∏ë |ü+#êø£ås√ eT+Á‘·'
` Ç$ nìïj·T÷ |ü+#êø£Øå eTVü‰eT+Á‘e· TTq+<ä* nsTT<äT nø£så e¡ TT\#˚‘·
dü+kÕs¡ø£åj·Tø±s¡ø£' ˆˆ 8`13 uÀ~Û+#·ã&ÉT#·Tqï$. (n+fÒ ªqeT'•yêj·Tµ nH˚ |ü+#êø£så e¡ TT\T düèwæøº +£ ‘·{øÏ °
ª•eµ HêeTeTT‘√ ≈£L&ç j·TTqï+<äTqH˚ yÓ÷ø£eå TTqù|øÏ+å #·Tyê] eT÷\ø±s¡DeTì ‘ê‘·Œs¡éTT).
#˚‘· á eT+Á‘·eTT ìs¡+‘·se¡ TT »|æ+#·ã&ÉT#·Tqï~. nHê~ nsTTq |ü+#·<Ûë |ü+#·<Ûë j·÷ì
eTVü‰<˚e⁄&TÉ dü+kÕs¡y÷Ó #·≈î£ &Éì Á|üd<æ Tä &∆ q’Ó ≥T\H˚ á |ü+#êø£så e¡ T+Á‘·eTT Á|üdæ<ë∆ì $X‚wü‘·' ˆ
≈£L&Ü dü+kÕs¡ø£åj·TeTTq≈£î ø±s¡ø£yÓTÆj·TTqï~. (dü+kÕs¡eTT qT+&ç
‘êì düsê«DÏ edü÷Ôì
‘·]+|ü#j˚ T· Tqì ‘ê‘·Œs¡éTT).
|ü+#êø£ås¡eTj·÷ì Væ≤ ˆˆ 8`16
|ü+#·uÛÑ÷‘êì düsê«DÏ á Á||ü +ü #·eTTq+<äT Á|‘ü ´˚ ø£eTT>± nsTT<äT nH˚ dü+K´ eT]j·TT
|ü+#·‘·HêàÁ‘·ø±DÏ #· ˆ nsTT<äT edüTeÔ ⁄\qT ø£*–e⁄qï düeTdüÔ |ü<ës¡eú TT\T |ü+#êø£så e¡ Tj·TeTT˝Ò
C≤„H˚+Á~j·÷DÏ |ü+#ê|æ nsTTe⁄qï$. (|ü+#êø£så e¡ T+Á‘e· TT\ qT+&çjT˚ ÁbÕ<äTs¡“$¤ +∫q$.)
|ü+#·ø£πsà+Á~j·÷DÏ #· ˆˆ 8`14
z+ø±s¡|üPs√« eT+Á‘√-j·T+ n~«rj·TeTT (ˇø£ÿfÒ), |üs¡e÷q+<ädü«s¡÷|üeTT, ÁbÕ|ü+∫ø£

|ü+#êø£ås¡eTj·T' |üs¡' ˆ uÛÒ<äX¯SqéTT (ìÁwüŒ|ü+#·ø£eTT), ª•eµ nqT X¯ã›eTT#˚ eéVü≤]+#·
XË’yê>∑y˚Twüß y˚<˚wüß ã&ÉT‘·Tqï |üsÁ¡ ãVü≤àeTT ˇø£ÿ Á|üDeeTT #˚‘H· ˚ Á|üø±X¯e÷qeT>∑T#·Tqï~.
wü&Éø£ås¡ Ç‹ düàè‘·' ˆˆ 8`17 |üs¡e÷‘·àeTqTsYCÒ„j·T'
|ü$Á‘·eTsTTq á |ü+#êø£ås¡eTVü‰eT+Á‘·eTT ªz+µø±s¡eTT‘√ k˛-Vü≤+s¡÷|ü' düHê‘·q' ˆ
≈£L&çq|ü⁄&ÉT wü&Éø£ås¡eT+Á‘·eT>∑Tqì y˚<äeTT\+<äT, XË’yê>∑eTeTT\+<äT C≤j·T‘˚ Vü≤+düjÓ÷s√¢bÕ‘Y
#Ó|Œü ã&çjT· Tqï~. z$T‘˚´ø±ø£ås√ eTqT' ˆˆ 8`20
eT+Á‘·Hê´kÕ~uÛÑ÷‘˚q ªk˛Vü≤+µ nqT X¯ãe› TT •e`Je⁄\ nuÛ<Ò eä TTqT uÀ~Û+#·T
Á|üDy˚q eTVü‰eTH√' ˆ |üse¡ ÷‘·às¡÷|üyTÓ qÆ eT+Á‘·eTT. Ç~ düHê‘·qyÓTqÆ ~. á eT+Á‘·eTTq+<ä*
Á|üuÀ<Ûä´‘˚ eTVü‰<˚e' ªVü≤µø±s¡ ªdüµø±s¡eTT\T ˝À|æ+∫q|ü⁄&TÉ ªz+µ nqT @ø±ø£så e¡ T+Á‘· eTT‘·ŒqïeT>∑T
πøe\•Ã‘·T‡U≤‘·àø£' ˆˆ 8`18 #·Tqï~.
wü&Éø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘·eTTq+<ä* nø£ås¡eTT\ ≈£Ls¡TŒ˝À ‘=* Á|üDy˚HÓ’e eT+Á‘˚D

nø£ås¡eTsTTq ªz+µø±s¡eTT (Á|üDeeTT) dü∫Ã<ëq+<ädü«s¡÷|ü⁄&ÉsTTq uÀ<Ûä´‘˚ ìwüÿ\' •e' ˆ
|üse¡ ÷‘·TàH˚ ‘Ó*j·TCÒjT· T#·Tqï~. |ü+#êø£åπsD eT+Á‘˚D
Á|üDy˚HÓ’ø£eπsíq |ü+#·ÁãVü≤à‘·qTdüÔ<∏ë ˆˆ 8`21
|üs¡ÁãVü≤à Á|üø±X¯´‘˚ ˆ á Á|üDeeT+Á‘·eTT#˚‘· ìwüÿ\T&Ó’q (ìsêø±s¡T&Ó’q)•e⁄&ÉT
n~«rj·T+ |üsêq+<äyéT uÀ~Û+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT. n≥T\H˚ |ü+#êø£så e¡ T+Á‘·eTT#˚‘· •e⁄ì dü<√Ć≤‘ê~
•yêK´+ ìÁwüŒ|ü+#·ø£yéT ˆˆ 8`19 |ü+#·ÁãVü≤àdü«s¡÷|üeTT #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï~.
ìwüÿ\' dü+$<ëø±s¡' |ü+#êø£åØ$Te÷+ $<ëýéT

düø£˝À $X¯«eT÷]Ôø£' ˆ Á|üDy˚q wü&Éø£åØyéT ˆ
ñuÛÑj·÷‘êà •y√ eT+Á‘˚ »ù|‘Y düe÷Væ≤‘√ uÛÑ÷‘ê«
wü&Éø£ås¡eTj˚T dæú‘·' ˆˆ 8`22 •e|üPC≤|üsêj·TD' ˆˆ 8`24
ìwüÿ\T&Ó’q(ìsêø±s¡T&Ó’q) •e⁄&ÉT dü+$‘Y (C≤„q, Á|üC≤„) ÁbÕD≤j·÷eTÁ‘·j·T+ ø£è‘ê«
dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. düø£\T&Ó’q |ü+#·ÁãVü≤à, $X¯«dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. Ç˝≤ •e⁄ì ÁbÕvóàUÀ<ävóàUÀ-|æ yê ˆ
¬ s +&É T (ìwü ÿ \`dü ø £ \ , ìsêø±s¡ ` kÕø±s¡ ) s¡ ÷ |ü e TT\T á
∫+‘·j·THé Vü≤è<äj·÷+uÛÀCÒ
wü&Éø£ås¡eT+Á‘·eTT#˚‘· ìs¡÷|æ+#·ã&çq$.
<˚e<˚e+ Á‹j·T+ãø£yéT ˆˆ 8`25
eT÷\+ $<ë´ •e' XË’eyéT
dü÷Á‘·+ |ü+#êø£ås¡düÔ<∏ë ˆ düsê«\+ø±s¡dü+j·TTø£ÔyéT
@‘êì HêeT<Û˚j·÷ì kÕ+ã+ #·+Á<ës¡∆X‚Ks¡yéT ˆ
ø°]Ô‘êì eTVü‰eTH√' ˆˆ 8`23 »ù|<˚‘ê+ eTVü‰$<ëýéT
•es¡÷bÕeTqq´BÛ' ˆˆ 8`26
á eTVü‰eT+Á‘·eTTq≈£î eT÷\eT+Á‘·eTT, $<ëéT+Á‘·eTT,
•eeT+Á‘e· TT, XËe’ dü÷Á‘e· T+Á‘e· TT eT]j·TT |ü+#êø£Øå eT+Á‘e· TT nì nsTT<äT •e|üPC≤ ìs¡‘T· &ÉsTTqyê&ÉT Á|üDeeTT(z+ø±s¡eTT)‘√ ≈£L&çq
ù|s¡T¢ Á|üd<æ e∆ä TT˝…j
’ T· Tqï$. (Á|ü|+ü #·eTTq≈£î eT÷\ø±s¡D eTsTTq+<äTq á |ü+#êø£åØeT+Á‘·eTTqT (wü&øÉ så£ e¡ T+Á‘·eTTqT) düe÷<Ûëq∫‘·eÔ TT‘√
eT÷\eT+Á‘·eTì, á eT+Á‘·»|üeTT#˚‘· •e`JyÓø’ ´£ C≤„qeTT dæ~+∆ #·T≥#˚‘· »|æ+#·e˝…qT. kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ‘·÷s¡TŒ ˝Ò<ë ñ‘·sÔ ¡ ~≈£îÿq≈£î n_ÛeTTKeTT>±
$<ëéT+Á‘e· Tì, ˝Àø£eTTq≈£î eT+>∑fi<¯ ëj·Tø£eTsTT q+<äTq •eeT+Á‘e· Tì, ≈£Ls=Ãì eT÷&ÉTkÕs¡T¢ ÁbÕD≤j·÷eTeTT #˚dæ Ä ‘·s¡Tyê‘· ‘·q
•e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q düeTdüÔ $wüjT· eTT\T Ç+<äT˝À dü÷Á‘·ÁbÕj·TeTT>± Vü≤è<äjT· ø£eT\eTT˝À <˚e<˚e⁄&TÉ , Á‘·jT· +ã≈£î&ÉT, düsê«\+ø±s¡XÀ_Û‘T· &ÉT,
ìs¡÷|æ+#·ã&çq+<äT e\q XËe’ dü÷Á‘· eT+Á‘e· Tì, nsTT<äT nø£så e¡ TT\Tqï+<äTq ñe÷düyT˚ ‘·T&ÉT (kÕ+ãT&ÉT), #·+Á<äXK‚ s¡T&ÉT nsTTq |üse¡ T•e⁄ì @ø±Á>∑yTÓ qÆ
|ü+#êø£så ¡ eT+Á‘·eTì Á|üd~æ )∆ . eTqdüT‡‘√ á wü&øÉ så£ e¡ TVü‰eT+Á‘·eTTqT »|æ+#·e˝…qT.
»|üdüTÔ Á‹$<Ûä' Áb˛ø√Ô »|üeTqã&ÉT#·Tqï~. ô|<äe⁄\T >±ì ø=qHê\Tø£>±ì m≥Te+{Ï ø£<*ä ø£

yê∫ø√bÕ+X¯óe÷qdü' ˆ ˝Ò≈£î+&Ü ‘·q ˝À|ü\H˚ eTqdüT‡˝À eT+Á‘êø£ås¡eTT\qT uÛ≤$+#·T#·T
ÁX¯Sj·T‘˚ j·TdüTÔ bÕs¡Ù«ôdúÌ' #˚jT· T»|üeTT e÷qdæø£ »|üeTqã&çq~.
j·T<∏ë es¡ídüeTq«j·T' ˆˆ 8`27 j·÷e+‘·' ø£s¡àj·TC≤„<ë´
yê∫ø£' dü ‘·T $CÒ„j·T' Áe‘·<ëq‘·bÕ+dæ #· ˆ
düs¡«bÕ|üÁ|üuÛÑ+»q' ˆ düπs« ‘˚ »|üj·T»„dü´
áwü‘YdüŒècÕº«<Ûäs¡|ü⁄≥yéT ø£˝≤+ Hês¡Ω+‹ c˛&ÉoyéT ˆˆ 8`30
jÓ÷ eT+<äeT_ÛBÛj·T‘˚ ˆˆ 8`28 Áe‘·, <ëq, ‘·|üeTT\qT mìï ø£s¡àj·TC„eTT\Tqïy√, Ä
bÕs¡Ù«ôdúÌs¡ÁX¯ó‘·' k˛-j·TyéT j·TC„eTT\ìï{Ï˙ ø£*|æqq÷ »|üjT· »„|⁄ü (|ü<Tä Hês¡Tø£fi\¯ ˝Àì) ˇø£ÿ ø£fi≈¯ î£
ñbÕ+X¯ó' |ü]ø°]Ô‘·' ˆ ≈£L&Ü dü]düe÷qeTT ø±C≤\e⁄.
ndüŒècÕº«<Ûäs¡eTdüŒ+~ e÷Vü‰‘·à´+ yê∫ø£ôd’´‘·‘Y
õVü‰«Á>∑+ jÓ÷-+‘·sê‘·àHê ˆ »|üj·T»„dü´ ø°]Ô‘·yéT ˆ
uÛ≤e´‘˚ es¡ís¡÷ù|D ‘·kÕà#·Ã¤‘·>∑TD√bÕ+X¯ó'
dü e÷qdü Ç‹ düàè‘·' ˆˆ 8`29 düVü≤Ák˛(düVü≤Ádü+) e÷qdü' düàè‘·' ˆˆ 8`31
»|üeTT yê∫ø£, ñbÕ+X¯ó, e÷qdæøe£ Tì eT÷&ÉT $<Ûeä TT\T>± yê∫ø£ »|üjT· »„eTTjÓTTø£ÿe÷Vü‰‘·àéTT eTT+<˚ #Ó|Œü ã&çq~.
#Ó|Œü ã&çq~. Á|üøÿ£ qTqïe´øÏøÔ Ï $qTã&ÉTq≥T¢ eT+Á‘·eTTqT ñ#·Ã]+∫q#√ (28) yê∫ø£ »|üeTTø£qïqT e+<äbÕfi¯ófl |ò\ü <ëj·Tø£yTÓ qÆ ~ ñbÕ+X¯ó
n~ yê∫ø£»|üeTì ‘Ó*j·Te˝…qT. á »|üeTT düs«¡ bÕ|üHêX¯øe£ TT. »|üeTT. ñbÕ+X¯ó»|üeTTø£qïqT y˚sTTbÕfi¯ófl m≈£îÿe |ò\ü <ëj·Tø£yTÓ qÆ ~
(eT+Á‘·eTTqT »|æ+#·Tq|ü⁄&ÉT) s¬ +&ÉT ô|<äe⁄\T ø£<*ä ø£qT ø£*–e⁄+&ç, e÷qdæø»£ |üeTT.
Á|üø£ÿqTqï e´øÏÔøÏ $ì|æ+#·≈£î+&Ü #˚j·Tã&ÉT »|üeTT ñbÕ+X¯ó
yê∫ø±‘Y ‘·<äTbÕ+XÀX¯Ã Á|ü‹ì‘·éTT (j·TeT) ìj·Te÷<äT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqïyê&Ó,’ •euÛ≤e

»bÕ<ädü´ eTVü‰eTH√' ˆ dü+|üqTï&Ó,’ Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± á eT÷\eT+Á‘·eTT‘√ ‘·q (Çwü)º
e÷qk˛ Væ≤ »|ü' ÁX‚c˛˜ •e*+>∑eTTqT |üPõ+#·e˝…qT.
|òüTÀs¡dü+kÕs¡HêX¯ø£' ˆˆ 8`32 uÛÑø±Ô´ |ü+#êø£åπsD…Æe
(á wü&øÉ så£ e¡ T+Á‘·eTTjÓTTø£ÿ) yê∫ø£, ñbÕ+X¯ó »|üeTT\ ø£Hêï j·T' •e+ düø£è<äs¡Ãj˚T‘Y ˆ
|òTü Às¡d+ü kÕs¡HêX¯øy£ TÓ qÆ e÷qdæø»£ |üyT˚ düs«¡ ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~. k˛-|æ >∑#˚Ã¤∫Ã¤ekÕúqyéT
eT+Á‘·kÕ´ôd’é >ös¡yê‘Y ˆˆ 8`35
@‘˚ùw«‘˚q $~ÛHê
j·T<∏ëuÛ≤e+ j·T<∏ëÁø£eTyéT ˆ uÛøÑ j
Ô Ï T· T≈£î&Ô ’ Ó me&ÉT á |ü+#êø£så e¡ T+Á‘e· TT‘√ •e⁄ì (Çwü*º +>∑eTTqT
ø£˙düeTT) ˇø£ÿkÕ]jÓTÆ qqT |üPõ+#·T#·THêï&√, yê&ÉT á eT+Á‘·eTVæ≤eT‘√
»ù|‘Y |ü+#êø£åØy˚T‘êyéT
•e˝Àø£eTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT.
$<ë´+ bÕX¯$eTTø£Ôj˚T ˆˆ 8`33
ô|’q ù|s=ÿìq (»|ü) $~Û$<ÛëqeTT\˝À es¡Tdü>±qT
nã“¤øå± yêj·TTuÛÑøå±X¯Ã
uÛ≤e|üPs¡eí TT>±qT (eT\, e÷j·÷, ø£sà¡ \qT) bÕX¯eTT\qT ‘=\–+#·T j˚T #êH˚´ Áe‘·ø£]¸‘ê' ˆ
ø=qT≥≈£î |ü+#êø£Øå ($<ä´qT)eT+Á‘·eTTqT »|æ+#·e˝…qT. ‘˚cÕy˚T‘Ó’Ás¡«‘Ó’sêïdæÔ
•e˝Àø£düe÷>∑eT' ˆˆ 8`36
nH˚q eT÷\eT+Á‘˚D
•e*+>∑+ Á|ü|üP»j˚T‘Y ˆ »\uÛøÑ ≈å£ î£ \T (»\eTTqT e÷Á‘·yT˚ ÄVü‰s¡eTT>± d”«ø£]+#·Tyês¡T),
yêj·TTuÛøÑ ≈å£ î£ \T (>±*ì e÷Á‘·yT˚ ÄVü‰s¡eTT>± d”«ø£]+#·Tyês¡T)>± e⁄+&ç
ì‘·´+ ìj·TeTdü+|üqï' (ø£èÅ#·Ã¤ #ê+Á<ëj·TD≤~) Áe‘·eTT\Hê#·]+∫ ‘·eT X¯Øs¡eTT\qT
Á|üj·T‘ê‘êà •yê‘·àø£' ˆˆ 8`34 ø£è•+|ü#d˚ Tü ≈£îqïyê]øÏ Äj·÷ Áe‘·eTT\ e\q •e˝Àø£ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑<Tä .
‘·kÕà‘·ÔbÕ+dæ j·TC≤„X¯Ã á |ü+#êø£ås¡eTVü‰eT+Á‘·eTTqT ˇø£ÿkÕ] ñ#·Ã]+∫q

Áe‘êì ìj·Te÷düÔ<∏ë ˆ e÷Á‘·eTTqH˚ düeTdüÔ Je»+‘·Te⁄\ nìï $<Ûeä TT\sTTq bÕ|üeTT\T
|ü+#êø£åsês¡Ãqôd’´‘˚ q•+∫b˛e⁄#·Tqï$.
ø√≥´+X‚Hê|æ H√ düe÷' ˆˆ 8`37 nH˚´|æ ãVü≤y√ eT+Á‘ê
n+<äTe\q eTVü‰eT+Á‘·eTsTTq |ü+#êø£Øå eT+Á‘·eTT‘√ •e⁄ì $<ä´+‘˚ düø£˝≤>∑y˚T ˆ
|üPõ+#·T≥ e\q ø£\T>∑T |ò\ü eTT˝À ø√{Ï˝À ˇø£ÿ n+X¯eTTq≈£î ≈£L&Ü uÛÑ÷jÓ÷ uÛÑ÷j·T' düeTuÛ≤´kÕ‘Y
‘·b˛`j·T»„`Áe‘·`ìj·TeTeTT\ e\q ø£\T>∑T |ò\ü eTT\T, düe÷qeTT\T
|ü⁄s¡TcÕs¡úÁ|ü<ësTTq' ˆˆ 8`40
ø±C≤\e⁄.
düø\£ •yê>∑eTeTT\˝À $$<Ûsä ø¡ e£ TT˝…q’ nH˚ø£ eT+Á‘·eTT\Tqï$.
nX¯ó<√∆ yê $X¯ó<√∆ yê
yê{Ïì eTs¡\ eTs¡\ »bÕuÛ≤´düeTT #˚dqæ |ü&ÉT n$ (<Ûsä à¡ `ns¡`ú ø±eT`
düø£è‘Y |ü+#êø£åπsD j·T' ˆ
yÓ÷ø£eå TT\qT) |ü⁄sT¡ cÕs¡eú TT\qT nqTÁ>∑V≤æ +#·>\∑ T>∑T #·Tqï$.
|üP»j˚T‘Y |ü‹‘√ yê-|æ
eTT#·´‘˚ HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 8`38 @wü eT+Á‘√ eTVü‰X¯øÏÔ'
n|ü]X¯ó<äT&∆ TÉ >±ì, |ü]X¯ó<äT&∆ TÉ >±ì, |ü‹‘·T&Óq’ yê&ÉT >±ì, ˇø£ÿkÕ]
áX¯«s¡Á|ü‹bÕ<äø£' ˆ
á |ü+#êø£så e¡ T+Á‘·eTT‘√ •e*+>∑(Çwü*º +>∑)eTTqT |üPõ+∫qyê&ÉT düø£è<äT#êÃs¡D≤<˚e
ìdü‡+X¯jT· eTT>± (bÕ|ü) eTT≈£î&Ô >É T∑ #·THêï&ÉT. düs¡«dæ~∆Á|ü<ëj·Tø£' ˆˆ 8`41
düø£è<äT#êÃ¤s¡e÷Á‘˚D áX¯«s¡(dü«s¡÷|ü)Á|ü‹bÕ<äøe£ TsTTq á (|ü+#êø£åØ) eT+Á‘·eTT
|ü+#êø£ås¡eTVü‰eTH√' ˆ eTVü‰X¯ødÔÏ +ü |üqïyÓTq~. Bìì ˇø£ÿkÕ] ñ#·Ã]+∫qH˚ düs«¡ dæ<Tä \∆ qT
düπs«cÕeT|æ »+‘·÷HêyéT Á|ükÕ~+#·T kÕeTs¡´ú eTTqT ø£*–j·TTqï~.
düs¡«bÕ|üø£åjÓ÷ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 8`39
|ü+#êø£åØ+ düeTT#êÃs¡´ |ü+#êø£ås¡+ düeTT#êÃs¡´

|ü⁄wüŒ+ *+π> $ìøÏåù|‘Y ˆ Hês¡ø±qT<ä‘ês¡j·T‘Y ˆˆ 8`44
j·TdüÔdü´ yê»ù|j·÷HêyéT |üPs¡«ø±\eTTq •eC≤„q|üsêj·TDT&Óq’ kÕq+<äT&ÉH˚ jÓ÷^+Á<äT&ÉT
düVü≤Ádü|òü\$Twü´‘˚ ˆˆ 8`42 |ü+#êø£så e¡ TVü‰eT+Á‘·eTTqT#·Ã]+∫ qs¡øe£ TTq+<äTqï bÕ|ü⁄\qT ñ
á |ü+#êø£Øå eTVü‰eT+Á‘e· TTqT ñ#·Ã]¤ +#·T#·÷ ˇø=ÿø£ÿ |ü⁄wŒü eTTqT <ä]∆ +∫Hê&ÉT.
•e*+>∑eTTq≈£î düeT]Œ+∫q, yê»ù|j·Tj·÷>∑eTT e\q ø£\T>∑T |ò\ü eTT dæ<ë∆´ |ü+#êø£ås¡kÕ´dü´
ø£qïqT y˚sTT¬s≥¢ m≈£îÿe |ò\ü eTT ÁbÕ|æ+Ô #·TqT. X¯‘êq+<ä' |ü⁄sê eTTì' ˆ
n–ïôVAÁ‘·+ Á‘·jÓ÷ y˚<ë qs¡ø£+ dü«s¡ZeTø£s√‘Y
j·TC≤„X¯Ã ãVüQ<äøÏåD≤' ˆ dü+–s¡kÕ´|æ bÕ|æq' ˆˆ 8`45
|ü+#êø£ås¡»|üôd’´‘˚ |üPs¡«ø±\eTTq X¯‘êq+<äT&ÉqT eTTìes¡T´&ÉT á |ü+#êø£så ¡
ø√≥´+X‚Hê|æ H√ düe÷' ˆˆ 8`43 eT+Á‘·eTTqT dæ~+∆ |ü#d˚ Tü ≈£îì dü+–s¡T&ÉH˚ bÕbÕ‘·Tàìø√dü+ qs¡øe£ TTH˚
Á|ü‹ì‘·éTT #˚jT· T n–ïôVAÁ‘·(j·÷>∑)eTT e\qqT, eT÷&ÉT dü«s¡eZ TT>± e÷]ÃHê&ÉT.
y˚<eä TT\ n<Û´ä j·TqeTT e\qqT, m≈£îÿe <äøDåÏ \‘√ #˚jT· T CÀ´‹c˛˜e÷~ ñ|üeTqT´' |ü⁄sê jÓ÷^
j·÷>∑eTT\ e\qqT bı+<äT |ò\ü eTT\T, |ü+#êø£Øå eT+Á‘·»|üeTT e\q eT+Á‘˚D≤H˚q dæ~∆e÷Hé ˆ
\_Û+#·T |ò\ü eTTq+<ä* ø√≥´+X¯eTTq ˇø£ÿ uÛ≤>∑eTTq≈£î ≈£L&Ü düe÷qeTT\T
\ã∆yêHé |üs¡y˚TXÊHê‘Y
ø±C≤\e⁄.
XË’eXÊÅdüÔÁ|üeø£Ô è‘êyéT ˆˆ 8`46
|ü⁄sê kÕq+<äjÓ÷^+Á<ä' ñ|üeTqT´&ÉqT jÓ÷–|ü⁄+>∑e⁄&ÉT |üPs¡«ø±\eTTq |ü+#êø£så ¡
•eC≤„q|üsêj·TD' ˆ eTVü‰eT+Á‘·eTT#˚‘· dæ~ì∆ bı+~ (kÕøå±‘·T)Ô •e⁄ì#˚‘· XËe’ XÊÅdÔü Á|ües¡øÔ ‘£ ê«ìï
kÕ~Û+|ü#d˚ Tü ≈£îHêï&ÉT.
edæwü˜yêeT<˚yê<ë´ |ü+#êø£så e¡ T+Á‘·eTTqT >∑T]+∫ m+‘·#|Ó Œæ q @$T Á|üj÷Ó »qeTT!

eTTqjÓ÷ eTTø£ÔøÏ*“cÕ' ˆ @ eTVü‰‘·Tà&ÉT <˚e<˚e⁄&ÉsTTq eTVü‰<˚e⁄ì |üPõ+#·T#·÷ |üse¡ TuÛøÑ ‘ÔÏ √
eT+Á‘˚D≤H˚q dü+dæ<ë∆' Á|üDeeTTqT eTT+<äT>± ø£*–q |ü+#êø£ås¡eTVü‰eT+Á‘·eTTqT
»|æ+#·T#·THêï&√, n‘·&TÉ bÕ|üã+<Ûeä TTqT+&ç $eTT≈£î&Ô ’Ó yÓ÷ø£\å øÏàå ì
eTVü‰‘˚»dæ«H√-uÛÑeHé ˆˆ 8`47
bı+<äT#·THêï&ÉT.
á |ü+#êø£så e¡ TVü‰eT+Á‘·(»|ü)eTT #˚‘· bÕ|üeTT≈£î\Ô sTTq e•wü˜
Ç‹ |ü+#êø£åØ»|üdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
yêeT<˚yê~ eTVü≤s¡T¸\T dæ<Tä \∆ qT bı+~ eTVü‰‘˚»dü‡+|üqTï˝…H’ ês¡T.
|ü+#êø£åØ»|üdüú\eTT eTT–dæq~.
ÁãVü‰àBHê+ #· <˚yêHêyéT z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
»>∑‘·‡ècÕº´~ø£s¡àDÏ ˆ l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
eT+Á‘·kÕ´ôd’é e÷Vü‰‘êà´‘Y lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
kÕeTs¡úéTT|üC≤j·T‘˚ ˆˆ 8`48 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ |ü+#êø£Øå »|üd\úü Á|üd+ü >√HêeT nwüeº T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
ÁãVü‰à($wüßsí T¡ Á<ë)~ <˚e‘·\T á eTVü‰eT+Á‘· e÷Vü‰‘·àéTT#˚‘· z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
»>∑‘Y düèwæøº ±s¡éTTqT ìs¡«Væ≤+#·T kÕeTs¡´ú eTTqT dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T. l •e⁄ì#˚ ñ|ü<•˚ +#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* •yê<Ó«’ ‘·
øÏ$TVü≤ ãVüQ_Ûs¡T¬ø’Ôs¡à+Á‘·y˚Te+ eTVü‰‘êà $<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT,
Á|üDedüVæ≤‘·e÷<Í j·TdüTÔ |ü+#êø£åsêKýéT ˆ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ª|ü+#êø£Øå »|üÁ|üd+ü >∑µeTqT mì$T<äe |ü]#˚Ã<¤ eä TT
»|ü‹ |üs¡eTuÛÑø±Ô´ |üP»j·THé <˚e<˚eyéT eTT–dæq~.
dü >∑‘·<äT]‘·ã+<Û√ yÓ÷ø£å\ø°åà+ Á|üj·÷‹ ˆˆ 8`49
` (e÷*˙) O
qeeT' |ü]#˚Ã¤<ä' 201
qeeT' |ü]#˚Ã¤<ä' ns¡Ãq+ e+<äq+ <ëdü´+

düKé÷‘·àìy˚<äqyéT ˆˆ 9`2
‘=$Tà<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT
@e+ qe$<Ûë uÛÑøÏÔ'
uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷~dü|üÔ$<Ûädüú\Á|üdü+>∑'
Áb˛ø±Ô <˚y˚q X¯+uÛÑTHê ˆ
uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷~dü|üÔ$<Ûädüú\Á|üdü+>∑eTT
<äTs¡¢uÛ≤ bÕ|æHê+ ˝Àπø
(94 XÀ¢ø£eTT\T) düT\uÛ≤ |ü⁄D´ø£s¡àD≤yéTˆˆ 9`3
9. n<∏ä uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷düú\yéT <˚yê~Û<e˚ ⁄&Óq’ X¯+uÛTÑ e⁄ #˚‘· #Ó|Œü ã&çq á uÛøÑ ÔÏ ÁX¯eDeTT,
uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷düú\eTT ø°s¡ÔqeTT, düàs¡DeTT, bÕ<äùdeqeTT, ns¡ÃqeTT, e+<äqeTT, <ëdüéTT,
düKéTT eT]j·TT Ä‘·àìy˚<qä eTT nì ‘=$Tà~ $<Ûeä TT\T. á ˝Àø£eTT˝À
uÛÑ÷‹s¡TÁ<ëø£ådü+j·TTø√Ô Ç~ bÕbÕ‘·Tà\≈£î <äTs¡u¢ eÑÛ TT. |ü⁄D≤´‘·Tà\≈£î düT\uÛeÑ TT>± \_Û+#·TqT.
*+>∑<ÛëØ dü<ë•e' ˆ
n<Ûäy˚T #√‘·Ôy˚T yê-|æ
|ü+#êø£ås¡»b˛<√´^
j·TÁ‘· ≈£îÁ‘·∫<ä÷]®‘ê ˆ
•euÛÑø£Ô Ç‹ düàè‘·' ˆˆ 9`1
es¡Ô‘˚ XÊ+ø£Ø uÛÑøÏÔ'
$uÛ÷Ñ ‹ s¡TÁ<ëø£\å ‘√bÕ≥T Çwü*º +>∑eTTqT (‘·q X¯Øs¡eTTô|)’ <Û]ä +∫ dü uÛÑø£Ô Ç‹ ^j·T‘˚ ˆˆ 9`4
m\¢|ü &ÉT eT+>∑fid¯ «ü s¡÷|ü⁄&’Ó |ü+#êø£så e¡ T+Á‘e· TTqT »|æ+#·Tyê&ÉT •euÛ≈Ñ î£ &Ô ìÉ
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. uÛÑøÏÔ' dæúØø£è‘ê j·TdæàHé
y˚T¢#˚Ã¤ yê ~«»dü‘·Ôy˚T ˆ
ÁX¯eD+ ø°s¡Ôq+ X¯+uÛÀ' X¯+uÛÀ' Á|æj·T' dü $Á|üX¯Ã
düàs¡D+ bÕ<äùdeqyéTˆ q Á|æjÓ÷ uÛÑøÏÔe]®‘·' ˆˆ 9`5
202 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ qeeT' |ü]#˚Ã¤<ä' 203
n<Ûeä TT(˙#·T)&ÉsTTHê ˝Ò<ë ñ‘·eÔ TT&ÉsTTHê, me¬sH’ ê>±ì, •e⁄ì *+π> ÁbÕD+ düe÷<Ûëj·T
j·T+<äT uÛøÑ ÔÏ e⁄qïyê&ÉT uÛ≈Ñ î£ &Ô ìÉ |ü]>∑D+Ï #·ã&É‘ê&ÉT. y˚T#¢ T· Ã¤(n+‘·É)&ÓH’ ê, ÁbÕDÒ *+>∑+ ‘·T XÊ+uÛÑeyéTˆ
Áu≤Vü≤àDT&ÓH’ ê, <äè&ÛyÉ TÓ qÆ •euÛøÑ ÔÏ e⁄qïyê&˚ X¯+uÛTÑ e⁄≈£î Á|”‹bÕÁ‘·T&ÉT. dü«düú+ eTqdüÔ<∏ë ø£è‘ê«
uÛøÑ ˝ÔÏ ìÒ Áu≤Vü≤àDT&ÉsTTHê •e⁄ìøÏ Á|”‹bÕÁ‘·T&ÉT ø±&ÉT. q øÏ+∫∫Ã+‘·j˚T<ä´~ˆˆ 9`8
kÕ uÛÑøÏÔ]›«$<Ûë CÒ„j·÷ kÕuÛÑ´+‘·sê uÛÑøÏÔ]‹
u≤Vü‰úÛÑ´qÔs¡uÛÒ<ä‘·' ˆ Áb˛#·´‘˚ •ejÓ÷–_Û'ˆ
u≤Vü‰´ dü÷ú˝≤+‘·sê dü÷øå±à kÕ j·TdæàHé es¡Ô‘˚ ‘·dü´
Ms¡e÷ùV≤X¯«sê<äè‘ê ˆˆ 9`6 Jeq+ ÁuÛÑwüº;»e‘Yˆˆ 9`9
Ä •euÛøÑ ÔÏ u≤Vü≤´(ãVæ≤s¡+>∑)eTì, ÄuÛ´Ñ +‘·s¡ (n+‘·s+¡ >∑)eTì Çwüº*+>∑eTTq+<äT ‘·q ÁbÕDeTTqT, ‘·q ÁbÕDeTTq+<äT
s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\T. u≤Vü≤úÛøÑ ÔÏ dü÷\ú yÓTqÆ ~. n+‘·s+¡ >∑uøÑÛ ÔÏ dü÷ø£àå yÓTqÆ ~. á •eø£˝≤j·TTø£ÔyÓTÆq *+>∑eTTqT dü+jÓ÷»qeTT #˚düTø=ì (n+fÒ
dü÷ø£àå uÛøÑ j
ÔÏ T˚ Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\#˚‘· nqTdü]+#·ã&ÉT#·Tqï~. *+>∑`ÁbÕDeTT\qT düeTs¡deü TT #˚dTü ≈£îì) eTqdüTqT dæsú e¡ TT #˚d,æ Ç‘·se¡ TT˝…q’
dæ+Vü‰düH˚ X¯ó<ä∆<˚X‚ @ Ä˝À#·q\T˝Ò≈î£ +&Ü @ø±Á>‘∑ ‘· √ #˚jT· T (Çwü*º +>∑)|üP» nuÛ´Ñ +‘·s¡ (n+‘·s+¡ >∑)
düTs¡y˚T´ s¡‘·ï∫Á‹‘˚ ˆ |üP»j·Tì •ejÓ÷>∑T\T #Ó|ü #·THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï uÛøÑ ÔÏ meìj·T+<äTqï<√
•e*+>∑dü´ |üPC≤ j·÷ n≥Te+{Ïyêì JeqeTT ø±*Ãq $‘·qÔ eTT e+{Ï~. (nq>± n‘·ìøÏ |ü⁄qs¡q® à
kÕ u≤Vü‰´ uÛÑøÏÔs¡T#·´‘˚ˆˆ 9`7 eTT+&É<Tä . ø±*Ãq $‘·qÔ eTT yÓTT\¬ø‘·<Ô Tä )
eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ , (>√eTj·÷<äT\#˚‘)· |ü]X¯ó<äe∆ TT #˚jT· ã&çq ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq

Á|ü<X˚ e¯ TTq (qe)s¡‘ï· eTT\‘√ n\+ø£]+∫q dæ+Vü‰düqeTTq ≈£Ls=Ãì >∑TVü‰´<é >∑TVü≤´‘·sê |üsê ˆ
•e(Çwü)º *+>∑eTTqT |üPõ+#·Tq~ u≤Vü≤´(ãVæ≤s¡+>∑) uÛøÑ .ÔÏ •euÛÑøÏÔs¡ï dü+<˚Vü≤'
‘·j·÷ j·TTø√Ô $eTT#·´‘˚ ˆˆ 9`10
n+‘· s ¡ + >∑ u Û Ñ ø Ï Ô ì >∑ T ]+∫ m≈£ î ÿe⁄>± #Ó | ü  ≥ e\q $s¡ø±ÔHê+ Á|üãT<ë∆HêyéT
Á|üj÷Ó »qy˚T$T? Ç~ n‘·´+‘· s¡V≤ü düýÓTqÆ ~. á •euÛøÑ ÔÏ dü+|üqTï&ÉT Á|üd”<ä‹ eTùV≤X¯«s¡' ˆˆ 9`13
eTT≈£î&Ô >∑É T∑ qqT $wüjT· eTTq dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä .
nH˚ø£ »qà\˝À (•e|üPC≤<äT\qT #˚j·TT≥e\q) |ü]X¯ó
Á|ükÕ<ë<˚e kÕ uÛÑøÏÔ' <äT˝∆ q’… yê]øÏ ÁX¯ó‹ düàè‘·T\j·T+<äT $~Û+∫q (ì‘·´`HÓ$’ T‹Ôø)£ ø£sà¡ \qT
Á|ükÕ<√ uÛÑøÏÔdü+uÛÑe' ˆ Ä#·]+∫qyê]øÏ, yÓs’ ê>∑úÛ≤eeTT ø£*–qyê]øÏ, •eC≤„qdü+|üqTï\sTTq
j·T<∏Ó’yê+≈£îs¡‘√ ;»yéT Á|üãT<äT\∆ ≈£î e÷Á‘·yT˚ eTùV≤X¯«s¡T&ÉT Á|üdqü Tï&É>∑T#·THêï&ÉT.
;»‘√ yê j·T<∏ë-+≈£îs¡'ˆˆ 9`11 Á|üdüH˚ï dü‹ eTTø√Ô-uÛÑ÷‘Y
Á|ükÕ<ä|üP]«ø± jÓ÷-j·TyéT eTTø£Ô' •edüyÓ÷ uÛÑy˚‘Yˆ
uÛÑøÏÔs¡TàøÏÔ$<ÛësTT˙ˆ n\ŒuÛÑø±Ô´|æ jÓ÷ eTs¡Ô´'
HÓ’e kÕ X¯ø£´‘˚ ÁbÕ|ü⁄ÔyéT ‘·dü´ »qàÁ‘·j·÷‘·Œs¡yéTˆˆ 9`14
q¬s’πsπøq »qàHêˆˆ 9`12 •e⁄&ÉT Á|üdqü Tï&ÉsTTq|ü⁄&˚ (kÕ<Û≈ä î£ &ÉT) eTTøÏìÔ bı+<ä>\∑ &ÉT.
$‘·qÔ eTT qT+&ç n+≈£îs¡eTT (yÓTT\ø£), n+≈£îs¡eTT qT+&ç $‘·qÔ eTT eTT≈£î&Ô sÉ TTqyê&ÉT •e⁄ì‘√ düe÷qT&É>∑T#·THêï&ÉT. (•edü«s¡÷|ü⁄&É>∑T
ñ‘·ŒqïeTsTTqfÒ,º •e⁄ì nqTÁ>∑V≤ü (Á|ükÕ<äeTT)eTT qT+&ç uÛøÑ ÔÏ eT]j·TT #·THêï&ÉT). •e⁄ì|ü≥¢ n\ŒuÛøÑ ÔÏ ø£*–qyê&ÉT eT÷&ÉT »qàeTT\ ‘·sT¡ yê‘·
(kÕ<Ûä≈£îì)uÛÑøÏÔ qT+&ç (•e⁄ì)Á|ükÕ<äeTT ñ‘·ŒqïeTT \>∑T#·Tqï$. eTTøÏìÔ bı+<äT‘ê&ÉT.
(•e)Á|ükÕ<ä(nqTÁ>∑V≤ü )eTT e\q dæ~+∆ ∫q uÛøÑ ÔÏ eTTøÏìÔ e«>∑*–q q jÓ÷ìj·T+Á‘·|”&Ü yÓ’
kÕeTs¡´ú eTTqT ø£*–ñqï~. n≥Te+{Ï Ä uÛøÑ ÔÏ e÷qe⁄\≈£î ˇø£ÿ uÛÑy˚HÓ’ïyêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆ
»qàeTTq+<˚ bı+<äT≥≈£î kÕ<Û´ä eTT ø±<äT.
kÕ+>±-q÷´Hê #· j·÷ ùdyê
nH˚ø£»qàX¯ó<ë∆HêyéT kÕ uÛÑøÏÔ]‹ ø£<∏ä´‘˚ˆˆ 9`15
ÁXÖ‘·kÕàsêÔqTe]ÔHêyéT ˆ
Ç˝≤ (‘=$Tà~ $<Ûeä TT˝…q’ ) n+>∑eTT\#˚‘· |ü]|ü⁄wüyº TÓ qÆ <˚ eTH√yêø±ÿj·TuÛÒ<Ó’X¯Ã
kÕ+>±(|üPs¡)í uÛøÑ .ÔÏ ‘=$Tà~ Á|üø±s¡eTT\˝À @<ÓH’ ê ˇø£{Ï ‘·≈î£ ÿyÓq’ n~ Á‹<Ûë ‘·<ä“¤»q+ $<äT' ˆˆ 9`17
q÷´quÛøÑ ÔÏ nqã&ÉTqT. Ç≥Te+{Ï q÷´quÛøÑ ÔÏ >∑\yêìøÏ (≈£L&Ü) |ü⁄qs¡q® à
ô|q’ ù|s=ÿqï ˇø=ÿø£ÿ (e÷qdæø,£ yê∫ø£, ø±sTTø£) uÛøÑ sÔÏ ÷¡ |üeTT
(jÓ÷ìj·T+Á‘·|&” )É <äT'KeTT ø£\T>∑<Tä . Ç~ dü‘´· eTT. dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä .
eTs¡˝≤ u≤Vü≤éTì, ÄuÛ´Ñ +‘·se¡ Tì eT]j·TT u≤Vü‰úÛ´Ñ +‘·se¡ Tì eT÷&ÉT
kÕ |ü⁄q]“¤<ä´‘˚ Á‘˚<Ûë eT÷&ÉT Á|üø±s¡eTT\>∑T#·Tqï~.
eTH√yêø±ÿj·TkÕ<ÛäHÓ’' ˆ
eTH√ eTùV≤X¯<Ûë´Hê&ÛÉýéT
•es¡÷bÕ~∫+‘ê j·÷
Hêq´<Ûë´qs¡‘·+ eTq'ˆ
kÕ ùdyê e÷qd” düàè‘ê ˆ
•eHêeTs¡‘ê yêD°
»bÕ~ yê∫ø° ùdyê
yêvà‘ê #Ó’e H˚‘·sê ˆˆ 9`18
ø£s¡à|üPC≤ #· ø±sTTø° ˆˆ 9`16
eTs¡\ Ç<˚ uÛøÑ ÔÏ (eTs√$<Ûeä TT>±) e÷qdæøu£ øÑÛ ,ÔÏ yê∫ø£uøÑÛ ,ÔÏ
*+¬>’' •edü´ #√~›ôwÌº'
ø±sTTø£uøÑÛ ÔÏ nì eT÷&ÉT $<Ûeä TT\T. eTqdüT‡˝À •e⁄ì dü«s¡÷bÕ<äT\qT Á‹|ü⁄+Á&Ü~_Ûs¡+øÏ‘·' ˆ
<Ûë´ì+#·T e÷qdæøe£ TsTTq ùde e÷qdæø£ uÛøÑ ÔÏ nqã&ÉTqT. e÷≥\‘√ •y√|ü#ês¡ìs¡‘·'
˝Ò<ë yêÁ>∑÷|üeTT˝À #˚j·TT •e|ü+#êø£åØeT+Á‘·»|üeTT eT]j·TT ø±j·T' ø±jÓ÷ q #˚‘·s¡' ˆˆ 9`19
•ek˛ÔÁ‘·|sü H¡ƒ ê<äT\T yê∫ø£uøÑÛ .ÔÏ Çø£ (X¯Øs¡eTT#˚‘· #˚jT· ã&ÉT) ø£sà¡ \qT <Ûë´qeTTq eTùV≤X¯óì j·T+<äT ÄdüøeÔ£ TsTTq eTqùd ì»yÓTqÆ
Á|ü<ëÛ qeTT>± ø£*–q~ ø±sTTø£uøÑÛ .ÔÏ (Çwü*º +>∑|Pü » ø±sTTø£ uÛøÑ >ÔÏ ±
eTqdüT‡. Ç‘·s¡ $wüjT· eTT\MT<ä <Ûë´HêdüøìÔÏ ø£*–q eTqdüT eTqdüT‡
#Ó|Œü ã&çq~)
ø±<äT. •eHêeT »|üeTTq ìs¡‘e· TsTTq yêDÏjT˚ ì»yÓTqÆ yê≈£îÿ. nqT´\qT
u≤Vü≤é÷uÛÑ´+‘·s¡+ #Ó’e düT‹Ô +#·TyêDÏ ì»yÓTqÆ yêDÏø±<äT. n<˚$<Ûeä TT>± •e∫Vü≤ïeTT\sTTq
u≤Vü‰úÛÑ´+‘·s¡y˚Te yê ˆ •e*+>∑eTTqT, s¡TÁ<ëø£\å qT, Á‹|ü⁄+Á&Ü<äT\qT <Û]ä +∫ •yês¡Ãqj·T+<äT
ÄdüøøÔÏ *£ –q ø±j·Ty˚T ì»yÓTqÆ ø±j·TeTT(X¯Øs¡eTT). Ç‘·s¡ ø£sà¡ \j·T+<äT •yêπsú <˚Vü≤dü+XÀwü'

ÄdüøÔÏ ø£*–q X¯Øs¡eTT X¯Øs¡yT˚ ø±<äT. ‘·|ü' ø£èÅ#êÃ¤~ H√ eT‘·yéT ˆ
nHê´‘·à$~‘·+ u≤Vü≤ýéT •yêsêÃ ø£s¡à $CÒ„j·TyéT
X¯+uÛÀs¡uÛÑ´s¡ÃHê~ø£yéT ˆ u≤Vü≤´+ j·÷>±~ H√#·´‘˚ˆˆ 9`22
‘·<˚e ‘·T dü«dü+y˚<äýéT •e⁄ì n]Ã+#·T≥¬ø’ <˚V≤ü eTTqT ø£wôºü |≥Tº≥ (<ä+&ç+#·T≥)
ÄuÛÑ´qÔs¡eTT<ëVü≤è‘·yéT ˆ ‘·|dü Tü ‡>±ì, ø£èÅ#Ã· #¤ ê+Á<ëj·TD≤~ Áe‘·eTT\Hê#·]+#·T≥ ‘·|dü Tü ‡ ø±<äT.
eTH√ eTùV≤X¯Á|üeDyéT Çwü*º +>∑eTTqT ì‘·´ø£sà¡ >± n]Ã+#·T≥j˚T ø£sà¡ >±ì, u≤Vü≤´ø£sà¡ \sTTq
u≤Vü‰úÛÑ´+‘·s¡eTT#·´‘˚ ˆˆ 9`20 j·÷>±<äT\T ì‘·´ø£sà¡ \Tø±e⁄.
Ç‘·sT¡ \≈£î ‘Ó*j·TTq≥Tº #˚jT· T •yês¡Ãq(|üPC) u≤Vü≤úÛøÑ ÔÏ »|ü' |ü+#êø£åsêuÛ≤´dü'

nqã&ÉTqT. ‘·q≈£î e÷Á‘·yT˚ ‘Ó*j·TTq≥T¢ (dü«dü+y˚<´ä eTT>±) #˚jT· T ns¡Ãq Á|üDyêuÛ≤´dü @e yê ˆ
ÄuÛ´Ñ +‘·su¡ øÑÛ .ÔÏ eTùV≤X¯óqT<˚•› +∫ (n+‘·s+¡ >∑eTTq)#˚jT· T <Ûë´qeTT eT]j·TT s¡TÁ<ë<Ûë´j·÷~ø±uÛ≤´k˛
(ãVæ≤s¡+>∑yTÓ qÆ ) ns¡ÃHêdüøyÔ£ TÓ qÆ eTqdüT‡ u≤Vü‰úÛ´Ñ +‘·su¡ øÑÛ ÔÏ nqã&ÉTqT. q y˚<ë<Ûä´j·THê~ø£yéTˆˆ 9`23
|ü+#·<Ûë ø£<∏ä´‘˚ dü~“¤' |ü+#êø£Øå eT+Á‘·eTTqT nuÛ≤´düeTT(eTs¡\ eTs¡\ Äeè‹Ô) #˚jT· T≥
‘·<˚e uÛÑ»q+ |ü⁄q' ˆ ˝Ò<ë Á|üDeeTTqT (z+ø±s¡eTTqT) >±ì s¡TÁ<ë<Ûë´j·TuÛ≤>∑eTT\qT nuÛ≤´düeTT
‘·|ü' ø£s¡à »b˛ <Ûë´qyéT #˚jT· T≥ »|üeTqã&ÉTqT. y˚<ë<Û´ä j·THê<äT\T »|üeTT ø±<äT.
C≤„q+ #˚‘·´qT|üPs¡«ø£yéTˆˆ 9`21 <Ûë´q+ •edü´ s¡÷bÕ~`
(ô|q’ ù|s=ÿqï uÛøÑ j
ÔÏ T˚ eTs√$<Ûeä TT>±) ‘·|dü Tü ‡, ø£sà¡ , »|üeTT, ∫+‘ê Hê‘êà~∫+‘·qyéT ˆ
<Ûë´qeTT, C≤„qeTT nì nsTT<äT$<ÛäeTT\T>± #Ó|üŒã&çq~. •yê>∑e÷s¡ú$C≤„qyéT
C≤„q+ HêHê´s¡úy˚<äqyéTˆ
Ç‹ |ü+#·Á|üø±s√-j·TyéT •euÛ≈Ñ î£ ìÔ |üPõ+#·T≥ e\q |ü⁄D´˝Àø£eTT\qT bı+<äT#·THêïs¡T.

•ej·T»„' Á|üø°]Ô‘·' ˆˆ 9`24 •euÛ≈Ñ î£ ìÔ nee÷ì+∫qyês¡T eTVü‰|òTü Às¡eTT uÛj Ñ T· +ø£se¡ TT nsTTq
<Ûë´qeT+fÒ •e⁄ì s¡÷|üeTT\qT ∫+‘·q#˚j·TT≥j˚T >±ì, qs¡øe£ TTqT nqTuÛ$Ñ +#·T#·THêïs¡T. Ç+<äT˝À dü+<˚V≤ü eTT˝Ò<Tä .
Ä‘êà<äT\qT >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·T≥ ø±<äT. XËy’ ê>∑eTeTT\ ‘ê‘·Œs¡éTTqT •euÛÑø√Ô eTVü‰‘˚C≤'
‘Ó\TdüTø=qT≥j˚T C≤„qeTTø±ì, nq´XÊÁdüeÔ TT\qT n<Û´ä j·TqeTT #˚jT· T≥ •euÛÑøÏÔ|üsêvóàU≤Héˆ
C≤„qeTT ø±<äT. Ç˝≤ á •ej·T»„eTT ‘·|dü Tü ‡, ø£sà¡ , »|üeTT, <Ûë´qeTT
q düŒèX‚HÓ’ïe Mπøå‘·
eT]j·TT C≤„qeTì nsTT<äT $<Ûeä TT\T>± ù|s=ÿqã&çq~.
q ‘Ó’' düVü≤ eùd‘Y ø£«∫‘Yˆˆ 9`27
nH˚q |ü+#·j·TCÒ„q eTVü‰‘˚»dü‡+|üqTï&Óq’ •euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ •euÛøÑ ÔÏ $V”≤qT\qT ‘êø£sê<äT,
j·T' |üP»j·T‹ X¯+ø£s¡yéT ˆ #·÷&Ésê<äT eT]j·TT m≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· \˝ÀqT yê]‘√ düV≤ü yêdüeTT
uÛÑø±Ô´ |üs¡eTj·÷ j·TTø£Ô' #˚jT· sê<äT. (Çø£ÿ&É |ü+#ê#ês¡eTT\˝Àì *+>±#ês¡eTT, dü<ë#ês¡eTT,
dü yÓ’ uÛÑø£Ô Çr]‘·'ˆˆ 9`25 •yê#ês¡eTT, uÛÑè‘ê´#ês¡eTT, >∑D≤#ês¡eTT\ $es¡eTT\≈£î `
me&ÉT ô|q’ ù|s=ÿìq nsTT<äT $<Ûeä TT\sTTq j·T»„eTT#˚‘· ª#·+Á<äC≤„Hê>∑eTeTTµ, ª|üse¡ Ts¡V≤ü düéTTµ, #·÷&Ée\j·TTqT).
|üsy¡ ÷Ó qï‘·yTÓ qÆ uÛøÑ ‘ÔÏ √ X¯+ø£sT¡ ì |üPõ+#·T≥THêï&√, yê&ÉT ì»yÓTqÆ
uÛ≈Ñ î£ &Ô ìÉ #Ó|Œü ã&çHê&ÉT.
j·T<ë Bøå±Á|üy˚X¯' kÕ´‘Y
*+>∑<Ûës¡D|üPs¡«ø£' ˆ
|üP»Hê∫Ã¤euÛÑø£Ôdü´ ‘·<ëÁ|üuÛÑè‹ uÛÑø√Ô-kÂ
|ü⁄D≤´ >∑‹s¡yê|ü´‘˚ ˆ |üP»j˚T‘Y kÕ«>∑eTdæú‘êHéˆˆ 9`28
nee÷HêqàVü‰|òüTÀs√
>∑Ts¡Te⁄ qT+&ç Bøå±dü+kÕÿs¡eTTqT bı+~ *+>∑<ëÛ s¡DeTTqT
qs¡ø√ HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 9`26 #˚düT≈£îqï Hê{Ï qT+&ç •euÛÑ≈£îÔ&ÉT, •yê>∑eTeTT\T Á|ü‹bÕ~+#·T
Ä#ês¡eTT\qT bÕ{Ï+#·T#·T, •yê#ês¡T´\qT, •eX¯sD¡ T\qT, •euÛ≈Ñ î£ \Ô qT q ‘·ìïy˚<äéToïj·÷‘Y
|üPõ+#·e˝…qT. •euÛÑø√Ô <äè&ÛÉÁe‘·' ˆˆ 9`31
dü«e÷sêZ#ês¡ìs¡‘ê' <äè&ÛÁÉ e‘·T&Óq’ •euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ •e⁄ì <ä|Œü nq´<˚e‘·\qT n]Ã+#·sê<äT.
düC≤rj·÷ ~«C≤düTÔ j˚T ˆ düà]+#·sê<äT. yê] >∑TD>∑DeTT\qT ø°]+Ô #·sê<äT. n˝≤π> Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\≈£î
‘˚cÕ+ >∑èùV≤wüß uÛÑT+J‘· n]Œ+∫q HÓy’ <˚ ´ä eTT\qT ôd‘’ e· TT d”«ø£]+#·sê<äT.
H˚‘·πscÕ+ ø£<ë#·qˆˆ 9`29 j·T<äZèùV≤wü«q´<˚y√-dæÔ
Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ eTTqqTdü]+∫ Bøå±dü+kÕÿs¡eTT\qT bı+~q ‘·q ‘·<äZèVü‰DÏ |ü]‘·ĆÒ‘Yˆ
≈£î\u≤+<ÛäTe⁄\ >∑èVü≤eTT\+<äT e÷Á‘·yT˚ uÛTÑ õ+#·e˝…qT >±ì, Ç‘·sT¡ \ Hêq´<˚yês¡Ãø±Hé eTsêÔ´Hé
>∑èVü≤eTT\+<äT @ |ü]dæ‘ú T· ˝˝Àq÷ uÛTÑ õ+#·sê<äT. |üPC≤ø±˝Ò ìØø£åj˚T‘Yˆˆ 9`32
dü«e÷sêZ#ês¡$eTTU…’' •e⁄&TÉ >±ø£ Ç‘·s¡ <˚e‘·\Hêsê~Û+#·T Çfi¯flqT |ü]‘·´õ+#·e˝…qT.
uÛÑ$_Û' ÁbÕø£è‘ê‘·à_Û' ˆ (n≥Te+{Ï Çfi¯¢˝À Á|üy˚•+#·sê<äT). n≥T\H˚(•e⁄ì ‘·|üŒ) Ç‘·s¡
Áù|wæ‘·+ düø£\+ Á<äeýéT <˚e‘·\Hêsê~Û+#·T yê]ì Çwüº*+>∑|Pü C≤düeTj·TeTT˝À #·÷&Ésê<äT.
Ä‘·à©qeT|æ ‘·ĆÒ‘Yˆˆ 9`30 dü<ë •yÓ’ø£ìcÕ˜HêyéT
Ms¡Xe’Ë <Ûsä êà#ês¡eTT\|ü≥¢ $eTTKT\T, *+>∑<ëÛ s¡T\T ø±ì Ç‘·s¡ Ms¡XË’yê<Ûä«e]ÔHêyéT ˆ
kÕe÷qé÷qe⁄\T düeT]Œ+∫q Á<äyê´<äT\T ‘·q eX¯eTTq+<äTqïq÷, qVæ≤ kÕúes¡*+>±HêyéT
yê{Ïì ‘·´õ+#·e˝…qT. ìsêà˝≤´<äT´|üj·TT»´‘˚ˆˆ 9`33
Hês¡Ãj˚T<äq´<˚yê+düTÔ m\¢|ü&É÷ •yÓ’ø£ìwü˜qT ø£*–, Ms¡XË’e<Ûäs¡àe÷s¡ZeTT˝À
q düàπsqï #· ø°s¡Ôj˚T‘Y ˆ |üj·Tì+#·Tyês¡T kÕúes¡*+>∑eTT\ ìsêà˝≤´<äT\qT (|üÁ‘·, |ü⁄wüŒ,
Á|ükÕ<ë<äT\qT) |ü]Á>∑V≤æ +#·sê<äT. (•euÛÑ≈£îÔ&ÉsTTqyê&ÉT) •eì+<äqT #˚j·TT yêìì ‘·ø£åDy˚T

dü+Vü≤]+#·e˝…qT. ˝Ò<ë X¯|æ+#·e˝…qT. ˇø£y˚fi¯ á ¬s+&ç+{Ï˝À <˚ì˙
j·TÁ‘· kÕúes¡*+>±HêyéT
#˚j·T˝Òìyê&ÉT Ä Á|ü<˚X¯eTTqT M&ç yÓfi¯fle˝…qT.
nbÕj·T' |ü]es¡Ô‘˚ ˆ
n<∏äyê •euÛÑø±ÔHêyéT j·TÁ‘· #ê#ês¡ì+<ë-dæÔ
•e˝≤+#Û·q<Ûë]D≤yéT ˆˆ 9`34 ø£<ë∫‘·ÔÁ‘· q ÁeCÒ‘Y ˆ
j·T<äZèùV≤ •eì+<ë-dæÔ
‘·Á‘· ÁbÕD≤Hé $Vü‰j·÷|æ
‘·<äZèVü‰DÏ |ü]‘·ĆÒ‘Yˆˆ 9`37
|ü]Vü‰s¡+ düe÷#·πs‘Y ˆ
•yês¡ú+ eTTø£ÔJeX‚Ã‘Y •yê#ês¡eTT ì+~+#·ã&ÉT Á|ü<˚X¯eTT\≈£î m≥Te+{Ï
|ü]dæú‘·T\˝Àq÷ yÓfi¯flsê<äT. n+‘˚ø±<äT, •eì+<ä »s¡T>∑T Çfi¯flqT
•ekÕj·TT»é÷|ü⁄ïj·÷‘Yˆˆ 9`35
|ü]‘·´õ+#·e˝…qT. (ìùw~Û+#·e˝…qT).
<˚yê\j·TeTT\+<ä* kÕúes¡*+>∑eTT\≈£î >±ì, (Çwü*º +>∑, uÛdÑ àü ,
s¡TÁ<ëøå±~) •e∫Vü≤ïeTT\qT <Û]ä +∫q •euÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î >±ì, mø£ÿ&É m≥Te+{Ï j·T' düs¡«uÛÑ÷‘ê~Û|ü‹yéT
nbÕj·TeTT »]–qqT, nø£ÿ&É ‘·q ÁbÕDeTT\qTôd’‘·eTT m<äTs=&ç¶ $X‚«XÊq+ $ì+<ä‹ˆ
nbÕj·TeTTqT ‘=\–+#·e˝…qT. •e⁄ì¬ø’ ÁbÕDeTT\qT ‘·´õ+∫qyê&ÉT q ‘·dü´ ìwüÿè‹' X¯ø±Ô´
•ekÕj·TT»éTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT. ø£s¡TÔ+ es¡¸X¯‘Ó’s¡|æˆˆ 9`38
•eì+<ëø£s¡+ <äècÕº« düeTdüÁÔ bÕDT\≈£î n~Û|‹ü nsTTq $X‚«X¯«s¡Tì ì+~+#·T yês¡T,
|òü÷‘·j˚T<ä<∏äyê X¯ù|‘Y ˆ e+<˚fifl¯ bÕ≥T ÁbÕj·T•Ã‘·eÔ TT(ìwüÿè‹) #˚dTü ≈£îqïq÷ ì+<äe\q ø£*–q
kÕúq+ yê ‘·‘·Œ]‘·´»´ <√wüeTT ‘=\>∑<äT.
>∑#˚Ã¤<é j·T<ä´ø£åyÓ÷ uÛÑy˚‘Yˆˆ 9`36 •e|üPC≤|üs√ uÛÑ÷‘ê«
|üPs¡«ø£s¡à $düs¡®j˚T‘Y ˆ
n<∏äyê |üPs¡«ø£s¡à kÕ´‘Y dü T Ô ‹ +#· T yê&É T , ªn*+–µnì, ª<ä T sê#ê]µ nì, ª≈£ î ø£ $ µ nì
kÕ |üPC≤ ìwüŒ¤˝≤ uÛÑy˚‘Yˆˆ 9`39 |æ\Teã&ÉT‘·THêï&ÉT.
•e(Çwü*º +>∑)|üPC≤|üsT¡ &ÉsTTqyê&ÉT ‘·q |üPs¡«ø£sà¡ \qT n‘·&TÉ #·s¡àbÕÁ‘˚ »˝+ ‘Ó’\yéT
e<ä*ô|≥ºe˝…qT. n≥T¢>±ø£ ˇø£yfi˚ ¯ |üPs¡«ø£sà¡ \qT ø=qkÕ–+∫q n‘·&TÉ q Á>±Vü≤´+ uÛÑøÏÔ‘·‘·Œ¬s’' ˆ
#˚j·TT •e|üP» ìwüŒ\¤ eT>∑TqT. >∑èVü≤´‘˚ j·T~ uÛÑπøÔq
ñ‘·Ôe÷+ >∑‹e÷Á•‘·´ sös¡e+ qs¡ø£+ ÁeCÒ‘Y ˆˆ 9`42
˙#ê+ eè‹Ô+ düe÷Á•‘·'ˆ •euÛøÑ ‘ÔÏ ‘· Œ· s¡T&ÉsTTqyê&ÉT #·sà¡ eTT‘√#˚dqæ bÕÁ‘·\ qT+&ç ˙s¡T,
Äs¡÷&ÛÉ|ü‹‘√ CÒ„j·T' q÷HÓ yÓTT<ä\sTTqyê{Ïì ñ|üj÷Ó –+#·sê<äT. ˇø£yfi˚ ¯ ‘·~«s¡T<äe∆ TT>±
düs¡«ø£s¡àãVæ≤wüÿè‘·' ˆˆ 9`40 Á|üe]Ô+∫q uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ sös¡eqs¡øe£ TTqT bı+<äT#·THêï&ÉT.
(•e|üPC≤|üse¡ TsTTq) ñqï‘·e÷s¡eZ TTqT ÄÁX¯sTT+∫q ‘·sT¡ yê‘· q ‘·dü´ dü÷‘·ø£+ øÏ+∫‘Y
≈£L&Ü ˙#·(ÁøÏ+<äkÕúsTT)ø£sà¡ \ Hê#·]+#·Tyêìì, düs«¡ ø£sà¡ ãVæ≤wüÿè‘·T&Éì ÁbÕD*+>±+>∑dü+–q' ˆ
(m≥Te+{Ï ø£sà¡ \qT Ä#·]+#·T≥≈£î njÓ÷>∑T´&Éì), Äs¡÷&Û|É ‹ü ‘·T&Éì
»qàH√‘·ú+ eTè‘√‘·ú+ #·
‘Ó\TdüTø=qe˝…qT.
$<ä´‘˚ |üs¡e÷s¡ú‘·' ˆˆ 9`43
|ü+#êø£ås√|ü<˚o #·
qs¡düTÔ‹ø£s√ j·T~ ˆ ‘·q X¯Øs¡eTT(n+>∑eTT)ô|’ Çwü*º +>∑eTTqT <Û]ä +∫ ªÁbÕD*+–µ
nì|æ+#·T≈£îqï uÛ≈Ñ î£ ìÔ øÏ »qqeTT e\q >±ì eTs¡DeTT e\q >±ì
k˛-*+^ dü <äTsê#êØ
dü+uÛ$Ñ +#·T dü÷‘·øe£ TT\T j·T<∏ës¡eú TTq≈£î @e÷Á‘·eTT e⁄+&Ée⁄ ˝Ò<ë
≈£îø£$' dü ‘·T $ÁX¯ó‘·' ˆˆ 9`41
n+≥e⁄.
(dü<Tä sZ T¡ e⁄ qT+&ç Bø£<å ë«sê) |ü+#êø£så e¡ TVü‰eT+Á‘√|ü<X˚ e¯ TTqT
bı+~q ‘·sT¡ yê‘· (≈£L&Ü), kÕe÷qé÷qe⁄\qT(dü+‘√wü |üsT¡ #·T≥≈£î) *+>±s¡Ãqs¡‘êj·÷X¯Ã
ãTT‘Í Hêsê´ q dü÷‘·ø£yéT ˆ
‘·<∏ë Á|üdü÷‹ø±j·÷X¯Ã |üse¡ TbÕeqeTT\sTTq >∑+>± yÓTT<ä˝q’… rs¡eú TT\˝À kÕïqeTT\ Hê#·]+#·T#·T
dü÷‘·ø£+ HÓ’e $<ä´‘˚ˆˆ 9`44 nø£ÿ&É »s¡T>∑T e⁄‘‡· eeTT\˝À bÕ˝§Zì ì‘·éTT •e⁄ì ùd$+#·e˝…qT.
*+>±s¡ÃHê ìs¡‘T· \sTTq Ms¡Xe’Ë Ád”\Ô ≈£î ãTT‘·Tø±\eTT\+<äT •eπøåÁ‘√‘·‡eeTVü‰`
s¡»dü÷‡‘·øe£ TT>±ì, Á|üdeü düeTj·TeTT\+<äT Á|üd÷ü ‹ø±dü÷‘·øe£ TT >±ì j·÷Á‘ê<äs¡Ùqø±+øÏåD≤yéT ˆ
e⁄+&Ée⁄. e÷πs-Z qïbÕq<ëq+ #·
>∑èùV≤ j·TdæàHé Á|üdü÷‘ê Ád”Ô ≈£îsê´HêàùV≤X¯«s√ »q'ˆˆ 9`47
dü÷‘·ø£+ HêÁ‘· $<ä´‘˚ˆ •eπøÁå ‘·eTT\qT, ñ‘·‡eeTT\qT #·÷#·T≥≈£î yÓfió¯ fl e÷s¡eZ TTq,
•ebÕ<ë+ãTdü+düŒsêÙ‘Y e÷ùV≤X¯«s¡T\sTTq •euÛ≈Ñ î£ \Ô T j·÷Á‹≈£î\≈£î nqïbÕHê<äT\qT @sêŒ≥T
düs¡«bÕ|ü+ Á|üDX¯´‹ˆˆ 9`45 #˚jT· e˝…qT.
Á|üd$ü +∫q Ád”Ô e⁄+&ÉT @ Ç+{Ïø° m≥Te+{Ï dü÷‘·øe£ TT e⁄+&É<Tä . Hêqï‘√j·TdüeT+ <ëqyéT
dü<äTZs¡Te⁄\sTTq •eC≤„qT\ bÕ<√<äø£düŒs¡Ù düeTdüÔ bÕ|üeTT\qT q #êVæ≤+kÕ|üs¡+ ‘·|ü' ˆ
q•+|üCj Ò T· TqT. ‘·kÕàHêàùV≤X¯«s√ ì‘·´+
•ekÕúHêì rsêúì nqï‘√j·TÁ|ü<√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 9`48
$•cÕºì •yês¡Ãø£' ˆ nqïbÕHê<äT\ <ëqeTTq≈£î düe÷qyÓTqÆ <ëqeTT >±ì, nVæ≤+dü‘√
•ej·÷Á‘√‘·‡e+ ì‘·´+ düe÷qeTsTTq ‘·|dü Tü ‡ >±ì eTs=ø£{Ï ˝Ò<Tä . n+<äTe\q e÷ùV≤X¯«s¡T\T
ùdy˚‘· |üs¡j·÷ eTT<ë ˆˆ 9`46 Á|ü‹ì‘·éTT nqï<ëqeTT ˙{Ï<ëqeTTqT #˚jT· e˝…qT.
•yês¡Ã(Çwüº*+>±s¡Ã)≈£î&Ó’q •euÛÑ≈£îÔ&ÉT, •e⁄ì ø£‘·´+‘· dü«e÷sêZ#ês¡e]ÔuÛÑ´'
Á|”‹bÕÁ‘·eTT\sTTq lXË\’ , ø±o, øπ <ësê~ øπ Áå ‘·eTT\qT <ä]Ù+#·T#·T, dü«C≤‹uÛÑ´' dü<ë Áer ˆ
<ä<ë´‘Y ‘˚uÛÑ´' düe÷<ä<ë´‘Y ‘·jÓ÷sêïdæÔ _Û<ë øÏ+∫‘Y

ø£Hê´+ ≈£î\düeTT<ä“¤yêyéTˆˆ 9`49 @ø£‘ê«‘Y ‘·‘·Ô«s¡÷|ü‘·' ˆˆ 9`51
•yê#ês¡ Á e‘· d ü + |ü q Tï&É s TTq •euÛ Ñ ≈ £ î Ô & É T ‘· q e˝… H ˚ >∑Ts¡Te⁄qT n]Ã+#·T≥ <ë«sê kÕøå±‘Y •e⁄&˚ n]Ã+#·ã&ÉT #·THêï&ÉT.
•yê#ês¡e÷s¡eZ TT qqTdü]+∫ J$+#·T ‘·q C≤‹yêìøÏ ‘·q ≈£î\eTTq+<äT ‘ê‹Ô «ø£eTT>± yê]˝À @ø£‘·«eTTqï+<äTq yê]<ä›]ø° @e÷Á‘·eT÷
»ìà+∫q ø£q´qT ø£Hê´<ëq+ #˚jT· e˝…qT. n˝≤π> yê] qT+&ç n≥Te+{Ï uÛ<Ò eä TT+&É<Tä .
ø£q´qT ‘êq÷ |ü]Á>∑Væ≤+#·e˝…qT. j·T<∏ë <˚y˚ »>∑Hêï<∏˚
@ee÷#ês¡dü+j·TTø√Ô düsê«qTÁ>∑Vü≤ø±s¡πø ˆ
Ms¡XË’y√ eTVü‰Áer ˆ ‘·<∏ë >∑Ts¡Teπs ≈£îsê´‘Y
|üP»j˚T‘Y |üs¡j·÷ uÛÑø±Ô´ ñ|ü#êsêHé ~H˚ ~H˚ ˆˆ 9`52
>∑Ts¡T+ *+>∑+ #· dü+‘·‘·yéTˆˆ 9`50
•euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ n+<ä]˙ nqTÁ>∑V≤æ +#·T »>∑Hêï<∏Tä &Óq’ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì
á $<ÛäeTsTTq Ä#ês¡eTTqT bÕ{Ï+#·T#·T, ªeTVü‰Áe‹µ Á|ü‹ì‘·éTT ñ|ü#ês¡eTT\‘√ |üPõ+∫qfÒ¢ >∑Ts¡Te⁄qT ≈£L&Ü |üPõ+#ê*.
nì|æ+#·T≈£îqï Ms¡Xe’ Ë ⁄&TÉ |üse¡ TuÛøÑ ‘Ô Ï √ ‘·q >∑Ts¡Te⁄qT, eT]j·TT Çwü*º +>∑eTTqT
m\¢|ü &É÷ |üPõ+#·T#·T+&Ée˝…qT. nÁ|ü‘·´øå√ eTVü‰<˚e'
düπs«cÕe÷‘·àe÷j·Tj·÷ˆ
Ç‹ uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
Á|ü‘·´øå√ >∑Ts¡Ts¡÷ù|D
uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷düú\eTT eTT–dæq~.
es¡Ô‘˚ uÛÑøÏÔdæ<ä∆j˚T ˆˆ 9`53
10. n<∏ä ñuÛÑj·Tdüú\yéT
‘·q e÷j·÷Á|üu≤Û eeTT‘√ n+<ä]ø° n>∑T|æ+#·ì (nÁ|ü‘´· ≈£îå &Óq’ )
ñuÛÑj·Tdüú\eTT |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT, uÛ≈Ñ î£ \Ô ˝À uÛøÑ ìÔÏ dæ~+∆ |ü#j
˚ T· T≥≈£î >∑Ts¡Ts¡÷|üeTTq Á|‘ü ´· ø£eå TT>±
>∑Ts√s¡uÛÑ´s¡ÃH˚Hê|æ n>∑T|æ+#·T#·THêï&ÉT.
kÕøå±<äuÛÑ´]Ã‘·' •e' ˆ
•eC≤„q+ eTVü‰|òüTÀs¡` (•wüß´&ÉsTTqyê&ÉT) ‘·q X¯Øs¡eTT#˚‘·qT, dü+|ü<ä#˚‘·qT nqTì‘·éTT
dü+kÕsês¡íe‘ês¡ø£yéT ˆ Væ≤‘·eTTqT (düTKeTTqT) e÷Á‘·y˚T ø£\T>∑#˚j·Te˝…qT.
Bj·T‘˚ j˚Tq dü >∑Ts¡T' >∑Ts√sêC≤„+ q \+ù|òT‘·
ø£dü´ e+<√´ q C≤j·T‘˚ ˆˆ 9`54 dæ~∆ø±MT eTVü‰eT‹' ˆ
eTVü‰uÛj
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ dü+kÕs¡kÕ>∑sr¡ s¡eTTqT #˚sT¡ Ã •eC≤„qeTTqT ‘·<ëC≤„\+|òüTH˚Hê|æ
Á|ükÕ~+#·T yê&˚ >∑Ts¡Te⁄. n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ me&çøÏ |üPE´&ÉT ø±&ÉT? •yêC≤„#˚Ã¤<äø√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 9`57
(n+fÒ n‘·&TÉ n+<ä]ø° e+<äT´&Éì ‘ê‘·Œs¡éTT)
yÓ÷ø£åeTTqT ø√s¡T $y˚ø£e+‘·T&Ó’q •wüß´&ÉT, >∑Ts¡Te⁄ jÓTTø£ÿ
j·T‘·ÿ{≤ø£åø£˝≤e÷Á‘ê‘Y Ä»„qT »e<ë≥sê<äT. ˇø£y˚fi¯ >∑Ts¡T Ä»„qT <ë{Ïqyê&ÉT •e⁄Hê»„qT
|üs¡e÷q+<ä\ø£åDyéT ˆ ñ\¢+|òTæ +∫qyê&Ée⁄‘ê&ÉT.
\uÛÑ´‘˚ •es¡÷|ü‘·«yéT Ç‹ ñuÛj
Ñ T· dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té
dü >∑Ts¡T' πøq Hê]Ã‘·' ˆˆ 9`55 ñuÛÑj·Tdüú\eTT eTT–dæq~
>∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ ø£èbÕø£{≤ø£˝å XÒ e¯ ÷Á‘·eTT #˚‘H· ˚ |üse¡ ÷q+<ä 11. n<∏ä Á‹$<Ûädü+|ü‹Ôdüú\yéT
dü«s¡÷|üeTsTTq •edü«s¡÷|üeTT \_Û+#·T#·Tqï~, n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ me]#˚‘·
Á‹$<Ûädü+|ü‹Ôdüú\eTT
n]Ã+#·ã&É&TÉ ? (n+fÒ n‘·&ÉT n+<ä]øÏ Äsê<ÛäT´&ÉT).
j·T<∏ë >∑Tsö j·T<∏ë *+π>
Væ≤‘·y˚Te #·πsìï‘·ýéT
uÛÑøÏÔe÷Hé |ü]es¡Ô‘˚ ˆ
X¯ØπsD <ÛäH˚q #· ˆ
»+>∑y˚T #· ‘·<∏ë ì‘·ýéT
Ä#ês¡´k˛´|üXÊ+‘·dü´
uÛÑøÏÔ+ ≈£îsê´<é $#·ø£åD' ˆˆ 9`58
•eC≤„qeTVü‰ì<Û˚' ˆˆ 9`56
$#·ø£åDT($y˚ø£dü+|üqTï)&Ó’q •euÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘·q >∑Ts¡Te⁄|ü≥¢,
•eC≤„qeTVü‰ì~Û, XÊ+‘·∫‘·TÔ&ÉT nsTTq Ä#ês¡T´q≈£î
Äsê~Û+#·T Çwü*º +>∑eTT|ü≥¢ m≥Te+{Ï uÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄Hêï&√, n≥Te+{Ï ‘·<ä«s¡+ »+>∑eT+ *+>∑yéT
uÛÑøÏÔì »+>∑eTTì |ü≥¢q÷ Á|ü‹ì‘·éTT Á|ü<ä]Ù+#·e˝…qT. •ejÓ÷^‹ $ÁX¯ó‘·yéTˆˆ 9`61
@ø£ @e •e' kÕøå±‘Y eT{Ï,º •\\T e+{Ï |ü<ës¡eú TT\‘√ ‘·j÷· s¡T#˚jT· ã&çq *+>∑eTT
düsê«qTÁ>∑Vü≤ø±s¡ø£' ˆ n»+>∑eT*+>∑eTT. <ëìø£qïq÷ ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~ »+>∑eT*+>∑eTT. n~j˚T
>∑Ts¡T»+>∑eT*+>±‘êà •ejÓ÷– j·Tì Á|üd<æ y∆ä TÓ j
Æ T· Tqï~.
es¡Ô‘˚ uÛÑTøÏÔeTTøÏÔ<ä' ˆˆ 9`59 n#·πs eT+Á‘·dü+kÕÿsê‘Y
ˇø£ÿ&˚ nsTTq •e⁄&TÉ dü«j·TeTT>± ‘êH˚ >∑Ts¡T`*+>∑`»+>∑eTT\qT *+π> edü‹ X¯+ø£s¡' ˆ
eT÷&ÉT s¡÷|üeTT\qT <Û]ä +∫, (‘·q q]Ã+#·T) uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î uÛTÑ øÏìÔ eTTøÏìÔ dü<ëø±\+ edü‘˚é
Á|ükÕ~+#·T#·THêï&ÉT. #·s¡*+π> eTùV≤X¯«s¡' ˆˆ 9`62
*+>∑+ #· ~«$<Ûä+ Áb˛ø£ÔyéT n#· s ¡ ( n»+>∑ e T)*+>∑ e TT˝À eT+Á‘· d ü + kÕÿs¡ e TT\
»+>∑e÷»+>∑e÷‘·àHê ˆ Á|üu≤Û eeTT‘√X¯+ø£sT¡ &ÉT ìedæ+#·TqT. Çø£ #·s*¡ +>∑eTT(•ejÓ÷–)˝À
n»+>∑y˚T j·T<∏ë uÛÑøÏÔ' eTùV≤X¯«s¡T&ÉT m\¢ø±\eTT ìedæ+#·T#·T+&ÉTqT.
»+>∑y˚T #· ‘·<∏ë düàè‘ê ˆˆ 9`60 •ejÓ÷–ì j·T<ä›‘·ÔyéT
»+>∑eT*+>∑eTT, n»+>∑eT*+>∑eTT nì *+>∑eTT ¬s+&ÉT ‘·<äø£åj·T|òü\+ uÛÑy˚‘Y ˆ
$<Ûeä TT\T. n»+>∑eT*+>∑eTT (dæsú *¡ +>∑eTT) q+<äT uÛøÑ ìÔÏ ø£*–e⁄qïfÒ¢ ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq
»+>∑eT*+>∑eTTq+<äTqT uÛøÑ ìÔÏ ø£*–e⁄+&Ée˝…qT. ‘·ôd’à <˚j·T+ eTVü‰‘·àH˚ ˆˆ 9`63
n»+>∑eT+ ‘·T j·T*¢+>∑yéT •ejÓ÷–øÏ Çe«ã&ÉT <ëqeTT nø£j å T· yÓTqÆ (nq+‘·yTÓ qÆ )
|ò*ü ‘·eTT\ ì#·TÃqT. n+<äTe\q nìï $<Ûeä TT˝≤ Á|üjT· ‘·ï |üPs¡«ø£eTT>±
eTè∫Ã¤˝≤~$ì]à‘·yéT ˆ
eTVü‰‘·Tà&Ó’q •ejÓ÷–øÏ <ëqMTj·Te˝…qT.
j·T‘·Œ¤\+ \uÛÑ‘˚ »+‘·T' Ä<äs¡eTT‘√ •euÛÑ≈£îÔ&ÉT |üPõ+#·T#·THêï&√, n+‘˚ Ä<äs¡eTT‘√, uÛÑøÏÔ‘√

|üP»j·÷ •ejÓ÷–q' ˆ •ejÓ÷–ì (kÕøå±‘Y •e⁄ì>± uÛ≤$+∫) øÏ+ø£su¡ ≤Û eeTT‘√ |üPõ+#·e˝…qT.
‘·<äø£åj·T$T‹ Áb˛ø£ÔyéT Ç‹ Á‹$<Ûädü+|ü‹Ôdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
düø£˝≤>∑eTbÕs¡¬>’' ˆˆ 9`64 Á‹$<Ûädü+|ü‹Ôdüú\eTT eTT–dæq~.
(n≥Te+{Ï) •ejÓ÷>∑T\q]Ã+#·T≥ e\q Je⁄&ÉT bı+<äT 12. n<∏ä #·‘·T]«<ÛäkÕsêj·Tdüú\yéT
|ò\ü eTT nø£j
å T· yÓTqÆ <äì Ä>∑eT$<äT\T eø±ÿDÏ+#·T#·THêïs¡T. #·‘·T]«<ÛäkÕsêj·Tdüú\eTT
HêeeTH˚´‘· ≈£îÁ‘ê|æ bÕ<√<äø£+ j·T<∏ë uÛÑø±Ô´
•ejÓ÷–qe÷>∑‘·yéT ˆ d”«ø£s√‹ eTùV≤•‘·T' ˆ
nee÷Hê<ä“¤y˚‘·Ôdü´ ‘·<∏ë •yê‘·àH√]ï‘·ýéT
<äTs¡Z‹X¯Ã q dü+X¯j·T' ˆˆ 9`65 >∑Ts¡T»+>∑eTjÓ÷s¡|æ ˆˆ 9`67
sTT+{ÏøeÏ ∫Ãq •ejÓ÷–ì (n+‘·s+¡ >∑ ãVæ≤s¡+>∑eTT\˝À) •euÛ≈Ñ î£ &Ô q’Ó yê&ÉT eTùV≤X¯óì (Çwü*º +>∑eTTjÓTTø£ÿ) bÕ<√<äøe£ TTqT
m≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· ˝˝ÀqT nee÷ì+#·sê<äT. nee÷ì+∫qyê&ÉT m+‘·{Ï uÛøÑ ‘ÔÏ √ d”«ø£]+#·T#·THêï&√, n+‘·{Ï uÛøÑ ‘ÔÏ √ •edü«s¡÷|ü⁄\sTTq
ìdü‡+<˚V≤ü eTT>± <äTs¡‹Z ì bı+<äT#·THêï&ÉT. >∑Ts¡T, »+>∑eTT\ bÕ<√<äøe£ TTqT ≈£L&Ü ì‘·éTT d”«ø£]+#·e˝…qT.
•ejÓ÷^ •e' kÕøå±‘Y düs¡«eT+>∑\e÷+>∑\ýéT

Ç‹ ¬ø’+ø£s¡úÛÑøÏÔ‘·' ˆ düs¡«bÕeqbÕeqyéT ˆ
|üP»j˚T<ë<äπsD…Æe düs¡«dæ~∆ø£s¡+ |ü⁄+kÕyéT
j·T<∏ë *+>∑+ j·T<∏ë >∑Ts¡T' ˆˆ 9`66 X¯+uÛÀ' bÕ<ë+ãT<Ûës¡DyéTˆˆ 9`68
Çwüº*+>∑eTTqT, (<ëìì Á|ükÕ~+∫q) >∑Ts¡Te⁄qT m+‘·{Ï X¯+uÛÑTì (Çwüº*+>∑eTTjÓTTø£ÿ) bÕ<√<äø£eTTqT <Ûä]+#·T≥
(d”«ø£]+#·T≥) düeTdüÔ eT+>∑fie¯ TT\ø£qïq÷ eT+>∑fiø¯ s£ y¡ TÓ qÆ ~, |ü$Á‘·yTÓ qÆ ns¡ŒsTT‘ê« ìCÒ *+π>
yê{ÏøH£ êï n‹|ü$Á‘·yTÓ qÆ ~. kÕ<Ûqä #˚j·TT e÷qe⁄\≈£î düs«¡ dæ<Tä \∆ qT |üÁ‘·+ |ü⁄wüŒ+ |òü\+ »\yéTˆ
ø£\T>∑CjÒ T· T#·Tqï~. nHêï<ä´+ düs¡«uÛÀ»´+ #·
•s¡kÕ <Ûës¡j˚T<ä´düTÔ d”«≈£îsê´<é uÛÑøÏÔe÷qïs¡'ˆˆ 9`71
|üÁ‘·+ |ü⁄wüŒ+ •yê]Œ‘·yéT ˆ uÛøÑ dÔÏ +ü |üqTï&Óq’ e÷qe⁄&TÉ |üÁ‘·eTT`|ü⁄wŒü eTT`|ò\ü eTT` »\eTT`
Á|ü‹ø£åD+ uÛÑy˚‘Y ‘·dü´ nqïeTT yÓTT<ä˝q’… düeTdüuÔ ÀÛ »´|ü<ës¡eú TT\qT ì» (Çwü)º *+>∑eTTq≈£î
bÂ+&ÉØø£ÁøÏj·÷|òü\yéTˆˆ 9`69 düeT]Œ+∫q ‘·sT¡ yê‘·H˚ (‘êqT) uÛTÑ õ+#·e˝…qT.
•e⁄ìøÏ düeT]Œ+∫q |üÁ‘·, |ü⁄cÕŒ<äT\qT mes¡T ‘·eT ‘·\\ô|’ >∑Ts¡T‘ê«‘Y düs¡«uÛÑ÷‘êHêyéT
<Û]ä +#·T#·THêïs√ yês¡T Á|ü‹ø£Då eTT bÂ+&ÉØø£ j·÷>∑eTT #˚dqæ yês¡T bı+<äT X¯+uÛÀs¡$T‘·‘˚»dü' ˆ
|ò˝ü eTTqT bı+<äT#·THêïs¡T. ‘·ôd’à ìy˚~‘·+ düs¡«yéT
uÛÑT+Jj·÷<é s¡TÁ<äuÛÑTø±ÔqïyéT d”«ø±s¡´+ ‘·‘·Œsêj·TD…Æ' ˆˆ 9`72
s¡TÁ<ä|”‘·+ »\+ |æuÒ‘Yˆ n|ü]$T‘·‘»˚ dü‡+|üqTï&Óq’ X¯+uÛTÑ e⁄ düeTdüJÔ e⁄\≈£î (C≤„q<ë‘·
s¡TÁ<ëÁ|òü÷‘·+ dü<ë õÁù|òT‘Y nsTTq) >∑Ts¡Te⁄. n+<äTe\q n‘·ì j·T+<äT ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\T >∑\yês¡T
Ç‹ C≤u≤*ø° ÁX¯ó‹'ˆˆ 9`70 n‘·ìøÏ HÓy’ <˚ ´ä eTT>± ìy˚~+∫q düeTdüeÔ TTqT uÛøÑ ‘ÔÏ √ d”«ø£]+#·e˝…qT.
ªs¡TÁ<äuÛÑTø£ÔyÓTÆq (s¡TÁ<äTìøÏ ìy˚~+∫q) nqïÁ|ükÕ<äeTTH˚ j˚T *+>∑<Ûë]D√ ˝Àπø
uÛTÑ õ+#·e˝…qT. s¡TÁ<ä|‘” y· TÓ qÆ (s¡TÁ<äTìø£]Œ+∫q) ˙{ÏH˚ Á‘ê>∑e˝…qT. j˚T •yÓ’ø£|üsêj·TD≤' ˆ
s¡TÁ<ä&ÜkÕ«~+∫q |ü⁄wüŒ>∑+<Ûë<äT\H˚ ÄkÕ«~+#·e˝…qTµ nì C≤u≤*ø° ‘˚cÕ+ ‘·T •eìsêà\ýéT
ÁX¯ó‹ (C≤u≤˝À|üìwü‘)Y #Ó|ü#·Tqï~. ñ∫‘·+ Hêq´»+‘·Twüßˆˆ 9`73
˝Àø£eTT˝À Çwü*º +>∑<ëÛ s¡T\sTTqyê]øÏ •e⁄ì |üs<¡ e’Ó eTT>± •euÛÑøÏÔ$V”≤HêHêyéT

n]Ã+#·Tyê]øÏ e÷Á‘·yT˚ •eìsêà\éTT ùd$+#·<–ä q~. Ç‘·s¡ Je⁄\≈£î »+‘·÷Hê+ bÕ|üø£s¡àD≤yéT ˆ
(•euÛ≈Ñ î£ \Ô T ø±ìyê]øÏ) n~ jÓ÷>∑ýÓTqÆ ~ ø±<äT. $X¯ó<˚∆ •eìsêà˝Ò´
nqïC≤‘˚ ‘·T uÛÑπøÔq Hê~Ûø±s√-dæÔ ≈£îÁ‘·∫‘Y ˆˆ 9`76
uÛÑT»é÷H˚ •yê]Œ‘˚ ˆ •euÛøÑ sÔÏ V¡ ≤æ ‘·T\T, bÕ|üøs£ T¡ à\T nsTTq e÷qe⁄\≈£î $X¯ó<äy∆ TÓ qÆ
dæπøú dæπøú-X¯«y˚T<Ûädü´ •eìsêà\éTTqT bı+<äT n~Ûø±s¡eTT m|ü&É÷ ø£\>∑<Tä .
j·T‘·Œ¤\+ ‘·<äyê|ü´‘˚ˆˆ 9`74 •e*+>∑Á|ükÕ<ädü´
d”«ø±sê<ä´‘·Œ¤\+ uÛÑy˚‘Yˆ
•e⁄ìøÏ ìy˚~+∫q nHêï<äT\qT uÛTÑ õ+#·T •euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ˇø=ÿø£ÿ
‘·<∏ë Á|ükÕ<äd”«ø±sê<é
eTT<ä≈› î£ ˇø=ÿø£ÿ nX¯«y˚T<Ûj
ä ÷· >∑ |ò\ü eTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT.
>∑Ts¡T»+>∑eTjÓ÷s¡|æ ˆˆ 9`77
ìsêà\´+ ìs¡à\+ X¯ó<ä∆yéT •e*+>∑eTT(Çwü*º +>∑eTT)jÓTTø£ÿ Á|ükÕ<äd«” ø±s¡eTT e\q @
•y˚q d”«ø£è‘·+ j·T‘·'ˆ |ò\ü eTT bı+<äã&ÉT#·Tqï<√, n<˚ |ò\ü eTT >∑Ts¡Te⁄ eT]j·TT »+>∑eTT\
ìs¡à˝…’düÔ‘·Œ¬s’sê∆s¡ýéT Á|ükÕ<äd«” ø±s¡eTT e\qqT ≈£L&Ü dæ~+∆ #·TqT.
HêHÓ’´' ÁbÕø£è‘·»+‘·T_Û'ˆˆ 9`75 ‘·kÕà<é >∑Ts¡T+ eTVü‰<˚eyéT
•e⁄ì #˚‘· d”«ø£]+#·ã&çq ìsêà\éTT (eT\s¡Væ≤‘·yÓTÆ) •ejÓ÷–qy˚Te #· ˆ
|ü]X¯ó<äe∆ TsTTq~. ìs¡à\Ts¡T •e‘·‘Œ· s¡T\T nsTTq •euÛ≈Ñ î£ \Ô T e÷Á‘·yT˚ |üP»j˚T‘Y ‘·Á‘·ŒkÕ<ëqïyéT
ìsêà\éTTqT <Û]ä +#· düeTs¡T\ú T. kÕe÷qT´\sTTq Ç‘·s¡ Je⁄\T <ëìì uÛÑT+Jj·÷‘Y Á|ü‹yêdüs¡yéTˆˆ 9`78
d”«ø£]+#· jÓ÷>∑T´\T ø±s¡T. n+<äTe\q >∑Ts¡Te⁄qT, eTVü‰<˚e⁄ì (Çwü*º +>∑eTTqT), •ejÓ÷–ì
Á|ü‹ì‘·éTT |üPõ+#·e˝…qT. n≥T\H˚ yê] Á|ükÕ<äeTTqT uÛTÑ õ+#·e˝…qT.
Ç‹ #·‘·T]«<ÛäkÕsêj·Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ düs¡«‘·+Á‘·$XÊs¡<äT\T (•yê>∑eTy˚‘·Ô\T) uÛÑ≈£îÔ\+<ä]ø°
#·‘·T]«<ÛäkÕsêj·Tdüú\eTT eTT–dæq~. k˛bÕ~Ûø£<ëqeTT, ìs¡TbÕ~Ûø£<ëqeTT, düVü≤»<ëqeTT nqT eT÷&ÉT
<ëqÁ‘·j·Tdüú\yéT $<ÛäeTT˝…’q <ëqeTT\qT $~Û+∫j·TTHêïs¡T.
<ëqÁ‘·j·Tdüú\eTT |òü˝≤_Ûdü+~Ûdü+j·TTø£ÔyéT
13. n<∏ä k˛bÕ~Û<ëqdüú\yéT <ëq+ j·T~«Væ≤‘·+ uÛÑy˚‘Yˆ
k˛bÕ~Û<ëqdüú\eTT ‘·‘Y k˛bÕ~Ûø£e÷U≤´‘·yéT
•e*+π> •yê#êπs´ eTTeTT≈£åî_Ûs¡Hê<äè‘·yéTˆˆ 9`81
•ejÓ÷–ì uÛÑøÏÔe÷Hé ˆ øπ e\+ |ò˝ü ≤ù|ø£‘å √ #˚jT· T <ëqeTT k˛bÕ~Ûø<£ ëqeTì |æ\Te
<ëq+ ≈£îsê´<é j·T<∏ëX¯øÏÔ ã&çq~. eTTeTT≈£îå e⁄\sTTq yê]øÏ á <ëqeTT Ä#·]+#·<–ä q~ ø±<äT.
‘·Á‘·ŒkÕ<äj·TT‘·' dü<ëˆˆ 9`79 Ç‹ k˛bÕ~Û<ëqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
uÛÑøÏÔdü+|üqTï&ÉsTTq kÕ<Ûä≈£î&ÉT •e*+>∑eTTqT (*+>∑), k˛bÕ~Û<ëqdüú\eTT eTT–dæq~.
•yê#ês¡T´\qT (>∑Ts¡T), •ejÓ÷>∑T\qT (»+>∑eT) |üPõ+∫,
Á|ü k Õ<ä e TTqT bı+~qyê&Ó ’ , yês¡ \ ≈£ î ‘· q X¯ ø ±Ô ´ qTkÕs¡ e TT
14. n<∏ä ìs¡TbÕ~Û<ëqdüú\yéT
<ëqeTT©j·Te˝…qT. ìs¡TbÕ~Û<ëqdüú\eTT
<ëq+ #· Á‹$<Ûä+ Áb˛ø£ÔyéT |òü˝≤_Ûdü+~Ûìs¡Tàø£ÔyéT
k˛bÕ~Ûìs¡TbÕ~Ûø£yéTˆ áX¯«sê]Œ‘·ø±+øÏå‘·yéTˆ
düVü≤»+ #˚‹ düπs«cÕyéT ìs¡TbÕ~Ûø£e÷U≤´‘·yéT
düs¡«‘·+Á‘·$XÊs¡<Ó’'ˆˆ 9`80 <ëq+ <ëq$XÊs¡<Ó’'ˆˆ 9`82
m≥Te+{Ï |òü˝≤ù|ø£å Hê•+#·ø£ πøe\eTT áX¯«sês¡ŒDãT~∆‘√ á düVü≤»<ëqeTT düs√«‘·ÿèwüºyÓTÆq~, <ëqeTT\ìï{Ï˝ÀqT
#˚j·TT <ëqeTT ìs¡TbÕ~Ûø£<ëqeTì <ëq$XÊs¡<äT\#˚‘· #Ó|üŒã&çq~. ñ‘· Ô y Ó ÷ ‘· Ô e TyÓ T Æ q ~. dü V ü ≤ »<ëqeTT #˚ j · T T e÷qe⁄\≈£ î n~
Ç‹ ìs¡TbÕ~Û<ëqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ •eC≤„qÁ|ü<ëj·Tø£eTT, »qà(uÛeÑ )s√>∑ ìyês¡øe£ TT n>∑T#·Tqï~.
ìs¡TbÕ~Û<ëqdüú\eTT eTT–dæq~. •yêj·T •euÛÑø±Ôj·T
15. n<∏ä düVü≤»<ëqdüú\yéT Bj·T‘˚ j·T~ øÏ+#·q ˆ
düVü≤»<ëqdüú\eTT uÛÑø±Ô´ ‘·<ä|æ $U≤´‘·yéT
n<ë‘·è<ë‘·è<˚j·÷HêyéT düVü≤»+ <ëqeTT‘·ÔeTyéTˆˆ 9`85
•euÛ≤e+ $∫+‘·j·THé ˆ •e⁄q≈£î ˝Ò<ë •euÛÑ≈£îÔq≈£î n‘·´+‘·uÛÑøÏÔ‘√ m≥Te+{Ï
Ä‘·àH√-ø£s¡ÔèuÛ≤e+ #· <ëqeTTì∫ÃqqT, n~ ñ‘·eÔ TeTsTTq düV≤ü »<ëqeTì ù|s=ÿqã&çq~.
j·T<ä›‘·Ô+ düVü≤»+ uÛÑy˚‘Yˆˆ 9`83 <ëHê‘Y dü«s¡ídüVü≤Ádüdü´
<ëqeTTqT d”«ø£]+#·Tyê&ÉT, <ëqeTTì#·TÃyê&ÉT, <ëqeTT>± dü‘êŒÁ‘˚ j·T‘·Œ¤\+ uÛÑy˚‘Yˆ
Çe«ã&ÉT edüTeÔ ⁄ á eT÷&ç+{Ïì •edü«s¡÷|üeTT\ì uÛ≤$+∫, ‘·qj·T+<äT @ø£|ü⁄wüŒÁ|ü<ëH˚q
nø£s¡Ôè‘·«uÛ≤eq‘√ (H˚qT #˚j·TT#·THêïqqT uÛ≤eeTT ˝Ò≈£î+&Ü) #˚j·TT •y˚ ‘·‘·Œ¤\$Twü´‘˚ˆˆ 9`86
<ëqeTT düVü≤»<ëqeTT.
dü‘êŒÁ‘·T&Óq’ n]ÔøÏ y˚sTTã+>±s¡T HêD…eTT\qT <ëqeTT#˚jT· T≥
düVü≤»+ <ëqeTT‘·ÿèwüºyéT e\q dæ~+∆ #·T |ò\ü eTT •e⁄ìøÏ (•e*+>∑eTTq≈£î) ˇø£ÿ |ü⁄wüŒeTTqT
düs¡«<ëH√‘·ÔyÓ÷‘·ÔeTyéT ˆ düeT]Œ+#·T≥ e\q bı+<äe#·TÃqT.
•eC≤„qÁ|ü<ä+ |ü⁄+kÕyéT •e @e |üs¡+ bÕÁ‘·yéT
»qàs√>∑ìes¡Ôø£yéTˆˆ 9`84 düs¡«$<ë´ì~Ûs¡TZs¡T' ˆ
‘·ôd’à <ä‘·Ô+ ‘·T j·T‹ÿ+∫‘Y _Ûøå±e÷Á‘·Á|ü<ëH˚q

‘·<äq+‘·|òü\+ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 9`87 XÊ+‘êj·T •ejÓ÷–H˚ ˆ
düs¡« $<ë´ì\j·TT&ÉT, n+<ä]ø° >∑Ts¡TkÕúqeTTq+<äTqï j·T‘·Œ¤\+ \uÛÑ´‘˚ HÓ’‘·<é
•e⁄&=ø£ÿ&˚ (<ëqeTTq≈£î) dü‘êŒÁ‘·T&ÉT. n+<äTe\q n‘·ìøÏ <ëq$T#·TÃ j·T»„ø√{ÏX¯‘Ó’s¡|æˆˆ 9`90
edüTÔe⁄ m+‘· ∫qï<äsTTqqT nq+‘·|òü˝eTT\qT ø£\T>∑CÒj·TT#·Tqï~. XÊ+‘·dü«uÛ≤e⁄&Ó’q •ejÓ÷–øÏ _Ûø£å ô|{Ïºq+<äTe\q ø£\T>∑T
•ejÓ÷^ •e' kÕøå±‘Y |òü\eTT X¯‘·ø√{Ïj·TC„eTT\ #˚dæqq÷ \_Û+#·<äT.
•eC≤„qeTôVA<ä~Û' ˆ •ejÓ÷–ì dü+‘·èù|Ô
j·T‹ÿ+∫B›j·T‘˚ ‘·ôd’à ‘·èb˛Ô uÛÑe‹ X¯+ø£s¡' ˆ
‘·<ë›q+ bÕs¡e÷]úø£yéT ˆˆ 9`88 ‘·‘·ÔèbÕÔ´ ‘·qàj·T+ $X¯«yéT
•eC≤„qdüeTTÁ<äT&Ó’q •ejÓ÷–j·TT kÕøå±‘·TÔ |üs¡eT•e⁄&˚. ‘·è|æÔy˚T‹ #·sê#·s¡yéTˆˆ 9`91
n≥Te+{ÏyêìøÏ @ ∫qï edüTeÔ ⁄qT <ëqeTT#˚dHæ ê n~ bÕs¡e÷]úøy£ TÓ qÆ •ejÓ÷– dü+‘·è|ü⁄&Ô q’Ó X¯+ø£sT¡ &ÉT dü+‘·è|ü⁄&Ô >É T∑ qT. X¯+ø£sT¡ &ÉT
düV≤ü »<ëqeTqã&ÉTqT. dü+‘·è|ü⁄&Ô sÉ TTq n‘·ì˝À nDÏ–e⁄qï #·sê#·sÁ¡ |ü|+ü #·eT+‘·jT· T dü+‘·è|æìÔ
•ejÓ÷^ eTVü≤‘êŒÁ‘·yéT bı+<äTqT.
düπs«cÕ+ <ëqø£s¡àDÏ ˆ ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq
‘·kÕàHêïdæÔ |üs¡+ øÏ+∫‘Y j˚Tq πøHê|æ ø£s¡àD≤ ˆ
bÕÁ‘·+ XÊÁdüÔ$#ês¡‘·' ˆˆ 9`89 ‘·è|æÔ+ ≈£îsê´‘Y dü<ë ø±\yéT
<ëqeTT #˚j·TTyês¡+<ä]ø° •ejÓ÷– ˇø£ÿ&˚ eTVü‰(<ëq) nHêï<Ó’´' •ejÓ÷–q'ˆˆ 9`92
bÕÁ‘·T&ÉT. n+<äTe\q XÊÁdü$Ô ~ÛqqTdü]+∫, •ejÓ÷–ø£qïqT ÁX‚wßü ˝˜ q’…
n+<äTe\q Á|ü‹ jÓTTø£ÿs¡T nìï$<Ûeä TT˝≤ Á|üjT· ‹ï+∫ @<√
<ëqbÕÁ‘·T\T ˝ÒH˚˝Òs¡T.
ˇø£ ø£sà¡ qqTdü]+∫ •ejÓ÷–ì nHêï<äT\‘√ nqTì‘·éTT dü+‘·è|ü⁄ìÔ Ç‹ düVü≤»<ëqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
#˚j·Te˝…qT. düVü≤»<ëqdüú\eTT eTT–dæq~.
ìs¡TbÕ~Ûø£∫Á<ä÷|ü` z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
|üsêq+<ë‘·àedüTÔì ˆ l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
düe÷|üÔ+ düø£\+ j·Tdü´ •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<˚ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj˚T, l•ejÓ÷–
dü <ë˙ X¯+ø£s¡' dü«j·TyéTˆˆ 9`93 •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷~dü|üÔ$<Ûädüú\
Á|üd+ü >√HêeT qeeT' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
ñbÕ~ÛsV¡ ≤æ ‘·eTT,#Ó‘’ q· ´s¡÷|üeTT, |üsêq+<äd«ü s¡÷|üeTT nsTTq
Ä‘·à|ü<ës¡eú TT˝À @ <ë‘·jTÓ Tø£ÿ düeTdüeÔ düTeÔ ⁄\T düe÷|üeÔ TT\>∑T#·Tqïy√ z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
n≥Te+{Ï e<ëqT´&ÉT dü«j·TeTT>± X¯+ø£sT¡ &˚ n>∑T#·THêï&ÉT. l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä*
ñø±Ôœ˝≤#ês¡|üsêj·TD√-kÂ •yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´
dü<ë $‘·q«Hé düVü≤»+ ‘·T <ëqyéT ˆ nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªuÛÑø£Ôe÷s¡Z ÁøÏj·÷~dü|üÔ$<Ûädüú˝
ÁãVü‰à~dü+|ü‘·T‡ $s¡ø£Ô∫‘√Ô Á|üdü+>∑µeTqT ‘=$Tà~e |ü]#˚Ã¤<äeTT eTT–dæq~.
uÛÑø√Ô Væ≤ e÷ùV≤X¯«s¡‘êeTTô|’‹ ˆˆ 9`94
(`Ç+Á<äeÁC≤)
uÛøÑ dÔ£ \úü eTTq+<äT $~Û+∫q Ä#ês¡eTT\˝À (|æ+&Éd\úü eTT‘√
Z
Äs¡+_Û+∫ düV≤ü »<ëqdü\ú eTT es¡≈î£ e⁄qï dü\ú eTT\˝À) $Vü≤]+#·T
uÛøÑ dÔ£ \úü kÕ<Û≈ä î£ &ÉT m\¢|ü &É÷ düV≤ü »<ëqeTTqT #˚jT· T#·T, ÁãVü≤à, $wüßíe⁄
yÓTT<ä\sTTq <˚e‘·\ dü+|ü<ä\|ü≥¢ $s¡ø£Ô∫‘·TÔ&Ó’ (ìdüŒèVüQ&Ó’)
e÷ùV≤X¯«s¡dæú‹ì bı+<äT#·THêï&ÉT.
<äX¯eT' |ü]#˚Ã¤<ä' 241
<äX¯eT' |ü]#˚Ã¤<ä' lπsDTø£ ñyê#· :-

|ü~j·Te |ü]#˚Ã¤<äeTT πøe˝Ò düVü≤CÒ <ëH˚
e÷ùV≤X¯«s¡dü´ qe$<Ûädüú\Á|üdü+>∑' ìcÕí‘·' •e‘·‘·Œs¡' ˆ
e÷ùV≤X¯«s¡Tì qe$<Ûädüú\Á|üdü+>∑eTT ÁãVü‰à~kÕúq$eTTUÀ
(79 XÀ¢ø£eTT\T) uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡' düàè‘·' ˆˆ 10`2
II. e÷ùV≤X¯«s¡düú\yéT lπsDT≈£î\ düe÷<ÛëqeTT `
e÷ùV≤X¯«s¡düú\eTT øπ e\eTT düV≤ü »<ëqeTT˝À ìcÕí‘T· &Ó,’ •e⁄ìj·T+<äT e÷Á‘·yT˚
n>∑düÔ´ ñyê#· :- @ø£ìwü‘˜ q· T ø£*–, ÁãVü‰à~ |ü<eä ⁄\|ü≥¢ $eTTKT&Óq’ (ìdüŒèVüQ&Óq’ ) uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
ªe÷ùV≤X¯«s¡T&Éµì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
uÛÑø£Ôdüú\+ düe÷U≤´‘·yéT
uÛÑe‘ê >∑DHêj·Tø£ ˆ uÛÑπøÔs¡´<ë düeTT‘·ÿs√¸
πøq yê <Ûäs¡àuÛÒ<˚q uÛÑy˚<é yÓ’sê>∑´>ös¡yê‘Y ˆ
uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 10`1 ‘·<ë e÷ùV≤X¯«s¡' Áb˛ø√Ô
n>∑düTÔ´\ $qï|üeTT `
uÛÑø£Ô' dæús¡$y˚ø£yêHé ˆˆ 10`3
yÓ’sê>∑úÛ≤eHê‹X¯j·TeTT e\q uÛÑøÏÔj·T+<äT ñ‘·ÿèwü˜dæú‹ì
πsDTø£ >∑DHêj·Tø±! uÛÑø£Ôdüú\eTTqT >∑T]+∫ MTs¡T #·ø£ÿ>±
bı+~q|ü&ÉT dæús¡yÓTÆq$y˚ø£eTT ø£*–q uÛÑ≈£îÔ&ÉT e÷ùV≤X¯«s¡T&Éì
$e]+∫Hês¡T. Ç˝≤ (•e⁄ì|ü≥¢ ÄdüøìÔÏ ô|+#·T≈£îqï) uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ m≥Te+{Ï
<Ûsä à¡ eTT\qT nqTdü]+#·T≥ e\q e÷ùV≤X¯«s¡T&É>T∑ #·THêï&√ ‘Ó*j·TCÒjT· |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
ø√s¡T#·THêïqT. e÷ùV≤X¯«s¡düú\+ eπøå´
j·T<∏√ø£Ô+ X¯+uÛÑTHê |ü⁄sê ˆ
242 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ <äX¯eT' |ü]#˚Ã¤<ä' 243
e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕ-<Í |üPsê«ÁX¯ìs¡dqü dü\ú eTT, Hê\T>∑e~ n<Ó«’ ‘·ìs¡dqü dü\ú eTT, nsTT<äe~
*+>∑ìcÕ˜ ‘·‘·' |üs¡yéT ˆˆ 10`4 ÄVü‰«qìs¡düqdüú\eTT, Äs¡e~ nwüºeT÷]Ôìs¡düqdüú˝eTT, @&Ée~
düs¡«>∑‘·«ìs¡düqdüú\eTT, mì$T<äe~ •e‘·«düú\eTT (•e»>∑qàj·T
|üPsê«ÁX¯j·TìsêdüX¯Ã düú\eTT), ‘=$Tà<äe~ •euÛÑø£Ôdüú\eTT (uÛÑø£Ô<˚Væ≤ø£*+>∑düú\eTT). á
‘·<∏ë<Ó’«‘·ìsêø£è‹' ˆ $<ÛäeTT>± e÷ùV≤X¯«s¡düú\eTT˝À ‘=$Tà~ nyê+‘·s¡düú˝eTT\Tqï$.
ÄVü‰«qes¡®q+ |üXÊÃ‘Y yÓTT<ä{Ï <ëì‘√ Äs¡+_Û+∫ es¡Tdü>± Äj·÷ düú˝eTT\ \ø£åDeTT\qT
nwüºeT÷]Ôìsêø£è‹' ˆˆ 10`5 #Óô|Œ<äqT. z eTTìdü‘·Ôe÷! @ø±Á>∑yÓTÆq eTqdüT‘√ $qTeTT.
düs¡«>∑‘·«ìsêdüX¯Ã 16. n<∏ä e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕdüú\yéT

e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕdüú\eTT
•e‘·«+ •euÛÑø£ÔjÓ÷' ˆ
@e+ qe$<Ûä+ Áb˛ø£ÔyéT $X¯«kÕà<ä~Ûø√ s¡TÁ<√
e÷ùV≤X¯«s¡eTVü‰düú\yéTˆˆ 10`6 $XÊ«qTÁ>∑Vü≤ø±s¡ø£' ˆ
Ç‹ j·Tdü´ dæúsê ãT~∆'
Ä~‘·' Áø£eTXÀ eπøå´ dü yÓ’ e÷ùV≤X¯«s¡' düàè‘·' ˆˆ 10`8
düú\uÛÒ<ädü´ \ø£åDyéT ˆ
ªs¡TÁ<äT&ÉT $X¯«eTTø£Hêï >=|üŒyê&ÉT, $X¯«eTTqT nqTÁ>∑V≤æ +#·
düe÷Væ≤‘˚q eTqkÕ >∑\ düeTs¡T&ú TÉ µ nqï uÛ≤eq\T meì ãT~∆˝À dæsú e¡ TT>± bÕ<äT#˚dTü ≈£îqïy√
ÁX¯Sj·T‘ê+ uÛÑe‘ê eTTH˚ˆˆ 10`7 n≥Te+{Ï uÛ≈Ñ î£ &Ô ˚ ªe÷ùV≤X¯«s¡T&ÉTµ nì düà]+#·ã&çHê&ÉT.
|üPs¡«eTT •e⁄ì#˚‘· #Ó|üŒã&çq Ø‹>± e÷ùV≤X¯«s¡düú\eTTqT ÁãVü‰à<Ó’´s¡à*qÁbÕjÓÆT'
>∑T]+∫ #Óô|Œ<äqT. (e÷ùV≤X¯«s¡d\úü eTT ‘=$Tà~ $<Ûeä TT\T.) yÓTT<ä{~Ï
ìs¡à˝Ò |üs¡y˚TX¯«πs ˆ
e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕdüú\eTT, ¬s+&Ée~ *+>∑ìcÕ˜düú\eTT, eT÷&Ée~
kÕyÓ÷´øÏÔ+ jÓ÷ q düVü≤‘˚ nHê~eTTø√Ô uÛÑ>∑yêHé

dü yÓ’ e÷ùV≤X¯«sê_Û<Ûä'ˆˆ 10`9 @ø£ @e eTùV≤X¯«s¡' ˆ
(@<√ ˇø£ <√wüeTT‘√) eT*qÁbÕj·TT\sTTq ÁãVü‰à~<˚e‘·\T, eTTøÏÔ<äX‚Ã‹ jÓ÷ y˚<ä
ìs¡à\T&Óq’ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT, M]<ä›s¡÷ düe÷qT\ì #Ó|ü yê≈£îÿqT me&ÉT dü yÓ’ e÷ùV≤X¯«s¡' düàè‘·'ˆˆ 10`12
düV≤æ +#·&√ yê&ÉT e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT. uÛÑ>∑e+‘·T(wü&ÉTZD…ÆX¯«s¡´dü+|üqTï)&ÉsTTq eTùV≤X¯«s¡T&ÉT ˇø£ÿ&˚
áX¯«s¡' düs¡«uÛÑ÷‘êHêyéT nHê~eTT≈£îÔ&ÉT (ì‘·éTT≈£îÔ&ÉT). eTùV≤X¯«s¡T&=ø£ÿ&˚ Ç‘·s¡T\≈£î eTTøÏÔ
ìe«>∑*–qyê&ÉT nì me&ÉT ‘Ó\TdüTø=qT#·THêï&√ yê&˚ e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT
ÁãVü‰àBHê+ eTVü‰ì‹ˆ
nì nqã&çHê&ÉT.
ãT~∆jÓ÷>±‘Y ‘·<ëdüø√Ô
ø£j
å ÷· ‹X¯jT· dü+j·TTø±Ô
uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡' düàè‘·' ˆˆ 10`10
ÁãVü‰à$cÕí«~dü+|ü<ä' ˆ
düeTdüÔ ÁbÕDÏø√{Ïø,Ï ÁãVü‰à~<˚e‘·\≈£î áX¯«s¡T&˚ Hêj·T≈£î&ÉT nqT
‘·èDeqàq´‘˚ j·TTø±Ô´
$wüjT· eTTqT ãT~∆j÷Ó >∑eTT‘√ Á>∑V≤æ +∫ n≥Te+{Ï áX¯«s¡Tì j·T+<äT
Ädü≈î£ &Ô q’Ó uÛ≈Ñ î£ &Ô ˚ e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT nì |æ\Teã&çHê&ÉT.
Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡' dü<ë ˆˆ 10`13
ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\ dü+|ü<\ä T (|ü<eä ⁄\T) ø£j
å T·
ÁãVü‰à~<˚e‘êC≤\yéT
eT]j·TT n‹X¯j·TeTT$ñ‘êúq|ü‘·qeTT$‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï$. á
yÓ÷Væ≤‘·+ e÷j·Tj·÷ dü<ë ˆ |ü<eä ⁄\qT j·TTøÏ‘Ô √ >∑&b¶ç ˛#·\e˝… ‹s¡dÿü ]+#·Tyê&˚ Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT.
nX¯ø£Ô+ eTTøÏÔ<ëH˚ ‘·T X¯ã›düŒsêÙ~dü+|üH˚ï
ø£åj·÷‹X¯j·Tdü+j·TT‘·yéT ˆˆ 10`11 düTK˝ÒX‚ ‘·T ì'düŒèVü≤' ˆ
ÁãVü‰à~<˚e‘êdüeT÷Vü≤eTT m\¢|ü&É÷ e÷j·T#˚‘· ø£|üŒã&ç •yêq+<˚ düeTT‘·ÿ+sƒ√
ø£åj·÷‹X¯j·÷<äT\qT ø£*–j·TT+&ÉTqT. (>∑qTø£ yês¡T eTTøÏÔ H=dü>∑ Ms¡e÷ùV≤X¯«s√ uÛÑy˚‘Yˆˆ 10`14
düeTs¡T\ú Tø±s¡ì ns¡eú TT).
X¯ã› düŒsêÙ~ $wüj·TeTT\ e\q ø£\T>∑T n\ŒdüTUeTT\|ü≥¢ ndüŒèwüºeT<ädü+ã+<Û√
ìdüŒèVüQ&Ó,’ ìsêdü≈î£ &Ô ’Ó ì‘·ýÓTqÆ •yêq+<äÁbÕ|æ|Ô ≥ü ¢ rÁeyÓTqÆ ñ‘·ÿ+sƒq¡ T e÷‘·‡sêý˚X¯e]®‘·' ˆˆ 10`17
ø£*–e⁄qïyê&˚ Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT ne⁄‘ê&ÉT.
eTeTø±s¡sV¡ ≤æ ‘·T&ÉT, nVü≤+ø±s¡eTT˝Òìyê&ÉT, (n$<ë´`ndæà‘ê`
|üs¡Ád”Ôdü+>∑ìs¡Tàø£Ô' sê>∑` <˚«wü`n_Ûìy˚Xe¯ TqT) nsTT<äT øπ X¢ e¯ TT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï X¯Øs¡
|üs¡Á<äe´|üsêvóàK' ˆ |ü+»s¡eTTqT ‘·´õ+∫qyê&ÉT, eT<ë<äT\ dü+ã+<ÛädüŒs¡Ù ˝Òìyê&ÉT,
•yês¡úø±s¡´dü+|üqï' e÷‘·‡sê´~ Äy˚Xe¯ TT\≈£î ˝ÀqTø±ìyê&ÉT `
•yê>∑eT|üsêj·TD'ˆˆ 10`15 ìs¡düÔeT<äH√H˚àc˛
|üsÅ¡ ddÔ” +ü >∑eTeTT #˚jT· ìyê&ÉT, |üsT¡ \ Á<äyê´<äT\ (edüTeÔ ⁄\) ìs¡÷∆‘·Áø√<Ûä$|ü¢e' ˆ
|ü≥¢ $eTTKT&ÉT (|üsêvóàKT&ÉT), dü<ë•e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø±s¡éTT\ dü<ë dü+‘·TwüºVü≤è<äj·T'
ìs¡«Væ≤+#·Tyê&ÉT, •yê>∑eTeTT\qT n<Û´ä j·TqeTT #˚jT· Tyê&ÉT`
düs¡«ÁbÕDÏVæ≤‘˚ s¡‘·'ˆˆ 10`18
•edüTÔ‹s¡kÕkÕ«<ä ` ø±yÓ÷Á<˚ø£eTT\T ˝Òìyê&ÉT, Áø√<Ûä(ø√|ü)eTT e\q ø£\T>∑T
yÓ÷<äe÷qeTHê' X¯ó∫' ˆ $ø±s¡eTT\qT $~*+#·T≈£îqïyê&ÉT, ìs¡+‘·se¡ TT dü+‘·Twüyº TÓ qÆ Vü≤è<äjT· eTT
•y√‘·ÿs¡¸Á|üe÷D≤HêyéT ø£\yê&ÉT, düeTdüJÔ e⁄\ dü+øπ eå TkÕ<Ûqä ˝À eTTì–qyê&ÉT `
dü+bÕ<äqdüeTT<ä´‘·'ˆˆ 10`16 ìyês¡DdüeTT<√´^
•e k˛ÔÁ‘·s¡kÕkÕ«<äeTT #˚‘· dü+‘·Twüßº&Ó’q eTqdüT‡ø£\yê&ÉT, •eø±s¡´$s√~ÛHêyéT ˆ
•e⁄ì düs¡«ÁX‚wü˜‘·«eTTqT ìs¡÷|æ+#·T≥≈£î nedüs¡yÓTÆq Á|üe÷DeTT\ düVü≤#êØ dü<ëø±˝yéT
nH˚«wüDeTTq ìeT>∑Tï&ÉT `
•y√‘·ÿsê¸_Û<ÛësTT_Û'ˆˆ 10`19
ìs¡àyÓ÷ ìs¡Vü≤+ø±s√ •e(X¯óuÛ)Ñ ø±s¡éTT\qT $s√~Û+#·Tyê]ì yê]+#·T≥˝À dü<ë
ìs¡düÔπø¢X¯|ü+»s¡' ˆ
ñ<äT´≈£î&Ô q’Ó yê&ÉT, •yê~Ûø´£ ‘·qT •y√‘·Tÿèwü‘º q· T ˝Àø£eTT˝À Á|ü#ês¡eTT (Ç+‘·≈î£ eTT+<äT #Ó|Œü ã&çq \ø£Då eTT\T >∑\) e÷ùV≤X¯«s¡T
#˚j·TTyê]øÏ m\¢y˚fi¯˝≤ düVü≤ø£]+#·Tyê&ÉT ` &ÉsTTqyê&ÉT ÁbÕD‘ê´>∑eTT#˚jT· e\dæe∫ÃqqT $&ÉTe≈£L&Éì $<ÛTä \TqT
•yê|üø£s¡¸dü+ÁbÕbÂÔ á *+>∑ìcÕ˜eTVü‰dü\ú eTTq ‘Ó\T|üã&ÉT#·Tqï$.
ÁbÕD‘ê´π>-|ü´X¯+øÏ‘·'ˆ n|ü>#∑ Ã· ‘¤ T· düs«¡ dü«yéT
•yÓ’ø£ìwü˜' düsê«‘êà •s¡X‚Ã¤<äqeTdüTÔ yê ˆ
Ms¡e÷ùV≤X¯«s√ uÛÑy˚‘Yˆˆ 10`20 e÷ùV≤X¯«s√ q eTT+#˚‘·
•e⁄ìøÏ ÄbÕ~+#·ã&çq n|üì+<äqT |ü]Vü≤]+#·T≥¬ø’ *+|üPC≤eTVü‰Áe‘·yéTˆˆ 10`22
ÁbÕD‘ê´>∑eTT #˚jT· T≥¬øq’ qT yÓqø±&Éìyê&ÉT, •e⁄ì (Çwü*º +>∑eTT) j·T+<äT ‘·q düs«¡ dü+|ü<\ä ÷ q•+∫qqT, ˝Ò<ë •s¡XÃ‚ <¤ eä TT »]–qqT,
@ø±Á>∑∫‘·eÔ TT >∑\yê&ÉT, düs«¡ eTTqT |üse¡ ÷‘·àdü«s¡÷|üeTT>± uÛ≤$+#·Tyê&ÉT, (Çwü)º *+>∑|Pü C≤eTVü‰Áe‘·eTTqT e÷Á‘·eTT Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT e<ä\sê<äT.
Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T&Éì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. *+>∑|üPC≤eTø£è‘ê« ‘·T
Ç‹ e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ j˚T q uÛÑT+»+‹ e÷qyê'ˆ
e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕdüú\eTT eTT–dæq~ ‘˚cÕ+ eTVü‰‘·àHê+ Vü≤ùdÔ
yÓ÷ø£å\ø°åàs¡T|üdæú‘êˆˆ 10`23
17. n<∏ä *+>∑ìcÕ˜düú\yéT
*+>∑ìcÕ˜düú\eTT Çwü*º +>∑|Pü »qT #˚jT· ì<˚ @ e÷qe⁄&TÉ uÛTÑ õ+#·&√ n≥Te+{Ï
eTVü‰‘·Tàì Vü≤düeÔ TTq yÓ÷ø£så ÷¡ |üyTÓ qÆ \øÏàå m\¢|ü &ÉT dæsú ¡ìyêdüeTT>±
ndü´ e÷ùV≤X¯«s¡k˛´ø£ÔyéT qT+&ÉTqT.
*+>∑ìcÕ˜eTVü‰düú\yéT ˆ
ÁbÕD≤‘·´j˚T-|æ dü+|üH˚ï øÏeTHÓ’´s¡∆s¡àø£*˝…’'
j·T<ä‘ê´»´+ $BÛj·T‘˚ ˆˆ 10`21 ø°ø£cÕs¡úÁ|ü<ësTT_Û'ˆ
kÕøå±H√àø£åÁ|ü<ä' X¯+uÛÀ' n≥Te+{Ï yês¡T kÕøå±‘·TÔ •edü«s¡÷|ü⁄˝Ò. Ç+<˚e÷Á‘·eTT dü+X¯j·TeTT

<Ûäs√à *+>±s¡ÃHê‘·àø£' ˆˆ 10`24 ˝Ò<äT.
≈£åîÁ<ä|òü˝eTT\qT dü+bÕ~+∫ô|≥Tº Ç‘·s¡ ≈£åîÁ<äeTT\sTTq *+π> j·Tdü´ eTH√ ©qyéT
<Ûsä à¡ eTT\qqTdü]+#·T≥ e\q Á|üj÷Ó »qy˚T$T? •e⁄ì (Çwü)º *+>±s¡ÃHê *+>∑düTÔ‹|üsê #· yêø˘ ˆ
s¡÷|üeTsTTq <Ûsä à¡ eTT kÕøå±‘·T>Ô ± yÓ÷ø£eå TTqT Á|ükÕ~+#·T#·Tqï~. *+>±s¡Ãq|üsö Vü≤kÂÔ
n]Œ‘˚HêqïbÕH˚q dü s¡TÁ<√ HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 10`27
*+π> ìj·TeT|üPõ‘˚ ˆ me] eTqdüT‡ (Çwü)º *+>∑|Pü »˝À ©qyÓTj Æ T· Tqï<√, meì yê≈£îÿ
j˚T <˚Vü≤eè‹Ô+ ≈£îs¡«ìÔ •edüT‹Ô ‘√ ‘·qàj·TyÓTj
Æ T· Tqï<√, meì #˚‘T· \T *+>±s¡Ãq˝À ìs¡‘e· TT˝…’
eTVü‰e÷ùV≤X¯«sê Væ≤ ‘˚ ˆˆ 10`25 j·TTqïy√ n≥Te+{Ïyê&ÉT kÕøå±‘·TÔ s¡TÁ<äT&˚. n+<äT˝À dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä .
(>∑Ts¡Te⁄ #Ó|Œæ q) ìj·TeTeTT\qqTdü]+∫ Çwü*º +>∑eTTq≈£î *+>∑ìwü˜dü´ øÏ+ ‘·dü´
düeT]Œ+∫q nqïbÕHê<äT\#˚‘·H˚ <˚Vü≤eè‹Ôì kÕ–+#·T yêπs ø£s¡àD≤ dü«s¡ZùV≤‘·THê ˆ
Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\T. ì‘ê´q+<ä•eÁbÕ|æÔ'
∫qàj˚T XÊ+ø£πs *+π> j·Tdü´ XÊÁùdÔwüß ì•Ã‘êˆˆ 10`28
dæús¡+ j˚TcÕ+ eTq' dü<ëˆ meìøÏ XÊÅdüÔeTT\+<äT ì‘ê´q+<äs¡÷|üyÓTÆq •eÁbÕ|æÔ
$eTTπøÔ‘·s¡düsê«s¡úyéT ìX¯ÃsTT+#·ã&çe⁄qï<√ n≥Te+{Ï Çwü*º +>±s¡Ãq ìwüß&º q’Ó e÷ùV≤X¯«s¡TìøÏ
‘˚ •yê HêÁ‘· dü+X¯j·T'ˆˆ 10`26 dü«s¡ùZ V≤‘·Te⁄˝…q’ (j·T»„j÷· >±~) ø£sà¡ \‘√ H˚$T|üì?
me] eTqdüT‡ (dü«sêZ~ Ç‘·s¡ j˚T) |ò\ü eTT\qT Ä•+#·≈î£ +&Ü *+>∑ìcÕº|üs¡+ XÊ+‘·yéT
m\¢|ü &ÉT ∫qàj·TyÓTqÆ •e*+>∑eTT(Çwü*º +>∑eTT)q+<˚ dæsú e¡ TT>∑ qTqï<√ uÛÑ÷‹s¡TÁ<ëø£ådü+j·TT‘·yéT ˆ
Á|üX¯+dü+‹ dü<ëø±\yéT ‘·´»Hé e÷ùV≤X¯«s√ CÒ„j·T'

ÁãVü‰à<ë´ <˚e‘ê eTT<ëˆˆ 10`29 |üPsê«ÁX¯jT· ìsêdüø'£ ˆˆ 10`31
$uÛ÷Ñ ‹s¡TÁ<ëø£\å qT <Û]ä +∫ XÊ+‘·d«ü uÛ≤eeTT‘√ Çwü*º +>±s¡ÃHê Çwü*º +>∑ìwü≈º î£ $s¡T<äe∆ TT˝…q’ ‘·q (|üPs¡«|ü⁄) C≤‹ eT]j·TT
|üs¡T&Ó’q e÷ùV≤X¯«s¡Tì ÁãVü‰à~<˚e‘·\T Äq+<äeTT‘√ ìs¡+‘·s¡+ ≈£î\eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q (»qq eTs¡D düeTj·TeTT\+<äT bÕ{Ï+#·T
Á|üX+¯ dæ+#·T#·THêïs¡T. dü÷‘·ø±~) <Ûsä à¡ eTT\qT e<ä*ô|{Ïqº e÷ùV≤X¯«s¡T&˚ |üPsê«ÁX¯jT· ìsêdü≈î£ &Éì
Ç‹ *+>∑ìcÕ˜d\úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ ‘Ó*j·Te˝…qT.
*+>∑ìcÕ˜d\úü eTT eTT–dæq~. •edü+kÕÿs¡jÓ÷π>q
18. n<∏ä |üPsê«ÁX¯j·Tìs¡düqdüú\yéT $X¯ó<ë∆Hê+ eTVü‰‘·àHêyéTˆ
|üPsê«ÁX¯j·Tìs¡düqdüú\eTT øÏ+ |üPs¡«ø±*¬ø’s¡∆¬s’à'
*+¬>’ø£ìwü˜Vü≤è<äj·T' ÁbÕø£è‘êHê+ Væ≤ ‘˚ eT‘ê'ˆˆ 10`32
dü<ë e÷ùV≤X¯«s√ »q' ˆ •edü+kÕÿs¡jÓ÷>∑eTT #˚‘· |ü]X¯ó<äT∆˝…’q eTVü‰‘·Tà\≈£î
|üPsê«ÁX¯j·T>∑‘êHé <ÛäsêàHé |üPsê«ÁX¯jT· eTT ˝Ò<ë |üPs¡«ø±\eTTq Ä#·]+∫q <Ûsä à¡ eTT(ø£sà¡ eTT)\‘√
H˚$T |üì? Ä |üPs¡«<Ûsä à¡ eTT\T ÁbÕø£è‘·T (•eBøå± dü+kÕÿs¡sV¡ ≤æ ‘·T)˝…q’
‘·ĆÒ‘Y kÕ«#ês¡s√<Ûäø±Héˆˆ 10`30
yê]øÏ e÷Á‘·yT˚ dü+u+~Û+∫q$.
m\¢|ü &ÉT Vü≤è<äjT· eTTq+<äT Çwü*º +>∑eTT|ü≥¢ n‘·´+‘· ìwüq˜ T
ø£*–e⁄qï e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT ‘·q Ms¡Xe’Ë dæ<ë∆+‘· Ä#·sD¡ ≈£î Á|ü‹ã+<Ûøä e£ TT˝…q’ •edü+kÕÿs¡jÓ÷π>q
|üPsê«ÁX¯j·T|ü⁄ <Ûäs¡àeTT\qT e<ä*ô|≥ºe˝…qT. •e<ÛäsêàqTwü+–D≤yéT ˆ
dü«C≤‹≈£î\C≤Hé <ÛäsêàHé ÁbÕø£è‘êHê+ q <Ûäπsàwüß
*+>∑ìcÕ˜$s√~Ûq' ˆ Á|üeè‹Ôs¡T|ü|ü<ä´‘˚ ˆˆ 10`33
•e(Bøå±~) dü+kÕÿs¡j÷Ó >∑eTT e\q •e<Ûsä à¡ eTT qqTwæ+º #·T •edü+kÕÿs¡V”≤HêHêyéT
yê]øÏ ÁbÕø£è‘·eTT\sTTq <Ûsä à¡ eTT\ qqTdü]+#·T≥ bıdü><∑ Tä . <Ûäs¡à' ô|’‘êeTVü≤' düàè‘·'ˆˆ 10`36
$X¯ó<ë∆' ÁbÕø£è‘êX‚Ã‹ •e⁄ì#˚ #Ó|Œü ã&çq <Ûsä êà#·sD¡ eédüú •yêÁX¯eT ‘·‘Œ· s¡T˝…q’
~«$<Ûë e÷qTcÕ' düàè‘ê'ˆ •euÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î (Ms¡Xe’Ë ⁄\≈£î) dü+ã+~Û+∫q~. •edü+kÕÿs¡eTT ˝Òìyê]øÏ
•edü+kÕÿ]D' X¯ó<ë∆' <Ûsä êà#·sD¡ eédüú ÁãVü≤à#˚‘· Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq~.
ÁbÕø£è‘ê Ç‘·πs eT‘ê'ˆˆ 10`34 •edü+kÕÿs¡j·TTπøÔwüß
e÷qe⁄\T $X¯ó<äT∆\ì ÁbÕø£è‘·T\ì ¬s+&ÉT $<ÛäeTT\T. C≤‹uÛÒ<√ q $<ä´‘˚ ˆ
•eBøå±<äT\#˚‘· dü+düÿè‘·T˝…q’ yês¡T X¯ó<äT\∆ T. Bøå±dü+kÕÿs¡eTT\T bı+<äì ø±ùw˜wüß eVæ≤ï<äπ>∆wüß
Ç‘·sT¡ \T ÁbÕø£è‘·T\T nqã&ÉT‘·THêïs¡T. j·T<∏ës¡÷|ü+ q $<ä´‘˚ ˆˆ 10`37
esêíÁX¯e÷~<ÛäsêàD≤yéT n–ï˝À ø±\Ãã&çq ø£f\º… ˝À yê{Ï |üPs¡«s¡÷|üyTÓ ≥T¢ e⁄+&É<√,
eékÕú Væ≤ ~«<Ûë eT‘ê ˆ n˝≤>∑TqH˚ •edü+kÕÿs¡eTTqT bı+~q yê](Ms¡XË’e⁄\)˝À yê]
@ø± •y˚q ì]›cÕº |üPs¡«|ü⁄C≤‹uÛ<Ò eä TT\T e⁄+&Ée⁄.
ÁãVü≤àD≤ ø£~∏‘ê|üsê ˆˆ 10`35 ‘·kÕà‘·‡s¡« Á|üj·T‘˚ïq
esêíÁX¯e÷~ <Ûsä êà#·sD¡ eédüú s¬ +&ÉT $<Ûeä TT\T.ˇø£{Ï •e⁄ì#˚‘· •edü+kÕÿs¡dü+j·TT‘·' ˆ
ì]›wyºü TÓ qÆ ~, s¬ +&Ée~ ÁãVü≤à#˚‘· #Ó|Œü ã&çq~. C≤‹uÛÒ<ä+ q ≈£îØ«‘·
•euÛÑπøÔ ø£<ë#·q ˆˆ 10`38
•y√ø£Ô<ÛäsêàìcÕ˜ ‘·T
•yêÁX¯eTìùw$D≤yéT ˆ n+<äTe\q Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± •edü+kÕÿs¡dü+|üqTï˝…’q
•euÛÑ≈£îÔ\˝À @Hê&ÉTqT C≤‹uÛÒ<äeTT\qT m+#·sê<äT.
Ç‹ |üPsê«ÁX¯jT· ìs¡dqü dü\ú yéT ˆ Áù|s¡ø£+ X¯+ø£s¡+ ãT<ë∆«
|üPsê«ÁX¯jT· ìs¡dqü dü\ú eTT eTT–dæq~. Áù|s¡é÷‘êàqy˚Te #· ˆ
19. n<∏ä düsê«<Ó’«‘·ìs¡düqdüú\yéT uÛÒ<ë‘Y ‘·+ |üP»j˚Tìï‘·ýéT
düsê«<Ó’«‘·ìs¡düqdüú\eTT q #ê<Ó’«‘·|üs√ uÛÑy˚‘Yˆˆ 10`41
|üP»´|üP»ø£jÓ÷]¢+>∑` X¯+ø£sT¡ ì Áù|s¡≈î£ ì>±qT, ‘·qqT Áù|sπ |æ+#·ã&çqyêì (Áù|s¡´+)>±qT
JejÓ÷πs“¤<äes¡®H˚ ˆ ‘Ó\TdüTø=ì (uÛ≤$+∫) Á|‹ü ì‘·éTT uÛ<Ò uä ≤Û eeTT‘√H˚ •e⁄ì (Çwü*º +>∑eTTqT)
|üPC≤ø£sêà<ä´dü+|ü‘˚Ô' |üPõ+#·e˝…qT. n+‘˚>±ì n<Ó«’ ‘·u≤Û eHê|üsT¡ &ÉT ø±sê<äT.
*+>∑ìcÕ˜$s√<Ûä‘·'ˆˆ 10`39 |ü‹' kÕøå±qàVü‰<˚e'
|üP»´ (|üPõ+|üã&˚~), |üP»≈£î&ÉT (|üPõ+#˚yê&ÉT)nsTTq |üX¯óπswü ‘·<ëÁX¯j·T' ˆ
*+>∑eTT eT]j·TT Je⁄\ eT<Û´ä uÛ<Ò eä TT ˝Òøb£ ˛‘˚ (y˚sq¡ TuÛ≤eq ˝Òøb£ ˛‘˚) nqjÓ÷' kÕ«$TuÛÑè‘·´‘·«yéT
*+>∑ìwü≈˜ î£ $s√<Ûeä TT e÷Á‘·yT˚ ø±<äT, |üPC≤~ø£sà¡ \≈£î ≈£L&Ü neø±X¯yT˚ nuÛÒ<˚ ø£<∏ä$Twü´‘˚ ˆˆ 10`42
e⁄+&É<Tä .
kÕøå±‘·TÔ eTVü‰<˚e⁄&sÉ TTq |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT |ü‹ (n~Ûø±]). n‘·ìì
düsê«<Ó’«‘·$#ês¡dü´ ÄÁX¯sTT+∫q Je⁄&ÉT |üXó¯ e⁄. M] eT<Û´ä kÕ«$T`ùdeø£ dü+ã+<Ûyä T˚ >±ì
C≤„HêuÛ≤y˚ eédæú‘˚' ˆ nuÛ<Ò (ä ◊ø£´)uÛ≤eeTT m≥T¢ bıdü>T∑ qT?
uÛÑy˚HêàùV≤X¯«s¡' ø£Øà kÕøå±‘·ÿè‘·+ |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT
düsê«<Ó«’ ‘·ìsêdüø'£ ˆˆ 10`40 j·T<ë uÛÑe‹ uÀ<Ûä‘·' ˆ
düsê«<Ó«’ ‘·yê<äq≈£î nedüse¡ TsTTq ‘·‘«Ô· C≤„qeTT jÓTTø£ÿ nuÛ≤eeTT ‘·<ë-<Ó’«‘·düe÷|ü‹Ô'
Mìj·T+<äT e⁄+&ÉT≥#˚‘· (Çwü*º +>∑|Pü C≤) ø£]à nsTTq e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT C≤„qV”≤qdü´ q ø£«∫‘Y ˆˆ 10`43
düsê«<Ó«’ ‘·ìsêdü≈î£ &Í‘ê&ÉT.
‘·‘«Ô· uÀ<Ûä e\q |üs‘¡ ‘· «Ô· eTT kÕøå±‘êÿs¡eTsTTq|ü⁄&ÉT n<Ó«’ ‘·d‹úæ 20. n<∏ä ÄVü‰«qìs¡düqdüú\yéT
ø£\T>∑TqT. nsTT‘˚ C≤„qV”≤qT&Ó’q yêìøÏ n~ (n<Ó’«‘·dæú‹) @Hê&É÷ ÄVü‰«qìs¡düqdüú\eTT
ø£\T>∑<äT.
*+>±s¡Ãq|üs¡' X¯ó<ä∆'
uÛÒ<ädü´ ø£s¡àùV≤‘·T‘ê«‘Y düsê«<Ó’«‘·ìsêdüø£' ˆ
eéVü‰s¡' Á|ües¡Ô‘˚ ˆ ùd«wüº*+π> •yêø±πs
*+|üPC≤~ø£s¡àk˛ú q ‘·e÷yêVü≤j˚T∫Ã¤eyéT ˆˆ 10`46
q #ê<Ó’«‘·+ düe÷#·πs‘Y ˆˆ 10`44
(dü<ë) *+>±s¡ÃHê‘·‘·Œs¡T&Ó’, (‘·<ë«sê) ì‘·´|ü]X¯ó<äT∆&Ó’,
Jy˚X«¯ s¡T\q&ÉTeTqTqï uÛ<Ò ä eéVü‰s¡eTT •e|üPC≤~ ø£sà¡ \≈£î düsê«<Ó’«‘·uÛ≤eHêìsêdü≈£î&ÉsTTq e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT •edü«s¡÷|üyÓTÆq ‘·q
ùV≤‘·Te>∑T#·Tqï~. n+<äTe\q *+>∑|Pü C≤~ ø£sà¡ \+<äT ìs¡‘T· &Óq’ sTTwü º * +>∑ e TTq+<ä T Ä |ü s ¡ e T•e⁄ì (e∫Ã ìedæ + #· e Tì)
e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT n<Ó«’ ‘·eTTqT nqTdü]+#·sê<äT. ÄVü‰«ì+#·sê<äT.
|üPC≤~eéVü‰s¡' kÕ´‘Y j·T<ë •eø£˝≤j·TTø£ÔyéT
uÛÒ<ëÁX¯j·T‘·j·÷ dü<ë ˆ *+>∑+ <ä<ë´qàVü‰>∑Ts¡T' ˆ
*+>∑|üPC≤|üs¡düÔkÕà‘Y ‘·<ës¡uÛÑ´ •edüÔÁ‘·
Hê<Ó’«‘˚ ìs¡‘√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 10`45 ‹wü˜‘ê´Vü‰«qeTÁ‘· øÏyéT ˆˆ 10`47
•e|üPC≤~eéVü‰s¡eTT uÛ<Ò eä TTHêÁX¯sTT+∫qH˚ kÕ<Û´ä eT>∑TqT.
eTVü‰>∑Ts¡Te⁄ •eø£˝≤‘·àø£eTsTTq Çwü*º +>∑eTTqT Bø£<å ë«sê uÛ≈Ñ î£ ìÔ øÏ
n+<äTe\q *+>∑|Pü C≤|üsT¡ &Óq’ e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT n<Ó«’ ‘·u≤Û eHê (dü≈î£ &Ô TÉ )
Á|ü<ëqeTT #˚dqæ ø£Då eTT qT+&ç Çwüº *+>∑eTT˝À •e⁄&ÉT ñ|üd‘úæ T· &Ó’
ìs¡‘T· &ÉT ø±sê<äT.
e⁄qï+<äTq n‘·ìì eTs¡˝≤ ÄVü‰«ì+#·T≥ e\q Á|üj÷Ó »qy˚T$T?
Ç‹ düsê«<Ó«’ ‘·ìs¡dqü dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ (Á|üj÷Ó »qeTT ˝Ò<ìä uÛ≤eeTT).
düsê«<Ó«’ ‘·ìs¡dqü dü\ú eTT eTT–dæq~.
düdü+kÕÿπswüß *+π>wüß 21. n<∏ä nwüºeT÷]Ôìs¡düqdüú\yéT

dü<ë düìïVæ≤‘·' •e' ˆ nwüºeT÷]Ôìs¡düqdüú\eTT
‘·Á‘êVü‰«q+ q ø£s¡ÔeýéT j·T<∏ë--‘·à•ejÓ÷¬s’ø£ýéT
Á|ü‹|ü‹Ô$s√<Ûäø£yéT ˆˆ 10`48 q eT‘·+ ø£s¡àdü+–q' ˆ
(>∑Ts¡Te⁄#˚‘)· dü+düÿ]+#·ã&çq *+>∑eTT\˝À •e⁄&ÉT dü<ë ‘·<∏ë •yê‘Y |üè~∏yê´<˚'
düìïVæ≤‘·T&Ó’ e⁄+{≤&ÉT. n+<äT#˚‘· (ˇø£kÕ] ÄVü‰«ì+∫q ‘·sT¡ yê‘· $düsq®¡ n<Ó’«‘·eT|æ H˚wü´‘˚ ˆˆ 10`50
#˚j·Tq+<äTq eTs¡˝≤ ÄVü‰«ì+#·&ÉeTqï~) Á|ü‹|ü‹ÔøÏ (uÛÑøÏÔøÏ) ø£sà¡ dü+– (Çwü*º +>∑|Pü C≤‘·àø£eTsTTq ø£sà¡ ìwüß&˜ TÉ ) nsTTq
$s¡T<ä∆eTsTTq+<äTq ÄVü‰«qeTT #˚jT· sê<äT. e÷ùV≤X¯«s¡Tq≈£î eT]j·TT |üse¡ T•e⁄q≈£î ◊ø£éTT (n<Ó«’ ‘·u≤Û eeTT) m≥T¢
düeTà‘·eTT ø±<√, n≥T\H˚ •e⁄q≈£î |üè~∏yê´~ eTVü‰uÛ÷Ñ ‘·eTT\≈£îqT
HêVü‰«q+ q $düs¡Z+ #·
n<Ó«’ ‘·eTT düeTà‘·eTT ø±<äT (bıdü><∑ Tä ).
ùd«wüº*+π> ‘·T ø±s¡j˚T‘Y ˆ
*+>∑ìcÕ˜|üs√ ì‘·´+ |üè~∏yê´<ä´wüºeT÷]Ô‘·«yéT
Ç‹ XÊÁdüÔdü´ ìX¯Ãj·T' ˆˆ 10`49 áX¯«s¡dü´ Á|üø°]Ô‘·yéT ˆ
>∑qTø£ *+>∑ìcÕ˜|üs¡T&Ó’qyê&ÉT ‘·q Çwüº*+>∑eTTq≈£ î ‘·<ä~ÛcÕ˜‘·èuÛ≤y˚q
ÄVü‰«qeTTqT>±ì, $düsq®¡ qT >±ì m|ü&É÷ #˚jT· sê<äì (Ms¡Xe’Ë ) XÊÁdüÔ q kÕøå±<˚ø£uÛ≤e‘·' ˆˆ 10`51
ìs¡j
í T· eTT. |ü è ~∏ y ê´<ä T \T áX¯ « s¡ T ìjÓ T Tø£ ÿ nwü º e T÷s¡ T Ô \ T>±
#Ó|üŒã&çq$. |üè~∏yê´~ eTVü‰uÛÑ÷‘·eTT˝Ò kÕøå±‘·TÔ áX¯«s¡T&ÉT
Ç‹ ÄVü‰«qìs¡dqü dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ ø±e⁄. |üè~∏yê´~ eTVü‰uÛÑ÷‘·eTT\≈£î áX¯«s¡T&ÉT n~ÛcÕ˜‘·èe⁄
ÄVü‰«qìs¡dqü dü\ú eTT eTT–dæq~. (Ä<Ûës¡eTT) nsTTñHêï&ÉT.
|üè<∏ë«´~ø£$T<ä+ düs¡«yéT |üs•¡ e⁄ì X¯Øs¡s÷¡ |üyTÓ qÆ á Á|ü|+ü #·eTTø£Hêï, (Á|ü|+ü #·|⁄ü ) Ä‘·à
ø±s¡´+ ø£sêÔ eTùV≤X¯«s¡' ˆ s¡÷|üeTsTTq •e⁄&ÉT, Á|ü|ü+#·eTT ‘√{Ï n_ÛqTï&ÉT (◊≈£î´&ÉT) ø±&ÉT,
HÓ’‘·‘ê‡øå±qàùV≤XÀ-j·TyéT _ÛqTï&ÉTø±&ÉT.
≈£î˝≤˝À eTè‹Ôø± j·T<∏ëˆˆ 10`52 n#˚‘·q‘ê«‘Y |üè<∏ë«´<˚'
|üè~∏yê´~düs«¡ uÛ÷Ñ ‘·eTT\T ø±s¡´s¡÷|üeTT\T. M{ÏøÏ (ø±s¡DyÓTqÆ ) n»„‘ê«<ë‘·àqdüÔ<∏ë ˆ
ø£sÔ¡ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT. eT{Ï≈º î£ +&É, ≈£îeTà] yêìø£+fÒ y˚s¬ q’ fÒº eTùV≤X¯«s¡T&ÉT düs¡«»„dü´ eTùV≤X¯dü´
|üè~∏yê´<äT\ø£Hêï _ÛqïyÓTqÆ yê&ÉT. HÓ’ø£s¡÷|ü‘·«$Twü´‘˚ ˆˆ 10`55
|üè~∏yê´<ë´‘·à|üs¡´+‘· |üè~∏yê´<äT\T n#˚‘q· eTT(»&ÉeTT)\sTTq+<äTe\qqT, eT]j·TT
Á|ü|ü+#√ Vü≤´wüº<Ûë dæú‘·' ˆ Ä‘·à (Jyê‘·à) n\ŒE„&sÉ TTq+<äTe\qqT, düs«¡ E„&q’Ó eTùV≤X¯«s¡Tì‘√
‘·qTØX¯dü´ #ê‘êà-j·TyéT M{ÏøÏ (|üè~∏yê´<äT\≈£î, Jyê‘·à≈£î)@ø£s÷¡ |ü‘«· eTT ˝Ò<ë ◊ø£éTT bıdü><∑ Tä .
düs¡«‘·‘·Ô«ìj·÷eTø£' ˆˆ 10`53 Ç‹ j·T•Ã+‘·j˚Tìï‘·ýéT
|üè~∏$‘√ Äs¡+_Û+∫ Ä‘·àes¡≈î£ >∑\ Á|ü|+ü #·eTT mì$T~ (H˚\, |üè<∏ë«´<˚s¡wüºeT÷]Ô‘·' ˆ
˙s¡T, yÓ\T>∑T, yêj·TTe⁄, Äø±X¯eTT, dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT, Jyê‘·à) $\ø£åD+ eTVü‰<˚eyéT
|ü<ës¡eú TT\‘√ qTqï~. á Á|ü|+ü #·eTT |üse¡ ÷‘·Tàì X¯Øs¡eTT. düs«¡ ‘·‘«Ô· k˛-wüºeT÷]Ôìsêdüø£'ˆˆ 10`56
ìj·÷eT≈£î&Óq’ |üse¡ ÷‘·à á X¯Øs¡eTTq≈£î Ä‘·às¡÷|ü⁄&Ó’ ñHêï&ÉT. á $<Ûeä TT>± |üè~∏$‘√ Hês¡+_Û+∫ Ä‘·àes¡≈î£ >∑\ nwüeº T÷s¡T\Ô
X¯Øs¡uÛÑ÷‘ê<˚‘·kÕà‘Y ø£Hêï eTVü‰<˚e⁄&ÉT $\ø£Då yÓTqÆ yê&ÉT ˝Ò<ë y˚s¬ q’ yê&ÉT nì ìs¡+‘·se¡ TT
Á|ü|ü+#ê‘Y |üs¡y˚Twæ˜q' ˆ uÛ≤$+#·Tyê&ÉT nwüeº T÷]Ôìsêdü≈î£ &ÉT.
Ä‘·àuÛÑ÷‘·dü´ <˚edü´ Ç‹ nwüºeT÷]Ôìs¡düqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
HêuÛÒ<√ q |üè<∏äø˘ dæú‹'ˆˆ 10`54 nwüºeT÷]Ôìs¡düqdüú\eTT eTT–dæq~.
22. n<∏ä düs¡«>∑‘·«ìs¡düqdüú\yéT •e' düs¡«>∑‘·XÊÃ|æ

düs¡«>∑‘·«ìs¡düqdüú˝eTT kÕ«<Ûëπs e´»´‘˚ uÛÑèX¯yéT ˆ
düs¡«>∑‘˚« eTùV≤X¯dü´ X¯MT>∑πs“¤ j·T<∏ë eVæ≤ï'
düs¡«Á‘êsê<Ûäq+ uÛÑy˚‘Y ˆ $X‚ùwD $uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 10`59
q *+>∑e÷Á‘˚ ‘·ìïc˛˜ nìï eèø£eå TT\˝ÀqT n–ï n+‘·s‘Z¡ e· TT>± nDÏ–e⁄qïq÷,
q •e+ düs¡«>∑+ düàπs‘Y ˆˆ 10`57 X¯MTeèø£eå TTq+<äT n~ $X‚weü TT>± Á|üø±X¯e÷qyÓTqÆ fÒ,¢ düs«¡ >∑‘T· &Óq’ •e⁄&TÉ
‘·q ø±<Ûës¡yTÓ qÆ Çwü*º +>∑eTTq+<äT $X‚weü TT>± n_Ûe´≈£îÔ&É>∑T#·THêï&ÉT.
eTùV≤X¯«s¡T&ÉT düs«¡ >∑‘T· (n+‘·{≤ yê´|æ+∫e⁄qïyê&ÉT)ì>±
n+^ø£]+∫q#√ nìï#√{≤¢ (n‘·ì) Äsê<Ûqä qT #˚jT· e\dæ e⁄+&ÉTqT. düs¡«>∑‘·«+ eTùV≤X¯dü´
øπ e\eTT Çwü*º +>∑eTTq e÷Á‘·yT˚ |üP»#˚jT· T≥ ≈£î<äs<¡ Tä . n+<äTe\q düs¡«XÊÁdüÔ$ì•Ã‘·yéT ˆ
*+>∑ìwüß&˜ q’Ó •e⁄ì düs«¡ >∑‘T· ì>± uÛ≤$+#·sê<äT. ‘·<∏ëbÕ´ÁX¯j·T*+>±<Í
düs¡«>√-|æ dæú‘·' X¯+uÛÑT' |üPC≤s¡úeT~Ûø± dæú‹' ˆˆ 10`60
kÕ«<Ûëπs Væ≤ $X‚wü‘·'ˆ eTùV≤X¯«s¡T&ÉT düs«¡ yê´|ü≈£î&Éì düs«¡ XÊÁdüeÔ TT\ #˚‘· ìX¯ÃsTT+#·
‘·kÕà<äq´Á‘· $eTTK' ã&çq~. nsTTqqT, ‘·q ø±<Ûës¡eTsTTq Çwü*º +>∑eTTq+<äT |üPõ+#·T≥
ùd«wüº*+π> j·TCÒ∫Ã¤eyéT ˆˆ 10`58 ø£qT≈£L\eTT>± n‘·ì ndæ‘Ô «· eTT $X‚weü TT>± ìøÏ|å yÔü TÓ qÆ ~.
X¯+uÛÑTe⁄ düs¡«yê´|æ nsTTqqT, n‘·ìøÏ Ä<Ûës¡eTsTTq ì‘·´+ uÛ≤dæ ‘·Bj·TdüÔ«yéT
Çwü*º +>∑eTTq+<äT $X‚wyü TÓ qÆ dæ‹ú ˝À ìedæ+#·T#·THêï&ÉT. n+<äTe\q j·÷ ‘˚ s¡TÁ<ä •yê ‘·q÷'ˆ
e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉsTTqyê&ÉT Ç‘·s¡ Á|ü<X˚ e¯ TT\+<äT |üsy¡ T˚ X¯óHêsê~Û+#·T n|òüTÀsê-bÕ|üø±o‹
$<ÛëqeTT|ü≥¢ $eTTKT&Ó’ ‘·q Çwü*º +>∑eTTq+<˚ •e⁄ì |üPõ+#·e˝…qT. ÁX¯ó‹sêVü≤ düHê‘·˙ ˆˆ 10`61
ªz s¡TÁ<äT&Ü! *+>∑s÷¡ |üeTsTTq ˙ X¯Øs¡eTT n|òTü Às¡ (XÊ+‘·) Ç‹ düs«¡ >∑‘«· ìs¡dqü dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
dü«s¡÷|üyTÓ qÆ ~. n+‘˚ø±<äT bÕ|üsV¡ ≤æ ‘·T˝…q’ uÛ≈Ñ î£ \Ô X¯Øs¡eTT\ô|’ m|ü&É÷ düs«¡ >∑‘«· ìs¡dqü dü\ú eTT eTT–dæq~.
Á|üø±•+#·T#·THêïe⁄µ nì düHê‘·qyÓTÆq ÁX¯ó‹ |òüTÀwæ+#·T#·Tqï~.
23. n<∏ä •e»>∑qàj·Tdüú\yéT
n+<äTe\qH˚ ˙e⁄ ì‘·éTT ˙ uÛ≈Ñ î£ \Ô X¯Øs¡eTT\ô|’ uÛ≤dæ+#·T#·THêïe⁄.
•e»>∑qàj·Tdüú\eTT
‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq
|üPC≤$<ÛÍ ìj·TeT´‘ê«‘Y
düs¡«kÕúq|üsêvóàK' ˆ
*+>∑e÷Á‘˚ dæú‘·+ •eyéT ˆ
ùd«wüº*+π> eTVü‰<˚eyéT
|üP»j·Tqï|æ <˚edü´
|üP»j˚T‘Y |üP»ø√‘·ÔeT'ˆˆ 10`62
düs¡«>∑‘·«+ $uÛ≤ej˚T‘Y ˆˆ 10`64
n+<ä T e\q ñ‘· Ô e T Äsê<Û ä ≈ £ î &Ó ’ q e÷ùV≤X¯ « s¡ T &É T
•e|üPC≤$<ÛëqeTT˝À $~Û+∫q{Ïº ìj·TeTeTT qqTdü]+∫
Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± Ç‘·s¡ (düeTdüÔ ãVæ≤s¡+>∑) kÕúqeTT\+<äT áX¯«s¡T
Çwü*º +>∑eTTq+<äTqï (ì‘·éTT dæ‘ú T· &Ój
’ T· Tqï) •e⁄ì |üPõ+#·T#·Tqïq÷,
Hêsê~Û+#·T$<ÛëqeTTq≈£î $eTTKT&Ó,’ ‘·q Çwü*º +>∑eTTq+<˚ eTVü‰<˚e⁄ì
e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT <˚e⁄&ÉsTTq•e⁄ì düs«¡ >∑‘T· ì>± uÛ≤$+#·e˝…qT.
|üPõ+#·e˝…qT.
•edü´ düs¡«>∑‘˚«-|æ j·TkÕà<˚‘·‘Y düeTT‘·ŒqïyéT
düs¡«Á‘· s¡‹e]®‘·' ˆ eTVü‰<˚yê#·Ãsê#·s¡yéT ˆ
ùd«wüº*+π> j·T»Hé <˚eyéT ‘·kÕà<˚‘·qï _Û<˚´‘·
düs¡«>∑‘·«ìsêdüø£' ˆˆ 10`63 j·T<∏ë ≈£î+uÛ≤~ø£+ eTè<ä'ˆˆ 10`65
eT{Ïº‘√ ‘·j·÷s¡T#˚dæq ≈£î+&É\T eT{Ïºø£Hêï y˚s¡Tø±qfÒº,
•e⁄&ÉT düs¡«yê´|ü≈£î&Ó’qq÷, n‘·ìì nìï#√{≤¢ Äsê~Û+#·T
eTVü‰<˚e⁄ì qT+&ç düeTT‘·ŒqïeTsTTq á #·sê#·sÁ¡ |ü|+ü #·eTT n‘·ìø£Hêï
Á|üj·T‘·ïeTT e<ä*ô|{Ïº, e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT ‘·q Çwüº*+>∑eTTq+<˚ •e⁄ì
|üPõ+#·T#·÷ düs«¡ >∑‘«· ìsêdü≈î£ &ÉT ø±e˝…qT. y˚sT¡ >± qT+&É<Tä .
•e‘·‘êÔ«‘Y düeTT‘·ŒqïyéT eÅdüÔeTT, ‘·q Á|üdüs¡D<Ûäs¡àeTT#˚‘· m≥T¢ ñ‘·ÔØj·TeTT,

»>∑<äkÕàqï _Û<ä´‘˚ ˆ >∑T&Üs¡eTT(≈£î{Ï) e+{Ï $$<Ûsä ÷¡ |üeTT\qT dü+‘·]+#·Tø=qT#·Tqï<√ nfÒ¢
ù|òH√]àãT<äT“<ëø±s¡yéT •e⁄&ÉT ≈£L&Ü ‘·qjÓTTø£ÿ X¯ø$ÔÏ ø±düeTT#˚‘· $XÊ«‘·à≈£î&ÉT>± Á|üø±•+#·T
j·T<∏ë dæ+<Û√s¡ï _Û<ä´‘˚ ˆˆ 10`66 ñHêï&ÉT.
düeTTÁ<äeTTq+<äT ñ‘·ŒqïeTsTTq n\\T, qTs¡T>∑\T düeTTÁ<äeTT ‘·kÕà∫Ã¤eeTj·T+ düs¡«yéT

ø£Hêï y˚sT¡ >±qfÒ,º •e‘·‘«Ô· eTTqT+&ç ñ‘·ŒqïeTsTTq á Á|ü|+ü #·eTT ≈£L&Ü »>∑<˚‘·#·Ãsê#·s¡yéT ˆ
•e⁄ìø£Hêï _ÛqïyÓTqÆ ~, y˚sH¡ ~’Ó ø±<äT. ‘·<ä_Ûqï‘·j·÷ uÛ≤‹
j·T<∏ë ‘·+‘·T_Ûs¡T‘·Œqï' düs¡Œ‘·«$Te s¡E®‘·' ˆˆ 10`69
|ü≥düÔ+‘·TeTj·T' düàè‘·' ˆ (Äs√|æ+#·ã&çq) düsŒ¡ ‘·«eTT Á‘ê{Ï˝À ◊ø£ýÓTÆ ø£ì|æ+∫q≥Tº>±
‘·<∏ë •yê‘Y düeTT‘·ŒqïyéT #· s ê#· s ê‘· à ø£ y Ó T Æ q á Á|ü | ü + #· e T+‘· j · T ÷ •eeTj· T eTT>±
•e @e #·sê#·s¡yéTˆˆ 10`67 Á|üø±•+#·T#·Tqï~..
<ës¡|⁄ü b˛>∑T\‘√ H˚jT· ã&çq eÁdüeÔ TT <ës¡|⁄ü eTj·TyÓTÆ ñqïfÒ,º s¡CÖ® düs¡Œ‘·«e<ë“¤‹
•e⁄ì qT+&ç düeTT‘·ŒqïeTsTTq á #·sê#·sÁ¡ |ü|+ü #·eTT ≈£L&Ü •eeTj·Ty˚T X¯óøöÔ #· s¡»‘·‘·«e‘Y ˆ
nsTTj·TTqï~. #√s¡‘·«e<ä|æ kÕúDÖ
Ä‘·àX¯øÏÔ$ø±ùdq eTØ#ê´+ #· »\‘·«e‘Y ˆˆ 10`70
•y√ $XÊ«‘·àHê dæú‘·' ˆ >∑+<Ûäs¡«|ü⁄s¡e<√«´$Tï
≈£î{°uÛ≤yê<é j·T<∏ë uÛ≤‹ dü∫Ã<ëq+<ä\ø£åDÒ ˆ
|ü≥' dü«dü´ Á|ükÕs¡D≤‘Yˆˆ 10`68 ìs¡düÔuÛÒ<ädü<ë“¤y˚
•y˚ $X¯«+ $sê»‘˚ ˆˆ 10`71
Á‘ê{Ï j·T+<äT düsŒ¡ ‘·«eTT, eTT‘Ó|Ô ⁄ü ∫|üŒj·T+<äT s¡»‘·‘«· eTT, (düeTdüÔJe⁄sêdüT\≈£î düTUeTTqT Á|ükÕ~+#·T) X¯+ø£s¡T&Ó’q
kÕúDTe⁄q+<äT #√s¡‘«· eTT, eTè>∑‘è· wü˝í À »\‘·«eTT, Äø±X¯eTTq+<äT |ü s ¡ y ˚ T X¯ « s¡ T &É T dü e Tdü Ô » >∑ ‘ · T Ô ≈ £ î Ä‘· à s¡ ÷ |ü ⁄ &É s TTHê uÛ Ñ ≈ £ î Ô \
>∑+<Ûsä «¡ q>∑se¡ TT ø£ì|æ+∫q≥Tº>±H˚ dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&TÉ , uÛ<Ò sä V¡ ≤æ ‘·T&ÉT Vü≤è<äjT· ø£eT˝eTT\˝À $X‚wüeTT>± $sêõ\T¢#·THêï&ÉT.
nsTTq •e⁄ìj·T+<äT $X¯«eTT Á|üø±X¯e÷qeT>∑T#·Tqï~. ¬ø’˝≤ùd eT+<äπs #Ó’e
|üÁ‘·XÊU≤~s¡÷ù|D Væ≤e÷Á<Í ø£qø±#·˝Ò ˆ
j·T<∏ë ‹wü˜‹ bÕ<ä|ü' ˆ Vü≤è<äj˚Twüß #· uÛÑø±ÔHêyéT
‘·<∏ë uÛÑ÷e÷´~s¡÷ù|D $X‚wüD eédæú‘·' ˆˆ 10`74
•e @ø√ $sê»‘˚ ˆˆ 10`72 ø¬ ˝’ ≤dü|sü «¡ ‘·eTTq+<äT, eT+<äs|¡ sü «¡ ‘·eTTq+<äT, Væ≤e÷\j·T
Ä≈£î\T, ø=eTà\T, s¬ eTà\s¡÷|üeTT˝À eèø£yå TÓ ˝≤ ø£qã&ÉT#·Tqï<√, |üs¡«‘·eTTq+<äT, y˚Ts¡T(ø£qø±#·\)|üs¡«‘·eTTq+<äT eT]j·TT uÛÑ≈£îÔ\
n˝≤>∑TqH˚ uÛ÷Ñ e÷´~s¡÷|üeTT\˝À ˇø£ÿ&˚ nsTTq •e⁄&TÉ $sêõ\T¢#T· Hêï&ÉT. Vü≤è<äjT· eTT\j·T+<äT •e⁄&ÉT $X‚weü TT>± ìedæ+#·T#·THêï&ÉT.
Ç‹ •e»>∑qàj·Tdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ düsê«‘êà-|æ |ü]∫Ã¤H√ï
•e»>∑qàj·Tdü\ú eTT eTT–dæq~. j·T<∏ë <˚ùV≤wüß es¡Ô‘˚ ˆ
24. n<∏ä uÛÑø£Ô<˚Væ≤ø£*+>∑düú\yéT ‘·<∏ë dü«ø°j·TuÛÑπøÔwüß
uÛÑø£Ô<˚Væ≤ø£*+>∑düú\eTT X¯+ø£s√ uÛ≤dü‘˚ dü<ë ˆˆ 10`75
düeTdüÔ»>∑<ë‘êà-|æ X¯+ø£sT¡ &ÉT düsê«‘·Tà&Óq’ q÷, düeTdüJÔ e⁄\ X¯Øs¡eTT\+<äT m˝≤
|ü]∫Ã¤qTï&ÉT>± Á|üø±•+#·T#·THêï&√ n˝≤>∑TqH˚ ‘·q uÛ≈Ñ î£ \Ô Vü≤è<äjT· eTT\˝À
X¯+ø£s¡' |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆ
≈£L&Ü m\¢|ü &ÉT Á|üø±•dü÷Ô e⁄Hêï&ÉT.
uÛÑø±ÔHê+ Vü≤è<äj·÷+uÛÀCÒ
$X‚ùwD $sê»‘˚ ˆˆ 10`73 ì‘·´+ uÛ≤‹ ‘·«Bj˚Twüß
j·÷ ‘˚ s¡TÁ<ä •yê ‘·q÷'ˆ
n|òüTÀsê-bÕ|üø±o‹ ì‘·´dü+‘√wüß\T, C≤„qeTT <ë«sê ø£sà¡ ã+<Ûeä TT\qT Á‘Ó+#·T≈£îqï

ÁX¯ó‹sêVü≤ düHê‘·˙ˆˆ 10`76 e÷ùV≤X¯«s¡T\ n+‘·s+¡ >∑eTT\˝À |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT m\¢|ü &ÉT $X‚weü TT>±
Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
ªz s¡TÁ<äT&Ü! *+>∑s¡÷|üyÓTÆq ˙ X¯Øs¡eTT n|òüTÀs¡(XÊ+‘·
dü«s¡÷|ü)yÓTqÆ ~. n+‘˚ø±<äT, bÕ|üsV¡ ≤æ ‘·T˝…q’ uÛ≈Ñ î£ \Ô X¯Øs¡eTT ô|q’ ìs¡+‘·se¡ TT nq´Á‘· X¯+uÛÀs¡‹e÷Á‘·X¯SH√´
Á|üø±•+#·T#·Tqï~µ nì düHê‘·qyÓTqÆ ÁX¯ó‹ yêø£éTT |òTü Àwæ+#·T#·Tqï~. ìCÒwüº*+π> ìj·T‘ê+‘·sê‘êà ˆ
n+<äTe\q ˙e⁄ nqTì‘·éTT uÛ≈Ñ î£ \Ô <˚V≤ü eTT\ô|’ Á|üø±•+#·T#·THêïe⁄. •yê‘·àø£+ $X¯«$T<ä+ $ãT<Ûä´Hé
e÷ùV≤X¯«s√-kÂ uÛÑe‹ Á|ükÕB ˆˆ 10`79
$X¯ó<˚∆wüß $s¡πøÔwüß (`Ç+Á<äeÁC≤)
$y˚øÏwüß eTVü‰‘·àdüT ˆ
•e⁄ìj·T+<äT‘·|Œü Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\j·T+<äT m≥Te+{Ï Á|”‹˝ÒXe¯ TT
•edæÔwü˜‹ düsê«‘êà ˝Òìyê&ÉT, ‘·q Çwüº*+>∑eTTq+<˚ @ø±Á>∑∫‘·ÔeTTqT+∫qyê&ÉT, á
•e˝≤+#Û·q<Ûë]wüß ˆˆ 10`77 $X¯«eTTq+‘·{ìÏ •edü«s¡÷|üeTT>± ‘Ó\TdüT≈£îqï e÷ùV≤X¯«s¡T&˚ (Ä ‘·sT¡ yê‘·)
|ü]X¯ó<ä T ›\j·T+<äT, $s¡≈£îÔ\j·T+<äT, $y˚≈£î\j·T+<äT Á|ükÕ~ ne⁄‘ê&ÉT.
eTVü‰‘·Tà\j·T+<äT, •e˝≤+#Ûq· <Ûës¡T\j·T+<äT düsê«‘·Tà&ÉsTTq •e⁄&ÉT Ç‹ uÛÑø£Ô<˚Væ≤ø£*+>∑düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
ìedæ+#·T#·THêï&ÉT. uÛÑø£Ô<˚Væ≤ø£*+>∑düú\eTT eTT–dæq~.
ì‘·´+ dü+‘√wüj·TTø±ÔHêyéT z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
C≤„qìs¡÷∆‘·ø£s¡àD≤yéT ˆ l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
e÷ùV≤X¯«sêD≤eT+‘·k˛ú lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ e÷ùV≤X¯«s¡d´ü qe$<Ûdä \úü Á|dü +ü >√HêeT <äXe¯ T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä
$uÛ≤‹ |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆˆ 10`78
ˆ
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* @ø±<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
•yê<Ó«’ ‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT, |ü<äø=+&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT
Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq Á|ükÕ~q' dü|üÔ$<Ûädüú\Á|üdü+>∑'
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªe÷ùV≤X¯«s¡Tì qe$<Ûdä \úü Á|üd+ü >∑µeTqT |ü~j·Te
Á|ükÕ~jÓTTø£ÿ dü|üÔ$<Ûädüú\Á|üdü+>∑eTT
|ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~
(77 XÀ¢ø£eTT\T)
.
III. n<∏ä Á|ükÕ~düú\yéT
w Á|ükÕ~dü\ú eTT
n>∑düÔ´ ñyê#· :
ñø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡' kÕøå±‘Y
*+>∑ìcÕ˜~<Ûäs¡àyêHé ˆ
ø£<∏äy˚Twü Á|ükÕB‹
ø£<∏ä´‘˚ >∑DHêj·Tø£ ˆˆ 11`1
n>∑düTÔ´\yê] Á|üX¯ï `
z >∑DHêj·T≈£î˝…’q πsDT≈£î˝≤sê! *+>∑ìcÕ˜~<Ûäs¡àeTT\qT
dü+‘·]+#·T≈£îqï kÕøå±‘Y e÷ùV≤X¯«s¡Tì dü«s¡÷|üeTTqT ‘Ó*j·TCÒdHæ ês¡T.
á e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT m≥T¢ Á|ükÕ~ n>∑T#·THêï&√ ‘Ó\T|ü>∑\s¡T.
276 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø±<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 277
πsDTø£ ñyê#· : ‘·‘√ *+>∑Á|üX¯+kÕ #·

*+>∑ìcÕ˜~uÛ≤y˚q ‘·‘√ »+>∑eT>ös¡eyéT ˆˆ 11`4
<Ûä«düÔbÕ|üìã+<Ûäq' ˆ ‘·‘√ uÛÑø£Ôdü´ e÷Vü‰‘·àýéT
eTq'Á|ükÕ<äj÷Ó >π q ‘·‘·' X¯s¡Dø°s¡ÔqyéT ˆ
Á|ükÕB‘˚´wü ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 11`2 •eÁ|ükÕ<äe÷Vü‰‘·àýéT
lπsDT≈£î\T $e]+#·T#·THêïs¡T Ç‹ dü|üÔÁ|üø±s¡ø£yéT ˆ
*+>∑ìcÕ˜~dü\ú eTT\qT uÛ≤$+#·T≥ (ns¡+ú #˚dTü ≈£îì Ä#·sD ¡ Áø£e÷\¢ø£åDy˚T‘˚cÕyéT
j·T+<äT+#·T≥) <ë«sê bÕ|ü|⁄ü ã+<Ûeä TT\qT Á‘Ó+#·Tø=ì, n<˚$<Ûeä TT>± ø£<∏äj·÷$T eTVü‰eTTH˚ ˆˆ 11`5
eTqdüT‡qT Á|üdüqïeTT #˚düTø=qï e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT Á|ükÕ~ nì yÓTT<ä{Ï~ Á|ükÕ~düú\eTT, ¬s+&Ée~ >∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´düú\eTT,
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. eT÷&Ée~ *+>∑Á|üX+¯ kÕdü\ú eTT, Hê\T>∑e~ »+>∑eT>ös¡edü\ú eTT (»+>∑eT
Á|ükÕ~düú\$T‘˚´‘·‘Y e÷Vü‰‘·à´düú\eTT), nsTT<äe~ uÛÑø£Ô e÷Vü‰‘·à´düú\eTT, Äs¡e~
ndü´ e÷Vü‰‘·àúÀ<Ûäø£yéT ˆ X¯sD¡ e÷Vü‰‘·à´dü\ú eTT, @&Ée~ •eÁ|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´dü\ú eTT, Ç$ @&ÉT
n+‘·s¡düú\uÛÒ<˚q nyê+‘·sd¡ \úü eTT\T. z eTVü‰eTT˙! á @&ç+{Ï \ø£Då eTT\qT Áø£eTeTT>±
#Óô|Œ<äqT Ä\øÏ+#·TeTT!
dü|üÔ<Ûë |ü]ø°]Ô‘·yéT ˆˆ 11`3
á Á|ükÕ~düú\eTT ‘·q e÷Vü‰‘·àýÓ’•cÕº´<äT\qT @&ÉT 25 n<∏ä Á|ükÕ~düú\yéT
nyê+‘·s¡düú˝eTT\˝À $e]+#·T#·Tqï~. Á|ükÕ~düú\eTT
Á|ükÕ~düú\e÷<Í ‘·T HÓ’s¡à\´+ eTqk˛ *+>∑yéT
>∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´ø£+ ‘·‘·' ˆ Á|ükÕ<ä Ç‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆ
•edü´ *+>∑s¡÷|üdü´ nqïX¯ó<ë∆´ Væ≤ düπs«cÕyéT

Á|ükÕ<ë<˚e dæ<ä∆´‹ ˆˆ 11`6 ‘·‘·Ô«X¯ó~∆s¡T<ëVü≤è‘ê ˆ
eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ìs¡à\‘·«|ü⁄ ∫Vü≤ïy˚T (>∑Tsπ )Ô Á|ükÕ<äeTqã&ÉTqT. $X¯ó<ä∆eTqïC≤‘·+ Væ≤
Ç~ á (eTH√HÓs’ à¡ \éTT) *+>∑s÷¡ |ü⁄&q’Ó •e⁄ì Á|ükÕ<äeTT(Á|ükÕ<äeTTqT j·T∫Ã¤yêj·T düeT]Œ‘·yéT ˆˆ 11`9
d”«ø£]+#·T≥) e\qH˚ dæ~+∆ #·TqT. nqïX¯ó~∆ <ë«sêH˚ Je⁄\+<ä]ø° ‘·‘·Ô«(<˚ùV≤+Á~j·÷<äT\) X¯ó
•eÁ|ükÕ<ä+ j·TÁ<ä›eýéT ~∆ ø£\T>∑Tqì #Ó|Œü ã&çq~. •e⁄ìøÏ düeT]Œ+#·ã&çq nqïy˚T $X¯ó<äy∆ TÓ qÆ
•yêj·T $ìy˚~‘·yéT ˆ nqïeTT(nqïX¯ó~∆).
ìsêà\´+ ‘·‘·TÔ XË’yêHêyéT ‘·<˚e düs¡«ø±\+ ‘·T
eTH√HÓ’s¡à\´ø±s¡DyéT ˆˆ 11`7 uÛÑT+C≤H√ *+>∑‘·‘·Œs¡' ˆ
•e⁄ìøÏ (HÓy’ <˚ ´ä +>±) ìy˚~+∫q |ü<ës¡ú $X‚wyü T˚ •eÁ|ükÕ<äeTT. eTq'Á|ükÕ<äeT‘·T\yéT
Ä •eÁ|ükÕ<äs¡÷|üyÓTÆq ìsêà\éTT •euÛÑ≈£îÔ\ eTH√HÓ’s¡à˝éTTq≈£î \uÛÑ‘˚ C≤„qø±s¡DyéT ˆˆ 11`10
ø±s¡DeTe⁄‘T· qï~. *+>∑(|üPC≤)ìwüß˜&Ó’q Á|ükÕ~düú\kÕ<Ûä≈£î&ÉT m\¢|ü&ÉT Ä
eTq'Á|ükÕ<ädæ<ä∆´s¡úyéT Çwüº*+>∑eTTqø£]Œ+∫q nqïeTTqT uÛÑTõ+#·T≥e˝qH˚ C≤„qeTTq≈£î
ìs¡à\C≤„qø±s¡DyéT ˆ ø±s¡DyÓTqÆ ndüe÷qyÓTqÆ eTH√Á|üdqü ï‘·qT bı+<äT‘·THêï&ÉT.
•eÁ|ükÕ<ä+ d”«≈£îs¡«Hé Ä‘·àuÛÀ>±j·T ìj·T‘·yéT
Á|ükÕB‘˚´wü ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 11`8 j·T<ä´<é Á<äe´+ düe÷Væ≤‘·yéT ˆ
ìs¡à\C≤„qeTTq≈£î ø±s¡DyÓTqÆ •eÁ|ükÕ<äeTTqT eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ‘·‘·Ô‘Y düeTs¡Œ´ <˚yêj·T
Á|üdqü ï‘·ø√dü+ d”«ø£]+#·T e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT Á|ükÕ~ nì |æ\Teã&ÉT‘ê&ÉT. uÛÑT+J‘ê‘·à$X¯ó<ä∆j˚T ˆˆ 11`11
‘·q uÛÀ>∑eTT(Äq+<äeTT)q≈£î @ @ Á<äeéTT\T ìs¡sí TT+#· $<ëýÓ’X¯<ä´ø£s¡DyéT
ã&çe⁄qïy√ yê{Ïì ‘êqT (ø£w|ºü &ü )ç dü+bÕ~+∫q <Ûqä eTT‘√ ùdø£]+∫, $ìbÕ‘·$|òü÷‘·qyéT ˆ
Äj·÷ Á<äeéTT\qT ‘·q eTqX¯óÙ~∆ø√düeTT (Ä‘·àX¯ó~∆ø√düeTT) ‘·q <ë«s¡+ C≤„Hêe‘ês¡dü´
<Óe’ eTTq≈£î (Çwü*º +>∑eTTq≈£î) ìy˚<qä #˚dæ ‘êqT uÛTÑ õ+#·e˝…qT. yÓ÷Vü≤#˚Ã¤<ädü´ ø±s¡DyéT ˆˆ 11`14
ì‘·´dæ<˚∆q <˚y˚q (á Á|ükÕ<äeTT) $<ä´qT $ø£d+æ |üCj Ò ·TTqT. $ìbÕ‘·eTT\qT
_ÛwüC≤ »qàs√–D≤yéT ˆ (ø£wüºeTT\qT) q•+|ü#j˚ ·TTqT. C≤„qÁbÕ|æøÔ Ï eTVü‰<ë«s¡yTÓ ,Æ yÓ÷Vü≤eTTqT
j·T<ä´‘Y Á|ükÕ~‘·+ uÛÑTø±Ô« ‘=\–+#·T≥≈£î ø±s¡DeTeT>∑TqT.
‘·‘·Ô»®qàs¡kÕj·TqyéT ˆˆ 11`12 yÓ’sê>∑´dü+|ü<√ eT÷\yéT
»qà (uÛeÑ )s√>∑T\≈£î yÓ<’ Tä ´&ÉT, ì‘·´dæ<Tä &∆ TÉ (Çwü*º +>∑eTT q+<äT eTVü‰q+<äÁ|ües¡∆qyéT ˆ
dü<ë düìïVæ≤‘·T&ÉT) nsTTq <˚e⁄(•e⁄)ìøÏ ìy˚~+#·ã&çq Á|ükÕ<äeTTqT <äTs¡¢uÛÑ+ bÕ|ü∫‘êÔHêyéT
uÛTÑ õ+#·TyêìøÏ n~ uÛeÑ s√>∑eTTqT |ü]Vü≤]+#·T ~yÍ´wü<äÛ (s¡kÕj·Tq)
düT\uÛÑ+ X¯ó<ä∆ø£s¡àD≤yéT ˆˆ 11`15
eT>∑T#·Tqï~.
(á Á|ükÕ<äeTT) yÓs’ ê>∑éTqT dü+|ü<≈ä î£ eT÷\ø±s¡DeTT.
Äs√>∑´ø±s¡D+ |ü⁄+kÕyéT eTVü‰q+<äes¡ø∆ e£ TT. Ç~ bÕbÕ‘·Tà\≈£î <äTs¡u¢ eÑÛ TT. X¯ó<äø∆ s£ T¡ à\≈£î (|ü⁄D≤´‘·Tà\≈£î)
n+‘·'ø£s¡DX¯ó~∆<äyéT ˆ düT\uÛeÑ TT (>± \_Û+#·TqT).
‘ê|üÁ‘·j·TeTVü‰s√>∑`
Ä<äè‘·+ ÁãVü≤à$cÕí«<Ó’´'
düeTT<ä∆s¡DuÛÒwü»yéT ˆˆ 11`13
edæcÕ˜<Ó’´X¯Ã ‘ê|üôd’' ˆ
(á Á|ükÕ<äeTT) düeTdüÔ Je⁄\≈£î Äs√>∑´ø±s¡DyÓTÆ j·TTqï~. •ed”«ø£è‘·eTHêï<äýéT
n+‘·'ø£s¡DeTTqT X¯ó<ä∆yÓTTqs¡TÃ#·Tqï~.(n+‘˚ø±<äT) ‘ê|üÁ‘·j·TeTqT
d”«ø±s¡´+ dæ~∆ø±+øÏå_Û' ˆˆ 11`16
eTVü‰s√>∑eTTqT ìs¡÷à*+#·T ~yÍ´wü<eäÛ TT nsTTe⁄qï~.
á Á|ükÕ<äeTT ÁãVü≤à, $wüßíe⁄ yÓTT<ä˝…’q <˚e‘·\#˚‘·qT, Ç‹ Á|ükÕ~düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
e•wüßº&ÉT yÓTT<ä˝…’q eTVü≤s¡T¸\ #˚‘·qT d”«ø£]+#·ã&çq~. >∑qø£ Á|ükÕ~düú\eTT eTT–dæq~.
•ed”«ø£è‘· (uÛÑTø£Ô)yÓTÆq nHêï<äT\qT dæ~∆ø±+≈£åî\T (yÓ÷øå±ù|øÏå‘·T\T)
26. n<∏ä >∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´düú\yéT
neX¯éTT d”«ø£]+#·e˝…qT.
>∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´düú\eTT
|üÁ‘·+ |ü⁄wüŒ+ |òü\+ ‘√j·TyéT
>∑Ts¡TπsyêÁ‘· düπs«cÕyéT
j·T∫Ã¤yêj·T ìy˚~‘·yéT ˆ
ø±s¡D+ dæ~∆ø£s¡àD≤yéT ˆ
‘·‘·Ôr‡«ø±s¡jÓ÷π>q
>∑Ts¡Ts¡÷b˛ eTVü‰<˚y√
düs¡«bÕ|üø£åjÓ÷ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 11`17
j·T‘·' kÕøå±<äT|üdæú‘·' ˆˆ 11`19
•e⁄ìøÏ düeT]Œ+∫q |üÁ‘·`|ü⁄wŒü `|ò\ü `»˝≤<äT\qT d”«ø£]+#·T≥
˝Àø£eTTq+<äT (uÛÀ>∑`yÓ÷ø£ås¡÷|üeTT\sTTq) dæ<äT∆\qT
e\q düs«¡ bÕ|üeTT HêX¯qeT>∑TqT.
bı+<äT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·T kÕ<Ûä≈£î\+<ä]ø° >∑Ts¡Ty˚ (eT÷\) ø±s¡DT&ÉT.
j·T<∏ë •eÁ|ükÕ<ëqïyéT n≥Te+{Ï >∑Ts¡Ts¡÷|üeTTqT <Ûä]+∫ eTVü‰<˚e⁄(&Ó’q •e⁄)&˚ kÕøå±‘·TÔ
d”«ø±s¡´+ *+>∑‘·‘·Œ¬s’' ˆ eTqeTT+<äTHêï&ÉT.
‘·<∏ë >∑Ts√' Á|ükÕ<ëqïyéT ìwüÿ˝À Væ≤ eTVü‰<˚y√
‘·<∏Ó’e •ejÓ÷–HêyéTˆˆ 11`18 ì‘·Ć≤„qeTôVA<ä~Û' ˆ
*+>∑‘‘· Œ· s¡T(*+>∑|Pü C≤ìwüß)˜ \sTTq Á|kü Õ~dü\ú kÕ<Û≈ä î£ \T @ Ø‹>± düø£˝À >∑Ts¡Ts¡÷ù|D
•e⁄ì Á|ükÕ<äs÷¡ |üyTÓ qÆ nqïeTTqT d”«ø£]+#·T#·THêïs√, n<˚Ø‹>± düsê«qTÁ>±Vü≤ø√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 11`20
>∑Ts¡Te⁄\jÓTTø£ÿ, •ejÓ÷>∑T\jÓTTø£ÿ Á|kü Õ<ëqïeTTqT ≈£L&Ü d”«ø£]+#·e˝…qT.
ì‘·Ć≤„qdüeTTÁ<äT&ÉsTTq eTVü‰<˚e⁄&ÉT ìwüÿ\T (ìsêø±s¡T)&Ó’
(*+>∑`>∑Ts¡T`»+>∑eTT\ Á|ükÕ<äeTT\qT d”«ø£]+#·e˝…qT).
j·TTHêï&ÉT. n‘·&˚ düø£\T(kÕø±s¡T)&Ó’ >∑Ts¡Ts¡÷|üeTTq n+<ä]˙
nqTÁ>∑Væ≤+#·T#·THêï&ÉT. (dü«dü«s¡÷|üC≤„qs¡÷|üyÓTÆq nqTÁ>∑Vü≤eTTqT ‘·kÕàìï'ÁX‚j·TdüÁbÕô|ÌÔ´
Á|ükÕ~+#·T#·÷ uÛÀ>∑, yÓ÷ø£åeTT\qT ø£\T>∑#˚j·TT#·THêï&ÉT.) |üP»j˚T‘Y ‘·+ düe÷Væ≤‘·' ˆˆ 11`23
j·T' •e' dü >∑Ts¡Tπs® „jÓ÷ Ä#ês¡T´ì (>∑Ts¡Te⁄qT) nee÷ì+∫q ÁX‚jT· düT‡qT (yÓ÷ø£eå TTqT)
jÓ÷ >∑Ts¡T' dü •e' düàè‘·' ˆ bı+<äT≥ ndü+uÛeÑ eTT. n+<äTe\q yÓ÷ø£eå TTqT bı+<ä>√s¡Tyê&ÉT
q ‘·jÓ÷s¡+‘·s¡+ ≈£îsê´‘Y Á|üdqü ïyÓTqÆ eTqdüT‡‘√ >∑Ts¡Te⁄qT |üPõ+#·e˝…qT.
C≤„HêyêbÂÔ eTVü‰eT‹' ˆˆ 11`21 >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ$V”≤qdü´
•e⁄ì >∑Ts¡Te⁄>±qT, >∑Ts¡Te⁄qT •e⁄ì>±qT ‘Ó\TdüTø=qe˝…qT. •euÛÑøÏÔs¡ï C≤j·T‘˚ ˆ
eTVü‰eT‹ nsTTq Á|ükÕ~ C≤„qÁbÕ|æøÔ Ï yê]s¡Te⁄] q&ÉTeT m≥Te+{Ï ‘·‘·' •y˚ j·T<∏ë uÛÑøÏÔ'
n+‘·se¡ TT(uÛ<Ò eä TT)qT #·÷&Ésê<äT. ‘·<∏ë uÛÑøÏÔs¡TZsêe|æ ˆˆ 11`24
Vü≤düÔbÕ<ë~kÕy˚T´q >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ ˝ÒìyêìøÏ •euÛÑøÏÔ ø£\T>∑<äT. n+<äTe\¢ •e⁄ì
H˚‘·¬s’' dü<äèX¯+ e<˚‘Y ˆ j·T+<Ó≥Te+{Ï uÛøÑ ìÔÏ ø£*–e⁄Hêï&√ n≥Te+{Ï uÛøÑ HÔÏ ˚ >∑Ts¡Te⁄q+<äTqT
Ä#ês¡´+ C≤„q<ä+ X¯ó<ä∆yéT ø£*–e⁄+&Ée˝…qT.
•es¡÷|ü‘·j·÷ dæú‘·yéT ˆˆ 11`22 Ç‹ >∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
C≤„qÁ|ü<ë‘·, |üse¡ TX¯ó<äT&∆ TÉ , •es¡÷|üeTTq+<äTqï Ä#ês¡T´ì >∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´düú\eTT eTT–dæq~.
(>∑Ts¡Te⁄qT), ø±fi¯ófl#‘˚ T· \T e⁄qïeqTø±s¡DeTTq Ç‘·sT¡ \‘√ düe÷qT&Éì 27. n<∏ä *+>∑e÷Vü‰‘·à´düú\yéT
(kÕe÷qé÷qe⁄&Éì) #Ó|Œü sê<äT. *+>∑e÷Vü‰‘·à´düú\eTT
Ä#ês¡´kÕée÷H˚q >∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´jÓ÷π>q
ÁX‚j·T'ÁbÕ|æÔ]«Vü≤q´‘˚ ˆ ì»C≤„Hê‹πsø£‘·' ˆ
*+>∑kÕ´|æ #· e÷Vü‰‘·àýéT HêeT<Ûj ˚ T· eTT (ù|s¡T)‘√ |æ\Teã&ÉT#·T ìs¡+≈£îX¯yTÓ Æ j·TTqï~. (*+>∑‘‘· «Ô· y˚T
düs√«‘·ÿèwüº+ $uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 11`25 düeTdüeÔ TTqT XÊdæ+#·T≥ e\q, Bìì XÊdæ+#·Tq~ eT]jÓTTø£{Ï ˝Òq+<äTe\q
Ç~ ìs¡+≈£îX¯eTqã&çq~.)
>∑Ts¡Te÷Vü‰‘·àéTTqT ‘Ó\TdüTø=qT≥#˚‘·qT, ‘·q≈£î ø£*–q
•eC≤„qeTTjÓTTø£ÿ Wqï‘·´(n‹X¯jT· )eTT #˚‘q· T, *+>∑eTT jÓTTø£ÿ e÷Vü‰‘·àéTT ø±s¡D+ düs¡«˝Àø±HêyéT
≈£L&Ü düs√«‘·ÿèwüeº TT>± uÛ≤$+#·ã&ÉT#·Tqï~. y˚<ëHêeT|æ ø±s¡DyéT ˆ
•edü´ uÀ<Ûä*+>∑+ j·T<é |üPs¡D+ düs¡«‘·‘·Ô«dü´
>∑Ts¡TuÀ~Û‘·#˚‘·kÕ ˆ ‘ês¡D+ »qàyê]<Û˚' ˆˆ 11`28
‘·<˚e *+>∑+ $CÒ„j·TyéT á *+>∑eTT düs«¡ (|ü<Tä Hê\TZ)uÛTÑ eqeTT\≈£î, (düeTdü)Ô y˚<eä TT\≈£î
XÊ+ø£s¡+ düs¡«ø±s¡DyéT ˆˆ 11`26 ø±s¡DyÓTj
Æ T· Tqï~. Ç~ düs«¡ ‘·‘«Ô· eTT\qT ‘·q˝À ÇeTT&ÉTÃ≈£îqï |ü]|üPs¡‘í ‘· «Ô· eTT
eT]j·TT dü+kÕs¡kÕ>∑sr¡ s¡eTT\≈£î #˚sT¡ Ã eTVü≤‘·sÔ ¡ kÕ<Ûqä eTT nsTTe⁄qï~.
•e⁄ì #Ó‘’ q· ´ ∫Vü≤ïy˚T XÊ+ø£s¡ *+>∑eTT. Ç~j˚T düeTdüeÔ TTq≈£î
ø±s¡DyÓTÆ j·TTqï~. Bìì >∑Ts¡÷|ü<X˚ e¯ TT‘√ y˚T˝§ÿ\Œã&çq C≤„qeTT #˚‘H· ˚ CÀ´‹s¡àj·TeTìπs›X¯ýéT
‘Ó\TdüTø=qe˝…qT. jÓ÷–Hêe÷‘·àì dæú‘·yéT ˆ
|üs¡+ |ü$Á‘·eTeT\yéT ø£<∏ä+ $C≤„j·T‘˚ ˝Àπø
*+>∑+ ÁãVü≤à düHê‘·qyéT ˆ eTVü‰>∑Ts¡T<äj·÷+ $Hê ˆˆ 11`29
•yê_Û<Ûëq+ ∫HêàÁ‘·yéT jÓ÷>∑T\ Vü≤è<äjT· eTT\˝À CÀ´‹e˝… Á|üø±•+#·T#·T, Ç‘·sT¡ \≈£î
dü<ëq+<ä ìs¡+≈£îX¯yéT ˆˆ 11`27 #·÷|æ+#·T≥≈£îM\Tø±ì *+>∑‘·‘·Ô«eTT ˝Àø£eTTq+<äT eTVü‰(‘·Tà&Ó’q)
>∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ <äjT· ˝Òì<˚ ‘Ó\TdüTø=qT≥ m˝≤ kÕ<Û´ä +? (kÕ<Û´ä eTTø±<äì
|üse¡ T|ü$Á‘e· TT, ìs¡à\eTT, düHê‘·qeTT nsTTq ÁãVü≤ày˚T *+>∑eTT.
ns¡eú TT).
∫Á<ä÷|üeTT, dü<ëq+<äs÷¡ |üeTT nsTTq á *+>∑eTT •e⁄&ÉT nqT
ÁãVü≤àD≤ $wüßíHê |üPs¡«yéT |”]øƒ £ (bÕqe≥ºeTT) |üse¡ TX¯øÔÏ dü«s¡÷|üeTT. *+>∑eTT kÕøå±‘Y
j·T*¢+>∑+ CÀ´‹sê‘·àø£yéT ˆ |üs¡eT•e⁄ì dü«s¡÷|üeTT. á •eX¯øÏÔ dü+j·TTø£ÔyÓTÆq *+>∑y˚T á
n|ü]#˚Ã¤<äéTuÛÑe‘Y $X¯«eTì#Ó|Œü ã&çq~. (nK+&É#‘˚ H· ê‘·àø£ X¯ødÔÏ «ü s¡÷|üyT˚ á $X¯«eTì
πøq yê |ü]#√<ä´‘˚ ˆˆ 11`30 Á>∑V≤æ +#·e˝…qT)
|üPs¡«eTT ÁãVü≤à#˚‘q· T $wüßeí ⁄ #˚‘q· T (≈£L&Ü) ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î ÁãVü‰à<äj·T' düTsê' düπs«

kÕ<Û´ä eTT ø±ì CÀ´‹dü«s¡÷|üyTÓ qÆ á *+>∑eTT kÕe÷qT´\#˚ m≥T¢ eTTqj·T' XÖqø±<äj·T' ˆ
‘Ó*j·T<ä>T∑ qT? •e*+>±s¡ÃHê<˚e
ãVüQHê-Á‘· øÏeTTπøÔq dü«+ dü«+ |ü<äeTyê|ü⁄ïj·TT' ˆˆ 11`33
*+>∑+ ÁãVü≤à düHê‘·qyéT ˆ ÁãVü‰à~ düeTdü<Ô e˚ ‘·\T, XÖqø±~ eTVü≤s¡T¸\T, á *+>±s¡ÃqeTT
jÓ÷–H√ j·TÁ‘· ©j·T+‘˚ #˚‘H· ˚ ‘·eT ‘·eT |ü<eä ⁄(kÕúqeTT)\qT dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T.
eTTø£ÔbÕX¯ìã+<ÛäHê' ˆˆ 11`31 $XÊ«~Û|ü‘·«MTX¯dü´
á *+>∑eTT >∑T]+∫ m+‘·C|… Œæ q @$T Á|üj÷Ó »qeTT! (dü+kÕs¡) *+>∑eT÷πsÔ' dü«uÛ≤e»yéT ˆ
bÕX¯u+<Ûqä eTTqT+&ç $eTT≈£î˝Ô q’… jÓ÷>∑T\T mø£ÿ&É \j·T(©q)eT>∑T#·THêïs√, nqq´<˚ekÕ<äèX¯ýéT
n~j˚T düHê‘·qeTT, ÁãVü≤à nì |æ\Teã&çq *+>∑eTT. ÁX¯ó‹sêVü≤ düHê‘·˙ ˆˆ 11`34
|”]ƒø± |üs¡e÷ X¯øÏÔ' Ç‘·s¡ <˚e‘·\≈£î ndü<èä X¯yTÓ qÆ (nkÕ<Û´ä yÓTqÆ ) $XÊ«~Û|‘ü ´· eTT
*+>∑+ kÕøå±‘Y |üs¡' •e' ˆ *+>∑eT÷]Ô nsTTq áX¯«s¡TìøÏ dü«uÛ≤e(düVü≤»)dæ<ä∆yÓTÆq~µ nì
düHê‘·qeTsTTq ÁX¯ó‹ #ê≥T‘·Tqï~.
•eX¯øÏÔdüe÷jÓ÷>∑yéT
$X¯«+ *+>∑+ ‘·<äT#·´‘˚ˆˆ 11`32 Ç‹ *+>∑e÷Vü‰‘·à´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
*+>∑e÷Vü‰‘·à´düú\eTT eTT–dæq~.
28. n<∏ä »+>∑eTe÷Vü‰‘·à´düú\yéT ‘˚ düàè‘ê' •ejÓ÷–q' ˆˆ 11`37

»+>∑eTe÷Vü‰‘·à´düú\eTT •ejÓ÷>∑eTT#˚‘· á »>∑C≤®\eTTq+‘·{Ïì ∫Á<ä÷|üeTT>±
>∑Ts¡T•wü´düe÷s¡÷&ÛÉ ‘Ó\TdüTø=ì, ÄDyê~ eT\dü+ã+<Ûeä TT\qT düeT÷\eTT>± ‘=\–+#·Tø=qï
*+>∑e÷Vü‰‘·à´dü+|ü<ä' ˆ »+>∑eTT˝Ò •ejÓ÷>∑T\ì |æ\Teã&ÉT‘·THêïs¡T.
düs¡«+ ∫Á<ä÷|ü$C≤„Hê‘Y |òüTÀs¡dü+kÕs¡‹$Ts¡`
»+>∑e÷~Ûø£éTT#·´‘˚ ˆˆ 11`35 |ü]<Ûä«+düqø±s¡DyéT ˆ
>∑Ts¡T•wüß´\q&ÉTeT HÓ\ø=qï(@s¡Œ&çq) *+>∑e÷Vü‰‘·à´ s¡÷|üeTsTTq
j˚TcÕeTdæÔ •eC≤„qyéT
(C≤„q)dü+|ü<ä <ë«sê düeTdü$Ô X¯«eTT ∫Á<ä÷|üyT˚ ˝Ò<ë #Ó‘’ q· ´$ø±düyT˚ ‘˚ eT‘ê' •ejÓ÷–q' ˆˆ 11`37
nqT nqTuÛeÑ eTTq≈£î ø±s¡DyÓTqÆ <˚ »+>∑e÷~Ûø´£ dü\ú eTì #Ó|Œü ã&çq~. uÛj
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ dü+kÕs¡s÷¡ |üyTÓ qÆ Nø£≥q¢ T N*Ã #Ó+&Ü&ÉT
(düeT÷\eTT>± HêX¯qeTT #˚j·TT)≥≈£î ø±s¡DyÓTqÆ •eC≤„qeTT me]
C≤q+‘·´‹X¯j·÷<é j˚T ‘·T j·T+<äTqï<√ yêπs •ejÓ÷>∑T\T.
•e+ $X¯«Á|üø±X¯ø£yéT ˆ
õ‘·ø±e÷ õ‘·Áø√<Ûë
dü«dü«s¡÷|ü‘·j·÷ ‘˚ ‘·T
yÓ÷Vü≤Á>∑+~∏$uÛÒ~q' ˆ
»+>∑e÷ Ç‹ ø°]Ô‘ê' ˆˆ 11`36
düeT˝ÀcÕºX¯àø£qø±'
$X¯«Á|üø±X¯≈î£ &Óq’ •e⁄ì mes¡T ‘·q dü«dü«s¡÷|üeTì <äè&ÛeÉ TT>± kÕ<Ûäe' •ejÓ÷–q'ˆˆ 11`38
‘Ó\TdüTø=qT#·THêïs√ yêπs »+>∑eTT\ì ø°]+Ô #·ã&çHês¡T.
ø±eTÁø√<ë<ÛTä \qT »sTT+∫qyês¡T, yÓ÷Vü≤eTqT eTT&ÉT\qT
j˚T |üX¯´+‹ »>∑C≤®\yéT $|ü≈£îqïyês¡T, sêsTT, i|üŒ, ã+>±s¡eTT\qT ˇπøØ‹>± (düe÷qeTT>±)
∫Á<ä÷|ü+ •ejÓ÷>∑‘·' ˆ #·÷&É>*∑ –q kÕ<ÛTä e⁄˝Ò •ejÓ÷>∑T\T.
ìs¡÷∆‘·eT\dü+düŒsêÙ'
düeTÚ X¯Á‘Í #· $TÁ‘˚ #· •ejÓ÷>∑T\ bÕ<ä<÷äÛ [ (@ sTT+≥) |ü&TÉ #·Tqï<√ Ä >∑èVü≤düTìú

kÕøå±‘·ÿè‘·•yê‘·àø±' ˆ sTT\T¢ |ü$Á‘·yTÓ qÆ øπ Áå ‘·eT>∑T#·Tqï~.
ìdüŒèVü‰ ìs¡Vü≤+ø±sê düs¡«dæ~∆ø£s¡+ |ü⁄+kÕyéT
es¡Ô+‘˚ •ejÓ÷–q'ˆˆ 11`40 <äs¡Ùq+ •ejÓ÷–HêyéT ˆ
nVü≤+ø±s¡ s¡V≤æ ‘·T\T, ÁbÕ|ü+∫ø£ düTU≤\|ü≥¢ Ädüø˝ÔÏ ìÒ yês¡T düŒs¡Ùq+ bÕ|üX¯eTqyéT
(ìdüŒèVüQ\T), •e⁄ì ‘·eT(Ä‘·à)s¡÷bÕ\T>± kÕøå±‘·ÿ]+#·T≈£îqï •ejÓ÷>∑T\T, |üP»q+ eTTøÏÔkÕ<ÛäqyéT ˆˆ 11`43
$TÁ‘·T\|ü≥¢ X¯ÁÔ ‘·Te⁄\|ü≥¢ ˇπø $<Ûeä TT>± (düe÷qeTT>±) eéVü≤]+‘·Ts¡T. •ejÓ÷>∑T\<äsÙ¡ qeTT e÷qe⁄\≈£î düs«¡ dæ<Tä \∆ qT ø£\T>∑ CÒjT· TqT.
<äTs¡¢uÛÑ+ Væ≤ •eC≤„qyéT (yê]) düŒs¡Ù bÕ|üeTT\qT q•+|üCÒj·TTqT. (yê]) |üP» eTTøÏÔøÏ
<äTs¡¢uÛÑ+ •e∫+‘·qyéT ˆ kÕ<Ûqä eT>∑TqT.
j˚TcÕy˚T‘·<é <ä«j·T+ #êdæÔ eTVü≤‘ê+ •e‘ê‘·Œs¡´
‘˚ Væ≤ kÕøå±∫Ã¤yê‘·àø±' ˆˆ 11`41 y˚~HêeTqTyÓ÷~HêyéT ˆ
•eC≤„qeTT <äTs¡u¢ yÑÛ TÓ qÆ ~. n˝≤π> •e∫+‘·qeTT ≈£L&Ü <äTs¡u¢ yÑÛ T˚ . øÏ+ yê |òü\+ q dæ<˚∆´‘·
mes¡T •eC≤„qeTT, •e∫+‘·qeTTqT ø£*–e⁄Hêïs√ yês¡T kÕøå±‘·TÔ dü+|üsêÿ∫Ã¤ejÓ÷–HêyéT ˆˆ 11`44
•edü«s¡÷|ü⁄˝.Ò •e(‘·‘«Ô· |ü⁄)‘ê‘·Œs¡éTTqT ‘Ó\TdüT≈£îì, (<ëìì) nqTuÛ$Ñ +∫
bÕ<ëÁ>∑πsDy√ j·TÁ‘· Äq+<ä‘·qàj·TT\sTTq •ejÓ÷>∑T\ dü+|üs¡ÿeTT ˝Ò<ë kÕ+>∑‘·éTT
|ü‘·+‹ •ejÓ÷–HêyéT ˆ dæ~+∆ |ü#j
˚ T· ì <˚eTTqï~?
‘·<˚e dü<äq+ |ü⁄DýéT Ç‹ »+>∑eTe÷Vü‰‘·à´dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
bÕeq+ >∑èVü≤y˚T~ÛHêyéT ˆˆ 11`42 »+>∑eTe÷Vü‰‘·à´dü\ú eTT eTT–dæq~.
29. n<∏ä uÛÑø£Ôe÷Vü‰‘·à´düú\yéT kÕ j·TÁ‘· es¡Ô‘˚ kÕøå±‘Y

uÛÑø£Ôe÷Vü‰‘·à´düú\eTT dü uÛÑø£Ô' |ü]^j·T‘˚ ˆˆ 11`47
>∑Ts√]¢+>∑dü´ e÷Vü‰‘·à´` dü+kÕs¡uj
ÑÛ T· eTTqT ‘=\–+#·T •e⁄ì |ü≥¢ uÛøÑ ÔÏ ìdü‡+X¯jT· eTT>±
ø£<∏äHê∫Ã¤ejÓ÷–HêyéT ˆ <äTs¡u¢ yÑÛ TÓ qÆ ~. n≥Te+{Ï uÛøÑ ÔÏ kÕøå±‘·T>Ô ± meìj·T+<äTqï<√ yê&˚ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
dæ<ä∆+ uÛÑø£Ôdü´ e÷Vü‰‘·àýéT nì $X‚weü TT>± |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
‘·<∏ëù|´wü Á|üX¯dü´‘˚ˆˆ 11`45 øÏ+ y˚<Ó’' øÏ+ ‘·‘·' XÊÅôdÌÔ'
l >∑Ts¡Te⁄jTÓ Tø£ÿ, *+>∑eTTjÓTTø£ÿ, •ejÓ÷>∑T(»+>∑eTT)\ jÓTTø£ÿ øÏ+ j·TvËÌ„' øÏ+ ‘·b˛Áe‘Ó’' ˆ
e÷Vü‰‘·àéTT\qT $e]+∫q|ü&˚ (Äsê<Ûä≈£î&Ó’q) uÛÑ≈£îÔìjÓTTø£ÿ HêdæÔ #˚#êÃ¤+ø£Ø uÛÑøÏÔ'
e÷Vü‰‘·àéTT≈£L&Ü dæ<e∆ä T>∑T#·Tqï~. nsTTHê n‘·ì e÷Vü‰‘·àéTT (á <˚Væ≤Hê+ »qàs√–D≤yéT ˆˆ 11`48
ÁøÏ+~$<Ûeä TT>±) Á|üX+¯ dæ+#·ã&ÉT#·Tqï~.
»qàs√>∑(uÛeÑ s√>∑) |”&‘ç T· ˝…q’ <˚VQü (Je⁄)\≈£î XÊ+ø£Ø (•e⁄ì
j˚T uÛÑ»+‹ eTVü‰<˚eyéT j·T+<äT)uÛøÑ ÔÏ ˝Òq≥ºsTT‘˚ y˚<ë<Û´ä j·TqeTT e\q>±ì, XÊÁdüÔ C≤„qeTTe\q
|üs¡e÷‘êàqeTe´j·TyéT ˆ >±ì, j·T»„eTT\T #˚jT· T≥e\q >±ì, ‘·b˛Áe‘·eTT\ Hê#·]+#·T≥e\q
ø£s¡àD≤ eTqkÕ yê#ê >±ì m≥Te+{Ï Á|üjÓ÷»qeTT˝Ò<äT. (uÛÑøÏÔ ˝Òì ÁøÏj·T\T ìs¡s¡úø£eTT\ì
‘˚ uÛÑø±Ô Ç‹ ø°]Ô‘ê' ˆˆ 11`46 uÛ≤eeTT.)
ne´j·TT&ÉT (HêX¯eTT ˝Òìyê&ÉT), |üse¡ ÷‘·Tà&ÉT (düsê«‘·Tà&ÉT) nsTTq •euÛÑøÏÔ$V”≤qdü´
eTVü‰<˚e⁄ì mes¡T eTH√`yêø˘`ø£sà¡ (Á‹ø£sD¡ eTT)\‘√ uÛõÑ +#·T#·THêïs√ düTø£è‘·+ #ê|æ ìwüŒ¤\yéT ˆ
(|üPõ+#·T#·THêïs√) yêπs uÛ≈Ñ î£ \Ô T nì |æ\Teã&çHês¡T. $|üØ‘·|òü\+ #· kÕ´<é
<äTs¡¢uÛ≤ Væ≤ •y˚ uÛÑøÏÔ' <äø£åkÕ´|æ eTVü‰<Ûä«πs ˆˆ 11`49
dü+kÕs¡uÛÑj·T‘ê]D° ˆ
•euÛøÑ ˝ÔÏ ìÒ yê&ÉT #˚dqæ |ü⁄D´ø£sà¡ eTT ≈£L&Ü ìwüŒ\¤ y˚T n>∑TqT. •yêÁ•‘êHê+ »+‘·÷HêyéT
n+‘·jT˚ ø±<äT (ˇø=ÿø£ÿkÕ]) $|üØ‘·|˝üò eTT\qT ≈£L&Ü ø£\T>∑TCÒjT· TqT. ø£s¡àD≤ HêdæÔ dü+>∑eT' ˆ
ñ<ëVü≤s¡D≈£î <äøÁå£ ãVü≤à eTVü‰j·TC„eTTqT ìs¡«Væ≤+∫qqT $|üØ‘·|˝üò eTTH˚ yêõHê+ ~qHê<∏ädü´
nqTuÛ$Ñ +#·e\dæe#ÓÃqT. ø£<∏ä+ ‹$Ts¡»+ uÛÑj·TyéT ˆˆ 11`52
n‘·´+‘·bÕ|üø£sêà-|æ ~qHê<∏Tä (dü÷s¡T´)ì >∑TÁse¡ TT\≈£î Nø£{eÏ \¢ ø£*>∑T uÛj
Ñ T· + ˝ÒqfÒº
•euÛÑø±Ô´ $X¯ó<ä∆´‹ ˆ •e⁄ì ÄÁX¯sTT+∫q Je⁄\≈£î |ü⁄D´bÕ|üøs£ à¡ \ ªdü+>∑eTTµ (dü+ã+<Ûeä TT)
ñ+&É<Tä .
#·+&√ j·T<∏ë |ü⁄sê uÛÑø±Ô´
|æ‘·èVü‰-|æ •y√-uÛÑe‘Y ˆˆ 11`50 ìs√<äT∆+ q ø£åeT+ ø£s¡à
•euÛÑø±ÔHé $X¯è+K˝≤Hé ˆ
n‘·´+‘· bÕ|üøs£ à¡ \qT #˚dqæ yê&ÉT ôd‘’ e· TT •euÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄qï
ø£<∏ä+ eT‘·Ô>∑C≤Hé s¡T+<Û˚‘Y
|ü]X¯ó<äT&∆ >É T∑ qT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î |üPs¡«eTT #·+&ÉT&ÉqTyê&ÉT ‘·q ‘·+Á&çì
X¯è+K˝≤ _dü‘·+‘·TC≤ ˆˆ 11`53
dü+Vü≤]+∫qqT •euÛøÑ ÔÏ #˚‘(· ∫e]øÏ) ‘êH˚ •e⁄&ÓH’ ê&ÉT.
‘êeTs¡ ‘·÷&É\(‘·+‘·Te⁄)\‘√ ù|ìq X¯è+K\eTT(>=\TdüT)
düTø£è‘·+ <äTwüÿè‘·+ #ê|æ eT~+∫q @qT>∑THÓ˝≤ ìj·T+Á‹+#·(ã+~Û+#·)C≤\<√, n˝≤>∑TqH˚
•euÛÑø£Ôdü´ HêdæÔ Væ≤ ˆ eT\ã+<Ûeä TT\ qT+&ç $eTT≈£î˝Ô q’… •euÛ≈Ñ î£ \Ô qT ø£sà¡ \T ìs√~Û+#·C≤\e⁄.
•euÛÑøÏÔ$V”≤HêHêyéT Áu≤Vü≤àD' ø£åÁ‹jÓ÷ yê-|æ
ø£s¡àbÕX¯ìã+<ÛäqyéT ˆˆ 11`51 yÓ’XÀ´ yê X¯SÁ<ä @e yê ˆ
•euÛ≈Ñ î£ &Ô sÉ TTqyêìøÏ düTø£è‘· (|ü⁄D´)eTT>±ì, <äTwüÿè‘· (bÕ|ü)eTT n+‘·ĆÀ yê •y˚ uÛÑø£Ô'
>±˙(¬s+&É÷) ñ+&Ée⁄. •euÛøÑ ÔÏ ˝Òìyê]H˚ ø£sà¡ bÕX¯eTT ã+~Û+#·TqT. •eeHêàq´ @e dü' ˆˆ 11`54
Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T, yÓX’ ´¯ , X¯SÁ<ä, n+‘·É\˝À me¬sH’ ê >±ì 30. n<∏ä X¯s¡De÷Vü‰‘·à´düú\yéT
•e⁄ìj·T+<äT uÛÑøÏÔì ø£*–e⁄qïyê&ÉT •e⁄ìe˝… e÷qT´&Í‘ê&ÉT X¯s¡De÷Vü‰‘·à´düú\eTT
(>ös¡$+#·ã&É‘ê&ÉT.)
>∑Ts¡T*+>±~e÷Vü‰‘·à´`
•euÛÑøÏÔdüe÷y˚X‚ uÀ<ÛëH˚«wüDdü+>∑‘·' ˆ
ø£« C≤‹|ü]ø£\ŒHê ˆ düsê«‘·àHê •yê|ü‹Ô'
Ç+<ÛäH˚wü«–ï<äπ>∆wüß X¯s¡DkÕúqeTT#·´‘˚ ˆˆ 11`57
ø√ yê uÛÒ<ä' Á|üø°s¡Ô´‘˚ ˆˆ 11`55 >∑Ts¡T*+>±~ (>∑Ts¡T`*+>∑`»+>∑eTùÛ≈Ñ dÔ£ \úü ) e÷Vü‰‘·àéTT\qT
n–ïj·T+<äT ø±*ã÷&ç<sä TTq m+&ÉTø£fº…\T @ eèø£Cå ≤‹øÏ #·øÿ£ >± ‘Ó\TdüTø=qT≥#˚‘· düeTdüeÔ TT •edü«s¡÷|üyT˚ qqT uÛ≤eq‘√ •e⁄ìøÏ
#Ó+~qy√ >∑T]Ô+#·T≥ m≥T¢ kÕ<Û´ä eTT ø±<√, n≥T\H˚ •euÛ≈Ñ £îÔ\˝À X¯sD¡ ≤>∑‘T· &Óq’ yê&˚ X¯sD¡ kÕú˙j·TT&Éì #Ó|Œü ã&ÉT#·THêï&ÉT.
|üPs¡«|ü⁄ (Áu≤Vü≤àD≤~)C≤‹uÛ<Ò eä TT\ |ü{Ïº+|ü⁄ e⁄+&É<Tä .
ÁãVü‰à~$ãT<ÛëHé düsê«Hé
X¯ó<ë∆ ìj·TeTdü+j·TTø±Ô' eTTø±Ô« ÁbÕø£è‘·yÓ’uÛÑyêHé ˆ
•yê]Œ‘·|òü˝≤>∑e÷' ˆ Á|ü|ü<ä´‘˚ •e+ j·T‘·TÔ
ns¡Ãj·T+‹ •e+ ˝Àπø X¯s¡D+ ‘·<äT<ëVü≤è‘·yéT ˆˆ 11`58
$CÒ„j·÷ùdÔ >∑DÒX¯«sê' ˆˆ 11`56 ÁãVü‰à~<˚e‘·\q+<ä]˙ ÁbÕø£è‘·yTÓ qÆ dü+|üqTï\T>± uÛ≤$+∫, me&ÉT
(Bøå±dü+kÕÿs¡e TT <ë«sê) X¯ó<äT∆˝…’ j·T<∏ëìj·TeTeTT (nÁbÕø£è‘·T&Óq’ ) •e⁄ìøÏ X¯sD¡ ≤>∑‘T· &É>∑T#·THêï&√ n‘·&˚ X¯sD¡ T&ÉT nì
•yês¡ÃHêìs¡‘T· ˝…,’ düeTdüÔ ø£sà¡ |ò˝ü eTT\qT •e⁄ìπø düeT]Œ+#·Tyê]ì |æ\Teã&çHê&ÉT.
>∑DXÒ «¯ s¡T(•e>∑DT)\ì ‘Ó*j·Te˝…qT.
X¯s¡D´' düs¡«uÛÑ÷‘êHêyéT
Ç‹ uÛÑø£Ôe÷Vü‰‘·à´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
X¯+ø£s¡' X¯•X‚Ks¡' ˆ
uÛÑø£Ôe÷Vü‰‘·à´düú\eTT eTT–dæq~.
düsê«‘·àHê Á|ü|üqïdüÔyéT >±ì Ç‘·s¡ <˚e‘ês¡Ãq\ e\q >±ì @$T Á|üj÷Ó »qeTT? (yê{Ï nedüse¡ TT
X¯s¡D≤>∑‘· ñ#·´‘˚ ˆˆ 11`59 ˝Ò<ìä uÛ≤eeTT).
düs«¡ uÛ÷Ñ ‘·eTT (ÁbÕDT)\≈£î #·+Á<äXK‚ s¡T&Óq’ X¯+ø£sT¡ &˚ dü+s¡ø≈å£ î£ &ÉT düπs«cÕeT|æ j·TC≤„HêyéT
(X¯sD¡ T´&ÉT) nsTTq+<äTq düsê«‘·àuÛ≤eeTT‘√ X¯+ø£sT¡ ìøÏ Á|ü|qü Tï&ÉsTTq ø£åj·T' dü«s¡Z' |òü˝≤j·T‘˚ ˆ
(ÄÁX¯sTT+∫q)yê&˚ X¯sD¡ ≤>∑‘T· &Éqã&ÉT#·THêï&ÉT. nø£åj·T+ |òü\e÷b˛ï‹
$eTTø£ÔuÛÀ>∑˝≤\k˛´ Á|ü|üqï' |üs¡y˚TX¯«s¡yéT ˆˆ 11`62
<˚e‘ê+‘·s¡ìdüŒèVü≤'ˆ nìï $<Ûeä TT˝…q’ j·T»„eTT\≈£î ø£j
å T· eTT(n+‘·eTT)ø£*–q dü«s¡yZ T˚
•eeTuÛÑ´s¡új·THé yÓ÷ø£åyéT |òü\yÓTÆj·TTqï~.nsTT‘˚ |üs¡y˚TX¯«s¡Tq≈£î Á|ü|üqTï (X¯s¡DT)&Ó’qyê&ÉT
X¯s¡D≤Øú‹ ^j·T‘˚ ˆˆ 11`60 nø£jå T· (XÊX¯«‘·eTT, nq+‘·)eTT˝…q’ |ò\ü eTT\qT bı+<äT#·THêï&ÉT.
(ÁãVü‰à~|ü<Mä düTK) uÀ>∑eTT\ qqTuÛ$Ñ +#·e˝…qqT ø√]ø£\ qT+&ç Á|ü|üqïbÕ]C≤‘·dü´
eTT≈£î&Ô q’Ó yê&ÉT,Ç‘·s¡ <˚e‘·\ j·T+<Ó≥Te+{Ï ÄdüøÔÏ ˝Òìyê&ÉT, øπ e\eTT uÛÑedü´ |üs¡e÷‘·àq'ˆ
yÓ÷ø£åeTTqù|øÏå+∫ e÷Á‘·y˚T •e⁄ì ÁbÕ]ú+#·Tyê&ÉT X¯s¡D≤]ú j·Tì Á|ü|ü‘êÔ´ øÏ+ q C≤j˚T‘·
ù|s=ÿqã&ÉT#·THêï&ÉT. bÕ|æHêeT|æ <˚Væ≤HêyéT ˆˆ 11`63
j˚T Á|ü|üHêï eTVü‰<˚eyéT Á|ü|qü Tï(X¯sD¡ ≤>∑‘T· )\ bÕ*{Ï ø£\Œeèø£yå TÓ qÆ , |üsÁ¡ ãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&q’Ó
eTH√yêø±ÿj·Tø£s¡à_Û' ˆ |üse¡ T•e⁄ì X¯sD¡ Tø√]q bÕbÕ‘·Tà˝…q’ e÷qe⁄(<˚VQü )\T bı+<äì<˚eTTqï~?
‘˚cÕ+ ‘·T ø£s¡àC≤‘˚q (yê]øÏ düeTdüÔ dæ<Tä \∆ T \_Û+#·Tqì ‘ê‘·Œs¡éTT).
øÏ+ yê <˚yê~‘·s¡ŒD…Æ' ˆˆ 11`61
Á|ü|üHêïHê+ eTVü‰<˚eyéT
eTqdüTè÷≥`#˚‘\· (eTH√yêø±ÿj·TeTT\qT Á‹ø£sD¡ eTT)‘√ |ü]|üø±«+‘·sê‘·àHêyéT ˆ
eTVü‰<˚e⁄ìøÏ Á|ü|qü Tï(X¯sD¡ ≤>∑‘T· )˝…q’ yê]øÏ Ç‘·s¡ ø£sêà#·sD¡ eTT\ e\q
»HÓ’àe »qà HêH˚ćÕyéT @ X¯sD¡ T(Á|ü|qü Tï)ì ∫‘·ÔeTT ãVæ≤s¡TàKeTT >±ø£, kÕøå±‘Y
eè<∏ë »qqdü+–HêyéT ˆˆ 11`64 •e⁄ìj·T+<˚ $©q(n+‘·sT¡ àK)eT>∑T#·Tqï<√ Ä X¯sD¡ Tì ≈£î\y˚T dü<ë
<Ûqä ýÓTqÆ ~. n‘·ì J$‘·yT˚ kÕs¡øú y£ TÓ qÆ ~.
|ü]|üø£«eTsTTq n+‘·'ø£s¡DeTT(Ä‘·à)‘√ eTVü‰<˚e⁄ìøÏ
Ç‹ X¯s¡De÷Vü‰‘·à´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
Á|ü|qü Tï\sTTq(X¯sD¡ Tø√]q)yê] »qày˚T ì»yÓTqÆ »qà. Ç‘·sT¡ \ »qàeTT
X¯s¡De÷Vü‰‘·à´düú\eTT eTT–dæq~.
e´s¡eú TT. (•e⁄ìøÏ X¯sD¡ T\>∑T≥ e\qH˚ »qàeTT kÕs¡øú e£ Tì uÛ≤eeTT).
31. n<∏ä Á|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´düú\yéT
<äTs¡¢uÛÑ+ e÷qTwü+ ÁbÕ|ü´
Á|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´düú\eTT
»qq+ C≤„qkÕ<ÛäqyéT ˆ
j˚T q C≤q+‹ <˚y˚X¯yéT >∑Ts¡T*+>±~e÷Vü‰‘·à´`
‘˚cÕe÷‘êà ìs¡s¡úø£' ˆˆ 11`65 $X‚cÕqTuÛÑedæú‹' ˆ
j·TkÕà∫Ã¤eÁ|ükÕ<ë‘Y kÕ´‘Y
(yÓ÷ø£øå ±s¡DyÓTqÆ ) C≤„qÁbÕ|æøÔ Ï kÕ<Ûqä eTT eT]j·TT (kÕe÷q´
‘·<ädü´ eTVæ≤yÓ÷#·´‘˚ ˆˆ 11`67
Je⁄\≈£î) <äTs¡¢uÛÑeTT nsTTq e÷qe»qàqT bı+~≈£L&Ü me&ÉT
>∑Ts¡T*+>±~ (>∑Ts¡T`*+>∑`»+>∑eTùÛøÑ `Ô£ ) X¯sD¡ T\ yÓ•’ wü´º eTT
<˚yê~Û<˚e⁄&Ó’q áX¯«s¡Tì ‘Ó\TdüTø=q˝Ò&√ yê&ç »qàeTT ìs¡s¡úø£eTì
(>=|üŒ<äqeTT)qT #·øÿ£ >± ‘Ó\TdüTø=ì yê{Ïì nqTuÛeÑ eTTq≈£î ‘Ó#T· Ãø=qT
‘Ó*j·Te˝…qT. dæ‹ú @ •eÁ|ükÕ<äeTT e\q ø£\T>∑T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï •eÁ|ükÕ<ä eTVæ≤eT
‘·‘·Tÿ\+ Væ≤ dü<ë X¯ó<ä∆yéT Ç|ü&ÉT #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï~.
dü|òü\+ ‘·dü´ J$‘·yéT ˆ dü<ë *+¬>’ø£ìcÕ˜HêyéT
j·Tdü´ ∫‘·Ô+ •y˚ kÕøå±‘Y >∑Ts¡T|üPC≤qTwü+–D≤yéT ˆ
$©qeTãVæ≤s¡TàKyéTˆˆ 11`66 Á|ü|üHêïHê+ $X¯ó<ë∆HêyéT
Á|üd”<ä‹ eTùV≤X¯«s¡' ˆˆ 11`68
m\¢|ü &ÉT *+>∑eTTq+<˚ @ø±Á>∑∫‘·T˝Ô ,’… >∑Ts¡T|üPC≤ ‘·‘Œ· s¡T˝…,’ •eÁ|ükÕ<äV”≤qdü´
|ü]X¯ó<äT˝∆ ,’… X¯sD¡ ≤>∑‘T· (Á|ü|qü Tï)˝…q’ yê]πø eTùV≤X¯«s¡T&ÉT Á|üdqü Tï&Ée⁄‘ê&ÉT. uÛÑøÏÔXÊÃ|æ q dæ<ä∆´‹ ˆˆ 11`71
Á|ükÕ<√-|æ eTùV≤X¯dü´ ne´_Û#ê]DÏjTÆÓ q (nqqýÓTqÆ ) •euÛøÑ ÔÏ n+<ä]ø° •eÁ|ükÕ<äeTT
<äTs¡¢uÛÑ' |ü]ø°s¡Ô´‘˚ ˆ e\qH˚ \_Û+#·T#·Tqï~. •eÁ|ükÕ<äeTT ˝Òì yê]øÏ •euÛøÑ ÔÏ ≈£L&Ü
|òüTÀs¡dü+kÕs¡dü+‘ê|ü dæ~+∆ #·<Tä .
ìeè‹Ôπs´q C≤j·T‘˚ˆˆ 11`69 >∑s¡“¤k˛ú C≤j·Te÷H√ yê
uÛj
Ñ T· +ø£s(¡ |òTü Às¡)yÓTqÆ dü+kÕs¡d+ü ‘ê|üeTT jÓTTø£ÿ ìeè‹Ô ($&ÉT<ä\) C≤‘√ yê Áu≤Vü≤àD√-<∏äyêˆ
meì Á|kü Õ<äeTT e\q ≈£\T>∑TH√ n≥Te+{Ï eTùV≤X¯óì Á|kü Õ<äeTT <äTs¡u¢ eÑÛ Tì n+‘·ĆÀ yê-|æ eTT#˚´‘·
‘Ó*j·TTeTT. (n+<ä]ø° \_Û+#·<ìä ‘ê‘·Œs¡éTT). Á|ükÕ<˚ dü‹ XÊ+ø£πs ˆˆ 11`72
j·TC≤„düÔbÕ+dæ eT+Á‘êD≤yéT X¯+ø£sT¡ ì Á|ükÕ<äeTT \_Û+∫qyê&ÉT >∑s“¡ e¤ TTq+<äTqï yê&ÓH’ ê,
»|ü•Ã+‘ê Á|üuÀ<ÛäqyéT ˆ n|ü&˚ |ü⁄{Ïqº •X¯óyÓH’ ê, (C≤‹#˚‘)· Áu≤Vü≤àDT&ÓH’ ê, n+‘·É&ÓH’ ê yê&ÉT
Á|ükÕ<ës¡ú+ eTùV≤X¯dü´ eTT≈£î&Ô ˚ n>∑T#·THêï&ÉT.
ø°]Ô‘êì q dü+X¯j·T'ˆˆ 11`70 ÁuVü‰à<ë´ $ãT<Ûë' düπs«
j·T»„eTT\T, ‘·|dü Tü ‡, eT+Á‘·»|üeTT, <Ûë´qeTT, C≤„qeTT (e+{Ï dü«dü«kÕúqìyêdæq'ˆ
kÕ<Ûqä eTT\T) nìïj·TT eTùV≤X¯óì Á|ükÕ<äeTTqT bı+<äT≥πø $~Û+#·ã&çq$. ì‘·´dæ<ë∆ uÛÑe+‘˚é
Ç+<äT m≥Te+{Ï dü+<˚V≤ü eTT˝Ò<Tä . Á|ükÕ<ë‘Y bÕs¡y˚TX¯«sê‘Y ˆˆ 11`73
Á|ükÕ<äeT÷˝≤ düπs«cÕyéT ‘·eT ‘·eT (n~Ûø±s¡) kÕúqeTT\+<äT düTdæ‘ú T· ˝…q’ ÁãVü‰à~ düeTdüÔ
uÛÑøÏÔs¡e´_Û#ê]D° ˆ <˚e‘·\T |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì Á|ükÕ<ä(nqTÁ>∑V≤ü )eTT e\qH˚ ì‘·´dæ<Tä \∆ >∑T #·THêïs¡T.
Á|ükÕ<˚ XÊ+uÛÑy˚ dæ<˚∆ á (•e)Á|ükÕ<ä$wüjT· eTTqT >∑T]+∫ m+‘· #Ó|Œæ q @$T

|üs¡e÷q+<äø±s¡DÒ ˆ Á|üj÷Ó »qeTT? eTT˝À¢øe£ TT\˝ÀqT eTùV≤X¯óì Á|ükÕ<äeTT‘√ düe÷qyÓTqÆ ~
düs¡«+ •eeTj·T+ $X¯«yéT >±ì, <ëìø£Hêï n~Ûøy£ TÓ qÆ ~ >±ì eT]jÓTTø£{Ï e⁄+&É<Tä .
<äèX¯´‘˚ HêÁ‘· dü+X¯j·T'ˆˆ 11`74 •eÁ|ükÕ<˚ dü‹ jÓ÷>∑uÛ≤õ
|üse¡ ÷q+<äeTTq≈£î ø±s¡DyÓTqÆ •e⁄ìÁ|ükÕ<äeTT dæ~+∆ ∫q#√ düs¡«+ •yÓ’ø±‘·à‘·j·÷ $uÛ≤‹ˆ
düeTdüÔ $X¯«eTT •eeTj·TeTT>±H˚ ø£qã&ÉTqT. n+<äT˝À m≥Te+{Ï dü«ø£s¡àeTTø£Ô' •euÛ≤$‘ê‘êà
dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä . dü ÁbÕD*+^‹ ì>∑<ä´‘˚-kÂˆˆ 11`77
(` ñù|+Á<äeÁC≤)
dü+kÕs¡#·Áø£ìsê«Vü≤`
ì$T‘·Ô+ ø£s¡à πøe\yéT ˆ (kÕeTs¡dü´s¡÷|üyÓTÆq •e)jÓ÷>∑eTTqT bı+~qyêìøÏ •e
Á|ükÕ<äeTT ‘√&Ó‘’ ˚ düeTdüeÔ T÷ •yê‘·àø£eTT>±H˚ ø£qã&ÉTqT. ‘·q (|üPs¡«)ø£sà¡ \
Á|ükÕ<˚q $Hê X¯+uÛÀ'
qT+&ç $&ÉTe&çq ˝Ò<ë eTT≈£î&Ô q’Ó kÕ<Û≈ä î£ &ÉT •euÛ≤$‘ê‘·Tà&Ó’ ªÁbÕD*+–µ
q ø£kÕ´|æ ìes¡Ô‘˚ ˆˆ 11`75 nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
dü+kÕs¡eTqT #·Áø£ÁuÛeÑ TDeTq≈£î ø£sà¡ ø±s¡DyÓTj
Æ T· Tqï~. •e⁄ì
Ç‹ Á|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
Á|ükÕ<äeTT ˝Ò≈î£ +&Ü @ (e´øÏÔ jÓTTø£ÿ) ø£sà¡ >±ì ìeè‹Ô ø±C≤\<äT.
Á|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´düú\eTT eTT–dæq~.
ãVüQHê-Á‘· øÏeTTπøÔq z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
HêdæÔ HêdæÔ »>∑Á‘·Ôj˚T ˆ l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
düe÷qeT~Ûø£+ #ê|æ lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
Á|ükÕ<ädü´ eTùV≤•‘·T'ˆˆ 11`76 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ Á|ükÕ~q' dü|$Ôü <Ûdä \úü Á|üd+ü >√HêeT @ø±<äX'¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹. <ë«<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
•yê<Ó«’ ‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT, |ü+Á&Ó+&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT
Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq ÁbÕD*+–q' |ü+#·$<Ûädüú\Á|üdü+>∑'
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªÁ|ükÕ~jÓTTø£ÿ dü|üÔ$<Ûädüú\Á|üdü+>∑µeTqT ÁbÕD*+–jÓTTø£ÿ |ü+#·$<Ûädüú\Á|üdü+>∑eTT
|ü<Tä qTø=+&Ée |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. (48 XÀ¢ø£eTT\T)
IV. n<∏ä ÁbÕD*+–düú\yéT
b ÁbÕD*+–dü\ú eTT
n>∑düÔ´ ñyê#· `
uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡X‚Ã‹
Á|ükÕB‹ ìuÀ~Û‘·' ˆ
@ø£ @e ø£<∏ä+ #Ó’wü'
ÁbÕD*+^‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 12`1
n>∑düTÔ´\ Á|üX¯ï `
(z >∑D≤BÛX¯«s¡T&Ü) ˇø£ÿ&˚ nsTTq kÕ<Ûä≈£îì uÛÑ≈£îÔ&Éì,
e÷ùV≤X¯ « s¡ T &É ì eT]j· T T Á|ü k Õ~ j· T ì y˚ s ¡ T y˚ s ¡ T ù|s¡ ¢ ‘ √
dü+uÀ~Û+∫Hês¡T. n<˚ kÕ<Û≈ä î£ ì ÁbÕD*+– nì ≈£L&Ü #Ó|ü #·THêïs¡T.
n<Ó≥T¢ kÕ<ÛäéTT?
310 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ <ë«<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 311
lπsDTø£ ñyê#· ` ÁbÕD*+–düú\+ #ê<Í

uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡XË’Ãwü ÁbÕD*+>±s¡Ãq+ ‘·‘·' ˆˆ 12`4
Á|ükÕB‹ #· ø°]Ô‘·' ˆ •ejÓ÷>∑düe÷~ÛX¯Ã
ø£s¡àÁbÕ<Ûëq´jÓ÷π>q ‘·‘√ *+>∑ì»düú\yéT ˆ
C≤„qjÓ÷>√-dü´ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 12`2 n+>∑*+>∑düú\+ #ê<∏ä
lπsDT≈£î\ düe÷<ÛëqeTT. Áø£e÷<˚cÕ+ _Û<√#·´‘˚ ˆˆ 12`5
á ÁbÕD*+–dü\ú eTT nsTT<äT nyê+‘·sd¡ \úü eTT\qT ø£*–
kÕ<Ûä≈£î&ÉT #˚j·Te\dæq ø£s¡à\j·T+<ä* ÁbÕ<Ûëq´‘·\≈£î
e⁄qï~. n+<äT yÓTT<ä{~Ï ÁbÕD*+–dü\ú eTT. (¬s+&Ée~) ÁbÕD*+>±s¡Ãq
dü+ã+~Û+∫q ‘ês¡‘e· TéTT e\q uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ , e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT, Á|ükÕ~ nì dü\ú eTT. (eT÷&Ée~) •ejÓ÷>∑deü ÷~Ûd˝úü eTT. (Hê\T>∑e~) *+>∑ì»
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. Ç|ü⁄&ÉT n<˚ kÕ<Û≈ä î£ ìøÏ (ø£sà¡ jÓ÷>±q+‘·se¡ TT) dü\ú eTT. ∫e]~ n+>∑*+>∑d\ú ü eTT. es¡Tdü>± á uÛ<Ò eä TT\T $e]+#·ã&ÉT#·Tqï$.
C≤„qjÓ÷>∑eTT #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï~.
32. n<∏ä ÁbÕD*+–düú\yéT
*+>∑+ ∫<ë‘·àø£+ ÁãVü≤à ÁbÕD*+–düú\eTT
‘·#·Ã¤øÏÔ' ÁbÕDs¡÷|æD° ˆ
ÁbÕD≤bÕqdüe÷|òü÷‘ê‘Y
‘·Á<ä÷|ü*+>∑$C≤„˙
ø£+<äeT<Ûë´<ä´<äT‹ú‘·yéT ˆ
ÁbÕD*+^‹ ø£<∏ä´‘˚ˆˆ 12`3
ÁbÕD*+>∑+ ‘·<ëU≤´‘·yéT
∫<ë‘·àø£(dü+$Á<ä÷|ü)yÓTqÆ ÁãVü≤ày˚T *+>∑eTT. *+>∑eTTjÓTTø£ÿ ÁbÕD≤bÕqìs√~Û_Û' ˆˆ 12`6
X¯øj
ÔÏ T˚ ÁbÕDs¡÷|üyTÓ j
Æ T· Tqï~. (•eX¯ø±Ô´‘·àø£yTÓ qÆ ) *+>∑$C≤„qeTTqT
ÁbÕD eT]j·TT nbÕq (yêj·TTe⁄\) düe÷|ò÷ü ‘·eTT (ø£\sTTø£)
nqTuÛ$Ñ +#·T nqTuÛ≤$j˚T ÁbÕD*+– nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
e\q ø£+<äeT<ÛäéTT(Hê_Û) qT+&ç e⁄‘·ŒqïeTsTTq CÀ´‹j˚T
ÁbÕD*+–düú\+ #Ó’‘·‘Y ªÁbÕD*+>∑µeTì ÁbÕD≤bÕqeTT\qT ìj·T+Á‹+#·T •ejÓ÷>∑T\T
|ü+#·düú\düeTì«‘·yéT ˆ #Ó|ü #·THêïs¡T.
ÁbÕD√ j·TÁ‘· \j·T+ j·÷‹ n+‘·s+¡ >∑eTTq+<ä* CÀ´‹s¡÷|üeTT, •yê‘·àø£eTT, ÁXw‚ e˜ü TT nsTTq
uÛ≤düÿπs ‘·TVæ≤q+ j·T<∏ë ˆ ÁbÕD*+>∑eTTqT e<ä*, u≤Vü≤éTTq+<äT+&ÉT kÕúes¡*+>∑eTTô|’ ÄdüøìÔÏ
‘·Á‘êŒD*+>∑eTT~›wüºyéT ø£*–qyês¡T eT÷&ÛTÉ \qã&ÉT#·THêïs¡T.
‘·<ë∆Ø kÕ´‘Y ‘·<ëø£è‹' ˆˆ 12`7 dü+$*¢+>∑|üsêeTØÙ
dü÷s¡T´ì˝À eT+#·T ø£]–b˛e⁄q≥T¢ @ CÀ´‹˝À ÁbÕDeTT \j·T
u≤Vü≤édüTÔ|üsêvóàK' ˆ
eT>∑T#·Tqï<√ n~j˚T ªÁbÕD*+>∑µeTì #Ó|Œü ã&çq~. <ëìì <Û]ä +∫qyê&ÉT j·T' dü<ë es¡Ô‘˚ jÓ÷^
ªÁbÕD*+–µ nqã&ÉT#·THêï&ÉT. ÁbÕD*+^ dü ñ#·´‘˚ ˆˆ 12`10
n+<äTe\q m\¢|ü &ÉT u≤Vü≤édüT(Ô kÕúes¡*+>∑eTT eT]j·TT
C≤„ìHê+ jÓ÷>∑j·TTø±ÔHêyéT
<ëìq]Ã+#·T |üPC≤|ü]ø£se¡ TT)\ |ü≥¢ $eTTKT&Ó’ dü+$*¢+>∑ (C≤„q s¡÷|üyTÓ qÆ
n+‘·'düTŒ¤s¡‹ B|üe‘Y ˆ ÁbÕD*+>∑)eTTqT >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·T jÓ÷– ªÁbÕD*+–µj·Tì
∫<ëø±s¡+ |üs¡+ ÁãVü≤à |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
*+>∑eTC…’„s¡ï uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 12`8 e÷j·÷$ø£\Œ»+ $X¯«yéT
•ejÓ÷>∑eTTqT kÕ~Û+∫q C≤„qT\ n+‘·s¡+>∑eTT\˝À ùV≤j·T+ dü+∫+‘·´ ì‘·´X¯' ˆ
(Vü≤è<äjT· eTT\˝À) ∫Á<ä÷|üyTÓ qÆ |üsÁ¡ ãVü≤àeTT B|üeTTe˝… düTŒ¤]+#·TqT. ∫<ëq+<äeTj˚T *+π>
n≥Te+{Ï ÁbÕD*+>∑eTT C≤„qs¡V≤æ ‘·T\#˚‘· uÛ≤$+#· kÕ<Û´ä eTTø±<äT. $©q' ÁbÕD*+>∑yêHé ˆˆ 12`11
n+‘·'dæú‘·+ |üs¡+ *+>∑yéT e÷j·T jÓTTø£ÿ $ø£\ŒeTT(>∑TDuÛ<Ò eä TT\) qT+&ç |ü⁄{qºÏ á $X¯«eTT
CÀ´rs¡÷|ü+ •yê‘·àø£yéT ˆ ùV≤j· T yÓ T Æ q (‘· ´ õ+#· ‘ · – q)<ä ì nqTì‘· ´ eTT uÛ ≤ $+#· T #· T ,
$Vü‰j·T u≤Vü≤´*+>∑kÕú dü ‘ Y ` ∫‘Y ` Äq+<ë‘· à ø£ y Ó T Æ q ÁbÕD*+>∑ e TTq+<ä T $©qyÓ T Æ q
$eT÷&ÛÜ Ç‹ ø°]Ô‘ê' ˆˆ 12`9 (eTH√\j·TeTTqT #˚dTü ≈£îqï)yê&ÉT ªÁbÕD*+–µ nqã&É‘ê&ÉT. (∫Á<ä÷|üyT˚
‘êqT nqT ms¡Tø£qT ø£*–qyê&˚ ÁbÕD*+–.)
dü‘êÔ ÁbÕDeTsT÷ X¯øÏÔ' n+‘·s+¡ >∑eTTq+<äTqï ∫<ëø±s¡(#Ó‘’ q· ´)s¡÷|üeTT, düs«¡ ÁX‚we˜ü TT,
•es¡÷|ü(eT+>∑fi¯ø£s¡)eTsTTq (ÁbÕD)*+>∑eTTq≈£î uÛ≤e|ü⁄wüŒeTT\‘√
düÁ<ä÷|ü+ ÁbÕD*+>∑ø£yéT ˆ #˚j·TT |üP»j˚T ÁbÕD*+>±s¡Ãq eTqã&ÉTqT.
‘·‘ê‡eTs¡dü´$C≤„Hê‘Y
n+‘·' |üeqdü+düŒèùwº
ÁbÕD*+^‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 12`12
düTdü÷øå±à+ãs¡XÀ_Û‘˚ ˆ
dü‘êÔ‘à· ø£ (ñqï~ nqT) uÛ≤es¡÷|üyT˚ ÁbÕDeTj·TeTsTTqX¯ø.ÔÏ eT÷s¡∆´q´#·+Á<ä$>∑\‘Y
düÁ<ä÷|üyT˚ ÁbÕD*+>∑eTT. dü‘êÔ düÁ<ä÷|üeTT\ (X¯ø,ÔÏ •e⁄\) kÕeTs¡d´ü düT<Ûëùdø±‹o‘·˝Ò ˆˆ 12`14
(nqTuÛeÑ )C≤„qeTT ø£\yê&˚ ªÁbÕD*+–µ j·Tì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
(dü<«ä düTuÔ ≤Û ey˚T dü‘êÔ. n~j˚T X¯ø.ÔÏ dü<«ä düTeÔ ⁄ •e⁄&ÉT. dü‘êÔu≤Û ey˚TX¯ø.ÔÏ ã<˚∆+Á~j·Tqe<ë«πs
á s¬ +&ÉT B|üeTT, B|üø±+‘·T\e˝… n$HêuÛ≤edü+ã+<Ûeä TT‘√ qTqïeì uÀ<ÛäBù| Vü≤è<ë\j˚T ˆ
‘Ó\TdüTø=qT≥j˚T $C≤„qeTT.n≥Te+{Ï $C≤„qeTT ø£\yê&˚ ÁbÕD*+–). |ü<äà|”πsƒ düe÷d”qyéT
∫*¢+>∑+ •e$Á>∑Vü≤yéT ˆ
Ç‹ ÁbÕD*+–düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
uÛ≤esTT‘ê« dü<ëø±\yéT
ÁbÕD*+–düú\eTT eTT–dæq~.
|üP»j˚T‘Y uÛ≤eedüTÔ_Û' ˆˆ 12`15
33. n<∏ä ÁbÕD*+>±s¡Ãqdüú\yéT qe<ë«s¡eTT\qT ã+~Û+#·Tø=ì, <Ûë´qeTTq ≈£Ls¡TÃqï kÕ<Û≈ä î£ &ÉT
ÁbÕD*+>±s¡Ãqdüú\eTT ÁãVü ≤ às¡ + Á<Û ä e TT q+<ä * #· + Á<ä e T+&É \ eTT qT+&ç Ádü $ +#· T
n+‘·s¡Z‘·+ ∫<ëø±s¡yéT neTè‘· < Û ë s¡ \ ‘√ #· \ ¢ H Ó ’ q , n‘· ´ +‘· dü ÷ ø£ å à yÓ T Æ q Äø±X¯ e TT˝À
*+>∑+ •eeTj·T+ |üs¡yéT ˆ Á|üø±•+#·T#·Tqï n+‘·s¡+>∑eTTq ÁbÕDyêj·TTe⁄#˚ Äe]+#·ã&çq,
|üP»´‘˚ uÛ≤e|ü⁄ôw’Œs¡´‘Y Vü≤è<äj·TeT+≥|üeTTq C≤„qB|üyÓTÆ yÓ\T>∑T nwüº<äfi¯ø£eT\eTTq
Äd”qyÓTj Æ T· Tqï ∫*¢+>∑eTTqT (ÁbÕD*+>∑eTTqT) ìs¡+‘·se¡ TT uÛ≤$+#·T#·T,
ÁbÕD*+>±s¡Ãq+ Væ≤ ‘·‘Y ˆˆ 12`13
uÛ≤eHêeTj·T edüTÔe⁄\‘√ |üPõ+#·e˝…qT.(14`15)
ø£åe÷-_Ûùwø£dü*\yéT Á|ü‘·T´qTàKeTHê uÛÑ÷‘ê«

$y˚ø√ eÅdüÔeTT#·´‘˚ ˆ |üP»j˚T*¢+>∑e÷+‘·s¡yéTˆˆ 12`20
dü‘·é÷uÛÑs¡D+ Áb˛ø£ÔyéT á ÁbÕD*+>∑|Pü »≈£î, ø£eå ÷(>∑TDy˚T) n_Ûùwø£»\eTT, $y˚øy£ T˚
yÓ’sê>∑´+ |ü⁄wüŒe÷*ø± ˆˆ 12`16 eÁdüeÔ TT, dü‘´· eTTqT |ü\T≈£î≥j˚T ÄuÛsÑ D¡ eTT, yÓs’ ê>∑ý˚T |ü⁄wüŒe÷\,
>∑+<Ûä' düe÷~Ûdü+|ü‹Ô' düe÷~Ûd‹úæ ì bı+<äT≥j˚T >∑+<Ûeä TT, nVü≤+ø±s¡sêVæ≤‘·ý˚T nø£‘å \· T, ÁX¯<j
∆ä T˚
<Û÷ä |üeTT, $X¯«eTTqT Á|øü ±•+|ü#j
˚ T· T eTVü‰C≤„qy˚T B|üeTT, Áu≤Û +‹eT÷\yÓTqÆ
nø£å‘ê ìs¡Vü≤+ø£è‹' ˆ
Á|ü|+ü #·eTqT ìy˚~+#·&yÉ T˚ HÓy’ <˚ ´ä eTT (H˚qT Hê~ j·TqT uÛ≤eq\qT
ÁX¯<ë∆ <Ûä÷b˛ eTVü‰C≤„qyéT ìy˚~+#·T≥), eTÚqy˚T |òTü +{≤Hê<äeTT, X¯ãd› Œü sêÙ~ uÛÖ‹ø£$wüjT· eTT\qT
»>∑<ë“¤dæÁ|üB|æø± ˆˆ 12`17 n]Œ+#·T≥j˚T ‘ê+ã÷\düeTs¡ŒDeTT, (ÁbÕ|ü+∫ø£) $wüjT· ÁuÛ≤+‘·T\qT
ÁuÛ≤+‹eT÷\Á|ü|ü+#·dü´ e<ä*ô|≥Tº≥j˚T Á|ü<øä DåÏ eTT, ãT~∆ì ‘ê<ë‘·àéTT #˚jT· T≥j˚T qeTkÕÿs¡eTT.
ìy˚<ä´+ ‘·ìïy˚<äqyéT ˆ á $<Ûeä TT>±, <√wüsV¡ ≤æ ‘·eTT\sTTq X¯ó<äu∆ ≤Û eq\qT ñ|ü#ês¡eTT\‘√
eTÚq+ |òüT+{≤|ü]düŒ+<ä' n+‘·sT¡ àKyÓTqÆ eTqdüT‡‘√ n+‘·s+¡ >∑eTT q+<ä* ÁbÕD*+>∑eTTqT
|üPõ+#·e˝…qT.
‘ê+ã÷\+ $wüj·÷s¡ŒDyéT ˆˆ 12`18
Ç‹ ÁbÕD*+>±s¡Ãqdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
$wüj·TÁuÛ≤+‹sêVæ≤‘·ýéT ÁbÕD*+>±s¡Ãqdü\ú eTT eTT–dæq~.
‘·Á‘·Œ<äøÏåDø£\ŒHê ˆ
ãT<˚∆düÔ<ë‹àø± X¯øÏÔ' 34. n<∏ä •ejÓ÷>∑düe÷~Ûdüú\yéT
qeTkÕÿs¡ÁøÏj·÷ eT‘ê ˆˆ 12`19 •ejÓ÷>∑düe÷~Ûdüú\eTT
@e+$<ÛÓ’sê“¤eX¯ó<Ó’∆' n+‘·'ÁøÏj·÷s¡‘·kÕ´dü´
ñ|ü#ê¬s’s¡<ä÷wæ‘Ó’'ˆ ÁbÕD*+>±s¡ÃqÁø£yÓTÆ' ˆ
•yê‘·à<Ûë´qdü+|ü‹Ô' Á|üø±•+|üã&ÉTyê&ÉT. Vü≤+düs÷¡ |ü⁄&ÉT nsTTq |üse¡ ÷‘·àqT ªk˛-Vü≤+µ

düe÷~Û]‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 12`21 nqTuÛ≤eq‘√ uÛ≤$+#·e˝…qT. (á uÛ≤eq‘√) @s¡Œ&çq ‘ê<ë‘·à´dæ~j ∆ T˚
ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ªdüe÷~Ûµ nì ìs¡sí TT+#·ã&çq~.
ÁbÕD*+>±s¡ÃqÁø£eTeTTq n+‘·s+¡ >∑ÁøÏjT· \˝À ‘·qàj·TT&Óq’
ÁbÕD*+–øÏ dæ~+∆ ∫q •yê‘·à<Ûë´qdü+|ü<j ä T˚ (•eJe⁄\ düe÷q düeTs¡dü |üs¡ÁãVü≤à eTVü‰*+>∑yéT
s¡÷|üyTÓ qÆ <Ûë´qy˚T) düe÷~Û nqã&ÉT#·Tqï~. ÁbÕD√ Je' Á|üø°]Ô‘·'ˆ
düs¡«‘·‘√Ô«|ü]>∑‘·yéT ‘·<˚ø£uÛ≤eeTqHê‘Y
dü∫Ã<ëq+<äuÛ≤düTs¡yéT ˆ düe÷~Ûdüú' Á|üø°]Ô‘·'ˆˆ 12`24
dü«Á|üø±X¯eTìπs›X¯ýéT eTVü‰*+>∑eTT nq>± |üsÁ¡ ãVü≤àeTT. ÁbÕDeTq>± Je⁄&ÉT. á
nyêvàqdü>√#·s¡yéT ˆˆ 12`22 ¬s+&ç+{Ï ◊ø£´(ˇø£ÿfÒ nqT)uÛ≤eqqT (ìs¡+‘·s¡eTT) eTqqeTT
#˚düTø=qTyê&ÉT ªdüe÷~Û>∑‘·Tµ&ÉT nì |æ\Teã&çHê&ÉT (ÁbÕD≤s¡÷&ÛÜ‘Y
ñe÷U´j·÷ eTVü‰X¯ø±Ô´ uÛÑy˚‘Y Je' ` nì Ä>∑eTe#·qeTT).
B|æ‘·+ ∫‘·‡«s¡÷|üj·÷ ˆ
n+‘·' wü≥ÃÁø£s¡÷&ÛÜì
Vü≤+düs¡÷|ü+ |üsê‘êàqyéT
|ü+ø£C≤ì $uÛ≤ej˚T‘Y ˆ
k˛-Vü≤+uÛ≤y˚q uÛ≤ej˚T‘Y ˆ
ÁãVü‰à~kÕúquÛÑ÷‘êì
‘·<˚ø£‘êq‘êdæ~∆'
ÁuÛÑ÷eT<Ûë´+‘êì eT÷\‘·' ˆˆ 12`25
düe÷~Û' |üs¡yÓ÷ eT‘·'ˆˆ 12`23
düs«¡ (eTT|üŒ~j·÷s¡T)‘·‘«Ô· eTT\≈£î nÁ>∑u≤Û >∑eTT q+<äT+&ÉTyê&ÉT, ÁuÛÑ÷eT<Ûë´<ä÷s¡∆«uÛ≤π> ‘·T
dü‘`Y ∫‘Y`Äq+<ä dü«s¡÷|üeTT‘√ Á|üø±•+#·Tyê&ÉT, dü«j·T+ Á|üø±X¯ó&ÉT, düVü≤Ádü<ä\eT+ãT»yéT ˆ
#·÷|ü⁄≥≈£î M\Tø±ìyê&ÉT, yê≈£îÿ≈£î eTqdüT‡≈£î n+<äìyê&ÉT, ∫‘Y uÛ≤ej˚T‘·ÔÁ‘· $eT\yéT
(#Ó’‘·q´)dü«s¡÷|æDÏjÓÆTq ªñe÷µ nqT ù|s¡T>∑*–q eTVü‰X¯øÏÔ#˚‘· #·+Á<ä_+ã+ ‘·<ä+‘·πs ˆˆ 12`26
dü÷ø£åàs¡+Á<Ûä+ $C≤˙j·÷‘Y Ä‘êàs¡DÏdüeTT‘˚úq

‘·‘Ó’ÿ˝≤dü|ü<ä+ $<äT'ˆ Á|üyÓ÷<äeT<∏äHê‘Y düTBÛ'ˆ
‘·Á‘·düú+ uÛ≤ej˚T#·Ã¤+uÛÑTyéT C≤„Hê–ïHê <äùV≤‘Y düs¡«yéT
düs¡«ø±s¡Dø±s¡DyéT ˆˆ 12`27 bÕX¯C≤\+ »>∑qàj·TyéT ˆˆ 12`29
n+‘·s+¡ >∑eTTq (Jy˚X«¯ s¡T\≈£î ÄÁX¯jT· yÓTqÆ dü÷ø£àå <˚V≤ü eTTq) ãT~∆e+‘·T&Óq’ ÁbÕD*+–, Ä‘·à nqT ns¡DÏ (j·T»„ Á|üÁøÏjT· ˝À
eT÷\eTT (eT÷˝≤<Ûës¡#Á· ø£eTT) qT+&ç ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTT (nC≤„#Á· ø£eTT) es¡≈î£
n–ïì sêCÒj·TT≥ ñ|üjÓ÷–+#·T ¬s+&ÉT ø=j·T´\)ô|’ Á|üyÓ÷<äeTTqT
$düÔ]+∫q, ÁãVü‰à~ <˚e‘êkÕúqeTT˝…q’ Á|ü<X˚ e¯ TT\qT Äs¡T ‘êeTs¡
|üPe⁄\T>± uÛ≤$+#·e˝…qT. ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTTjÓTTø£ÿ }s¡«∆ (ô|)’ uÛ≤>∑eTTq (•y√-Vü≤+ uÛ≤eq‘√) eT~∏+#·T≥#˚ |ü⁄{Ïqº C≤„Hê–ï, Á|ü|+ü #·eTTq≈£î
(ÁãVü≤às¡+Á<ÛäeTTq) düVü≤Ádü<äfi¯ ø£eT\eTTqT uÛ≤$+#·e˝…qT. Ä dü+u+~Û+∫q bÕX¯C≤\eTTq+‘·{Ï˙ <äVæ≤+∫y˚j·TT#·Tqï~.
ø£eT\eT<Û´ä eTTq ìs¡à\yÓTqÆ #·+Á<ä_+ãeTTqT uÛ≤$+∫ n+<äT˝Àì dü+kÕs¡$wüeèø£ådü´
dü÷ø£àå s¡+Á<Ûeä TTqT <ä]Ù+#·e˝…qT. n~j˚T ø¬ ˝’ ≤düeTT. Ä ø¬ ˝’ ≤düeTTq+<äT |ü+#·πø¢X¯|ü˝≤•q' ˆ
düs«¡ ø±s¡Dø±s¡DT&Óq’ X¯+uÛTÑ e⁄qT uÛ≤$+#·e˝…qT. #Û˚<äH˚ ø£s¡àeT÷\dü´
ãVæ≤sê«düqj·÷ $X¯«yéT |üs¡X¯ó' •euÛ≤eHê ˆˆ 12`30
$ø£˝≤Œs¡ú+ Á|üø±X¯‘˚ ˆ
|ü+#·πø¢X¯(n$<ë´`ndæà‘ê` sê>∑`<˚«wü`n_Ûìy˚X¯)eTT\qT
n+‘·sê«dæ‘·∫‘êÔHêyéT
(|ü˝≤X¯)Ä≈£î\#˚ ≈£L&ç, ø£sà¡ eT÷\yÓTqÆ $wüeèø£eå TTqT q]øÏyj
˚ T· T≥≈£î
Ä‘êàq+<ä' Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 12`28
(•y√-Vü≤+ nqT) •euÛ≤eqj˚T |üs¡X¯ó(>=&É¶*)yÓ’ j·TTqï~.
u≤Vü≤ýêdüHê(X¯ã›, düŒsêÙ~ $wüj·TyêdüHê)Á|üuÛ≤eeTT#˚‘·
$X¯«eTT $ø£\Œ(ÇcÕºsTTcÕº‘à· ø£)eTT>± Á|üø±•+#·TqT. n+‘·s+¡ >∑ yêdüHê nC≤„qsêø£åk˛H˚àwü`
(•y√-Vü≤+uÛ≤eHê)Á|üu≤Û eeTT‘√ ø£*–q ∫‘·eÔ TT>∑\yê]øÏ Ä‘êàq+<äeTT ø±]D' dü+Vü≤è‘ê‘·àq' ˆ
Á|üø±•+#·TqT.
•e<Ûë´q+ ‘·T dü+kÕs¡` ÁãVü≤à$cÕí«<äjÓ÷ <˚yê'

‘·eTdüX¯Ã+&ÉuÛ≤düÿs¡' ˆ düπs« y˚<ë<äj·TdüÔ<∏ë ˆ
‘·<˚ø£‘êq‘êdæ~∆' ˆ ©j·T+‘˚ j·TÁ‘· >∑eT´+‘˚
düe÷~Û' |üs¡yÓ÷ eT‘·' ˆˆ 12`31 ‘·*¢+>∑+ ÁãVü≤à πøe\yéT ˆˆ 12`33
Ä‘·àqT Äe]+∫q nC≤„qsêø£då Tü ì ø£qTï\qT ‘Ó]|æ+#·T≥≈£î, ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\T, y˚<ë>∑e÷~ düs«¡ XÊÅdeÔü TT\T,
dü+kÕs¡eTqT >±&ÛÜ+<Ûøä ±s¡eTTqT ‘=\–+#·T≥≈£î •e<Ûë´qeTT Á|ü#+· &ÉT&Óq’ mø£ÿ&É \j·TeTTH=+<äT#·Tqïy√, eTs¡˝≤ mø£ÿ&ç qT+&ç ñ<ä“$¤ +#·T#·Tqïy√
dü÷s¡T´ì e+{Ï~. n≥Te+{Ï •e⁄ì‘√ ‘ê<ë‘·à´s¡÷|üyTÓ qÆ dæ~ì∆ kÕ~Û+#·T≥j˚T Ä |üsÁ¡ ãVü≤ày˚T *+>∑eTT.
ñ‘·eÔ TeTsTTq ªdüe÷~Ûµ nqã&ÉT#·Tqï~.
∫<ëq+<äeTj·T' kÕøå±‘Y
Ç‹ •ejÓ÷>∑deü ÷~Ûd˝úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ •e @e ìs¡+»q' ˆ
•ejÓ÷>∑deü ÷~Ûd\úü eTT eTT–dæq~. *+>∑$T‘·T´#·´‘˚ Hêq´‘Y
35. n<∏ä *+>∑ì»düú\yéT j·T‘·' kÕ´~«X¯«dü+uÛÑe' ˆˆ 12`34
*+>∑ì»düú\eTT mø£ÿ&ç qT+&ç (düeTdü)Ô $X¯«eTT ñ‘·ŒqïeT>∑T#·Tqï<√, me&ÉT
kÕ«+‘·düú•e*+>∑dü´ dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&√, me&ÉT ìs¡+»qT&√ (<√wüsV¡ ≤æ ‘·yTÓ qÆ yê&√)
Á|ü‘·´øå±qTuÛÑedæú‹' ˆ n≥Te+{Ï •e⁄&˚ *+>∑eTT nì |æ\Teã&çHê&ÉT. eT] jÓTTø£{Ï ø±<äT.
j·Tôd’é |üs¡*+>∑dü´ ãVüQHê-Á‘· øÏeTTπøÔq
ì»$T‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’'ˆˆ 12`32 *+>∑$T‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆ
‘·q n+‘·s¡+>∑eTT(Vü≤è<äj·Tø£eT\eTT)q+<äTqï •e*+>∑ •yê_Û<Ûä+ |üs¡+ ÁãVü≤à
(ÁbÕD*+>∑)eTTjÓTTø£ÿ Á|‘ü ´· øå±qTuÛeÑ dæ‹ú j˚T Ä |üs*¡ +>∑eTT(eTVü‰*+>∑) jÓTTø£ÿ ∫Á<ä÷|ü+ »>∑<ëdüŒ<äyéT ˆˆ 12`35
ì»yÓTqÆ dü«s¡÷|üeTì $»„\T #Ó|ü #·THêïs¡T.
m≈£îÿe>± m+‘·#|Ó Œæ qH˚$T Á|üj÷Ó »qeTT? »>∑‘T· qÔ ø±ÁX¯jT· yÓT,Æ q dü÷s√´ uÛ≤‹ ‘·Á‘˚+<äT'
#˚‘H· ê‘·àø£yTÓ ,Æ ª•e⁄&ÉµqT ù|s¡ eéVü≤]+#·ã&ÉT#·Tqï |üsÁ¡ ãVü≤àeTTH˚ q $<äT´qï #· bÕeø£' ˆ
ª*+>∑µeTì ãT<ÛTä \T (C≤„qT\T) #Ó|ü #·THêïs¡T. q ‘ês¡ø± eTVü‰*+π>
y˚<ë+‘·yêø£Ć≤+ $<ëýéT <√´‘·e÷H˚ |üsê‘·àì ˆˆ 12`38
*+>∑e÷VüQdüÔ<∏ë-|üπsˆ |üse¡ ÷‘·àdü«s¡÷|üyTÓ Æ á eTVü‰*+>∑eTT Á|üø±•+#·T#·T+&É>± nø£ÿ&É
‘·<ädü<éCÒ„j·Ts¡÷|ü‘ê«‘Y dü÷s¡T´&ÉT >±ì, #·+Á<äT&ÉT >±ì, $<äT´‘Y >±ì, n–ï>±ì qø£Áå ‘·eTT\T >±ì
*+>∑dü´ ÁãVü≤às¡÷|æD' ˆˆ 12`36 Á|üø±•+|üC≤\e⁄. (Ä eTVü‰*+>∑Á|üø±X¯eTTeTT+<äT dü÷s¡´#·+Á<ë<äT\T
ø=+‘·eT+~ (y˚<ë+‘·T\T) (ªÁ|üC≤„q+ ÁãVü≤àµ ª‘·‘‘· «Ô· eTdæµ, ªnVü≤+ ‘˚CÀV”≤qT\ì uÛ≤eeTT.)
ÁãVü‰à-dæàµ, ªnj·Te÷‘êà ÁãVü≤àµ nqT) y˚<ë+‘·yêø£éTT\ e\q ø£*–q CÀ´‹s¡àj·T+ |üs¡+ *+>∑yéT
$<ä´qT (C≤„qeTTH˚) *+>∑eTì #Ó|ü #·THêïs¡T. nsTT‘˚ n~ ndü‘´· eTT.
ÁX¯ó‹sêVü≤ •yê‘·àø£yéT ˆ
m+<äTe\qq>± |üsÁ¡ ãVü≤àdü«s¡÷|üyTÓ qÆ *+>∑eTT y˚<ë+‘·yêø£éTT\ <ë«sê
ø£*–q C≤„qeTTq≈£î CÒj „ T· yÓTÆ (‘Ó*j·T<ä–q edüTyÔ )’ Ó ñqï~. (y˚<ë+‘·yêø£éTT\T ‘·dü´ uÛ≤kÕ düs¡«$T<äyéT
C≤„|øü e£ TT\T, *+>∑eTT CÒj„ T· eTT) nì ‘ê‘·Œs¡éTT.) Á|ü‹uÛ≤‹ q dü+X¯j·T' ˆˆ 12`39
ne´ø£Ô+ *+>∑$T‘ê´VüQ' •yê‘·àø£yTÓ qÆ Ä |üs*¡ +>∑eTT CÀ´‹s¡àj·TeTì ÁX¯ó‹ (y˚<eä TT)
»>∑‘ê+ eT÷\ø±s¡DyéT ˆ #Ó|ü #·Tqï~.(n+<äT#˚‘)· $X¯«eT+‘·jT· ÷ n‘·ìe\qH˚ Á|üø±•+#·T #·Tqï~.
Ç+<äT˝À m≥Te+{Ï dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä .
*+^ eTùV≤X¯«s¡X‚Ã‹
eT‘·y˚T‘·<ädü+>∑‘·yéT ˆˆ 12`37 *+>±HêïdæÔ |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT
»>∑‘T· qÔ ≈£î eT÷\ø±s¡DyÓTqÆ ne´ø£(Ô Á|üøè£ ‹ì)eTTqT *+>∑eTì, j·T<äkÕàC≤®j·T‘˚ »>∑‘Y ˆ
eT]j·TT eTùV≤X¯«s¡Tì *+– nì (ø=+‘·eT+~) #Ó|ü #·THêïs¡T. (kÕ+KT´\) j·T<˚‘·Á<ä÷|ü‘ê+ <Ûä‘˚Ô
á eT‘·eTT ≈£L&Ü ndü+>∑‘e· TT(dü]jÓTÆ q~ø±<äT). j·T<äÁ‘· \j·TeTX¯óï‘˚ ˆˆ 12`40
‘·kÕà*¢+>∑+ |üs¡+ ÁãVü≤à C≤„qeTTqïyêìì ªn+>∑µeTT n+<äTs¡T. düHê‘·qeTsTTq

dü∫Ã<ëq+<ä\ø£åDyéT ˆ *+>∑eTTqT CÒj„ T· eTT (C≤„qeTT <ë«sê ‘Ó*j·T<ä–q~) n+<äTs¡T. á
ì»s¡÷|ü$T‹ <Ûë´Hê‘Y s¬ +&ÉT ñqïyê&ÉT ªn+>∑*+–µ nì |æ\Teã&É‘ê&ÉT.
‘·<äekÕúÁ|üC≤j·T‘˚ ˆˆ 12`41 n+π> *+>∑+ düe÷s¡÷&ÛÉyéT
*+>∑‘‘· «Ô· eTTø£Hêï ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ‘·‘«Ô· eTT y˚s=ø£{Ï ˝Ò<Tä . á (#·sê#·s)¡ *+π> #ê+>∑eTT|üdæú‘·yéT ˆ
$X¯«eT+‘·jT· ÷ Ä *+>∑‘‘· «Ô· eTTqT+&çjT˚ ñ<ä“$¤ +#·T#·Tqï~. @~ á @‘·<ädæÔ <ä«j·T+ j·Tdü´
»>∑Á<ä÷|üeTT>± |ü]D$T+#·T#·Tqï<√, m+<äT˝À á »>∑eT+‘·j·TT dü uÛÑy˚<ä+>∑*+>∑yêHé ˆˆ 12`43
\j·TeT>∑T#·Tqï<√ (n~j˚T eTVü‰*+>∑eTT). n≥Te+{Ï dü∫Ã<ëq+<ä\ø£Då eTT n+>∑eTTq+<äT *+>∑eTT (düeTs¡deü TT>±) düe÷s¡÷&ÛyÉ TÓ Æ (ÄÁXs¯ TT+∫)
>∑*–q |üsÁ¡ ãVü≤ày˚T *+>∑eTT. n≥Te+{Ï *+>∑eTTqT ‘·q ì»dü«s¡÷|üeTT>± j·TTqï~. (eT]j·TT) *+>∑eTTq+<äT n+>∑eTT (düeTs¡düeTT>±)
uÛ≤$+∫, <Ûë´ì+#·T≥ e\qH˚ ª*+>∑ì»dæ‹ú µ ÁbÕ|üeÔ T>∑T#·Tqï~. ñ|üd‘úæ y· TÓ (Æ kÕú|+æ #·ã&ç)j·TTqï~. meìj·T+<äT á s¬ +&ÉTq÷ e⁄qïy√ yê&˚
Ç‹ *+>∑ì»dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ ªn+>∑*+>∑d*úü µ nì |æ\Teã&çHê&ÉT. (n+>∑eTTq *+>∑eTTqT, *+>∑eTTq
*+>∑ì»dü\ú eTT eTT–dæq~. n+>∑eTTqT kÕeTs¡d´ü dæ‹ú ˝À e⁄+#·T≈£îqïyê&˚ n+>∑*+–).
36. n<∏ä n+>∑*+>∑düú\yéT C≤„‘ê« j·T' dü‘·‘·+ *+>∑yéT
n+>∑*+>∑düú\eTT kÕ«+‘·düú+ CÀ´‹sê‘·àø£yéT ˆ
|üP»j˚T‘Y uÛ≤ej˚Tìï‘·ýéT
C≤„qeT+>∑$T‹ ÁbÕVüQ' ‘·+ $<ë´<ä+>∑*+–qyéT ˆˆ 12`44
CÒ„j·T+ *+>∑+ düHê‘·qyéT ˆ ‘·q Vü≤è<äjT· ø£eT\eTTq+<äT CÀ´‹s¡àj·TeTsTTq *+>∑eTTqT
$<ä´‘˚ ‘·<ä›«j·T+ j·Tdü´ (ÁX¯ó‹, >∑Ts¡T, kÕ«qTuÛeÑ eTT\ <ë«sê) ‘Ó\TdüT≈£îì ì‘·éTT me&ÉT <ëìì
k˛-+>∑*+^‹ ø°]Ô‘·' ˆˆ 12`42 uÛ≤$+∫ |üPõ+#·T#·THêï&√ n‘·ìH˚ ªn+>∑*+–µj·Tì ‘Ó\TdüTø=qe˝…qT.
C≤„j·T‘˚ *+>∑y˚TyÓ’ø£yéT (yÓ÷ø£eå ÷s¡eZ TTq≈£î nqs¡T\Ω ì) ‘Ó*j·Te˝…qT.

dü¬s’«' XÊÅôdÌÔ' düHê‘·HÓ’' ˆ j·T' ÁbÕD*+>±s¡ÃquÛ≤e|üP¬s’«'
ÁãùV≤à‹ $X¯«<Ûëy˚T‹ <Ûä¬s’às¡Tù|‘·' •euÛ≤$‘ê‘êà ˆ
$eTTπøÔ' |ü<ä$T‘·´|æˆˆ 12`45 dü @e ‘·Ts¡´' |ü]ø°]Ô‘√-kÂ
düHê‘·qeTT\sTTq düeTdüXÔ ÊÅdeÔü TT\T ˇø£ÿfÒ nsTTq Ä *+>∑eTTH˚ dü+$~«bÕø±#·Ã¤s¡D≤_Û<Ûëq'ˆˆ 12`48
ÁãVü≤àeTì, $X¯«eTTqø±<Ûës¡eTì, eTTøÏøÔ Ï kÕúqeTì #ê≥T#·Tqï$.
` (Ç+Á<äeÁC≤)
eTTøÏÔs¡÷|ü$T<ä+ *+>∑yéT
ÁbÕD*+>±s¡Ãqdü\ú eTTq ù|s=ÿìq uÛ≤e|üPs¡yí TÓ qÆ <Ûsä êà (ø£eå ÷~)
Ç‹ j·Tdü´ eTq'dæú‹' ˆ >∑TDeTT\qT ø£*–, ‘·TØj·÷edüú˝À Ä‘·àj·T+<äT •euÛ≤eq#˚j·TT
dü eTTø√Ô <˚Vü≤jÓ÷π>-|æ ÁbÕD*+–dü\ú eTTq+<ä* kÕ<Û≈ä î£ &˚ C≤„qeTTjÓTTø£ÿ |ü]|üø«£ dæ‹ú ì bı+~
dü C≤„˙ dü eTVü‰>∑Ts¡T' ˆˆ 12`46 ªX¯sD¡ Tµ&Éì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
á *+>∑eTT eTTøÏdÔ «ü s¡÷|üeTì me] eTqdüT‡q dæsú y¡ TÓ j
Æ T· Tqï<√ Ç‹ n+>∑*+>∑d\úü + |ü]düe÷|üyÔ Té
n‘·&TÉ <˚V≤ü dü+ã+<Ûeä TT ø£*–e⁄qïq÷ eTT≈£î&Ô ˚ n>∑T#·THêï&ÉT. n‘·&˚ C≤„ì n+>∑*+>∑düú\eTT eTT–dæq~.
eT]j·TT n‘·&˚ eTVü‰>∑Ts¡Te⁄.
nHê~ì<Ûäq+ *+>∑+ z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹
ø±s¡D+ »>∑‘ê$T‹ ˆ l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
j˚T q C≤q+‹ ‘˚ eT÷&ÛÜ lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
yÓ÷ø£åe÷s¡ZãVæ≤wüÿè‘ê' ˆˆ 12`47 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ ÁbÕD*+–q' |ü+#·$<Ûdä \ú ü Á|dü +ü >√HêeT <ë«<äX'¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä
ˆ
Ä~, n+‘·eTT\T ˝Òq≥Te+{Ï á *+>∑eTT »>∑‘T· qÔ ø£+‘·{øÏ °
ø±s¡DeTì mes¡T ‘Ó\TdüTø=qs√ yês¡T eT÷&ÛTÉ \T, yÓ÷ø£eå ÷s¡Z ãVæ≤wüßÿè‘·T\ì
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹. Á‘·jÓ÷<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´ |ü<äeT÷&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT X¯s¡Ddü´ #·‘·T]«<Ûädüú\Á|üdü+>∑'
nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ªÁbÕD*+–jÓTTø£ÿ |ü+#·$<Ûdä \úü Á|üd+ü >∑µeTqT X¯s¡DTì #·‘·T]«<Ûädüú\Á|üdü+>∑eTT
|ü+Á&Ó+&Ée |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. (37 XÀ¢ø£eTT\T)
MN
V. n<∏ä X¯s¡Ddüú\yéT
X¯sD¡ dü\ú eTT

n>∑düÔ´ ñyê#· `
e÷ùV≤X¯«s¡' Á|ükÕB‹
ÁbÕD*+^‹ uÀ~Û‘·'ˆ
ø£<∏äy˚Twü düe÷~wüº'
|ü⁄q' X¯s¡Ddü+»„ø£'ˆˆ 13`1
n>∑düTÔ´\ Á|üX¯ï :
(z >∑D≤BÛX«¯ s¡T&Ü!) ªÁ|kü ÕBµ nì, ªÁbÕD*+–µ nì dü+uÀ~Û+#·ã&çq
e÷ùV≤X¯«s¡T&ÉT @ ø±s¡DeTT#˚‘· ªX¯sD¡ Tµ&Éì |æ\eã&ÉT#·THêï&ÉT?
lπsDTø£ ñyê#·
n+>∑*+^ C≤„qs¡÷|ü'
dür CÒ„j·T' •e' |ü‹' ˆ
332 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Á‘·jÓ÷<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 333
j·T‘Í‡K´+ ‘·‘·‡e÷y˚X‚ 37. n<∏ä X¯s¡Ddüú\yéT

‘·<ë«Hé X¯s¡DHêeTyêHé ˆˆ 13`2 X¯s¡Ddüú\eTT
lπsDT≈£î\ düe÷<ÛëqeTT düre s¡eTDÒ j·TdüTÔ
(•e) C≤„qdü«s¡÷|ü⁄&q’Ó n+>∑*+– ‘·qqT dü‹(uÛ≤s¡´)>±qT •e⁄ì •y˚ X¯øÏÔ $uÛ≤ej·THé ˆ
|ü‹(uÛsÑ )Ô¡ >±qT uÛ≤$+#·T≈£îì, M]<ä]› düe÷y˚Xe¯ TT q+<Ó≥Te+{Ï kÂKéTT ‘·<äq´$eTTK' k˛-j·TyéT
nqTuÛ$Ñ +#·ã&ÉT#·Tqï<√, n≥Te+{Ï (düeTs¡dsü ÷¡ |üyTÓ qÆ ) düTKdæ‹ú ì C≤„‘·' X¯s¡DHêeTyêHé ˆˆ 13`5
bı+~qyê&˚ ªX¯sD¡ Tµ&ÉqT ù|s¡ |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
me&ÉT, |ü‹|ü≥¢ dü‹e˝…, •e⁄ì |ü≥¢ ‘·qqT X¯ø(ÔÏ dü‹) >±
düú\y˚T‘·‘·‡e÷U≤´‘·yéT uÛ≤$+#·Tø=ì, Ç‘·s¡ $wüjT· eTT$<˚e‘·$|ü≥¢ $eTTK‘·qT ø£*– e⁄qï
#·‘·Tsê∆ <Ûäs¡àuÛÒ<ä‘·' ˆ yê&ÉT ªX¯sD¡ T&ÉTµ nqT ù|s¡ |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
Ä<Í X¯s¡De÷U≤´‘·yéT |ü]C≤„‘˚ •y˚ kÕøå±‘Y
‘·‘·kÕÔeTdües¡®qyéT ˆˆ 13`3 ø√ yê-qéT_Ûø±+ø£å‹ ˆ
‘·‘√ ìπs›X¯eTT~›wüºyéT ì<ÛëH˚ eTVü≤‹ ÁbÕù|Ô
o\dü+bÕ<äq+ ‘·‘·' ˆ ø£' ø±#·+ j·÷#·‘-˚ q´‘·' ˆˆ 13`6
Áø£e÷\¢ø£åDy˚T‘˚cÕyéT kÕøå±‘·TÔ •e⁄&çH˚ ‘Ó\TdüTø=qï ‘·sT¡ yê‘· Çø£ Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\qT
ø£<∏äj·÷$T ìXÊeT´‘êyéT ˆˆ 13`4 >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·Tyê&Óe«&ÉT? neT÷\ýÓTqÆ ì~ÛjT˚ \_Û+∫q|ü&ÉT
á X¯sD¡ dü\ú eTT (Ä#ês¡) <Ûsä à¡ uÛ<Ò eä TT\ qqTdü]+∫ Hê\T>∑T (yÓT]ôd&ç) >±EeTTø£ÿø¬ ’ Ç‘·sT¡ \qT j·÷∫+#·Tyê&Óe«&ÉT?
$<Ûeä TT\T>± #Ó|Œü ã&çq~. yê{Ï˝À yÓTT<ä{~Ï X¯sD¡ dü\ú eTT, s¬ +&Ée~ •yêq+<ä+ düe÷kÕ<ä´
‘êeTdüìs¡dqü dü\ú eTT, eT÷&Ée~ ìπsX› d¯ \úü eTT, Hê\T>∑e~ o\dü+bÕ<äq
ø√ yê-qéTT|ü‹wü˜‘˚ ˆ
dü\ú eTT. á $$<Ûdä \úü eTT\ \ø£Då eTT\qT es¡Tdü>± ‘Ó*ô|<äqT $qTeTT.
>∑+>±eTè‘·+ |ü]‘·´»´ •e @e düeTkÕÔHêyéT

ø£' ø±+πøåqàè>∑‘·èwæíø±yéT ˆˆ 13`7 X¯s¡D´' X¯s¡D≤]úHêyéT ˆ
•yêq+<äeTT bı+~q ‘·sT¡ yê‘· nq´<˚e‘·\ HêÁ•sTT+#·T dü+kÕs√s¡>∑<äcÕºHêyéT
yê&Óe«&ÉT? >∑+>±qB »˝eTTqT e<ä*ô|{Ïº eTè>∑‘·èwüí˝Àì ˙{Ïì
düs¡«»„' düs¡«<√wüVü‰ ˆˆ 13`10
nù|øÏ+å #·Tyê&Óe«&ÉT?
dü+kÕs¡‹$Ts¡#˚Ã¤<˚ •eC≤„H˚ düeTT‘·ŒH˚ï
$Hê X¯+ø£s¡uÛ≤düÿs¡yéT ˆ |üsêq+<ä' Á|üø±X¯‘˚ ˆ
Á|üuÛÑe+‹ ø£<∏ä+ <˚yê' ‘·<ëdüø±ÔeTHê jÓ÷^
K<√´‘ê Çe <˚Væ≤HêyéT ˆˆ 13`8 Hêq´Á‘· s¡eT‘˚ düTBÛ'ˆˆ 13`11
Je⁄\ dü+kÕs¡ ‹$Ts¡eTT\qT (Nø£{Ïì) bÕs¡Á<√\T≥≈£î dü+kÕs¡eTqT düs¡ŒeTT#˚‘· ø£s¡eã&ç X¯s¡D≤>∑‘·T˝…’q düeTdüÔ
X¯+ø£sT¡ &ÉqT dü÷s¡T´&ÉT<ä|Œü , $TDT>∑Ts¡T(K<√´‘·)|ü⁄s¡T>∑T\e+{Ï Ç‘·s¡ Je⁄\ düs«¡ <√wüeTT\qT |ü]Vü≤]+#·T≥≈£î düs«¡ E„&q’Ó •e⁄&=ø£ÿ&˚ X¯sD¡ T´&ÉT
<˚e‘·˝≥… T¢ düeTs¡T˝ú >∑T<äTs¡T? (X¯s¡DT ø√s¡‘·–qyê&ÉT). •eC≤„qeTT ø£*–q|ü&ÉT |üs¡e÷q+<äeTT
Á|üø±X¯e÷qeT>∑TqT. |üsêq+<äÁ|üø±X¯eTT|ü≥¢ ÄdüøeÔ£ TsTT eTqdüT‡ >∑\
dü+kÕsês¡Ô' •e+ j·÷j·÷<é
C≤„qjÓ÷– Ç‘·s¡ $wüj·TeTT\|ü≥¢ nqTs¡≈£îÔ&ÉT ø±˝Ò&ÉT.
ÁãVü‰à<Ó’´' øÏ+ |òü\+ düT¬s’' ˆ
#·ø√s¡düÔèwæ‘·' |üX‚´‘Y ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq
#·+Á<ä+ øÏ+ ‘ês¡ø± n|æ ˆˆ 13`9 X¯+ø£s¡+ X¯s¡D+ >∑‘·'ˆ
dü+kÕs¡<Tä 'œ‘·T&ÉT •e⁄q≈£î X¯sD¡ ≤>∑‘T· &ÉT ø±e˝…H>˚ ±ì ÁãVü‰à~ ‘·<äq+‘·düTK+ ÁbÕ|ü´
Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\HêÁX¯sTT+∫ Á|üj÷Ó »qy˚T$T? <ä|Œæ ø£>=qï #·ø√s¡eTT #·+Á<äTì¬ø’ yÓ÷<ä‘˚ Hêq´∫+‘·j·÷ ˆˆ 13`12
‘·|+æ #·TH˚ >±ì, ‘ês¡≈\£ HêÁX¯sTT+#·<Tä >∑<ë!
n+<äTe\q nìï$<ÛäeTT˝≤ Á|üj·T‹ï+∫ X¯+ø£s¡Tq≈£ î me] C≤„qeTT ‘·y÷Ó >∑TDeTT‘√ $TÁX¯eTyÓTÆ e⁄+&ÉTH√ yê]øÏ dü<‹Zä
X¯ s ¡ D ≤>∑ ‘ · T &Ó ’ q X¯ s ¡ D T&É T •e⁄ì nq+‘· d ü T UeTTqT bı+~ \_Û+#·<Tä . dü‘«Ô· >∑TDeTT e÷Á‘·yT˚ C≤„qeTTqT ìs¡à\eTT>± qT+#·>\∑ <äì ñ
Ç‘·se¡ TT\Hê˝À∫+#·ø£ Äq+<äeTTq s¡$T+#·T#·THêï&ÉT. ‘·eÔ T(dü‘)Y |ü⁄sT¡ wüß\T uÛ≤$+‘·Ts¡T.
Ç‹ X¯s¡Ddüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ X¯yÓ÷ <äyÓ÷ $y˚ø£X¯Ã
X¯s¡Ddüú\eTT eTT–dæq~. yÓ’sê>∑´+ |üPs¡íuÛ≤eHê ˆ
38. n<∏ä ‘êeTdüìs¡düqdüú\yéT øå±+‹' ø±s¡TD´dü+|ü‹Ô'
‘êeTdüìs¡düqdüú\eTT ÁX¯<ë∆ dü‘·´düeTT<ä“¤yê ˆˆ 13`15
•yêdüø£Ô|üsêq+<ä` •euÛÑøÏÔ' |üs√ <Ûäs¡à'
yÓ÷~Hê >∑Ts¡TD≤ j·T‘·' ˆ •eC≤„qdü´ u≤+<Ûäyê' ˆ
ìs¡dü´+‘˚ ‘·yÓ÷uÛ≤yê' @‘Ó’s¡T´ø√Ô eTVü‰jÓ÷^
dü ‘êeTdüìsêdüø£' ˆˆ 13`13 kÕ‹Ô«ø£' |ü]ø°]Ô‘·'ˆˆ 13`16
•yêdüø(ÔÏ •ekÕeT´‘·)e\q ø£*–q |üse¡ ÷q+<ëqTuÛeÑ eTT‘√ X¯eTeTT(n+‘·]+Á~j·TìÁ>∑V≤ü eTT), <äeTeTT(u≤ùV≤´+Á~j·T
>∑Ts¡T‘·«eTTqT (ÁX‚w‘˜ü «· eTTqT) bı+~q kÕ<Û≈ä î£ &ÉT, ‘·qj·T+<äT $T–*j·TTqï ìÁ>∑V≤ü eTT), $y˚øe£ TT (ì‘ê´ì‘·édüT$Ô y˚øe£ TT), yÓs’ ê>∑éTT (ÁbÕ|ü+∫ø£
‘·yÓ÷>∑TDuÛ≤eq\qT ‘=\–+#·Tø=qT≥≈£î Á|üj·T‹ï+#·TqT. n‘·&˚ $wüjT· eTT\|ü≥¢ nHêdüø‘Ô£ )· , |üPs¡uí ≤Û eq (nK+&É<ëÛ ´qeTT), øå±+‹ (ø£eå T),
ª‘êeTdüìsêdü≈î£ &ÉTµ (nì eéVü≤]+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT). ø±s¡TD´ (<äjT· ), yÓTT<ä\sTTq (Ä<Ûë´‹àø£)dü+|ü<\ä T, dü‘´· eTTq+<äT
j·Tdü´ C≤„q+ ‘·yÓ÷$TÁX¯yéT n#·+#·\eTsTTq ÁX¯<ë∆$XÊ«düeTT\T, •e⁄ì j·T+<äT uÛøÑ ÔÏ nqã&ÉT
q ‘·dü´ >∑‹]wü´‘˚ ˆ |üsy¡ ÷Ó ‘·eÔ TeTT\sTTq •yê#ês¡<säÛ à¡ eTT˝Ò •eC≤„qeTTq≈£î u+<ÛTä e⁄\T.
Ç≥Te+{Ï (dü<)é >∑TDeTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï eTVü‰jÓ÷– ªkÕ‹Ô«≈£î&ÉTµ nì
dü‘·Ô«+ Væ≤ C≤„qjÓ÷>∑dü´
|æ\Teã&çHê&ÉT.
HÓ’s¡à\´+ $<äTs¡T‘·Ôe÷' ˆˆ 13`14
ø±eTÁø√<ÛäeTVü‰yÓ÷Vü≤ ` ìs¡+‘·se¡ TT nVü≤+ø±s¡eTT‘√ $Ás¡M>∑T#·T ndü‘´· uÛ≤eq\qT ø£*– e⁄Hêï&√,

eT<äe÷‘·‡s¡ýês¡D≤' ˆ yê&ÉT ª‘êeTdüT&ÉTµ nì |æ\eã&çHê&ÉT.
•eC≤„qeTèπ>+Á<ädü´ ‘·yÓ÷eT÷˝≤ Væ≤ dü+C≤‘ê
ø£<∏ä+ ‹wü˜+‹ düìï<ÛÍ ˆˆ 13`17 sê>∑<˚«cÕ~bÕ<äbÕ'ˆ
ø±eT, Áø√<Û,ä (˝ÀuÛ,Ñ , yÓ÷Vü≤, eT<ä, e÷‘·‡s¡éTT\qT @qT>∑T\T, •eC≤„q≈£îsƒêπsD
•eC≤„qeTqT eTèπ>+Á<äTì (dæ+Vü≤eTT) eTT+<äT m˝≤ ì\ã&É>\∑ e⁄? #Û˚<ä´+‘˚ Væ≤ ìs¡+‘·s¡yéT ˆˆ 13`20
j·TÁ‘· ≈£îÁ‘ê|æ yê <˚«wæº ‘·yÓ÷>∑TDeTTqT eT÷˝eTT\T(Áy˚fi¯ófl)>± >∑*–q sê>∑
Á|ü|ü+#˚ •es¡÷|æDÏ ˆ <˚«cÕ<äT˝qT eèø£åeTT\T •eC≤„qeTqT >=&É¶*‘√ ìs¡+‘·s¡eTT
•e<˚«w” dü $CÒ„jÓ÷ #Û˚~+#·(qs¡ø£) ã&ÉT#·Tqï$.
s¡»kÕ--$wüºe÷qdü' ˆˆ 13`18 •eC≤„H˚ düeTT‘·ŒH˚ï
•edü « s¡ ÷ |ü y Ó T Æ q á Á|ü | ü + #· e TTq+<ä T Ç‘· s ¡ T \qT düVü≤ÁkÕ~‘·´düìïuÛÒ ˆ
<˚«wæ+#·Tdü«uÛ≤eeTT>∑\yês¡T s¡CÀ>∑TDeTT#˚‘· Äe]+#·ã&çq eTqdüT ≈£î‘·düÔyÓ÷$ø±sê' düT´'
ø£\yê¬s’ ª•e<˚«wüß\Tµ>± ‘Ó*j·Tã&çHês¡T.
eTVü≤‘ê+ •ejÓ÷–HêyéT ˆˆ 13`21
jÓ÷ <˚«wæº düø£˝≤Hé ˝Àø±Hé
y˚sTTeT+~ dü÷s¡T´\Á|üø±X¯eTT‘√ düe÷qyÓTqÆ •eC≤„qeTT
jÓ÷ yê-Vü≤+≈£îs¡T‘˚ dü<ëˆ ñ‘·Œqï (Ä$wüÿè‘·)yÓTqÆ |ü⁄&ÉT ‘·y÷Ó >∑TDÁ|üu≤Û eeTT‘√ |ü⁄≥Tº $ø±s¡eTT\T
jÓ÷-dü‘´· uÛ≤eHêj·TTø£'Ô eTVü‰‘·Tà˝…q’ •ejÓ÷>∑T\qT (•eX¯sD¡ T\qT) @$T#˚jT· >∑\e⁄?
dü ‘êeTdü Ç‹ düàè‘·'ˆˆ 13`19 Ç‹ ‘êeTdüìs¡düqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
me&ÉT ˝Àø£eTTq+<ä* düeTdüÔ JesêdüT\qT <˚«wæ+#·T#·T, me&ÉT ‘êeTdüìs¡düqdüú\eTT eTT–dæq~.
39. n<∏ä ìπs›X¯düú\yéT ì<ëq»„+ $Hê yÓ’<äýéT

ìπs›X¯düú\eTT øÏ+ yê s√>√ ìes¡Ô‘˚ ˆˆ 13`24
ìsêø£è‘·´ ‘·yÓ÷uÛ≤>∑yéT •eC≤„q dæ<Tä &∆ sÉ TTq >∑Ts¡Te⁄ ˝Ò≈î£ +&Ü dü+kÕs¡ ìwüÿè‹ (ìeè‹Ô)
dü+kÕs¡dü´ Á|ües¡Ôø£yéT ˆ m˝≤kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~? s√>∑$C≤„qeTT ∫øÏ‘ê‡$<ÛëqeTT u≤>∑T>± ‘Ó*dæq
ì]›X¯´‘˚ ‘·T j·TCŸC≤®„qyéT yÓ<’ Tä ´&ÉT ˝Ò≈î£ +&Ü s√>∑yTÓ ˝≤ ‘=\T>∑T‘·T+~?(dü+kÕs¡ìeè‹ÔøÏ C≤„qdæ<Tä &∆ q’Ó
dü ìπs›X¯ Ç‹ düàè‘·' ˆˆ 13`22 >∑Ts¡Te⁄, s√>∑ìyês¡D≈£î nqTuÛÑeE„&Ó’q yÓ’<äT´&ÉT ‘·|üŒìdü] nì
‘ê‘·Œs¡éTT).
dü+kÕs¡(Á|ü|+ü #·)Á|üeè‹ÔøÏ ø±s¡DyÓTqÆ ‘·y÷Ó >∑TDeTTqT (|üP]Ô>±)
‘=\–+#·T≈£îqï ‘·sT¡ yê‘· dæ~∆+#·T C≤„qeTTqT ìπs•› +#·T dü˝ú eTTqT nC≤„qeT*q+ ∫‘·Ô`
ìπsX› d¯ \úü eTT n+{≤s¡T. <äs¡ŒD+ jÓ÷ $XÀ<Ûäj˚T‘Y ˆ
>∑Ts¡Tπse |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT Á|üC≤„$uÛÑ÷‹jÓ÷π>q
Á|üø±X¯j·T‹ <˚Væ≤HêyéT ˆ ‘·e÷VüQs¡TZs¡Tdü‘·ÔeTyéT ˆˆ 13`25
ø√ yê dü÷s¡´+ $Hê ˝Àπø nC≤„qeTT#˚ eT*qyÓTÆq ∫‘·ÔeTqT n<ä›eTTqT Á|ü»„ j·TqT
‘·eTk˛ $ìes¡Ôø£' ˆˆ 13`23 $uÛÑ÷‹‘√ mes¡T |ü]X¯óÁuÛÑyÓTTq]+#·T#·THêïs√ yê]H˚ >∑Ts¡TÁX‚wüß˜\ì
n+<äTs¡T.
˝Àø£eTT˝À dü÷s¡T´&ÉT ‘·|Œü Nø£{ìÏ bÕs¡Á<√\>∑\düeTs¡T&ú TÉ eTs=ø£&TÉ
˝ÒqfÒ,¢ düeTdüJÔ e⁄\≈£î |üs‘¡ ‘· «Ô· eTTqT Á|øü ±•+|üCj
Ò T· >∑\yê&ÉT (uÀ~Û+#·Tyê&ÉT) n|üs√øÏå‘·‘·‘·Ô«dü´
>∑Ts¡Te⁄ ˇø£ÿ&˚. JeqTà≈£Ôdü«uÛ≤$q' ˆ
n+‘·πsD >∑Ts¡T+ dæ<ä∆yéT >∑Ts√' ø£{≤πøå dü+dæ<˚∆
ø£<∏ä+ dü+kÕs¡ìwüÿè‹' ˆ ø√ yê ˝Àπøwüß <äTs¡¢uÛÑ'ˆˆ 13`26
•e‘·‘«Ô· eTTqT kÕøå±‘·ÿ]+|ü#d˚ Tü ø=ì JeqTàø£\Ô ø£Då eTT\qT kÕ>∑s¡eTT\+<äT ø°ås¡kÕ>∑s¡eTTe˝…, |üs¡«‘·eTT\+<äT y˚Ts¡T
>∑*–q >∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ (ø£èbÕ)ø£{≤ø£eå TT dæ~+∆ ∫q|ü⁄&ÉT eTT˝À¢øe£ TT\˝À |üs«¡ ‘·eTTe˝…, Á>∑V≤ü eTT\+<äT dü÷s¡T´ìe˝…, eTDT\j·T+<äT øödüTuÔ eÑÛ TDÏe˝…,
bı+<äì<˚eTTqï~? eèø£åeTT\+<äT #·+<äqeèø£åeTTe˝…, <˚e‘·\j·T+<äT X¯+ø£s¡Tìe˝…,
ÁbÕø£è‘·(kÕe÷qT´\sTTq) >∑Ts¡Te⁄\+<äT •edü«s¡÷|ü⁄&Óq’ >∑Ts¡Te⁄ $TøÏÿ*
¬ø’e\´ø£\Œ‘·s¡y√
XÊ¢|Tüò ˙j·TT&Ó’ j·TTHêï&ÉT.
>∑Ts¡e' ø£s¡TD≤\j·÷' ˆ
Ç‹ ìπs›X¯düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
<äTs¡¢uÛ≤ Væ≤ »>∑‘·´dæàHé
ìπs›X¯düú\eTT eTT–dæq~.
•yê<Ó’«‘·|üsêj·TD≤' ˆˆ 13`27
ø¬ e’ ˝éTTqT nqTÁ>V∑ ≤æ +#·>*∑ –q ø£\Œ‘·sT¡ e⁄\T, ø£sT¡ D≈£î (<äjT· ≈£î) 40. n<∏ä o\dü+bÕ<äqdüú\yéT
Ä\j·TeTT\T, •yê<Ó’«‘·‘·‘·Ô«|üsêj·TDT\T nsTTq >∑Ts¡Te⁄\T á o\dü+bÕ<äqdüú\eTT
Á|ü|+ü #·eTTq+<äT ìdü‡+<˚V≤ü eTT>± ãVüQ<äTs¡u¢ TÑÛ \T. õC≤„kÕ •e‘·‘·Ô«dü´
ø°åsê_∆]e dæ+<Ûä÷HêyéT o\$T‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆ
düTy˚Ts¡T]e uÛÑ÷uÛÑè‘êyéT ˆ ìπs›X¯´jÓ÷>±<ësê´D≤yéT
Á>∑Vü‰D≤$Te ‹>±à+X¯ó' ‘·<ë«Hé o©‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 13`30
eTD°Hê$Te øödüTÔuÛÑ'ˆˆ 13`28 Ä#ês¡T´\ Á|ü • ø£ å D ˝À •e‘·«eTTqT (|ü]|üPs¡íeTT>±)
‘Ó\TdüTø=qe˝…qqT õC≤„dü (ñ‘·ÿ≥yÓTÆq ø√]ø£)j˚T ªo\eTTµnì
Á<äTe÷D≤$Te uÛÑÁ<äl'
$<ë«+düT\#˚‘· #Ó|Œü ã&çq~. Ä o\eTTqT ø£*–qyê&˚ ªo*µ nì
<˚yêHê$Te X¯+ø£s¡' ˆ
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
>∑Ts¡T' •e' |üs¡' XÊ¢|òüTÀ´
>∑Ts¡÷D≤+ ÁbÕø£è‘ê‘·àHêyéT ˆˆ 13`29 Á|ü|üHêï]ÔVü≤πs <˚y˚
|üs¡e÷‘·àì X¯+ø£πs ˆ
uÛ≤edü´ dæús¡‘êjÓ÷>∑' •e⁄H=ø£ÿìj·T+<˚ Ädüø£ÔyÓTÆq eTqdüT‡qT ø£*–e⁄Hêï&√, yêìH˚

o\$T‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆˆ 13`31 ªo\uÛ≤»qT&Éµì #Ó|ü#·THêïs¡T.
X¯sD¡ ≤>∑‘T· ˝…’ <ä]#˚]q yê] <äT'UeTT\qT ‘=\–+#·T <˚e⁄&ÉT, |ü‹Áe‘êj·÷ j·TNÃ¤\yéT
|üse¡ ÷‘·Tà&ÉT nsTTq X¯+ø£sT¡ ì j·T+<äT ‘·q uÛ≤eqqT düTdæsú e¡ TT#˚dTü ø=qT |ü‹sê>±‘Y Á|üX¯dü´‘˚ ˆ
jÓ÷>∑yT˚ ªo\µeTì $<ë«+düT\T #Ó|ü #·THêïs¡T. ‘·<∏ë •yêqTsêπ>D
o\+ •yÓ’ø£$C≤„qyéT düTo˝À-uÛÑø£Ô ñ#·´‘˚ ˆˆ 13`34
•e<Ûë´HÓ’ø£‘êq‘ê ˆ |ü‹Áe‘êÁd”ÔjÓTTø£ÿ o\eTT |ü‹j·T+<ä* Áù|eT#˚‘· m≥T¢
•eÁbÕ|æÔdüeTT‘·ÿ+sƒê Á|Xü +¯ dæ+|üã&ÉT#·Tqï<√ n≥T\H˚ •e⁄ìô|q’ Tqï nqTsê>∑eTT#˚‘H· ˚ (kÕ<Û≈ä î£ &ÉT)
‘·<√´^ o\yêHé düàè‘·' ˆˆ 13`32 düTo\T&ÉT, nuÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ (•e⁄ì qT+&ç y˚sT¡ #˚jT· &ÜìøÏ M\Tø±ìyê&ÉT) nì
•e⁄H=ø£ÿ&çì >∑T]+∫ e÷Á‘·y˚T ‘Ó\TdüTø=qT≥, •e<Ûë´qeTT #Ó|Œü ã&çHê&ÉT.
q+<äT @ø±Á>∑‘·, •e⁄ì kÕøå±‘·ÿ]+|üCÒdüTø=qT ñ‘·ÿ≥yÓTÆq ø√]ø£qT |ü‹+ $Hê j·T<∏ë Ád”ÔD≤yéT
ø£*–e⁄+&ÉT≥j˚T ªo\+µ nqã&çq~. n≥Te+{Ï o\dü+bÕ<äq≈£î ùdyê-q´dü´ ‘·T >∑s¡ΩD≤ ˆ
Á|üjT· ‹ï+#·Tyê&ÉT ªo\e+‘·T&ÉTµ nqã&É‘ê&ÉT. •e+ $Hê ‘·<∏ë-H˚ćÕ+
•yê<äq´Á‘· $C≤„H˚ ùdyê ì+<ë´ ø£è‘ê‘·àHêyéT ˆˆ 13`35
yÓ’eTTK´+ j·Tdü´ düTdæús¡yéT ˆ Åd”Ô\≈£î ‘·eT |ü‹ùde\T ‘·|üŒ nq´(|ü⁄s¡Twüß\) ùde m≥T¢
‘·<ëdüø£ÔeTH√eè‹Ô' >∑s¡Ω˙j·TyÓ÷ (ì+<ä˙j·TyÓ÷), n≥T\H˚ ø£è‘ê‘·Tà\≈£î (ø£è‘·ø£è‘·T´˝…’q
‘·e÷VüQ' o\uÛ≤»qyéT ˆˆ 13`33 X¯s¡Ddüú\ kÕ<Ûä≈£î\≈£î) •e⁄ì ‘·|üŒ nq´<˚e‘·\ ùde ì+<ä˙j·TeTT
•e⁄ì ‘·|üŒ nq´<˚e‘·\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=qT≥j·T+<äT (ì+<äéTT).
meìøÏ $eTTK‘· (nHêdüø£Ô‘·) dæús¡yÓTÆj·TTqï<√ eT]j·TT me&ÉT
ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹

•eC≤„HÓ’ø£ìwü˜‘ê ˆ l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
o\$T‘·T´#·´‘˚ dü~“¤' lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ X¯sD¡ dü´ #·‘T· ]«<Ûdä \úü Á|dü +ü >√HêeT Á‘j
· ÷Ó <äX'¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
o\yê+düÔ‘·Œs√ eT‘·' ˆˆ 13`36
o\eTT $wüjT· eTTq m+‘· #Ó|Œæ q H˚$T Á|üj÷Ó »qeTT? •eC≤„q z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
l •e⁄ì#˚ ñ|ü < ˚ • +#· ã &ç q dæ < ë∆ + ‘ê>∑ e TeTT˝+<ä T
dü+bÕ<äqeTTq @ø±Á>∑‘ø· *£ – e⁄+&ÉT≥j˚T o\eTì dü‘T· Œs¡Twüß\ eT‘·eTT.
n≥Te+{Ï o\e+‘·T&ÉT •eC≤„q‘·‘Œ· s¡T&Éì #Ó|Œü ã&çHê&ÉT. Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq
•yê‘·àuÀ<ÛÓ’ø£s¡‘·' dæúsêX¯j·T' ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À X¯sD¡ Tì #·‘T· ]«<Ûdä \úü Á|üd+ü >∑eTqT |ü<eä T÷&Ée
•e+ Á|ü|üH√ï »>∑‘êeTBÛX¯yéTˆ |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~.
•yÓ’ø£ìcÕ˜Væ≤‘·o\uÛÑ÷wüD' O
•yÓ’ø£ýêH˚wü Væ≤ ø£<∏ä´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆˆ 13`37
` (e+X¯düúyéT)
•yê‘·àuÀ<Ûìä s¡‘T· &ÉT, »>∑BX¯ó&Óq’ •e⁄q≈£î Á|ü|qü Tï&ÉT, <äè&ÛyÉ TÓ qÆ
uÛ≤eq\Tø£\yê&ÉT, •e⁄ìj·T+<äT @ø±Á>∑ìwüj ˜ T· qT o\eTTqT ÄuÛsÑ D¡ eTT>±
>∑\ X¯sD¡ dü\ú kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ª•yÓ≈’ î£ ´&ÉTµ nì C≤„qT\T #Ó|ü #·THêïs¡T.
Ç‹ o\dü+bÕ<äqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
o\dü+bÕ<äqdüú\+ eTT–dæq~
#·‘·Ts¡›X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 349
#·‘·Ts¡›X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' X¯s¡D≤K´' •y˚HÓ’ø£´ `
|ü<äTHê\Ze |ü]#˚Ã¤<äeTT uÛ≤eHê<Ó’ø£ýêHé uÛÑy˚‘Y ˆˆ 14`2
◊ø£´dü´ #·‘·T]«<Ûädüú\Á|üdü+>∑' lπsDT≈£î\ yê] düe÷<ÛëqeTT
◊≈£î´ì #·‘·T]«<Ûädüú\Á|üdü+>∑eTT z n>∑dTü ´Ô &Ü! ÁbÕD*+>±~ (nqTdü+<Ûëq) jÓ÷>∑eTT e\q
(44 XÀ¢ø£eTT\T) Äq+<ë‹X¯jT· eTTqT nqTuÛ$Ñ +#·T#·T ªX¯sD¡ Tµ&Éì|æ+#·T≈£îqï kÕ<Û≈ä î£ &ÉT
VI. n<∏ä ◊ø£´düú\yéT •e⁄ì‘√ ◊ø£úÛ≤eeTTqT bı+~q|ü⁄&TÉ ª◊≈£î´&ÉTµ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
◊ø£´dü\ú eTT ◊ø£´düú\$T<ä+ Áb˛ø£ÔyéT
#·‘·Tsê∆ eTTì|ü⁄+>∑e ˆ
n>∑düÔ´ ñyê#·
◊ø£é÷#ês¡dü+|ü‹Ô'
‘êeTdü‘ê´>∑dü+ã+<Ûë‘Y @ø£uÛ≤»qy˚Te #· ˆ
ìπs›XÊNÃ¤\‘·düÔ<∏ë ˆ düVü≤uÛÀ»q$T‘˚ćÕyéT
X¯s¡D≤K´dü´ uÛÑ÷jÓ÷-dü´ Áø£e÷\¢ø£åDeTT#·´‘˚ ˆˆ 14`3
ø£<∏äyÓTÆø£´ìs¡÷|üDyéT ˆˆ 14`1 z eTTì|ü⁄+>∑e⁄&Ü! á ◊ø£´dü\ú eTT Hê\T>∑T $<Ûeä TT\T>±
n>∑düTÔ´\ yê] Á|üX¯ï #Ó|üŒã&çq~. n$ es¡Tdü>± ◊ø£´düú\eTT, Ä#ês¡dü+|ü‹Ôdüú\eTT,
z πsDTø£>∑DÒX¯«s¡T&Ü! ‘·yÓ÷>∑TDeTTqT e~*+#·T≈£îì @ø£u≤Û »qdü\ú eTT eT]j·TT düV≤ü uÛÀ»qdü\ú eTT. M{Ï \ø£Då eTT\qT Áø£eTeTT>±
C≤„qìπsX› e¯ TT#˚‘q· T, o˝ dü+bÕ<äqeTT#˚‘q· T ªX¯sD¡ T&ÉTµ nì|æ+#·T≈£îqï ‘Ó*ô|<äqT Ä\øÏ+#·TeTT.
kÕ<Û≈ä î£ &ÉT eTs¡˝≤ ª◊≈£î´&ÉTµ nì m˝≤ ìs¡÷|æ+#·T≈£î+{≤&ÉT? 41. n<∏ä ◊ø£´düú\yéT
lπsDTø£ ñyê#· ◊ø£´düú\eTT
ÁbÕD*+>±~jÓ÷π>q $wüj·÷q+<äø£DÏø± `
düTU≤‹X¯j·Ty˚TsTTyêHé ˆ ì'düŒèôVA ìs¡à˝≤X¯j·T'ˆ
350 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ #·‘·Ts¡›X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 351
•yêq+<äeTVü‰dæ+<ÛäT` ∫<ëq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&Óq’ •e⁄ì‘√ ◊ø£éTTqT (kÕeTs¡d´ü eTTqT)

eT»®Hê<Ó’ø£éTT#·´‘˚ ˆˆ 14`4 bı+~q ◊ø£´düú©j·TkÕ<Ûä≈£î&ÉT e÷j·÷Á|üuÛ≤eeTT‘√ yÓ’uÛÑeeTTqT
dü+‘·]+#·T≈£îqï á »>∑C≤®˝eTTqT (@ e÷Á‘·eTT) |ü]>∑D+Ï #·&TÉ .
ø£Då uÛ+Ñ >∑Ts¡eTT\sTTq (ÁbÕ|ü+∫ø£) $wüj÷· q+<äeTT\ |ü≥¢
ìdüŒèVüQ&Ó’ ìs¡à\eTT˝…q’ dü«#·Ãe¤ TT˝…q’ uÛ≤eq\T (ÄX¯jT· eTT\T)ø£*–q
ÁãVü‰à+&ÉãT<äT“<√<˚“¤<ä`
ªX¯sD¡ T&ÉTµ •yêq+<äeTqT eTVü‰kÕ>∑se¡ TTq eTTqT>∑T≥ e\q ª◊≈£î´&ÉTµ $»è+;Û ‘·‘·Ô«M∫e÷Hé ˆ
nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. e÷j·÷dæ+<ÛäTs¡¢j·T+ j·÷‹
•yÓ’ø£é&Éyêq˝Ò ˆˆ 14`7
ìs¡÷∆‘·eT\dü+ã+<Û√ ÁãVü‰à+&ÉeTT\qT ãT&É>\∑ qT+&ç m–dæ|&ü qç (eTT|üŒ~j·÷s¡T)
ìwüÿ\+ø£eTH√>∑‘·' ˆ ‘·‘«Ô· eTT\qã&ÉT n\$M∫ø£$qT ø£*–q e÷j·÷ düeTTÁ<äeTT •yÓø’ ´£ eTqT
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤y˚q ã&Éu≤–ï˝À \j·TeT>∑T#·Tqï~.
ìs¡÷&Û√ Væ≤ •yÓ’ø£´‘êyéT ˆˆ 14`5 e÷j·÷X¯øÏÔ‹s√<ÛëHê‘Y
(ÄDyê~ Á‹$<Û ä ) eT\ dü + ã+<Û ä e TT\qT (|ü P ]Ô > ±) •y˚ uÛÒ<ä$ø£\ŒHê ˆ
‘=\–+#·T≈£îì, ìwüÿ\+ø£yTÓ qÆ eTqdüT‘√, ª•y√-Vü≤+µ (H˚H˚ •e⁄&ÉqT) Ä‘·àqdüÔ~«HêX‚ ‘·T
nqTuÛ≤eeTT‘√ nqTdü+<ÛëqeTT#˚dTü ≈£îqï kÕ<Û≈ä î£ &ÉT •e⁄ì‘√ dü+|üPs¡yí TÓ qÆ Hê<Ó’«‘ê‹ÿ+∫~wü´‘˚ ˆˆ 14`8
◊ø£éTTqT bı+<äT#·THêï&ÉT.
(•e⁄ì j·T+<ä*) e÷j·÷X¯øÔÏ ‹s√<ÛëqeTT (ne‘·sD¡ eTT)
•y˚HÓ’ø£´+ düe÷|üqï' nsTTq|ü⁄&TÉ Jyê‘·Tàì˝À uÛ<Ò uä ≤Û eeTT(ãT~∆) ñ‘·ŒqïeT>∑TqT. á uÛ<Ò ãä T~∆ì
∫<ëq+<ädü«s¡÷|æD≤ ˆ q•+|üCdÒ Tü ø=qT≥≈£î (‘=\–+#·Tø=qT≥≈£î) n<Ó«’ ‘·u≤Û eeTTø£Hêï (ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ )
q |üX¯´‹ »>∑C≤®\yéT eTs=ø£e÷s¡eZ TT ˝Ò<Tä .
e÷j·÷ø£*Œ‘·yÓ’uÛÑeyéT ˆˆ 14`6 |üX¯ó‘·«+ #· |ü‹‘·«+ #·
e÷j·÷yÓ÷Vü≤$ø£*Œ‘·yéT ˆ
‘·dæàHé Á|ü\j·Te÷|üH˚ï dü+kÕs¡ø±\sêÁ‹düTÔ
ø£' |üX¯ó' ø√ qT yê |ü‹' ˆˆ 14`9 qX‚´<ä<Ó’«‘·uÛ≤qTHê ˆˆ 14`12
|òüTÀs¡dü+kÕs¡düs¡Œdü´ nC≤„qeTqT >±&Ü+<Ûäø±s¡eTTq |ü⁄{Ïº, ø√]ø£\qT sêø£ådü
uÛÒ<äe©àø£XÊsTTq' ˆ ø£è‘·éTT\≈£î bÕ\Œ&çq dü+kÕs¡eTqT ø±fi¯sêÁ‹ n<Ó’«‘·uÛ≤eqeTqT
u≤<Ûäø£+ |üs¡e÷<Ó’«‘·` dü÷s¡T´ì#˚‘· HêX¯qeTT #˚jT· ã&ÉT#·Tqï~.
uÛ≤eHê |üs¡eTÚwü<ÛäyéT ˆˆ 14`10
‘·kÕà<ä<Ó’«‘·uÛ≤edü´
|üXó¯ ‘·«eTT (JeuÛ≤eeTT) |ü‹‘·«eTT(•euÛ≤eeTT) s¬ +&ÉTqT e÷j·÷
yÓ÷Vü≤eTT#˚‘·H˚ ø£*Œ+#·ã&çq$. Ä e÷j·÷yÓ÷Vü≤eTT •e⁄ì˝À
dü<äèXÀ HêdæÔ jÓ÷–HêyéT ˆ
Á|ü\j·TyÓTqÆ |ü⁄&TÉ (\sTT+∫q|ü⁄&TÉ ) |üXó¯ e⁄ mes¡T? |ü‹ mes¡T? (uÛ<Ò eä TT ñbÕjÓ÷ |òüTÀs¡dü+kÕs¡`
‘Ó*j·T<äì uÛ≤eeTT). (•eJe⁄\) uÛ<Ò eä TqT |ü⁄≥˝º À edæ+#·T uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ eTVü‰‘ê|üìeè‘·Ôj˚T ˆˆ 14`13
dü+kÕs¡dsü Œ¡ eTTq≈£î |üse¡ ÷<Ó«’ ‘· (•yê<Ó«’ ‘·) uÛ≤ey˚T dü]jÓTÆ q Wwü<eäÛ TT. n+<äTe\q jÓ÷>∑T(kÕ<Ûä≈£î)\≈£î uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq dü+kÕs¡
uÛÒ<äãT~∆düeTT‘·Œqï` eTVü‰‘ê|üeTTqT (y˚&çì) #·˝≤¢s¡TÃø=qT≥≈£î (‘=\–+#·Tø=qT≥≈£î)
eTVü‰dü+kÕs¡kÕ>∑s¡yéT ˆ n<Ó«’ ‘·u≤Û eeTT‘√ düe÷qyÓTqÆ eTs=ø£ ñbÕj·TeTT (e÷s¡eZ TT) ˝Ò<Tä .
n<Ó’«‘·ãT~›b˛‘˚q n<Ó’«‘·uÛ≤eHêC≤‘·yéT
düeTT‘·Ôs¡‹ <˚•ø£'ˆˆ 14`11 ø£åDe÷Á‘˚-|æ j·T‘·T‡KyéT ˆ
(Je⁄&ÉT y˚sT¡ ` •e⁄&ÉT y˚sT¡ nqT) uÛ<Ò ãä T~∆#‘˚ · ñ‘·ŒqïyÓTqÆ ‘·‘·T‡K+ ø√{Ïeπs¸D
dü+kÕs¡eTqT eTVü‰düeTTÁ<äeTTqT ◊ø£´dü\ú kÕ<Û≈ä î£ &Óq’ <˚•≈£î&ÉT (•yê<Ó«’ ‘·) ÁbÕ|ü´‘˚ HÓ’e uÛÀ–_Û' ˆˆ 14`14
n<Ó«’ ‘·ãT~∆ nqT |ü&eÉ <ë«sê <ä]#˚sT¡ #·THêï&ÉT. ÁbÕ|ü + ∫ø£ $wü j · T dü T UeTT\qT nqTuÛ Ñ $ +#· T yê]øÏ
nC≤„q‹$Ts√Á~ø±Ô n<Ó«’ ‘·u≤Û eHêã\eTT‘√ \_Û+#·T ˇø£ÿ ø£Då ø±\|ü⁄ düTKeTTqT bı+<äT≥≈£î
ø±eTs¡ø£å'ÁøÏj·÷ø£Ø ˆ ˇø£ ø√{Ï dü+e‘·‡s¡eTT\T Á|üsTT‹ï+∫qqT kÕ<Û´ä eTTø±<äT.
∫‘·Ôeè‹Ôdüe÷©q` •yê<Ó’«‘·|ü]C≤„H˚
»>∑‘·' •ejÓ÷–q' ˆ dæú‘˚ dü‹ eTqdæ«HêyéT ˆ
•yêq+<ä|ü]dü÷Œ¤]Ô' ø£s¡àD≤ øÏ+ qT uÛ≤e´+ kÕ´‘Y
eTTøÏÔ]‘·´_ÛBÛj·T‘˚ ˆˆ 14`15 nø£è‘˚q ø£è‘˚q yê ˆˆ 14`17
‘·eT ∫‘·eÔ è‘·T˝Ô ˝À »>∑‘T· qÔ T ©qeTT #˚dTü ≈£îï •ejÓ÷>∑T\≈£î \_Û+#·T eTqdæ«qT\≈£î (*+>∑eTTq+<äT ◊ø£éTsTTq eTqdüT >∑\yês¡\≈£î)
•yêq+<ä|]ü dü÷Œ¤](Ô |ü]|üPs¡Äí q+<äd‹úæ )j˚T eTTøÏÔ nì #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï~. •yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTT düTdæsú y¡ TÓ qÆ |ü⁄&ÉT, nø£è‘·øs£ à¡ \ (#˚jT· ≈£L&Éì <äTwüÿs¡à\)
Ç‹ ◊ø£´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ e\q >±ì ˝Ò<ë ø£è‘·øs£ à¡ \ (#˚jT· e\dæq dü‘ÿ· s¡à\) e\q >±ì m≥Te+{Ï
◊ø£´düú\eTT eTT–dæq~. Á|üjÓ÷»qeTT e⁄+&É<äT.
42. n<∏ä Ä#ês¡dü+|ü‹Ôdüú\yéT X¯+uÛÀπsø£‘·«uÛ≤y˚q
Ä#ês¡dü+|ü‹Ôdüú\eTT düs¡«Á‘· düeT<äs¡Ùq' ˆ
•yÓ’ø£uÛ≤eHê|üqï` ≈£îs¡«qï|æ eTVü‰ø£s¡à
•e‘√« <˚Vü≤yêq|æ ˆ q ‘·‘·Œ¤\eTyê|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ 14`18
<˚•ø√ Væ≤ q *ù|´‘· nìï{≤ n+‘·{≤ düeT<äèwæøº *£ – (|ü⁄D´bÕ|üs÷¡ |üeTT\sTTq)
kÕ«#ê¬s’' dü÷‘·ø±~_Û'ˆˆ 14`16 X¯+uÛTÑ e⁄‘√ ◊ø£úÛ≤eqqT bı+~q ◊ø£´dü©ú j·TT&ÉT m≥Te+{Ï eTVü‰ø£sà¡ \qT
•yÓø’ ´£ (•yê<Ó«’ ‘·) uÛ≤eq‘√ (•e⁄&TÉ , ‘êqT ˇø£ÿfÒ nqï ìX¯Ãj·T Ä#·]+∫qqT yê{Ï |ò*ü ‘·eT‘·ìøÏ n+≥<äT.
C≤„qeTT‘√) •e‘·«eTTqT bı+~q (◊ø£´dü©ú j·T) <˚•≈£î&ÉT <˚V≤ü eTT‘√ e⁄qïqT, düTø£èr <äTwüÿèr yê-|æ
‘·qT #˚jT· T ì‘·´ø£sà¡ \ #˚‘q· T eT]j·TT (»qqèTs¡D` s¡»'` C≤‹`ñ Áu≤Vü≤àD√ yê-+‘·ĆÀ-|æ yê ˆ
∫Ã¤weºü TT\HÓ&)ç dü÷‘·øe£ TT\ #˚‘q· T n+≥ã&É&TÉ . •yÓ’ø£uÛ≤ej·TTø±ÔHêyéT
dü<äèXÀ uÛÑe‹ Á<ÛäTeyéT ˆˆ 14`19
düTø£è‘·T\T (|ü⁄D≤´‘·Tà\T)>±ì, <äTwüÿè‘·T\T (bÕbÕ‘·Tà\T) >±ì, eéVü‰s¡eTT\T ˝Àø£eTTq≈£î (Á|üøè£ ‹øÏ) dü+ã+~Û+∫qy˚ >±ì yê{Ï‘√
Áu≤Vü≤àDT&ÉT >±ì, n+‘·É&ÉT >±ì, •yÓø’ ´£ uÛ≤eq(•yê<Ó«’ ‘·u≤Û eq)qT n‘·ìø¬ ≥Te+{Ï dü+ã+<Ûeä T÷ e⁄+&É<Tä .
bı+~q ◊ø£´dü©ú j·TTq≈£î ìdü‡+X¯jT· eTT>± yês¡+<äs÷¡ düe÷qeTT>±H˚ •eC≤„qdüe÷|üqï`
(ˇπø $<Ûeä TT>±H˚) ø£qã&É‘ês¡T. dæús¡yÓ’sê>∑´\ø£åD' ˆ
dü«ø£s¡àD≤ q *ù|´‘·
esêíÁX¯eTdü<ë#ê¬s’'
|ü<äà|üÁ‘·$Tyê+uÛÑkÕ ˆˆ 14`22
C≤„ìHê+ øÏ+ Á|üjÓ÷»qyéT ˆ
•eC≤„qeTTqT dü+bÕ~+#·T≈£îì dæsú y¡ TÓ qÆ yÓs’ ê>∑´\ø£Då eTT\qT
˝ÖøÏø£düTÔ dü<ë#ês¡' n\es¡#T· ≈£îqï ◊ø£´dü©ú j·TT&ÉT ˙{ÏjT· +<ä* ‘êeTs¡|Pü e⁄e˝… ‘·q ø£sà¡
|òü˝≤uÛ≤y˚-|æ uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 14`20 (|ò\ü eTT)\ e\q *|ü⁄&Ô TÉ ø±&ÉT (Á|üu≤Û $‘·T&ÉT ø±&ÉT.)
(•yÓ’ø£´)C≤„qdü+|üqTï\≈£î Áu≤Vü≤àD≤~ es¡íeTT\e\q>±ì, >∑#·ÃHé ‹wü˜Hé dü«|üHé yê-|æ
ÁãVü≤à#·sê´~ ÄÁX¯eTeTT\e\q>±ì, dü<ë#ês¡eTT\e\q >±ì m≥Te+{Ï C≤Á>∑Hé yê-|æ eTVü‰eT‹' ˆ
Á|üj÷Ó »qeTT e⁄+&É<Tä . nsTTHê ˝ÖøÏøe£ TT˝…q’ (ì‘·´`HÓ$’ T‹Ôø±~) ø£sà¡ \T •eC≤„qdüe÷jÓ÷>±‘Y
m≥Te+{Ï |ò\ü eTT\T ˝Òøb£ ˛sTTHê $~Û+#·ã&çHêsTT. (n+fÒ ø£seÔ¡ éTT>± •e|üPC≤|üs¡' dü<ë ˆˆ 14`23
#Ó|Œü ã&çHêsTT.) eTVü‰eT‹ (◊ø£´dü\ú eTTq+<äTqï) nsTTqyê&ÉT q&ÉT#·T#·Tqïq÷
ìs¡›>∑∆ø£s¡à;»dü´ ì\ã&çqq÷, |ü&ÉT≈£îqïq÷, y˚T\Tø=ìe⁄qïq÷, eT] m≥Te+{Ï
ø±s¡´ìeT>∑Tï&Óq’ q÷ n‘·qT •eC≤„qdüe÷j·TT≈£î&Ô sÉ TTq+<äTq m\¢|ü &ÉT
ìs¡à\C≤„qeVæ≤ïHê ˆ
•e|üPC≤ìs¡‘T· &Ó’ e⁄+{≤&ÉT.
<˚V≤æ e<ë“¤deü ÷qdü´
j·T<ä´‘·ŒX¯´‹ kÕyÓ÷<äyéT
<˚Vü≤j·÷Á‘ê ‘·T ˝ÖøÏø° ˆˆ 14`21
edüTÔ ˝Àπøwüß <˚•ø£' ˆ
ìs¡à\yÓTÆq C≤„Hê–ï˝À ø£s¡à;»eTT\qT <äVæ≤+∫y˚düT≈£îqï
◊ø£´dü©ú j·TT&ÉT (n+<ä]e˝…) <˚V≤ü <Ûë]>± e⁄qïq÷ n‘·&TÉ #˚jT· T ì‘·´<ÓV’ ≤æ ø£ •e<äs¡Ùqdü+|ü‹Ô'
‘·Á‘· ‘·Á‘· eTVü‰‘·àq' ˆˆ 14`24
(◊ø£´dü©ú j·TT&Óq’ ) <˚•≈£î&ÉT á ˝Àø£eTT˝À @ edüTeÔ ⁄qT Áù|eT‘√ kÕ kÕ |üPC≤ eTùV≤X¯dü´
#·÷dæHê Ä edüTeÔ ⁄\˝À eTVü‰‘·Tà&Óq’ n‘·ìøÏ •e<äsÙ¡ q uÛ≤>∑ý˚T ø£\T>∑T düs¡«<ë ‘·<äZ‘ê‘·àHêyéT ˆˆ 14`27
#·T+&ÉTqT. m|ü&É÷ •e‘ê<ë‘·àéTTq+<äT+&ÉT •ejÓ÷>∑T\ #˚w\ºü T (ø£sà¡ \T)
j·T<ä´∫Ã+‘·j·T‘˚ jÓ÷^ nìïj·T÷ eTùV≤X¯ó&Óq’ •e⁄q≈£î #˚jT· T |üP»\T>±H˚ |ü]>∑D+Ï #·ã&É‘êsTT.
eTqkÕ X¯ó<ä∆uÛ≤eq' ˆ Ç‹ Ä#ês¡d+ü |ü‹dÔ \úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
‘·‘·Ô∫Ã¤eeTj·T‘˚«q Ä#ês¡d+ü |ü‹dÔ ˝úü eTT eTT–dæq~.
•e<Ûë´qeTT<ëVü≤è‘·yéT ˆˆ 14`25 43. n<∏ä @ø£uÛ≤»qdüú\yéT
◊ø£´dü\ú eTT q+<ä* jÓ÷– dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ (ìs¡à\yÓTqÆ ) uÛ≤eq‘√ @ø£uÛ≤»qdüú\eTT
‘·q eTqdüTq @ $wüjT· eTT\qT >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫Hê Ä $wüjT· eTT $X¯«+ •eeTj·T+ #˚‹
\ìïj·TT •eeTj·TeTT\sTTq+<äTq Ä ∫+‘·qqT •e<Ûë´qeTìj˚T dü<ë uÛ≤ej·T‘√ ~Ûj·÷ ˆ
uÛ≤$+#·e˝…qT. •yÓ’ø£uÛ≤»Hê‘·à‘ê«‘Y
j·T‹ÿ+∫<ë“¤wæ‘·+ ˝Àπø @ø£uÛ≤»qeTT#·´‘˚ ˆˆ 14`28
ùd«#·Ã¤j·÷ •ejÓ÷–Hê ˆ á $X¯«eT+‘·eTT •eeTj·TeTì ‘·q ãT~∆‘√ ìs¡+‘·se¡ TT
•ek˛ÔÁ‘·$T<ä+ düs¡«yéT uÛ≤$+#·T ◊ø£´dü©ú j·TTq≈£î •e⁄&=ø£ÿ&˚ @¬øø’ £ ÄÁX¯jT· T&Óq’ +<äTq n‘·qT
j·TkÕà‘Y düsê«‘·àø£' •e' ˆˆ 14`26 @ø£u≤Û »qT&ÉTqã&ÉT#·THêï&ÉT.
(uÛ≤»q+ = bÕÁ‘·, •e⁄&ÉT Je⁄&ÉT ˇπø bÕÁ‘· nsTTe⁄Hêïs¡T.
(◊ø£´dü©ú j·T) •ejÓ÷– á ˝Àø£eTTq+<äT ùd«#·Ã>¤ ± (‘·q Ç#·Ã¤ *+¬>≈’ î£ ´&ÉT, $X¯«eTT á s¬ +&É÷ •e⁄ì˝ÀH˚ e⁄qï+<äTq *+¬>≈’ î£ ´&ÉT
Á|üø±s¡eTT) <˚ìì >∑T]+∫ e÷{≤¢&Hç ê n$ nìïj·TT •ek˛ÔÁ‘·eTT˝Ò @ø£u≤Û »qdü*ú nqã&çHê&ÉT).
ne⁄‘êsTT. m+<äTe\qq>± •e⁄&TÉ düsê«‘·à≈£î&ÉT nsTTq+<äTq. dü«dü´ düs¡«dü´ ˝Àø£dü´
j·÷ j·÷ #˚cÕº düeTT‘·ŒHêï •ekÕ´<Ó’«‘·<äs¡ÙHê‘Y ˆ
C≤j·T‘˚ •ejÓ÷–HêyéT ˆ
@ø£u≤Û »qjÓ÷>π q nsTTq|ü&ÉT Ä ◊ø£´dü©ú j·TTìøÏ e÷j·÷eT÷\eTsTTq á $X¯«eTT‘√

Á|ükÕ<Ó’ø£éT‹s¡“¤y˚‘Y ˆˆ 14`29 Á|üj÷Ó »qy˚T$T?
á *+¬>ø’ ´£ dü©ú j·TT&ÉT ‘·qqT, düø\£ $X¯«eTTqT eT]j·TT •e⁄DÏí ∫Á‘·Œø±X¯j·T‘˚ $X¯«yéT
ˇø£ÿ{Ï>±H˚ #·÷&É≥+ e\q ‘·q≈£î dæ~+∆ ∫q @ø£u≤Û »qdæ‹ú qT+&ç ‘·~«Hê HêdæÔ edüTÔ Væ≤ ˆ
Á|ü k Õ<Ó ’ ø £ ´ eT‹ ø£ * –qyê&É e ⁄‘ê&É T . (Á|ü k Õ<ä e TT˝À ◊ø£ ´ eT‹ ∫<˚ø£ìwü̃∫‘êÔHêyéT
ø£*–qyê&Ée⁄‘ê&ÉT).
øÏ+ e÷j·÷|ü]ø£*Œ‘Ó’' ˆˆ 14`32
•y˚ $X¯«$T<ä+ düs¡«yéT #Ó‘’ q· ý˚T á $X¯«eTTq+‘·{˙Ï Á|üø±•+|üCj Ò ·TT#·Tqï~. Ä
•e' düs¡«Á‘· uÛ≤dü‘˚ ˆ #Ó‘’ q· éTT ‘·|Œü @ edüTeÔ ⁄ ndæ‘Ô «· eTTq+<˚ e⁄+&É<Tä . n+<äTe\q
Ä<Ûësê<Û˚j·TuÛ≤y˚q #Ó‘’ H· ê´‘·àø£yTÓ qÆ ∫‘·eÔ TTqT ø£*–q (∫<˚øì£ wü∫˜ ‘·T&Ô q’Ó ) ◊ø£´dü©ú j·TTq≈£î
•edü´ »>∑‘·' dæú‹' ˆˆ 14`30 e÷j·÷ø£*Œ‘·yTÓ qÆ á ÁbÕ|ü+∫ø£ edüTeÔ ⁄\‘√ H˚$T Á|üj÷Ó »qeTT ?
á düeTdü$Ô X¯«eTT •e⁄ì˝À e⁄qï~. •e⁄&ÉT $X¯«eT+‘·{≤ eè‹ÔX¯SH˚´ dü«Vü≤è<äj˚T
Á|üø±•+#·T #·THêï&ÉT. •e⁄&ÉT, »>∑‘T· Ô á s¬ +{Ïø° Ä<Ûës¡`Ä<Ûj
˚ T· uÛ≤e •e©H˚ ìsê≈£î˝Ò ˆ
dü+ã+<ÛäeTTqï~. (•e⁄&ÉT Ä<Ûës¡eTT,»>∑‘·TÔ Ä<Û˚j·TeTT nì
j·T' dü<ë es¡Ô‘˚ jÓ÷^
‘Ó\TdüTø=qe˝…qT).
dü eTTø√Ô HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 14`33
∫<˚ø£uÛ≤»q+ j·Tdü´
(∫‘·)Ô eè‹ÔXS¯ qT´&ÉT (eTs=ø£ eéVü‰s¡eTT ˝Òìyê&ÉT), ìsê≈£î\T&ÉT
∫‘·Ôeè‘˚Ô' •yê‘·àø£yéT ˆ (øå√uÛsÑ V¡ ≤æ ‘·T&ÉT), •e⁄ì j·T+<˚ ©qeTsTTq◊ø£´düú©j·T jÓ÷–, ‘·q
Hêq´‘Y ‘·dü´ øÏy˚T‘˚q Vü≤è<äjT· eTTq+<˚ dü+#·]+#·T#·T eTT≈£î&Ô >É T∑ #·THêï&ÉqTqT≥˝À m≥Te+{Ï
e÷j·÷eT÷˝Òq edüTÔHê ˆˆ 14`31 dü+X¯jT· eTT ˝Ò<Tä .
me] ∫‘·eÔ è‹Ô (eTH√yê´bÕs¡eTT) •yê‘·àø£eT÷ (•edü«s¡÷|üeTT) Ç‹ @ø£uÛ≤»qdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
eT]j·TT ∫<˚øu£ ≤Û »qeT÷ (∫Á<ä÷|üeTTH˚ ÄÁX¯jT· eTT>± ø£*–e⁄+&É≥eTT) @ø£uÛ≤»qdüú\eTT eTT–dæq~.
44. n<∏ä düVü≤uÛÀ»qdüú\yéT nVü≤+ #˚‹ eT‹s¡´dü´

düVü≤uÛÀ»qdüú\eTT HêdüÔ´kÂ $X¯«uÛÀ»ø£' ˆˆ 14`36
>∑Ts√' •edü´ •wü´dü´ Ç‘·&TÉ •e⁄&ÉT, Ç‘·&TÉ >∑Ts¡Te⁄, Ç~ #·sê#·s»¡ >∑‘T· Ô eT]j·TT
dü«dü«s¡÷|ü‘·j·÷ düàè‹' ˆ H˚qT, y˚sT¡ y˚sT¡ nqT uÛ<Ò ãä T~∆ meìj·T+<äT+&ÉTH√ yê&ÉT $X¯«uÛÀ»≈£î&ÉT
düVü≤uÛÀ»qe÷U≤´‘·yéT ø±C≤\&ÉT. (yê&ÉT düV≤ü uÛÀ»qdü*ú ø±&ÉT.)
düs¡«Á>±kÕ‘·àuÛ≤e‘·' ˆˆ 14`34 nVü≤+ uÛÑè‘·´' •e' kÕ«MT
>∑Ts¡Te⁄qT, •e⁄ì eT]j·TT •wüß´ì dü«dü«s¡÷|üeTT>± (‘·q Ä‘·à‘√ •c˛´-Vü≤+ >∑Ts¡Tπse yÓ’ ˆ
n_ÛqïeTT>±) uÛ≤$+∫ düs¡«Á>±kÕ‘·àuÛ≤eeTT‘√ (n+‘·{Ï˙ ø£*|æ Ç‹ j·Tdü´ eT‹sêïdæÔ
Á>∑Væ≤+#·Tdæú‹˝À) ñqï ◊ø£´düú©j·TT&ÉT ªdüVü≤uÛÀ»qT&ÉTµ nì dü #ê<Ó’«‘·|ü<˚ dæú‘·'ˆˆ 14`37
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
H˚qT ùde≈£î&ÉqT, •e⁄&TÉ kÕ«$T, H˚qT •wüß´&ÉqT, n‘·&TÉ >∑Ts¡Te⁄
•e+ $X¯«+ >∑Ts¡T+ kÕøå±‘Y nqT uÛ<Ò ãä T~∆ meìj·T+<äT+&É<√ yê&ÉT n<Ó«’ ‘·kÕú˙j·TT&É>T∑ #·THêï&ÉT.
jÓ÷»j˚Tìï‘·é÷‘·àì ˆ
|üsêVü≤+‘êeTj˚T kÕ«‘·à`
@ø£‘˚«q ∫<ëø±πs
bÕeπø $X¯«uÛ≤dü«‹ ˆ
‘·~<ä+ düVü≤uÛÀ»qyéT ˆˆ 14`35
Ç<ä+‘êVü≤e´ôVAy˚Tq
∫<ëø±s¡s÷¡ |üyTÓ qÆ ‘·q Ä‘·à˝À •e⁄&TÉ , $X¯«eTT eT]j·TT >∑Ts¡Te⁄ $X¯«ôVAMT‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 14`38
ˇø£ÿπs nqT ◊ø£úÛ≤eeTT‘√ qT+&ÉT dæ‹ú j˚T düV≤ü uÛÀ»q dü\ú eTT.
$X¯«Á|üø±X¯øe£ TT, |üsêVü≤+‘· (n+‘·eTT ø£ì|æ+#·ì) s¡÷|üeTT
nj·T+ •y√ >∑Ts¡TXËÌÃwü nsTTq ‘·q Ä‘·à nqT n–ï˝À ªÇ<ä+µ s¡÷|üyTÓ qÆ düs«¡ dü«eTTq÷ ôVAeTeTT
»>∑<˚‘·#·Ãsê#·s¡yéT ˆ #˚j·TT (düeT]Œ+#˚) yê&ÉT ª$X¯«ôVA$Tµ nqã&ÉT#·THêï&ÉT.
nVü≤+ •y√ >∑Ts¡TXÊÃVü≤yéT |üsêø±X¯eTT˝À (düs√«‘·ÿèwüºyÓTÆq Ä»„ nqT ù|s¡T>∑\

nVü≤+ $X¯«+ #·sê#·s¡yéT ˆ Vü≤è<äj÷· ø±X¯eTT˝À) ∫<ëø±s¡eTT‘√ (C≤„qdü«s¡÷|üeTT‘√) Á|üø±•+#·T
j·Tj·÷ $C≤„j·T‘˚ düeT´ø˘ |üse¡ ÷q+<äs÷¡ |ü⁄&Óq’ dü÷s¡T´ì (eTVü‰yÓ\T>∑T)˝À, ‘·q ∫‘·eÔ è‘·T\Ô qT
nDT#·T≈£îqï ◊ø£´düú©j· T Tq≈£ î á $X¯«|ü⁄ Áø£eTdæú‘·T\T>±ì,
|üPsêíVü≤+‘˚‹ kÕ düàè‘ê ˆˆ 14`39
»>∑‘eY éVü‰s¡eTT\T>±ì @M e⁄+&Ée⁄.
H˚H˚ •e⁄&ÉqT, H˚H˚ >∑Ts¡Te⁄qT, H˚H˚ #·sê#·s$¡ X¯«eTTqT, nì
<˚ìe\q #·ø£ÿ>± ‘Ó*j·Tã&ÉT#·Tqï<√ n~j˚T ª|üPsêíVüQ‹µ nì
ìs¡düÔ$X¯«dü+u≤<Û˚
|æ\Teã&ÉT#·Tqï~. ìwüÿ\+πø ∫<ä+ãπs ˆ
uÛ≤ej˚T©¢qe÷‘êàqyéT
Ä<Ûës¡eVü≤Öï ∫Á<ä÷ù| kÕeTs¡dü´dü«uÛ≤e‘·' ˆˆ 14`42
uÛÒ<äC≤‘·+ »>∑<ä∆$' ˆ
düeTdüÔ ÁbÕ|ü+∫ø£u≤<Û\ä qT+&ç $eTT≈£î&Ô q’Ó ◊ø£´dü©ú j·TT&ÉT, ‘·qqT
EôVA‹ C≤„qj·TC≤« j·T' ø£fi+¯ ø£ s¡V≤æ ‘·yTÓ qÆ ∫<ëø±X¯eTT˝À (eTVü‰*+>∑eTT˝À) kÕeTs¡d´ü uÛ≤eeTT‘√
dü CÒ„jÓ÷ $X¯«Vü≤eúÛÑTø˘ ˆˆ 14`40 ©qyÓTqÆ yêì>± uÛ≤$+#·e˝…qT.
∫Á<ä÷|üyÓTÆq Ä‘·à nqT Ä<Ûësê–ï˝À ÁbÕ|ü+∫ø£eTsTTq ôd’cÕ $<ë´ |üsê CÒ„j·÷
uÛ<Ò uä ≤Û eeTqT Vü≤$düT‡qT düeT]Œ+#·Tyê&ÉT ªC≤„qj·T»„BøÏ‘å T· &ÉTµ nì, dü‘êÔq+<äÁ|üø±•˙ ˆ
$X¯«eTqT Vü≤$düT‡qT uÛTÑ õ+#·T($X¯«Vü≤eúÛTÑ ø˘)yê&ÉT nì ‘Ó\TdüTø=qe˝…qT.
eTTøÏÔ]‘·T´#·´‘˚ dü~“¤'
∫<ëø±πs |üsêø±X‚ »>∑H√àVü≤ìe]Ô˙ ˆˆ 14`43
|üs¡e÷q+<äuÛ≤dü«‹ ˆ dü‘`Y ∫‘Y`Äq+<äd«ü s¡÷|üeTTqT Á|üø±•+|üCjÒ ·TT C≤„qeTTH˚
$©q∫‘·ÔeèrÔHêyéT ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ |üsê$<ä´>± ‘Ó*j·Te˝…qT. ÁbÕ|ü+∫ø£ yÓ÷Vü≤eTTqT |ü]Vü≤]+#·T
ø± yê $X¯«Áø£eTdæú‹' ˆˆ 14`41 Ä $<ä´ e\¢H˚ eTTøÏÔ kÕ<Û´ä eTì dü»q® T\T #Ó|ü#·THêïs¡T.
uÛÑø±Ô~<Ûëe÷]Œ‘·<Ûäs¡àjÓ÷>±‘Y
ÁbÕô|’Ôø£uÛ≤e' |üs¡e÷<äT“¤‘˚q ˆ
•y˚q ∫<√«éTeTj˚Tq kÕøå±‘YÓ y ÷ Ó y
yÓ÷ø£åÁ•jÓ÷ uÛ≤»q‘êeTTô|’‹ ˆˆ 14`44
` (Ç+Á<äeÁC≤)
uÛÑø£Ôe÷ùV≤X¯«sê~ düú˝eTT\˝À #Ó|üŒã&çq <Ûäs¡àeTT\qT
(dü<ë#ês¡eTT\qT) Ä#·]+#·T≥ e\q ∫<ëø±X¯s÷¡ |üeTTq yÓ\T>=+<äT
kÕøå±‘·TÔ •e⁄ì˝À |üse¡ ÷<äT“¤‘e· TsTTq ◊ø£úÛ≤eqqT bı+~ yÓ÷ø£då +ü |ü<≈ä î£
@ø√‘·Ôs¡X¯‘·düú˝≤ì
jÓ÷>∑T´&É>T∑ #·THêï&ÉT. *+>∑düú˝≤ì`57
Ç‹ düV≤ü uÛÀ»qdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
düVü≤uÛÀ»qdüú\eTT eTT–dæq~.
z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
q÷{§ø£ÿ düú\eTT\T
•ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ lπsDTø±>∑düÔ´dü+yê<˚ Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj˚T, l•ejÓ÷– *+>∑düú\eTT\T`57
•yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ ª◊ø£´dü´ #·‘T· ]«<Ûdä \úü Á|üd+ü >√µHêeT
#·‘·Ts¡›X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' ˆ
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ª◊≈£î´ì #·‘T· ]«<Ûdä \úü Á|üd+ü >∑µeTqT |ü<Tä Hê\Ze
|ü+#·<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
|ü<äTHÓ’<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT
uÛÑø£Ôdüú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑'
uÛÑø£Ôdüú\eTTq+<ä* qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑eTT
(71 XÀ¢ø£eTT\T)
I. n<∏ä uÛÑø£Ôdüú\yéT
uÛøÑ dÔ£ \úü eTT
lπsDTø£ ñyê#· :
wü{Ÿdüú˝Àø£Ôdü<ë#ês¡ `
dü+|üqïdü´ j·T<∏ëÁø£eTyéT ˆ
*+>∑düú˝≤ì ø£<∏ä´+‘˚
JeqTàøÏÔ|üsêDÏ #· ˆˆ 15`1
lπsDT≈£î\ e#·qeTT
z n>∑d´Ôü eTVü≤Ø¸! n+>∑d\úü eTT(Je⁄)q≈£î dü+ã+~Û+∫q wü{Ÿ
düú\eTT\+<äT #Ó|üŒã&çq dü<ë#ês¡eTTqT #·ø£ÿ>± bÕ{Ï+∫qyêìøÏ
ªJeqTàøÏÔµ |üs¡eTT\sTTq *+>∑düú\eTT\qT es¡Tdü>± $e]+#Ó<äqT
Ä\øÏ+#·TeTT.
370 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ |ü+#·<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 371
n>∑düÔ´ ñyê#· : Ä<Í qedüú˝≤˙Vü≤

uÛÑø±Ô<Ó’´ø±ékÕHêì uÛÑø£Ôdüú\düe÷ÁX¯j·÷‘Y ˆ
wü&ÉTø±Ôì düú˝≤ì #· ˆ ø£<∏ä´+‘˚ >∑TDkÕπsD
*+>∑düú˝≤ì ø±˙Vü≤ Hêe÷H˚ćÕ+ |üè<∏äø˘ X¯èDT ˆˆ 15`4
ø£<∏ä´+‘˚ ø£‹ yê |ü⁄q' ˆˆ 15`2 Bøå±>∑Ts¡Tdüú\+ |üPs¡«yéT
n>∑düTÔ´\ yê] Á|üX¯ï ‘·‘·' •øå±>∑Ts¡Tdüú\yéT ˆ
(n+>∑d˝úü eTTq≈£î #Ó+~q) uÛøÑ dÔ£ \úü eTT‘√ Äs¡+uÛyÑ TÓ Æ ◊ø£´dü\ú eTT‘√ Á|üC≤„>∑Ts¡Tdüú\+ #ê<∏ä
n+‘·eT>∑T Äs¡Tdüú˝eTT\qT MTs¡T (Ç|üŒ{Ï<ëø±) $e]+∫Hês¡T. ÁøÏj·÷*+>∑düú\+ ‘·‘·' ˆˆ 15`5
*+>∑d\úü eTT\T nq>± @$? n$ mìï$<Ûeä TT\T? ‘Ó*j·TCÒj·T>∑\s¡T!
uÛ≤e*+>∑düú\+ #ê<∏ä
lπsDTø£ ñyê#· ` C≤„q*+>∑düú\+ ‘·‘·' ˆ
>∑Tsê«~C≤„qX¯SHê´+‘ê' dü«j·T+ |üs¡+ #·s¡+ #˚‹
uÛÑø±Ô~düú\dü+Á•‘ê' ˆ ‘˚cÕ+ \ø£åDeTT#·´‘˚ ˆˆ 15`6
düú\uÛÒ<ë' Á|üø°s¡Ô´+‘˚ M{Ï˝À (yÓTT<ä{Ï) uÛÑø£Ôdüú˝eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q ‘=$Tà~
|ü+#êX¯‘·‡|üÔ #ê<ÛäTHê ˆˆ 15`3 nyê+‘·sd¡ ˝úü eTT\T yê{Ï >∑TDeTT\T y˚sT¡ y˚sT¡ >± $e]+#·ã&ÉT #·Tqï$.
lπsDT≈£î\ yê] düe÷<ÛëqeTT yê{Ï˝À yÓTT<ä{~Ï ` Bøå±>∑Ts¡Tdü\ú eTT. s¬ +&Ée~ •øå±>∑Ts¡Tdü\ú eTT. eT÷&Ée~
(*+>∑d\úü eTTq+<äTqT) uÛøÑ ±Ô~ (Äs¡T) dü˝ú eTT\qT ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì Á|üC≤„(C≤„q)>∑Ts¡Tdü\ú eTT, Hê\T>∑e~ ÁøÏj÷· *+>∑d\úü eTT. nsTT<äe~
Bøå±>∑Ts¡Tdü\ú eTT‘√ Äs¡+_Û+∫ C≤„qX¯Sq´dü\ú eTT es¡≈î£ >∑\ j·÷ã~j˚T&ÉT uÛ≤e*+>∑d\úü eTT. Äs¡e~ C≤„q*+>∑d\úü eTT. @&Ée~ dü«j·Tdü\ú eTT.
mì$T<äe~ |üsd¡ \úü eTT, ‘=$Tà<äe~ #·sd¡ \úü eTT. M{Ï \ø£Då eTT\T
nyê+‘·sd¡ \úü eTT\T es¡Tdü>± #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï$.
Áø£eTeTT>± #Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï$.
45. n<∏ä Bøå±>∑Ts¡Tdüú\yéT Ä∫H√‹ #· XÊÁkÕÔsêúHé

Bøå±>∑Ts¡Tdüú˝eTT Ä#êπs kÕú|üj·T‘·´\yéT ˆ
Bj·T‘˚ |üs¡eT+ C≤„qyéT dü«j·Te÷#·s¡‘˚ j·TkÕà‘Y
ø°åj·T‘˚ bÕX¯ã+<ÛäqyéT ˆ Ä#ês¡´ùdÔq #√#·´‘˚ ˆˆ 15`9
j·Tj·÷ Bπøå‹ kÕ ‘·kÕýéT (•yê>∑eT)XÊÁdüÔs¡Vü≤kÕ´s¡úeTT\qT #·ø£ÿ>± ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT,
>∑Ts¡TØ›øå±>∑Ts¡T' düàè‘·' ˆˆ 15`7 (Ms¡XË’e<Ûäs¡àeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q) Ä#ês¡eTT\+<äT (•wüß´\qT)
ìjÓ÷–+#·Tyê&ÉT, n+‘˚>±ø£ dü«j·TeTT>± Ä Ä#ês¡eTT\qT Ä#·]+#·Tyê&ÉT
<˚ì#˚‘· |üse¡ TÁX‚wy˜ü TÓ qÆ •eC≤„qeTT Çe«ã&ÉT#·Tqï<√, eT]j·TT
ªÄ#ês¡T´&ÉTµ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
<˚ì#˚‘· (eT˝≤~ e÷j·÷)bÕX¯eTT e\q @s¡Œ&çq ã+<ÛäeTT
‘=\–+#·ã&ÉT#·Tqï<√ n~j˚T Bøå± (Á|üÁøÏj·T). Bøå±Á|üÁøÏj·T˝À Bø£åqT wü&É<Ûë«r‘·jÓ÷π>q
Á|ükÕ~+#·T >∑Ts¡Te⁄ ªBøå±>∑Ts¡Te⁄µ nqã&É‘ê&ÉT. j·T‘·‘˚ j·TdüTÔ <˚•ø£' ˆ
>∑TD≤r‘·+ >∑Tø±s¡+ #· e÷j·÷_∆‘ês¡D√bÕj·T`
s¡÷bÕr‘·+ s¡Tø±s¡ø£yéT ˆ ùV≤‘·T]«X¯«>∑Ts¡T' •e'ˆˆ 15`10
>∑TD≤r‘·eTs¡÷|ü+ #· (esêí<Ûä«, |ü<ë<Ûä«, eT+Á‘ê<Ûä«, uÛÑTeHê<Ûä«, ‘·‘êÔ«<Ûä«,
jÓ÷ <ä<ë´‘Y dü >∑Ts¡T' düàè‘·' ˆˆ 15`8 ø£˝≤<Ûä«eTT\HÓ&ÉT) wü&É<Ûä«eTT\≈£î nr‘·eTsTTq ñbÕj·TeTT\#˚‘·
e÷j·÷eTj·TeTsTTq dü+kÕs¡kÕ>∑s¡rs¡eTT\qT <ë{Ï+#·T≥≈£î
ª>∑Tµø±s¡eTTq≈£î >∑TD≤r‘·T&ÉT nì, ªs¡Tµø±s¡eTTq≈£î s¡÷bÕr‘·T&ÉT Á|üjT· ‹ï+#·T#·THêï&√, n‘·&˚ $X¯«>∑Ts¡Te⁄! n‘·&˚ •e⁄&ÉT.
nì ns¡úeTT. me&ÉT (ÁbÕø£è‘·)>∑TDeTT\ ø£r‘·eTT, (e÷j·÷)
s¡÷|üeTTqø£r‘·eTT, CÀ´‹s¡àj·TeTT, ∫qàj·TeTT nsTTq edüTÔe⁄qT nK+&É+ j˚Tq #Ó’‘·qýéT
Ç#·TÃ#·THêï&√, yê&˚ ª>∑Ts¡Tµeì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. e´»´‘˚ düs¡«edüTÔwüß ˆ
Ä‘·àjÓ÷>∑Á|üuÛ≤y˚q uÀ<Ûäø√-j·T+ düe÷U≤´‘√

dü >∑Ts¡T]«X¯«uÛ≤düø£' ˆˆ 15`11 uÀ<Ûäý˚T‘·~‹ düTŒ¤≥yéT ˆ
‘·q Ä‘·àjÓ÷>∑Á|üuÛ≤eeTT#˚‘· (•e‘ê<ë‘·à´jÓ÷>∑eTT#˚‘·) @ •ùw´ ìj·TT»´‘˚ j˚Tq
<˚•≈£î&ÉT Á|ü|ü+#·eTTq+<ä* düeTdüÔ edüTÔe⁄\j·T+<äTqT nK+&ÉyÓTÆq dü •øå±>∑Ts¡Ts¡T#·´‘˚ ˆˆ 15`13
#Ó’‘·qéTTqT >√#·]+|ü#˚j·TT#·THêï&√, nqTuÛÑ$+|üCÒj·TT#·THêï&√ á >∑Ts¡Te⁄H˚ uÀ<Ûä≈£î&ÉT nHêïs¡T. uÀ~Û+#·ã&˚ •ejÓ÷>∑
n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄qT ª$X¯«uÛ≤dü≈î£ &ÉTµ nì n+{≤s¡T. C≤„qeTTqT uÀ<Û´ä eTT nHêïs¡T. @ uÀ<Û≈ä î£ &ÉT •wüß´ì j·T+<äT (uÀ<Û´ä uÀ<Ûøä £
Ç‹ Bøå±>∑Ts¡Tdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té uÛ≤eeTT‘√) •eC≤„qeTTqT ‘Ó*j·TCÒjT· T#·THêï&√, n‘·&Hç ˚ ª•øå±>∑Ts¡Te⁄µ
Bøå±>∑Ts¡Tdüú˝eTT eTT–dæq~. nHêïs¡T.
46. n<∏ä •øå±>∑Ts¡Tdüú\yéT dü+kÕs¡‹$Ts√Hêà~∏`
•øå±>∑Ts¡Tdüú\eTT X¯s¡#·Ã+Á<äeTØ#·j·T' ˆ
Bøå±>∑Ts¡Ts¡kÂ •øå±` yê#√ j·Tdü´ Á|ües¡Ô+‘˚
ùV≤‘·T' •wü´dü´ uÀ<Ûäø£' ˆ ‘·e÷#ês¡´+ Á|ü#·ø£å‘˚ ˆˆ 15`14
Á|üXÀï‘·Ôs¡Á|üeø±Ô #· meì jÓTTø£ÿ ñ|ü<X˚ y¯ ê≈£éTT\T dü+kÕs¡eTqT n+<Ûøä ±s¡eTTqT
•øå±>∑Ts¡T]rs¡´‘˚ ˆˆ 15`12 ‘=\–+#·T X¯s‘¡ êÿ˝|ü⁄ #·+Á<äøsÏ D¡ eTT \>∑T#·Tqïy√ n≥Te+{Ï yêìì
ªÄ#ês¡T´&ÉTµ nHêïs¡T.
Bøå ± >∑ T s¡ T y˚ •wü ß ´q≈£ î (XÊÁdü Ô ) uÀ<Û ä ≈ £ î &Ó ’ •wü ß ´ì
(dü+<˚V‰ü ‘·àø£eTsTTq) Á|üXï¯ \≈£î (düŒwüyº TÓ qÆ j·TTø£yÔ TÓ qÆ ) düe÷<ÛëqeTT\‘√ <ä<ë‹ j·T' |ü‹C≤„qyéT
(•wü ß ´ì) XÊÁdü Ô • ø£ å D ≈£ î ø±s¡ D yÓ T Æ q +<ä T q ª•øå ± >∑ T s¡ T µ eì »>∑Hêàj·÷ìes¡Ôø£yéT ˆ
|æ\eã&ÉT#·THêï&ÉT. n<Ó’«‘·yêdüH√bÕj·TyéT
‘·e÷#ês¡és¡+ $<äT' ˆˆ 15`15
»>∑Á<ä÷|üyTÓ qÆ e÷j·TqT ‘=\–+#·T |ü‹(•e) C≤„qeTTqT yÓ÷ø£ål]“+ãs¡÷ù|D
eT]j·TT(•yê‘Ó’«‘·) n<Ó«’ ‘· uÛ≤ekÕ<Ûqä ≈£î ñbÕj·TeTTqT ‘Ó*j·TCÒjT· T dü >∑Ts¡Ts¡“¤e‘ês¡ø£' ˆˆ 15`18
>∑Ts¡Te⁄qT Ä#ês¡´ÁX‚wßü &˜ TÉ nHêïs¡T.
me] ñ|ü<˚X¯eTqT ìs¡à\yÓTÆq (X¯ó<ä∆yÓTÆq) n<ä›eTTq+<äT
|üPs¡«|üø£å+ düe÷<ëj·T yÓ÷ø£\å øÏàå ì Á|ü‹_+_+|ü#j ˚ T· T#·THêï&√ n≥Te+{Ï •øå±>∑Ts¡Ty˚ uÛeÑ kÕ>∑se¡ TT
»>∑<˚“¤<ä$ø£\ŒqyéT ˆ qT+&ç ‘·]+|ü#j ˚ T· >∑\düeTs¡T&ú TÉ .
n<Ó’«‘·ø£è‘·dæ<ë∆+‘√
•cÕ´D≤+ Vü≤è<äj·÷˝ÒKýéT
>∑Ts¡Tπswü >∑TD≤~Ûø£' ˆˆ 15`16
Á|ü|+ü #·|⁄ü uÛ<Ò sä ÷¡ |üeTT\sTTq $ø£˝ŒeTT\qT |üPs¡«|üøeå£ TT\T>±
Á|ü<√´‘·j·T‹ j·T' dü«j·TyéT ˆ
#·øÿ£ >± ìs¡÷|æ+∫ (yê{Ïì K+&ç+#·T≥ <ë«sê) •yê<Ó«’ ‘·‘‘· «Ô· eTTqT C≤„qB|æøj£ ÷· -H˚q
dæ<ë∆+‘·eTT>± ìs¡÷|æ+#·T á •øå±>∑Ts¡Te⁄ >∑TDeTT\#˚‘· ÁX‚wßü &˜ TÉ >± >∑Ts¡TD≤ ø£' düyÓ÷ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 15`19
uÛ≤$+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT. •wüß´\ Vü≤è<äjT· ø£eT˝eTT\˝Àì(yê]) ì»s¡÷|üeTT\qT (∫Á‘e· TT\qT)
dü+<˚Vü≤eqdü+<√Vü≤` ‘·q C≤„qB|üeTT‘√ me&ÉT dü«j·TeTT>± Á|øü ±•+|ü#j ˚ T· T#·THêï&√ n≥Te+{Ï
düeTT#˚Ã¤<ä≈£îsƒê]ø± ˆ •øå±>∑Ts¡Te⁄≈î£ ˝Àø£eTT˝À düe÷qT ˝…es¡T+{≤s¡T?
j·T‘·÷‡øÏÔ<Ûësê $eT˝≤ |üs¡e÷<Ó’«‘·$C≤„q
dü >∑Ts¡÷D≤+ •U≤eTDÏ' ˆˆ 15`17 |üs¡eTÚwü~Û<ëq‘·' ˆ
dü+kÕs¡eTqT dü+<˚V≤ü düeT÷Vü≤eTT\ ø±s¡&$É ì q]øÏyj ˚ T· T dü+kÕs¡s√>∑ìsêàB∏
>=&É*¶ e+{Ï (|ü<Tä HÓq’ ) ìs¡à\yÓTqÆ yêÁø£ŒyêVü≤yÓTe]øÏ >∑\<√, n≥Te+{Ï <˚•ø£' πøq \uÛÑ´‘˚ ˆˆ 15`20
•øå±>∑Ts¡Te⁄ >∑Ts¡Te⁄\˝ÀH˚ •U≤eTDÏe+{Ïyê&ÉT.
|üse¡ ÷(•yê)<Ó«’ ‘· $C≤„qeTqT ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ Wwü<eäÛ TTì#·TÃ≥ <ë«sê
j·T‘·÷‡øÏÔ<äs¡ŒD≤uÛÀπ> dü+kÕs¡ s√>∑eTTqT ìs¡÷à\eTTqTCÒjT· T ñ|ü<X˚ ≈¯ î£ &ÉT me]øÏ \_ÛkÕÔ&TÉ ?
ìs¡à˝Ò <äèX¯´‘˚ dü<ë ˆ
(X¯øÏÔbÕ‘ê‘·àø£yÓTÆq kÕ‹«ø£uÛ≤edü+|üqTï\≈£î e÷Á‘·y˚T Ç≥Te+{Ï ‘=\–+∫, $ø±s¡sV¡ ≤æ ‘·yTÓ qÆ ∫<ä+ãs¡Tì (∫<ëø±X¯‘‘· «Ô· dü«s¡÷|ü⁄ì) (‘·q≈£î
>∑Ts¡Te⁄\_Û+#·Tqì ‘ê‘·Œs¡éTT). ‘êqT) kÕøå±‘·ÿ]+|ü#d˚ Tü ø=Hêï&√ n‘·&˚ ªC≤„q>∑Ts¡Te⁄µ nqã&É‘ê&ÉT.
Ç‹ •øå±>∑Ts¡Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ø£\+ø£yêqkÂ #·+Á<ä'
•øå±>∑Ts¡Tdüú\eTT eTT–dæq~. ø£åj·Teè~∆|ü]|ü⁄¢‘·' ˆ
47. n<∏ä (Á|üC≤„) C≤„q>∑Ts¡Tdüú\yéT ìwüÿ\+ø£dæú‘√ C≤„q`
(Á|üC≤„) C≤„q>∑Ts¡Tdüú\eTT #·+Á<äe÷ ì]«ø±s¡yêHé ˆˆ 15`23
ñ|ü<˚c˛º|ü<˚XÊHêyéT Äø±X¯eTTq+<ä* #·+Á<äT&ÉT ø£\+ø£eTTqT (eT#·ÃqT), ‘·sT¡ >∑T<ä\,
dü+X¯j·T#˚Ã¤<äø±s¡ø£' ˆ ô|s¡T>∑T<ä\ nqT $ø±s¡eTT\qT ø£*– e⁄Hêï&ÉT. ø±ì á C≤„q (>∑Ts¡T)
düeT´ø˘C≤„qÁ|ü<ä' kÕøå±‘Y #·+Á<äT&ÉT ìwüÿ\+≈£î&ÉT eT]j·TT ì]«ø±s¡T&ÉT nsTTj·TTHêï&ÉT.
@wü C≤„q>∑Ts¡T' düàè‘·' ˆˆ 15`21 bÕs¡Ù«düú‹$Ts¡+ Vü≤+‹
(n+‘·sês¡eú TT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï) XÊÅdeÔü TT\qT ñ|ü<•˚ +#·Tyê&ÉT, Á|üBb˛ eTDÏì]à‘·' ˆ
(•wüß´ì eTqdüT˝Àì) dü+X¯jT· eTT\qT düeT÷\eTT>± ‘=\–+#·Tyê&ÉT, düs¡«>±$T ‘·yÓ÷ Vü≤+‹
düeT´ø˘ (•e) C≤„qeTTqT ø£*–+#·Tyê&ÉT C≤„q>∑Ts¡Te⁄µ nì #Ó|Œü ã&çHê&ÉT. uÀ<ÛäBb˛ ìs¡+≈£îX¯' ˆˆ 15`24
ìs¡düÔ$X¯«dü+uÛÒ<äyéT eTDT\‘√ ‘·j÷· s¡T#˚dqæ B|üeTT düMT|üeTTq+<äTqï Nø£{ìÏ
ì]«ø±s¡+ ∫<ä+ãs¡yéT ˆ (e÷Á‘·yT˚ ) HêX¯qeTT #˚jT· T#·Tqï~. nsTT‘˚ ìs¡+≈£îX¯(n|ü]∫Ã¤qï)yÓTqÆ
kÕøå±‘·ÿs√‹ jÓ÷ j·TTø±Ô´ uÀ<Û(ä Hê)B|üeTT (•eC≤„qB|üeTT) n+‘·{≤ yê´|æ+∫e⁄qï ‘·eTdüT‡qT
dü C≤„q>∑Ts¡Ts¡T#·´‘˚ ˆˆ 15`22 (nC≤„qeTTqT) HêX¯qeTT #˚jT· T#·Tqï~.
@ >∑Ts¡Te⁄ j·TTøÏÔ (•yê<Ó«’ ‘·XÊÁdüeÔ TT q+<äT|üj÷Ó –+∫q j·TTøÏÔ düsê«s¡úkÕ<Ûäø£C≤„q `
Á|üe÷DeTT\‘√, kÕ«qTuÛÑeeTT)‘√ »>∑‘·TÔq+<ä* uÛÒ<äuÛ≤eeTTqT $X‚cÕ<˚X¯‘·‘·Œs¡' ˆ
C≤„Hê#ês¡´' düeTkÕÔHêyéT dü÷s¡T´&Éì ø=ìj·÷&Éã&çHê&ÉT. ãVæ≤s¡+>∑eTTq+<äT, n+‘·s¡+>∑eTT

nqTÁ>∑Vü≤ø£s¡' •e' ˆˆ 15`25 q+<ä T qï nC≤„ q eTTqT ‘=\–+#· T yêìì dü s ¡ « yê´|ü ≈ £ î &Ó ’ q
ªñ|ü<X˚ u¯ ≤Û düÿs¡Tµ&Éì ù|s=ÿHêï&ÉT.
dü s ê«s¡ ú k Õ<Û ä ø £ y Ó T Æ q (uÛ Ñ T øÏ Ô e TTøÏ Ô Á |ü < ëj· T ø£ y Ó T Æ q ) C≤„ q
$X‚wüeTTqT(•yê<Ó’«‘·C≤„qeTTqT) ñ|ü<˚•+#·T≥˝À ìeT>∑Tï&Ó’ ø£{≤ø£å˝ÒX¯e÷Á‘˚D
eTTeTT≈£åîe⁄\+<ä]˙ nqTÁ>∑Væ≤+#·T C≤„Hê#ês¡T´&ÉT kÕøå±‘·TÔ •e⁄&˚ $Hê <Ûë´Hê~ø£\ŒqyéT ˆ
(nsTTe⁄Hêï&ÉT). •e‘·«+ uÛ≤ej˚T<ä´Á‘·
ø£{≤ø£å#·+Á<äe÷ j·Tdü´ dü y˚<ä' XÊ+uÛÑy√ eT‘·' ˆˆ 15`28
C≤„qkÕ>∑s¡es¡∆q' ˆ <Ûë´q<Ûës¡D≤<äT(ncÕº+>∑j÷Ó >∑eTT)\ nuÛ≤´düeTT˝ÒøH£ ˚ (πøe\eTT
dü+kÕs¡‹$Ts¡#˚Ã¤B >∑Ts¡Te⁄\) ø£èbÕø£{≤ø£å e÷Á‘·eTTqH˚ •wüß´ìj·T+<äT •e‘·«eTTqqTÁ>∑V≤æ +#·T
Á|üÁøÏj·T ªXÊ+uÛeÑ (C≤„q)eTTµ nì |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
dü >∑Ts¡TsYC≤„qbÕs¡>∑' ˆˆ 15`26
•ey˚<Ûäø£πs C≤„H˚
@ >∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ ø£èbÕø£{≤ø£åeTqT #·+Á<äT&ÉT •wüß´ì
<ä‘˚Ô j˚Tq düTìs¡à˝Ò ˆ
C≤„qkÕ>∑se¡ TTqT ñbıŒ+–+|ü#j ˚ T· T#·THêï&√, n˝≤π> dü+kÕs¡|⁄ü Nø£≥q¢ T
bÕs¡Á<√\T#·THêï&√ n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ C≤„qbÕs¡+>∑‘T· &Ée⁄‘ê&ÉT.
JeqTàø√Ô uÛÑy˚∫Ã¤wü´'
dü >∑Ts¡TsYC≤„qkÕ>∑s¡' ˆˆ 15`29
ãVæ≤dæÔ$Ts¡$#˚Ã¤‘êÔ •wüß´ìj·T+<äT ª•ey˚<qäÛ qTµ düe÷y˚Xe¯ TTH=qs¡TÃ ìs¡à\C≤„qeTT
uÛ≤qTπswü Á|üø°]Ô‘·' ˆ @ >∑Ts¡Te⁄ qT+&ç bı+~qyÓ+≥H˚ •wüß´&ÉT ªJeqTà≈£îÔµ&É>T∑ #·THêï&√
ãVæ≤s¡+‘·düÔeTX‚Ã¤B n≥Te+{Ï(C≤„q)>∑Ts¡Te⁄ ì»eTT>± C≤„qkÕ>∑sT¡ &˚(nsTTe⁄Hêï&ÉT).
$uÛÑTπs›•ø£uÛ≤düÿs¡' ˆˆ 15`27 Ç‹ (Á|üC≤„) C≤„q>∑Ts¡Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
ãVæ≤s¡+>∑eTTq+<äT ø£+{ÏøÏ ø£ì|æ+#·T Nø£{ìÏ ‘=\–+∫qyê&ÉT C≤„q>∑Ts¡Tdüú\eTT eTT–dæq~.
48. n<∏ä ÁøÏj·÷*+>∑düú\yéT ‘·kÕà‘Y ‘·‘·÷Œ»Hê<˚e

ÁøÏj·÷*+>∑düú\eTT düs¡«ø£s¡à|òü˝À<äj·T' ˆˆ 15`32
>∑Ts√]«C≤„qjÓ÷π>q |üs¡+CÀ´‹dü«s¡÷|üeTTqT bı+~q πøe\ |üs¡ÁãVü≤ày˚T
ÁøÏj·÷ j·TÁ‘· $©j·T‘˚ ˆ (Çwü)º *+>∑yTÓ j
Æ T· Tqï~. n+<äTe\q n≥Te+{Ï *+>∑eTTHêsê~Û+#·T≥
‘·Á‹ÿj·÷*+>∑e÷U≤´‘·yéT e\qH˚ düs«¡ ø£sà¡ \T dæ~ì∆ bı+<äT#·Tqï$.
dü¬s’«sê>∑eTbÕs¡¬>’' ˆˆ 15`30
|ü]‘·´»´ ÁøÏj·÷' düsê«
C≤„q>∑Ts¡Te⁄ <ë«sê \_Û+∫q (nqTuÛyÑ ê‘·àø£yTÓ qÆ ) C≤„qdü+ã+<Ûeä TT *+>∑|üPC…’ø£‘·‘·Œsê' ˆ
#˚‘· @ *+>∑eTTq+<äT düeTdüÁÔ øÏjT· \T $\j·TyÓTT+<äT#·Tqïy√ n≥Te+{Ï es¡Ô+‘˚ jÓ÷–q' düπs«
*+>∑eTTqT •yê>∑eTbÕs¡+>∑‘T· ˝…q’ •yê#ês¡T´\+<äTs¡÷ ªÁøÏj÷· *+>∑µeTì
‘·kÕà*¢+>∑+ $•wü´‘˚ ˆˆ 15`33
#Ó|ü #·THêïs¡T.
n+<äTe\qH˚ (•e)jÓ÷>∑T\+<äs÷¡ Ç‘·se¡ TT˝…q’ (j·÷>±~)
|üsêq+<ä∫<ëø±s¡yéT düeTdüÁÔ øÏjT· \qT e<ä*ô|{Ï,º (•e)*+>∑|Pü »qT e÷Á‘·yT˚ Ä#·]+#·T#·THêïs¡T.
|üs¡ÁãôV’≤àe πøe\yéT ˆ n+<äTe\q (yê] |üP»\q+<äTø=qT) *+>∑eTT düs√«‘·ÿèwüyº TÓ qÆ ~.
*+>∑+ düÁ<ä÷|ü‘ê|üqïyéT j·TC≤„<äj·T' ÁøÏj·÷' düsê«
\ø£å´‘˚ $X¯«dæ<ä∆j˚T ˆˆ 15`31 *+>∑|üPC≤+X¯dü$Tà‘ê' ˆ
|üse¡ ÷q+<äd«ü s¡÷|üeTT, ∫Á<ä÷|üeTT nsTTq øπ e\ |üs¡ÁãVü≤ày˚T Ç‹ j·T‘·÷Œ»´‘˚ dæ<Ó’∆'
$X¯«eTTq+<ä* düeTdüÔ düÁ‹ÿj·T\dü+dæ~∆¬ø’ düÁ<ä÷|üeTTqT <Ûä]+∫ ‘·‘YÁøÏj·÷*+>∑eTT#·´‘˚ ˆˆ 15`34
Çwü*º +>∑s÷¡ |üeTT˝À ˇø£ ∫Vü≤ïeTT>± n_Ûe´ø£yÔ TÓ j
Æ T· Tqï~.
Çwü*º +>∑|Pü C <ë«sê ÁbÕ|æ+Ô #·T |ò\ü eTT˝À j·T»„j÷· >±~ Ç‘·s¡
*+>∑y˚Te |üs¡+ CÀ´‹' düeTdüÁÔ øÏjT· \e\q dæ~+∆ #·T |ò\ü eTT øπ e\+ ˇø£ n+X¯ e÷Á‘·yT˚ . Bìì
uÛÑe‹ ÁãVü≤à πøe\yéT ˆ
‘Ó\TdüT≈£îqï •ejÓ÷>∑d<æ Tä \∆ #˚‘· @ *+>∑eTT |üPõ+|üã&ÉT#·Tqï<√ n~j˚T 49. n<∏ä uÛ≤e*+>∑düú\yéT
ªÁøÏj÷· *+>∑µ eTqã&ÉT#·Tqï~. uÛ≤e*+>∑düú\eTT
øÏ+ j·TC…’„s¡–ïôVAÁ‘ê<Ó’´' ÁøÏj·÷ j·T<∏ë \j·T+ ÁbÕbÕÔ
øÏ+ ‘·b˛_ÛX¯Ã <äTX¯Ã¬s’' ˆ ‘·<∏ë uÛ≤y√-|æ ©j·T‘˚ ˆ
*+>±s¡Ãqs¡‹s¡´dü´ j·TÁ‘· ‘·<˚›•¬ø’s¡Tø£ÔyéT
dü dæ<ä∆' düs¡«ø£s¡àdüT ˆˆ 15`35 uÛ≤e*+>∑$T‹ düTŒ¤≥yéT ˆˆ 15`37
ÁøÏj÷· *+>∑|Pü »˝À ÄdüøÔÏ >∑\yê&ÉT #˚jT· T düs«¡ ø£sà¡ \≈£î |ò\ü eTT (Ç+‘·≈î£ eTT+<äT #Ó|Œæ q≥Tº) düeTdüÁÔ øÏjT· \T \j·TeTTqT bı+~qfÒ,º
yÓ+≥H˚ dæ~+∆ #·T#·Tqï~. n≥Te+{ÏyêìøÏ n–ïôVAÁ‘ê~ j·T»„øs£ à¡ \ e\q @ *+>∑eTTq+<äT uÛ≤eeTT ≈£L&Ü \j·TeT>∑T#·Tqï<√ n~j˚T
>±ì, ø£wkºü Õ<Û´ä eTT˝…q’ ‘·|dü Tü ‡ e\q >±ì @$T Á|üj÷Ó »qeTT? ªuÛ≤e*+>∑µ(ÁbÕD*+>∑)eTì <˚•≈£î\T (Ms¡Xe’Ë Ä#ês¡T´\T) düŒwüeº TT>±
ÁãVü≤à$cÕí«<äj·T' düπs« ù|s=ÿqT#·THêïs¡T.
$ãT<Ûë *+>∑e÷Á•‘ê' ˆ uÛ≤y˚q >∑èVü≤´‘˚ <˚y√
dæ<ë∆' dü«dü«|ü<˚ uÛ≤+‹ uÛÑ>∑yêHé |üs¡eT' •e' ˆ
»>∑‘·Ô+Á‘ê~Ûø±]D' ˆˆ 15`36 øÏ+ ‘˚q ÁøÏj·T‘˚ ‘·dü´
$X¯«düèwæÁº |üÁøÏjT· ˝À $$<Ûä ø±s¡´ø£˝≤|üeTT\≈£î n~Ûø±s¡T˝…q’ ÁãVü≤à, ì‘·´|üPs√í Væ≤ dü düàè‘·' ˆˆ 15`38
$wüßeí ⁄ yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\T *+>∑|Pü C≤dü≈î£ \Ô sTTq+<äTqH˚ ‘·eT ‘·eT |ü<eä ⁄\ (wü&ÉTZD…ÆX¯«s¡´ dü+|üqTï&Ó’q) uÛÑ>∑e+‘·T&ÉsTTq |üs¡eT•e⁄&ÉT,
ø±s¡´ìs¡«Vü≤DdüeTs¡‘ú q· T ø£*– e⁄+≥THêïs¡T. uÛ ≤ eeTT #˚ ‘ · H ˚ (|ü ] |ü P s¡ í y Ó T Æ q •yê‘· à ø£ e è‹Ô e\qH˚ )
Ç‹ ÁøÏj÷· *+>∑d\úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ Á>∑Væ≤+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT. n≥Te+{Ï ì‘·´|ü]|üPs¡Tí&ÉsTTqyêìøÏ
ÁøÏj÷· *+>∑d\úü eTT eTT–dæq~. ÁøÏj·T\‘√ @$T Á|üjÓ÷»qeTT?
nK+&É|üs¡e÷q+<ä |üP»j˚T<é uÛ≤e|ü⁄ôw’Œ'

uÀ<Ûäs¡÷|ü' |üs¡' •e' ˆ jÓ÷ uÛ≤e*+^‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 15`41
uÛÑø±ÔHêeTT|ü#êπsD Ç‘·se¡ TT˝…q’ u≤Vü≤´*+>∑eTT\qT (Çwü*º +>∑eTT‘·|Œü ) e<ä*,
uÛ≤ejÓ÷>±‘Y Á|üd”<ä‹ ˆˆ 15`39 ∫*¢+>∑eTTqT eTqdüT˝À düà]+#·T#·T uÛ≤e|ü⁄wüŒeTT\‘√ |üPõ+#·Tyê&ÉT
ªuÛ≤e*+–µ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
nK+&ÉT&ÉT (n|ü]∫Ã¤qTï&ÉT), |üse¡ ÷q+<äd«ü s¡÷|ü⁄&TÉ , uÀ<Ûä s¡÷|ü⁄&TÉ
(∫Á<ä÷|ü⁄&TÉ ) nsTTq Ä |üse¡ T•e⁄&TÉ uÛ≈Ñ î£ \Ô T uÛ≤eHê‘·àø£eTT>± #˚jT· T ñ eT÷˝≤<Ûëπs-<∏äyê ∫‘˚Ô
|ü#ês¡eTT\≈£î Á|üdqü Tï&É>T∑ #·THêï&ÉT. ÁuÛÑ÷eT<Û˚´ yê düTìs¡à\yéT ˆ
BbÕø±s¡+ j·T»Hé *+>∑yéT
eTè∫Ã¤˝≤$Væ≤‘ê*¢+>±‘Y uÛ≤eÁ<äyÓ’´' dü jÓ÷>∑yêHé ˆˆ 15`42
uÛ≤e*+>∑+ $•wü´‘˚ ˆ
‘·q eT÷˝≤<Ûës¡(#·Áøe£ TT)q>±ì, ∫‘·eÔ TTq (Vü≤è<äjT· uÛ≤>∑eTTq+<ä*
ìs¡düÔdüs¡«<√wü‘ê«‘Y nHêVü≤‘·#Á· ø£eTTq) >±ì, ˝Ò<ë ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTTq (ÄC≤„#Á· ø£eTT q+<äT)
C≤„qe÷s¡ZÁ|üy˚X¯Hê‘Y ˆˆ 15`40 >±ì,n‘·´+‘· ìs¡à\yÓTqÆ BbÕø±s¡|⁄ü *+>∑eTTqT uÛ≤eÁ<äeéTT\‘√
eT{Ï,º •\\ e+{Ï u≤Vü≤´|ü<ës¡eú TT\‘√ ‘·j÷· s¡T#˚jT· ã&çq |üPõ+#·Tyê&ÉT (•e)jÓ÷– nqã&ÉT#·THêï&ÉT.
*+>∑eTT\ø£qïqT uÛ≤e*+>∑eTT (ÁbÕD*+>∑eTT) $\ø£åDyÓTÆq~. kÕ«qTuÛÑ÷‹Á|üe÷DÒq
m+<äTe\qq>± n~ düs¡«<√wüs¡Væ≤‘·yÓTÆ C≤„qe÷s¡ZÁ|üy˚X¯eTTq≈£î CÀ´‹]¢+π>q dü+j·TT‘·' ˆ
düV≤ü ø£]+#·T#·Tqï~. •˝≤eTè<ë›s¡Tdü+uÛÑ÷‘·yéT
$Vü‰j·T u≤Vü≤´*+>±ì q *+>∑+ |üP»j·T‘·´kÂ ˆˆ 15`43
∫*¢+>∑+ eTqdæ düàs¡Hé ˆ kÕ«qTuÛ÷Ñ ‹ (•e⁄&˚ H˚qqTï nqTuÛyÑ ê‘·àø£yTÓ qÆ ) Á|üe÷DeTT‘√
CÀ´‹]¢+>∑eTTq ©qyÓTqÆ yê&ÉT, eT{Ï,º sêsTT, ø=j·T´\‘√ ‘·j÷· s¡sTTq
(u≤Vü≤´) *+>∑eTT\qT (Çwü*º +>∑eTTqT ‘·|Œü ) |üPõ+#·&TÉ . Ä uÛ≤e*+>∑eTTqT C≤„|üø£eTTq≈£î ‘Ó#·TÃ C≤„qeTT mø£ÿ&É
dü+|üPs¡eí TT>± \j·TeT>∑T#·Tqï<√, <ëìH˚ •e‘·‘«Ô· ø√$<äT\T ªC≤„q*+>∑µeTì
ÁøÏj·÷s¡÷bÕ ‘·T j·÷ |üPC≤
|æ\T#·T#·THêïs¡T.
kÕ CÒ„j·÷ dü«\Œdü+$<ëyéT ˆˆ
Ä+‘·sê uÛ≤e|üPC≤ ‘·T Á‹eT÷]ÔuÛÒ<äìs¡Tàø£ÔyéT
•edü´ C≤„ìHê+ eT‘ê ˆˆ 15`44 Á‹>∑TD≤r‘·yÓ’uÛÑeyéT ˆ
(u≤ôVA´|ü#êsê~) ÁøÏjT· \‘√ #˚jT· T |üP» n\ŒC≤„qT\≈£î
ÁãVü≤à j·T<√“<Ûä´‘˚ ‘·‘·TÔ
$~Û+∫q<äì ‘Ó\TdüTø=qe˝…qT. nsTT‘˚ n+‘·s+¡ >∑eTT˝À •e⁄ìøÏ #˚jT· T C≤„q*+>∑eTT<ëVü≤è‘·yéT ˆˆ 15`46
uÛ≤e|üP» C≤„qT(•yê<Ó«’ ‘·C≤„qT)\≈£î $~Û+#·ã&çq<äµì ‘Ó*j·Te˝…qT. ÁãVü≤à, $wüßíe⁄, s¡TÁ<äT\qT eT÷]ÔuÛÒ<äeTT\T ˝Òq{Ïº~
(Çwü*º +>∑|Pü »qT #˚d÷ü Ô uÛ≤e*+>∑eTTyÓ|’ ⁄ü |üj·Tì+∫q|ü&˚ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT (nK+&ÉyTÓ qÆ ~), dü‘«Ô· eTT, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nqT eT÷&ÉT >∑TDeTT\≈£î
|üPs¡Cí ≤„ì ne⁄‘ê&ÉT). nr‘·yÓTÆq yÓ ’ u Û Ñ e eTT >∑ * –q~ nsTTq @ |üs¡ÁãVü≤à‘·‘·Ô«eTT
Ç‹ uÛ≤e*+>∑düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ uÀ~Û+#·ã&ÉT#·Tqï<√, n~j˚T ªC≤„q*+>∑µeTì #Ó|Œü ã&çq~.
uÛ≤e*+>∑düú\eTT eTT–dæq~. dü÷ú˝Ò ÁøÏj·÷düe÷|ü‹Ô'
50. n<∏ä C≤„q*+>∑düú\yéT dü÷πøåà uÛ≤edü´ dü+uÛÑe' ˆ
C≤„q*+>∑düú\eTT dü÷ú\dü÷ø£åà|ü<ër‘˚
‘·<ë“¤eC≤„|üø£C≤„qyéT C≤„qy˚Te |üsê‘·àì ˆˆ 15`47
\j·T+ j·TÁ‘· düeTX¯óï‘˚ ˆ |üsê‘·Œs¡‘s· y¡ TÓ qÆ Ä C≤„q*+>∑yT˚ dü÷\ú s¡÷|üeTT˝À Çwü*º +>∑
‘·C≤® „q*+>∑e÷U≤´‘·yéT yÓTqÆ +<äTq nø£ÿ&É ÁøÏj÷· s¡÷|üyTÓ qÆ |üP»\#˚‘· n]Ã+#·ã&ÉT#·Tqï~.
n<˚*+>∑eTT dü÷ø£àå s¡÷|üeTT˝À uÛ≤e*+>∑ (ÁbÕD*+>∑)yÓTqÆ +<äTq nø£ÿ&É
•e‘·‘êÔ«s¡úø√$<Ó’' ˆˆ 15`45
uÛ≤eHê‘·àø£yÓTÆq Á<äeéTT\‘√ n]Ã+#·ã&ÉT#·Tqï~. dü÷ú\, dü÷ø£åà
(*+>∑)eTT\ø£qïqT nr‘·eTT, |üsê‘·Œs¡eTT nsTTq C≤„q*+>∑(‘·è|æ*Ô +>∑) nK+&ÉC≤„qs¡÷|ü‘·«yéT
eTTqT C≤„qeTT #˚‘H· ˚ n]Ã+#·e˝…qT. jÓ÷ uÛÑCÒqTàø£Ô @e dü' ˆˆ 15`50
ø£*Œ‘êì Væ≤ s¡÷bÕDÏ eTT+<äT #Ó|æŒq≥T\ Çwüº*+>∑eTTq≈£î #˚j·TT u≤Vü≤´
dü÷ú˝≤ì |üs¡e÷‘·àq'ˆ ÁøÏj÷· s¡÷|üyTÓ qÆ |üPCqT, ÁbÕD*+>∑eTTq≈£î #˚jT· T <Ûë´qs¡÷|üyTÓ qÆ
dü÷øå±àD´|æ #· ‘Ó’' øÏ+ yê e÷qdæø|£ Pü »qT ≈£L&Ü |ü]‘·´õ+∫, me&ÉT nK+&ÉC≤„q s¡÷|üyTÓ qÆ
|üs¡uÀ<Ûä+ düe÷#·πs‘Y ˆˆ 15`48 ‘·è|æ*Ô +>∑eTTqT |üPõ+#·T#·THêï&√ yê&˚ eTT≈£î&Ô TÉ .
|üse¡ ÷‘·Tàì dü÷\ú eT]j·TT dü÷ø£àå s¡÷|üeTT\T ø£*Œ‘·eTT\T. Ç‹ C≤„q*+>∑düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
eTTeTT≈£îå e⁄˝…q’ yê]øÏ ø£*Œ‘·eTT\sTTqyê{Ï˝À Á|üj÷Ó »qeTT ˝Òq+<äTq C≤„q*+>∑düú\eTT eTT–dæq~.
|üsu¡ À<Ûsä ÷¡ |üyTÓ qÆ ‘·è|æ(Ô C≤„q)*+>∑yT˚ |üse¡ TÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~>± ‘Ó*j·Te˝…qT. 51. n<∏ä dü«j·Tdüú\yéT
|üsê‘·Œs¡+ ‘·T j·T<é ÁãVü≤à dü«j·Tdüú\eTT
|üs¡e÷q+<ä\ø£åDyéT ˆ ‘·<ë“¤eC≤„|üø£C≤„qyéT
•yêK´+ C≤„j·T‘˚ j˚Tq j·TÁ‘· C≤„H˚ \j·T+ ÁeCÒ‘Y ˆ
C≤„q*+^‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 15`49 ‘·<ë«H˚wü düe÷U≤´‘·'
|üs¡e÷q+<äeTTH˚ dü«s¡÷|ü\ø£åDeTT>± >∑*–q |üsê‘·Œs¡ kÕ«_Û<ÛëH√ eT˙wæ_Û' ˆˆ 15`51
ÁãVü≤às¡÷|üyTÓ qÆ •e‘·‘«Ô· eTT meì#˚‘· ‘Ó*j·Tã&ÉT#·Tqï<√ n‘·&˚ ªC≤„q*+–µ Ä uÛ≤e(uÛ≤e*+>∑)Á|üø±X¯øy£ TÓ qÆ C≤„qeTT @ C≤„q(*+>∑)eTT
nì |æ\eã&ÉT#·THêï&ÉT. q+<äT \j·TyÓTT+<äT#·Tqï<√ n≥Te+{Ï dæ‹ú j·T+<äTqï kÕ<Û≈ä î£ ì ªdü«j·Tµ
u≤Vü≤´ÁøÏj·÷+ |ü]‘·´»´ eTqT ù|s¡T >∑*–qyêì>± (dü«j·Tdü*ú j·Tì, dü«j·T*+>∑ eTì) •eC≤„qT\T
∫+‘êeT|æ #· e÷qd”yéT ˆ ù|s=ÿqT#·THêïs¡T.
dü«#·Ã¤+<ë#ês¡dü+‘·Tc˛º düeTeè‹Ôs¡“¤y˚<é jÓ÷^

CÀ´‹]¢+>∑|üsêj·TD' ˆ _Û≈£åîπø yê qèù|-<∏äyê ˆˆ 15`54
Ä‘·àdüúdüø£˝≤ø±s¡' (nù|øÏ+å #·≈î£ +&Ü) \_Û+∫q<ëì‘√H˚ dü+‘·Twüß&º ’Ó uÛkÑ ˛à<ä÷fi∆ ¯
kÕ«_Û<Û√ eTTìdü‘·ÔeT' ˆˆ 15`52 Hê<äT\(uÛdÑ àü <Ûës¡D)j·T+<äT ìwü>º *∑ –, Ç+Á~j·TeTT\qT eX¯eTTq+<äT+#·T
‘·q (dü«‘·+Á‘e· TsTTq )ùd«#êÃ¤#ês¡eTT\‘√ dü+‘·Twüß&º ’Ó (ìs¡+‘·se¡ TT) ø=qT≥#˚ õ‘˚+Á~j·TT&Ó’q ªdü«j·Tdüú*µjÓ÷– j·÷#·≈£îì j·T+<äTqT,
CÀ´‹]¢+>∑(C≤„q*+>∑)eTTq+<äT uÛ≤eHê ìwüß&˜ ,’Ó •edü«s¡÷|ü⁄&,’Ó ‘·q ˝ÀH˚ qs¡bÕ\≈£îì j·T+<äTqT düe÷qãT~∆ì ø£*–e⁄+{≤&ÉT.
Á|ü|+ü #·eTTq+<ä* düeTdüÔ Äø±s¡$ø±s¡eTT\qT nDT#·T≈£îqï eTTìÁX‚wßü &˜ ˚ |üX¯´Hé düsê«DÏ uÛÑ÷‘êì
ªdü«j·Tdü*ú µ nqã&çHê&ÉT. dü+kÕs¡kÕúì düs¡«X¯' ˆ
ìs¡àyÓ÷ ìs¡Vü≤+ø±s√ düàj·Te÷q' |üsêq+<˚
ìs¡düÔπø¢X¯|ü+#·ø£' ˆ ©Hê‘êà es¡Ô‘˚ düTBÛ' ˆˆ 15`55
_Ûøå±o düeTãT~∆X¯Ã düeTãT~∆(BÛ)ø£*–q dü«j·T*+–(•ejÓ÷–), dü+kÕs¡eTTq+<ä*
eTTø£ÔÁbÕjÓ÷ eTTìs¡“¤y˚‘Y ˆˆ 15`53 düs¡«ÁbÕDT\qT $düàj·TeTT‘√ #·÷#·T#·T |üs¡e÷q+<äeTj·TyÓTÆq
eTeTø±s¡eTT˝Òìyê&ÉT, nVü≤+ø±s¡X¯SqT´&ÉT, (n$<ë´~) eTVü‰*+>∑eTTq+<äT ©qT&Ó’ ˝Àø£eTTq #·]kÕÔ&TÉ .
|ü+#·πø¢X¯eTT\ qT+&ç eTT≈£îÔ&ÉT, _Ûøå±Vü‰s¡eTT‘√ J$+#·Tyê&ÉT, <Ûë´q+ XË’e+ ‘·<∏ë C≤„qyéT
düs«¡ Je⁄\j·T+<äT düe÷qãT~∆ø*£ –qyê&ÉT, eTÚqeTTqT <ë*Ãqyê&ÉT _Ûøå± #Ó’ø±+‘·o\‘ê ˆ
eTTø£ÔÁbÕj·TT&ÉT>± (|üs¡eTTøÏÔì bı+~qyê]‘√ düe÷qyÓTÆqyêì>±)
j·T‘˚X¯Ã‘ê«] ø£sêàDÏ
|ü]>∑D+Ï #·ã&É‘ê&ÉT.
q |ü+#·eT$TùV≤wü´‘˚ ˆˆ 15`56
j·T<äè#êÃ¤˝≤uÛÑdü+‘·Tc˛º ªdü«j·Tdü*ú nsTTq j·T‹øÏ •e<Ûë´qeTT, •eC≤„qeTT, _Ûø±å Vü‰s¡eTT
uÛÑdüàìc˛˜ õ‘˚+Á~j·T' ˆ
eT]j·TT @ø±+‘·yêdüeTTT nqT (Hê\T>∑T) ø£sà¡ \T e÷Á‘·yT˚ $~Û+#·ã&çq$. ø±eTÁø√<Ûë<äT\qT |ü]|üPs¡eí TT>± b˛>=≥Tºø=ì, XÊ+‹ (X¯eT)
nsTT<äeø£sà¡ ˝Ò<ìä Á>∑V≤æ +#·e˝…qT. <ë+‹ (<äeT) >∑TDeTT\qT ø£*– (n+‘·{Ï˙) düeTãT~∆‘√, •eãT~∆‘√
Ç‹ dü«j·Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ #·÷#·T#·T ˝Àø£eTTq dü+#·]+#·Tyê&ÉT ª#·sd¡ *úü µ •ejÓ÷– nqã&É‘ê&ÉT.
dü«j·Tdüú\eTT eTT–dæq~. Ç<ä+ eTTK´$T<ä+ V”≤qyéT
52. n<∏ä #·s¡düú\yéT Ç‹ ∫+‘êeTø£\Œj·THé ˆ
#·s¡düú\eTT düs¡«Á‘· dü+#·πs<é jÓ÷^
dü«s¡÷|üC≤„qdü+|üH√ï düs¡«+ ÁãùV≤à‹ uÛ≤ej·THé ˆˆ 15`59
<Ûä«kÕÔVü≤+eTeT‘êø£è‹' ˆ Ç~ Á|ü<ëÛ qeTT, Ç~ nÁ|ü<ëÛ qeTT nqï Ä˝À#·qqT #˚jT· ø£
dü«j·Ty˚Te dü«j·T+ uÛÑ÷‘ê« düs«¡ eTT ÁãVü≤àeTì kÕ«qTuÛÑeeTTq uÛ≤$+#·T#·T ˝Àø£eTTq+<ä+‘·≥
#·s¡r‹ #·sê_Û<Ûä' ˆˆ 15`57 ‹s¡T>∑Tyê&˚ ª#·s*¡ +>∑µ •ejÓ÷–.
ªH˚qTµ, ªHê~ nqï nVü≤+ø±s¡ eTeTø±s¡eTT\qT ‘=\–+#·T≈£îì, q düHêàH˚wüß dü+Á|”‹yéT
dü«dü«s¡÷|üC≤„qeTTqT dü+bÕ~+#·T≈£îqï ªdü«j·T*+–µ ‘·q≈£î ‘êqT>± Hêee÷H˚wüß #· e´<∏ëyéT ˆ
˝Àø£eTT˝À dü+#·]+#·Tq|ü⁄&ÉT ª#·s¡düú*µ ˝Ò<ë ª#·s¡*+–µ j·Tì ≈£îsê«D' dü+#·πs<é jÓ÷^
|æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. ≈£L≥ùdú kÕ«‘·àì dæú‘·' ˆˆ 15`60
ø±eTÁø√<Ûë~ìs¡Tàø£Ô' ≈£L≥düT&ú ’Ó (ì]«ø±s¡d‹úæ ˝À), ‘·qj·T+<˚ ‘êqT edæ+#·T#·T
XÊ+‹<ë+‹düeTì«‘·' ˆ (˝Àø£eTTq+<ä*) düHêàqeTT\|ü≥¢ Ä<äsD¡ qT, nee÷qeTT\|ü≥¢ e´<∏qä T
düeTãT<ë∆´ #·πs<é jÓ÷^ |ü]>∑D+Ï #·≈£ ˝Àø£eTTq ‹s¡T>∑T •ejÓ÷–j˚T #·s*¡ +>∑&TÉ .
düs¡«Á‘· •eãT~∆e÷Hé ˆˆ 15`58 nÁbÕø£è‘Ó’s¡TZD…Æ' d”«jÓÆT'
düs¡«+ $kÕà|üj·THé »qyéT ˆ
n<Ó’«‘·|üs¡e÷q+<ä` Á|üøè£ ‹‘·‘«Ô· eTT e\q ÁbÕ|æ+Ô #·T ◊X¯«s¡´dü+|ü<\ä |ü≥¢ $eTTK‘·
eTT~‘√ <˚Væ≤e#·Ãπs‘Y ˆˆ 15`61 ø£*–q eTqdüT‘√ ∫<ëq+<äeTT qqTuÛ$Ñ +#·T#·T ‘·q Ä‘·àj·T+<˚ dæ‘ú T· &Óq’
eTTì|ü⁄+>∑e⁄&˚ ª#·sd¡ *úü µ.
•yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTT‘√ dæ~+∆ ∫q |üse¡ ÷q+<äeTT‘√ dü+‘·è|ü⁄&Ô ’Ó
nÁbÕø£è‘·eTT(˝Àø√‘·sÔ e¡ TT)˝…q’ ‘·q >∑TD>∑DeTT\‘√ ˝À≈£î\≈£î ÄX¯Ãs¡éTTqT Ç‹ #·s¡düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
ø£\T>∑($düàj·TT\qT)#˚jT· T#·T kÕe÷qé÷qe⁄ì e˝… dü+#·]+#·Tyê&˚ #·s¡düú\eTT eTT–dæq~.
#·s*¡ +>∑&TÉ . 53. n<∏ä |üs¡düú\yéT
q Á|ü|ü+#˚ ìCÒ <˚ùV≤ |üs¡düú\eTT
q <Ûäπsà q #· <äTwüÿè‘˚ ˆ dü«j·Ty˚Te dü«j·T+ uÛÑ÷‘ê«
>∑‘·yÓ’wüeT´BÛØ∆s√ #·s¡‘·' dü«dü«s¡÷|ü‘·' ˆ
j·T‹X¯Ãs¡‹ <˚Væ≤e‘Y ˆˆ 15`62 |üs¡+ Hêd”Ô‹ uÀ<Ûädü´
|üs¡‘·«eT_ÛBÛj·T‘˚ ˆˆ 15`64
$~Û ìùw<Ûeä TT\ $wüeT(yÓs’ )¡ ãT~∆ì b˛>=≥Tºø=ì, BÛsT¡ &Ó’q
(ì]«ø±s¡yTÓ qÆ eTqdüT>∑\) j·T‹ (#·sd¡ *úü ), á Á|ü|+ü #·eTT q+<äT >±ì, ‘·q≈£î ‘êqT>± ‘·qdü«s¡÷|üeTT‘√ dü+#·]+#·T#·÷, ‘·q
<˚V≤ü yê´bÕs¡eTTq+<äT>±ì, <Ûsä êà#·sD¡ eTTq+<äT>±ì, <äTwüÿè‘·´ (bÕ|ü) dü«s¡÷|üeTTø£+fÒ y˚s¬ q’ eTs=ø£ dü«s¡÷|üeTT (˝Àø£eTTq) ˝Ò<qä T C≤„qeTT‘√
eTT\j·T+<äT>±ì, kÕe÷qé÷qe⁄ìe˝… Á|üe]Ô+#·&TÉ . qT+&ÉT≥j˚T ª|üs¡‘·«µdæú‹ j·Tì #Ó|üŒã&çq~. (n‘·ìH˚ (|üs¡düú*)>±
#Ó|ü #·THêïs¡T.)
ÁbÕø£è‘Ó’X¯«s¡´dü+|ü‹Ô`
|üsêvóàKeTq'dæú‹' ˆ dü«‘·+Á‘·' düs¡«ø£è‘˚´wüß
∫<ëq+<äìC≤‘·àk˛ú dü«+ |üs¡‘˚«q uÛ≤$‘·' ˆ
yÓ÷<ä‘˚ eTTì|ü⁄+>∑e' ˆˆ 15`63 ‘·èD°≈£îs¡«Hé »>∑C≤®\yéT
es¡Ô‘˚ •ejÓ÷–sê{Ÿ ˆˆ 15`65
‘·qH˚ |üse¡ düTeÔ ⁄>± uÛ≤$+#·T≈£îqï ª|üsd¡ *úü µ nì |æ\Teã&çq n#·\+ Á<ÛäTee÷‘êàqyéT
•ejÓ÷^X¯«s¡T&ÉT, ‘êqT #˚jT· T ø£sà¡ \˝À düs«¡ dü«‘·+Á‘T· &Ó’ »>∑C≤®\eTTq+‘·{˙Ï nqT|üX¯´ìïs¡+‘·s¡yéT ˆ
>∑&b¶ç ˛#·e˝… ‘·èD°ø£]kÕÔ&ÉT. ìs¡düÔ$X¯«$ÁuÛ≤+‹'
esêíÁX¯eTdüe÷#ês¡ ` JeqTàø√Ô uÛÑy˚qTàì' ˆˆ 15`68
e÷s¡ZìcÕ˜|üsêvóàK' ˆ ‘·qqT ìs¡+‘·se¡ TT n#·\Tì (ìX¯Ã\Tì) >±qT, <äè&ÛyÉ TÓ qÆ
düs√«‘·ÿèwüº+ dü«e÷‘êàqyéT yêì(ì‘·T´ì)>±qT uÛ≤$+#·T#·÷ ÁbÕ|ü+∫ø£yÓTÆq uÛÒ<äÁuÛ≤+‹ì
|üX¯´Hé jÓ÷^ ‘·T yÓ÷<ä‘˚ ˆˆ 15`66 ‘=\–+#·T≈£îqï Ä eTTìj˚T (|üs¡düú\jÓ÷–j˚T) JeqTà≈£îÔ&Éì
˝ÖøÏø£eTT\sTTq esêíÁX¯eTeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q Ä#ês¡ |æ\Teã&çHê&ÉT.
eéVü‰s¡eTT\|ü≥¢ $eTTKT&Ó’q ª|üs¡düú*µ •ejÓ÷–, ‘·qqT ‘êqT ÁãVü‰à<ë´' øÏ+ qT ≈£îs¡«+‹
düs√«‘·ÿèwüyº TÓ qÆ |üsÁ¡ ãVü≤à>± |ü]>∑D+Ï #·T#·÷ |üse¡ ÷q+<ëqTuÛeÑ eTTqT <˚e‘ê' ø£s¡àe÷s¡Z>±' ˆ
nqTuÛ$Ñ kÕÔ&TÉ . ø£sêàr‘·|ü<ädüúdü´
$XÊ«r‘·+ |üs¡+ ÁãVü≤à dü«j·T+ ÁãVü≤àdü«s¡÷|æD' ˆˆ 15`69
•yêK´+ ∫‘·‡«s¡÷|üø£yéT ˆ ø£sà¡ (ø±+&É)ø£r‘·yTÓ qÆ kÕúqeTT (dæ‹ú ì) bı+~ dü«j·TeTT>± ‘êH˚
‘·<˚yêVü≤$T‹ C≤„˙ |üsÁ¡ ãVü≤àdü«s¡÷|ü⁄&Óq’ á |üsd¡ \úü jÓ÷–ì ø£sà¡ e÷sêZqTj·÷j·TT\sTTq
düs√«‘·ÿèwüº' dü ñ#·´‘˚ ˆˆ 15`67 ÁãVü‰à~<˚e‘·\T @$T#˚jT· >∑\s¡T?
ª•e⁄&ÉTµ nqT ù|s¡T‘√ eéVü≤]+#·ã&ÉT#·÷ #Ó’‘·q´s¡÷|ü⁄&Ó’q ùd«#·Ã¤j·÷ dü+#·πs<é jÓ÷^
‘êH˚ $XÊ«r‘·eTsTTq |üsÁ¡ ãVü≤àeTì ‘Ó\TdüT≈£îqï C≤„ìj˚T düs√«‘·ÿèwüß&º ìÉ $eTT+#·Hé <˚Vü≤e÷ì‘êyéT ˆ
#Ó|Œü ã&çHê&ÉT.
<äs¡ÙHÓ’' düŒs¡ÙHÓ’' düsê«Hé z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹

nC≤„q|æ $yÓ÷#·j˚T‘Y ˆˆ 15`70 l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
<˚V‰ü _Ûe÷qeTTqT e<ä*, (‘·q) Ç#êÃ¤qTkÕs¡eTT dü+#·]+#·T ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ uÛøÑ dÔ£ ˝úü ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >√HêeT
á |üsd¡ \úü •ejÓ÷– øπ e\+ ‘·q <äsÙ¡ q düŒs¡ÙHê<äT\#˚‘H· ˚ nC≤„qT˝…q’ |ü+#·<Xä e¯ T' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
Je⁄\qT eTT≈£î\Ô H=q]+#·T#·THêï&ÉT.
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
ì‘˚´ ìs¡à\uÛ≤eH˚ ìs¡T|üyT˚ ìs¡÷‘∆ $· X¯«ÁuÛyÑ T˚
dü‘êÔq+<ä∫<ë‘·àøπ |üs•¡ y˚ kÕeT´+ >∑‘'· dü+j·TMT ˆ •yê<Ó«’ ‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT,
Á|ü<«äÛ kÕÔÁX¯eTes¡<í säÛ à¡ ì>∑\' dü«#·Ã+¤ <äd+ü #ês¡yêHé Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq
<˚V≤” yê<äT“¤‘y· u’Ó yÑÛ √ $»j·T‘˚ Jeì«eTTø£'Ô düTBÛ' ˆˆ15`71 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À uÛÑø£Ôdüú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä *+>∑düú\Á|üdü+>∑eTqT
` (XÊs¡÷\› $Áø°&‘ç y· Té ) |ü<Tä HÓ<’ eä |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~.
ì‘·T´&ÉT (XÊX¯«‘·T&ÉT), ìs¡à\dü«uÛ≤e⁄&ÉT,ñ|üe÷r‘·T&ÉT, W
(b˛\Ã˝Òìyê&ÉT), $X¯«ÁuÛ≤+‹s¡V≤æ ‘·T&ÉT, dü‘`Y ∫‘Y`Äq+<äeTj·TT&ÉT nsTTq
|üs•¡ e⁄ì‘√ kÕeT´‘·qT (düe÷qãT~∆ì) kÕ~Û+#·T≈£îì dü+j·T$T, JeqTà≈£î&Ô TÉ
nsTTq •ejÓ÷–, esêíÁX¯eT<Ûsä à¡ |ü⁄ dü+ø¬ fi¯flqT Á‘Ó+#·Tø=ì j·T<∏#˚ Ã· >±
˝Àø£eTTq dü+#·]+#·T#·÷ (bÕ+#·uÛÖ‹ø£yÓTÆq) X¯Øs¡eTT‘√ e⁄qïqT
n<äT“¤‘y· TÓ qÆ yÓu’ eÑÛ eTTqT ø£*– e⁄+&ç, düs√«‘·ÿèwüß&º TÉ >±, düs«¡ ÁX‚wßü &˜ TÉ >±
ø=ìj·÷&Éã&ÉT#·THêï&ÉT.
Ç‹ |üsd¡ \úü + düe÷|üyÔ Té ˆ
|üsd¡ \úü eTT eTT–dæq~.
c˛&ÉX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 403
c˛&ÉX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' lπsDTø£ ñyê#· :

|ü<äTHês¡e |ü]#˚Ã¤<äeTT e÷ùV≤X¯«s¡düú˝Ò dü+‹
e÷ùV≤X¯«s¡düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑' düú˝≤ì qe ‘ê|üdü ˆ
ÁøÏj·÷>∑eTdüú\+ |üPs¡«yéT
e÷ùV≤X¯«s¡düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑eTT
‘·‘√ uÛ≤yê>∑eTdüú\yéT ˆˆ 16`2
(84 XÀ¢ø£eTT\T)
C≤„Hê>∑eTdüú\+ #ê<∏ä
II. n<∏ä e÷ùV≤X¯«s¡düú\yéT
düø±j·Tdüú\MT]‘·yéT ˆ
e÷ùV≤X¯«s¡d\úü eTT ‘·‘√-ø±j·Tdüú\+ Áb˛ø£ÔyéT
n>∑düÔ´ ñyê#· : |üs¡ø±j·Tdüú\+ ‘·‘·' ˆˆ 16`3
düú˝≤Hê+ qeø£+ Áb˛ø£ÔyéT <Ûäsêà#ês¡düú\+ #ê<∏ä
uÛÑø£Ôdüú\düe÷ÁX¯j·TyéT ˆ uÛ≤yê#ês¡düú\+ ‘·‘·' ˆ
e÷ùV≤X¯«s¡düú˝Ò dæ<ä∆yéT C≤„Hê#ês¡düú\+ #˚‹
düú\uÛÒ<ä+ e<ädü« y˚T ˆˆ 16`1 Áø£e÷<˚cÕ+ _Û<√#·´‘˚ ˆˆ 16`4
n>∑düTÔ´\ yê]Á|üX¯ï l πsDT≈£î\ düe÷<ÛëqeTT :
(*+>∑d\úü eTTq≈£î #Ó+~q) uÛøÑ dÔ£ \úü eTT q+<ä* ‘=$Tà~ (nyê+‘·s)¡ z ‘ê|üd” ! *+>∑düú\eTTq≈£î #Ó+~q e÷ùV≤X¯«s¡düú\eTTq+<äT
dü\ú eTT\T (MT #˚‘)· $e]+#·ã&çq$. Çø£ e÷ùV≤X¯«s¡d\úü eTTq≈£î #Ó+~q ‘=$Tà~(nyê+‘·s¡)düú\eTT\Tqï$. n$ es¡Tdü>± ÁøÏj·÷>∑eTdüú\eTT,
dü\ú uÛ<Ò eä TT\qT Hê≈£î ‘Ó*j·TCÒjT· >∑\s¡T. uÛ≤yê>∑eTdüú\eTT, C≤„Hê>∑eTdüú\eTT, düø±j·Tdüú\eTT, nø±j·Tdüú\eTT,
|üs¡ø±j·Tdüú\eTT, <Ûäsêà#ês¡düú\eTT, uÛ≤yê#ês¡düú\eTT, C≤„Hê#ês¡düú\eTT.
M{Ï \ø£åDeTT\qT ‘Ó*ô|<äqT. Ä\øÏ+#·TeTT.
404 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ c˛&ÉX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 405
54. n<∏ä ÁøÏj·÷>∑eTdüú\yéT j·T<∏ë>∑eT' Á|üe÷D+ kÕ´‘Y

ÁøÏj·÷>∑eTdüú\eTT ‘·<∏ë ø£s¡à düe÷#·πs‘Y ˆˆ 16`7
•y√ Væ≤ |üs¡eT' kÕøå±‘Y $~Û$<ÛëqeTT\≈£î ˝À|üeTT ø£\T>∑≈î£ +&Ü, •e⁄&ÉT Á|üdqü Tï &É>T∑ ≥≈£î
|üPC≤ ‘·dü´ ÁøÏjÓ÷#·´‘˚ ˆ Ä>∑eTXÊÅdeÔü TT\+<äT $~Û+∫q •e|üPC≤~ ø£sà¡ (\)qT Ä#·]+#·e˝…qT.
‘·‘·Œsê Ä>∑e÷ j·TkÕà‘Y $~Û' •eìjÓ÷>√-j·TyéT
‘·<äTø√Ô-j·T+ ÁøÏj·÷>∑eT' ˆˆ 16`5 ‘·kÕà<é $Væ≤‘·ø£s¡àDÏ ˆ
ª|üse¡ Tµ X¯ãy› ê#·T´&Óq’ yê&ÉT kÕøå±‘·TÔ •e⁄&˚. (n‘·&˚ |üsd¡ *úü nsTTq •yêsê<ÛäqãT<Ó’∆é
•ejÓ÷–). n≥Te+{Ï •e⁄ì |üP»j˚T ªÁøÏjT· µ nì |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
n≥Te+{Ï ÁøÏjT· \qT >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒjT· T Ä>∑eTeTT\qT ÁøÏj÷· >∑eTeTT\T ìs¡‘·' kÕ´<é $#·ø£åD' ˆˆ 16`8
n+{≤s¡T. $~Û n+fÒ •e⁄ì XÊdüqeTT nì ns¡eú TT. n+<äTe\q $#·øDå£ T&Óq’
kÕ<Û≈ä î£ &ÉT •yêsê<Ûqä ãT~∆‘√ (Ä>∑eTeTT\+<äT) $~Û+∫q ø£sà¡ \qT (neX¯éTT)
Á|üø±X¯‘˚ j·T<∏ë Hê–ï'
Ä#·]+#·e˝…qT.
ns¡D≤´+ eT<∏äq+ $Hê ˆ
ÁøÏj·÷+ $Hê ‘·<∏ë+‘·k˛ú >∑Ts√sê<˚X¯e÷kÕ<ä´
q Á|üø±XÀ uÛÑy˚∫Ã¤e' ˆˆ 16`6 |üP»j˚T‘Y |üs¡y˚TX¯«s¡yéT ˆ
(¬s+&ÉT) ns¡DT\qT (ø=j·T´\qT) |üsd¡ Œü s¡eTT eT<∏qä eTT (sê|æ&)ç |üPõ‘˚ |üs¡y˚TXÊH˚
#˚jT· ì<˚ n–ï m˝≤ Á|üø±•+#·<√ (s¡>\∑ Ãã&É<√), n˝≤>∑TqH˚ (u≤Vü≤ýÓTqÆ |üPõ‘ê' düs¡«<˚e‘ê' ˆˆ 16`9
|üPC≤~) ÁøÏjT· \T ìs¡«Væ≤+#·ì<˚ n+‘·s+¡ >∑eTTq+<ä* •e⁄&ÉT Á|üø±•+#·&TÉ l>∑ T s¡ T e⁄jÓ T Tø£ ÿ Ä<˚ X ¯ e TTqqTdü ] +∫ |ü s ¡ y ˚ T X¯ « s¡ T ì
(n_Ûe´ø£eÔ TT ø±&ÉT). |üPõ+#·e˝…qT. Ä |üs¡y˚TX¯«s¡Tì |üPõ+∫q, düeTdüÔ <˚e‘·\qT
q j·T<∏ë $~Û˝À|ü' kÕ´‘Y |üPõ+∫q≥¢>T∑ qT.
j·T<∏ë <˚e' Á|üd”<ä‹ ˆ
dü<ë •yês¡ÃH√bÕj·T` •yê<Ó ’ « ‘· C ≤„ q eTTqT dæ ~ ∆ + |ü # ˚ d ü T ≈£ î qï (•e)C≤„ q T\≈£ î

kÕe÷Áê´Á>∑e÷qdü' ˆ |òü˝≤ù|ø£ås¡Væ≤‘·yÓTÆq ø£s¡à≈£L&Ü $~Û+#·ã&çj·TTqï~. n+<äTe\q
•ejÓ÷>∑s¡‘√ jÓ÷^ •e|üPC≤‘·àø£yÓTÆq ø£s¡àqT e<ä*ô|≥ºsê<äT.
eTT#·´‘˚ HêÁ‘· dü+X¯j·T' ˆˆ 16`10 Ä#ês¡ @e düπs«cÕyéT
m\¢|ü&ÉT •yês¡Ãq≈£edüs¡yÓTÆq kÕeTÁ–ì dü+bÕ~+#·T≥˝À n\+ø±sêj·T ø£\Œ´‘˚ ˆ
ìeT>∑ïe÷qdüT&Ó’, •ejÓ÷>∑eTTq+<äT ìs¡‘·T&Ó’q jÓ÷– eTT≈£îÔ&Í‘ê&ÉT. Ä#ês¡V”≤q' |ü⁄s¡Tc˛
Ç+<äT˝À m≥Te+{Ï dü+<˚Vü≤eTT ˝Ò<äT. ˝Àπø uÛÑe‹ ì+~‘·' ˆˆ 16`13
n+<Ûä|ü+>∑Te<äH√´-q´` n+<ä]ø° Ä#ês¡y˚T n\+ø±s¡eTì #Ó|üŒã&çq~. n+<äTe\q
kÕù|πøå C≤„qø£s¡àD° ˆ ˝Àø£eTTq Ä#ês¡V”≤qT&Ó’q e÷qe⁄&ÉT ì+~+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
|òü˝À‘·Œ‘ÍÔ $s¡ø£Ôdü´ C≤„HH˚ ê#ês¡jT· TπøqÔ
‘·kÕà‘Y ‘·<ä›«j·Te÷#·πs‘Y ˆˆ 16`11 Á|üd”<ä‹ eTùV≤X¯«s¡' ˆ
C≤„qeTT (•yê<Ó’«‘·C≤„qeTT) ø£s¡à (•e|üPC≤s¡÷|üyÓTÆq ø£s¡à) Ç$ ‘·kÕà<ë#ês¡yêHé C≤„˙
¬s+&É÷ >∑T&ç¶yê&ÉT ≈£î+{Ïyêì e˝… |üs¡düŒs¡kÕù|ø£åø±\T. n+<äT#˚‘· yê{Ï uÛÑy˚<ë<˚Vü≤bÕ‘·qyéT ˆˆ 16`14
e\q ø£\T>∑T |ò\ü eTT\ |ü≥¢ $s¡øuÔ£ ≤Û eeTTqT ô|+bı+~+#·T≈£îqï kÕ<Û≈ä î£ &ÉT
dü<ë#ês¡eTT‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï C≤„qeTT#˚‘H· ˚ eTùV≤X¯«s¡T&Óq’ •e⁄&ÉT
C≤„qø£s¡à\T ¬s+&ç+{Ï˙ Ä#·]+#·e˝…qT. Á|üdqü Tï&É>T∑ #·THêï&ÉT. n+<äTe\q C≤„ì nsTTqyê&ÉT <˚V≤ü eTTqï+‘·ø±\eTT
C≤„H˚ dæ<˚∆-|æ $<äTcÕyéT Ä#ês¡e+‘·T&Ó’ ñ+&Ée˝…qT.
ø£sêà|æ $ìj·TT»´‘˚ ˆ Ç‹ ÁøÏj·÷>∑eTdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
|òü˝≤_Ûdü+~Ûs¡Væ≤‘·yéT ÁøÏj·÷>∑eTdüú\eTT eTT–dæq~.
‘·kÕà‘Y ø£s¡à q dü+‘·ĆÒ‘Y ˆˆ 16`12
55. n<∏ä uÛ≤yê>∑eTdüú\yéT ‘·kÕà‘Y C≤„‘˚ eTVü‰<˚y˚
uÛ≤yê>∑eTdüú\eTT <Ûë´qj·TTø√Ô uÛÑy˚‘Y düTBÛ' ˆˆ 16`17
uÛ≤e∫Vü‰ïì $<äTc˛ ˇø£ edüTÔe⁄jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTTqT ìs¡ísTT+#·Tq~ C≤„qeTT.
j·÷ì dü+‹ $sê–D' ˆ ‘·<ë“¤eeTTq≈£î (Ä edüTyÔ ˚ ‘êq>∑T≥≈£î) <Ûë´qeTT ø±s¡DeTT. n+<äT#˚‘·
‘êì uÛ≤yê>∑eT‘˚«q C≤„ì nsTTqyê&ÉT eTVü‰<˚e⁄ì (dü«s¡÷|üeTTqT >∑T]+∫) ‘Ó\TdüT≈£îì
es¡Ô+‘˚ düs¡«<˚Væ≤HêyéT ˆˆ 16`15 (‘·‘ê‡<Ûqä ≈£î), <Ûë´qj·TT≈£î&Ô TÉ ø±e˝…qT.
yÓ’sê>∑´dü+|üqTï&Ó’q •ejÓ÷–øÏ @ uÛ≤e∫Vü≤ïeTT\T (|ü]|üPs¡í
•edü«s¡÷|üeTsTTq n‘·ì eTH√ \ø£åDeTT\T) e⁄qïy√, Ä ∫Vü≤ïeTT\T n+‘·s¡“Væ≤X¯Ã düs¡«Á‘·
düeTdüÔJe⁄\ j·T+<äTqT e⁄+&ÉT≥H˚ ªuÛ≤yê>∑eTµeTì #Ó|üŒã&çq~. |ü]|üPs¡í+ eTùV≤X¯«s¡yéT ˆ
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤y√-|æ uÛ≤ej˚T‘Y |üs¡e÷q+<ä`
•e‘ê|ü‹Ôø±s¡DyéT ˆ \ã∆j˚T |ü+&ç‘√‘·ÔeT' ˆˆ 16`18
q C≤„qe÷Á‘·+ Hê#ês√ |ü + &ç ‘ √‘· Ô e TT(XË ’ y ê>∑ e TXÊÅdü Ô e TT\+<ä T ≈£ î X¯ \ T&Ó ’ q yê)&É T
|üse¡ ÷q+<äÁbÕ|æøÔ Ï eTùV≤X¯«s¡TDÏí ˝À|ü˝≤ ãj·T{≤ n+‘·{≤ |ü]|üPs¡eí TT>±
uÛ≤ej·TTø£Ô' •y√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 16`16
e⁄Hêï&Éì uÛ≤$+#·(<Ûë´ì+#·)e˝…qT.
•y√ -Vü ≤ + (•e⁄&˚ H˚ q T) nqT uÛ ≤ ey˚ T •e‘· « ÁbÕ|æ Ô ø Ï
ø±s¡DyÓTÆj·TTqï~. nsTT‘˚ πøe\+ •eC≤„qeTT >±ì, ˝Ò<ë πøe\+ ns¡úV”≤Hê j·T<∏ë yêD°
•e|üPC≤|üs¡yÓTÆq Ä#ês¡eTT>±ì •e‘·Ô«eTTqT dü+bÕ~+∫ô|≥ºC≤\e⁄. |ü‹V”≤Hê j·T<∏ë dür ˆ
n+<äTe\q uÛ≤ej·TT≈£îÔ(<Ûë´qj·TT≈£î)Ô &ÉT e÷Á‘·yT˚ •e⁄&TÉ ø±>∑\&ÉT. (C≤„qeTTqT ÁX¯ó‹V”≤Hê j·T<∏ë ãT~∆'
Ä#ês¡eTTqT uÛ≤e|üse¡ TT>±H˚ #˚j·Te˝…qì ‘ê‘·Œs¡éTT.)
uÛ≤eV”≤Hê ‘·<∏ë ÁøÏj·÷ ˆˆ 16`19
C≤„q+ edüTÔ|ü]#˚Ã¤<√ ns¡úeTT˝Òì X¯ã›eTT, |ü‹˝Òì dü‹, XÊÅdüÔdüeTà‘·eTT>±ì C≤„qeTT
<Ûë´q+ ‘·<ë“¤eø±s¡DyéT ˆ m˝≤ e´s¡úeTT˝À n≥T\H˚ uÛ≤eV”≤qyÓTÆq ÁøÏj·T ≈£L&Ü e´s¡úy˚T.
#·≈£åîØΩH√ j·T<∏ë s¡÷|üyéT ø°≥ø£eTT ÁuÛeÑ Ts¡eTsTTq≥T¢, •e⁄ì >∑T]+∫ ìs¡+‘·s¡eTT #˚j·TT uÛ≤eeTT
q øÏ+∫B«øÏå‘·T+ ø£åeT' ˆ <Ûë´qeTT˝À düTdæsú y¡ TÓ qÆ |ü⁄&ÉT •e‘·«eTT (‘·q≈£î‘êH˚) dæ~+∆ #·TqT.
uÛ≤eV”≤qdüÔ<∏ë jÓ÷^ ìwüÿ\+ø£+ ìsêø±s¡yéT
q •e+ Á<äwüßºMTX¯«s¡' ˆˆ 16`20 |üs¡ÁãVü≤à •yê_Û<ÛäyéT ˆ
ø£qT\T ˝Òìyê&ÉT s¡÷|üeTTqT#·÷#·T≥¬ø≥T¢ düeTs¡Tú&ÉTø±&√ ìsê∆´‘·TeTdüeTs√ú-|æ
n≥T\H˚, uÛ≤eV”≤qT&Ó’q •ejÓ÷– ≈£L&Ü •e⁄ì <ä]Ù+#·T≥≈£î düeTs¡Tú&ÉT ‘·~«uÛÑ÷‹+ $uÛ≤ej˚T‘Y ˆˆ 16`23
ø±C≤\&ÉT. ìwü ÿ \+≈£ î &É T , ìsêø±s¡ T &É T , ª•eX¯ ã › y ê#· T ´&É T µ nsTTq
uÛ≤eX¯ó<˚∆q eTqkÕ |ü s ¡ Á ãVü ≤ àqT <Û ë ´ì+#· T ≥≈£ î M\Tø±≈£ î qïqT, •e⁄ì $uÛ Ñ ÷ ‹ì
(dü s ¡ « »„ ‘ · « eTT, ì‘· ´ ‘· « eTT, nHê~uÀ<Û ä ‘ · « eTT, dü « ‘· + Á‘· ‘ · « eTT,
|üP»j˚T‘Y |üs¡y˚Twæ˜qyéT ˆ
n\T|üÔX¯øÏÔ‘·«eTT, nq+‘·X¯øÏÔ‘·«eTT nqT wü&ÉTZDeTT\qT) uÛ≤$+∫
uÛ≤eV”≤Hê+ q >∑èVü‰í‹ <Ûë´ì+#·e˝…qT. (á Äs¡T |üs¡e÷‘·Tàì wü&ÉTZDeTT\T).
|üPC≤+ düTeTVü≤reT|æ ˆˆ 16`21 Ç‹ uÛ≤yê>∑eTdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT.
n+<äTe\q uÛ≤eX¯ó<ä∆yÓTÆq eTqdüT‡‘√ |üs¡y˚Twæ˜ì(|üs¡eT•e⁄ì) uÛ≤yê>∑eTdüú\eTT eTT–dæq~.
|üPõ+#·e˝…qT. uÛ≤eV”≤qyÓTÆq|üP» m+‘· yÓ’uÛÑeeTT>±qTqïqT, <ëìì
56. n<∏ä C≤„Hê>∑eTdüú\yéT
•e⁄&ÉT d”«ø£]+#·&ÉT.
C≤„Hê>∑eTdüú\eTT
HÓ’s¡+‘·πs´D dü+|üH˚ï
|üs¡dü´ C≤„q∫Vü‰ïì
uÛ≤y˚ <Ûë´‘·T+ •e+ Á|ü‹ ˆ
j·÷ì dü+‹ X¯Ø]D≤yéT ˆ
‘·<ë“¤y√ C≤j·T‘˚ j·T<ä«‘Y
‘êì C≤„Hê>∑eT‘˚«q
ÁøÏy˚T' ø°≥dü´ ∫+‘·Hê‘Y ˆˆ 16`22
Á|ües¡Ô+‘˚ $eTTø£Ôj˚T ˆˆ 16`24
ø°≥ø£eTT ÁuÛeÑ Ts¡eTTqT >∑T]+∫ ìs¡+‘·se¡ TT ∫+‹+#·T≥ e\qH˚
uÛ ≤ yê>∑ e Tdü ú \ eTTq≈£ î #Ó + ~q |ü s ¡ e TjÓ ÷ ^X¯ « s¡ T ìøÏ @ C≤„qs¡Væ≤‘·yÓTÆq ø£sêà#·s¡DeTT Je⁄\≈£î dü+kÕs¡ã+<ÛäeTTq≈£î
C≤„q∫Vü≤ïeTT\Tqïy√, Ä ∫Vü≤ïeTT˝Ò (˝Àø£eTTq+<ä*)Je⁄\+<ä] eTTøÏøÔ Ï ø±s¡DeT>∑T#·Tqï~. n<˚ ø£sà¡ eTT C≤„qeTT‘√ ø£*|æ Ä#·]+∫q|ü⁄&ÉT Je⁄\
C≤„Hê>∑eTeTT\T>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ #·Tqï$. dü+kÕs¡ã+<Ûeä TT ‘=\–+#·T#·Tqï~.
uÛ≤y˚q øÏ+ |òü\+ |ü⁄+kÕyéT |òü\+ ÁøÏj·÷e‘ê+ |ü⁄+kÕyéT
ø£s¡àD≤ yê øÏ$Twü´‘˚ ˆ dü«sêZ<ä´+ qX¯«s¡+ j·T‘·' ˆ
uÛ≤eø£s¡àdüe÷j·TTø£ÔyéT ‘·kÕà‘Y kÕúsTT|òü\ÁbÕô|’Ô´
C≤„qy˚Te $eTTøÏÔ<äyéT ˆˆ 16`25 C≤„qy˚Te düeTuÛÑ´ùd‘Yˆˆ 16`28
e÷qe⁄\≈£î øπ e\eTT ø£sà¡ \e\q >±ì, ˝Ò<ë øπ e\eTT uÛ≤eeTT\
e\q >±ì Á|üj÷Ó »qeTT ˝Ò<Tä . m+<äTe\qq>± uÛ≤e, ø£sà¡ \düeTT#·Ãj·TyÓTqÆ øπ e\+ ø£sêà#·sD¡ eTT #˚jT· T Je⁄\≈£î qX¯«s¡eTT(nXÊX¯«‘·eTT)˝…q’
dü«sêZ~ |òü˝eTT\T \_Û+#·TqT. n+<äTe\¢ XÊX¯«‘·yÓTÆq (eTTøÏÔ) |òü˝eTTqT
C≤„qeTT e÷Á‘·yT˚ eTTøÏìÔ Á|ükÕ~+#·>\∑ <äT.
bı+<ä>√s¡Tyês¡T C≤„qeTTqT #·ø£ÿ>± nuÛ≤´düeTT #˚j·Te˝…qT.
πøe\+ ø£s¡àe÷Á‘˚D
»qàø√{ÏX¯‘Ó’s¡|æ ˆ XÊÁkÕÔuÛ≤´kÕ~j·T‘˚ïq
Hê‘·àHê+ C≤j·T‘˚ eTTøÏÔ' dü<äTZs√s¡T|ü<˚X¯‘·' ˆ
C≤„q+ eTTπøÔ]Ω ø±s¡DyéT ˆˆ 16`26 C≤„qy˚Te düeTuÛÑ´ùd´‘Y
øπ e\+ ø£sêà#·sD¡ eTTe\q,q÷s¡Tø√≥¢ »qàeTT\HÓ‹HÔ ê Je⁄\≈£î øÏeTH˚´q Á|üjÓ÷»qyéT ˆˆ 16`29
eTTøÏÔ \_Û+#·<äT. (m+<äTø£q>±) eTTøÏÔøÏ ø±s¡DeTT C≤„qeTT >∑qTø£. (y˚<ë>∑e÷~Á|üdæ<ä∆Ms¡XË’e) XÊÅkÕÔ<Ûä´j·T Á|üj·T‘·ïeTT\ e\qqT,
C≤„qV”≤q+ dü<ë ø£s¡à dü<äTZs¡Te⁄\ ñ|ü<˚X¯eTT e\qqT, C≤„qeTTH˚ nuÛÑ´dæ+#·e˝…qT. Ç‘·s¡
|ü⁄+kÕ+ dü+kÕs¡ø±s¡DyéT ˆ Á|üj·T‘·ïeTT\ e\q @$T Á|üjÓ÷»qeTT?
‘·<˚e C≤„qjÓ÷π>q C≤„q+ |üs¡•yê<Ó’«‘·`
dü+kÕs¡$ìes¡Ôø£yéT ˆˆ 16`27 |ü]bÕø£$ìX¯Ãj·T' ˆ
j˚Tq dü+kÕs¡dü+ã+<Ûä` •edü´ <äs¡ÙHê‘Y |ü⁄+kÕyéT

$ìeè‹Ôs¡“¤y˚‘Y dü‘êyéTˆˆ 16`30 »qàs√>∑ìes¡ÔqyéT ˆ
|üs¡•yê<Ó’«‘·eTTq+<äT |ü]|üø£«yÓTÆq ìX¯Ãj·TC≤„qy˚T C≤„qeTT. •e<äs¡ÙqeTbÕ´VüQ'
Ç≥Te+{Ï C≤„qeTT #˚‘·H˚ dü‘·TŒs¡Twüß\≈£î dü+kÕs¡ã+<ÛäeTT qT+&ç $eTTøÏÔ düT\uÛÑ+ C≤„q#·≈£åîcÕyéT ˆˆ 16`33
ø£\T>∑T#·Tqï~. •e⁄ì<äsÙ¡ qeTT‘√ e÷qe⁄\≈£î »qàs√>∑eTT (»qq eTs¡Ds¡÷|üyTÓ qÆ
•yê‘·àø£$T<ä+ düs¡«yéT dü+kÕs¡ã+<Ûeä TT) ‘=\–b˛e⁄qT. n≥Te+{Ï •e<äsÙ¡ qeTT C≤„qH˚Á‘·eTT\T
•yê<äq´qï $<ä´‘˚ ˆ >∑*–qyê]øÏ n‘·´+‘· düT\uÛeÑ Tì C≤„qT\ n_ÛÁbÕj·TeTT.
•y√-Vü≤$T‹ j·÷ ãT~∆' B|ü+ $Hê j·T<∏ë π>ùV≤
‘·<˚e C≤„qeTT‘·ÔeTyéT ˆˆ 16`31 Hê+<Ûäø±s√ ìes¡Ô‘˚ ˆ
ø£ì|æ+#˚ »>∑‘T· Ô n+‘·j·TT •yê‘·àø£yT˚ . •e⁄ì ø£+fÒ _ÛqïyÓTqÆ C≤„q+ $Hê ‘·<∏ë ∫‘˚Ô
eTs=ø£ edüTeÔ ⁄ ˝Ò<Tä . H˚qT ≈£L&Ü •e⁄&ÉH˚ (•y√-Vü≤+) nsTT e⁄HêïqT. yÓ÷ôVA-|æ q ìes¡Ô‘˚ ˆˆ 16`34
nqT ãT~∆(miTø£)j˚T ñ‘·eÔ TeTsTTq C≤„qeTT. Ç+{Ï˝Àì Nø£{Ï B|üeTT ˝Ò≈£î+&Ü m˝≤ ‘=\–b˛C≤\<√
n+<Û√ j·T<∏ë |ü⁄s¡kÕúì n≥T\H˚ •eC≤„qeTT ˝Ò≈î£ +&Ü ∫‘·eÔ TTq+<ä* yÓ÷Vü≤eTT ≈£L&Ü ‘=\–b˛<äT.
edü÷Ôì #· q |üX¯´‹ ˆ Ç‹ C≤„Hê>∑eTdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
C≤„qV”≤qdüÔ<∏ë <˚V”≤ C≤„Hê>∑eTdüú\eTT eTT–dæq~
Hê‘·àdüú+ Mø£å‘˚ •eyéT ˆˆ 16`32 57. n<∏ä düø±j·Tdüú\yéT
Á>∑T&çy¶ ê&ÉT ‘·q eTT+<äTqï edüTeÔ ⁄\HÓ˝≤ #·÷&ÉC≤\&√, n≥T\H˚ düø±j·Tdüú\eTT
C≤„qV”≤qT&Óq’ Je⁄&ÉT ‘·q˝Àì •e⁄ì #·÷&É˝&Ò TÉ . |üsd¡ ´ü j·÷ ‘·qTsYCj
„Ò ÷· -`≤è
<˚Vü≤ø£sêà_Ûe÷ìq' ˆ
‘·j·÷ düø±jÓ÷ ˝Àø√-j·TyéT •e⁄ì‘√ ◊ø£Ć≤„qeTTqT bı+~q jÓ÷>∑T˝…q’ eTVü‰‘·Tà\≈£î ≈£L&Ü

‘·<ë‘·à‘·«ìs¡÷|üD≤‘Y ˆˆ 16`35 ø±j·T(X¯Øs¡)dü+ã+<ÛäeTT e\qH˚ uÛÀ>∑yÓ÷øå±<äT\T dæ~∆+#·T#·Tqï$.
ªH˚qT dü÷ú\&ÉµqqT <˚Vü‰_Ûe÷qeTT, ªH˚qT #˚j·TT#·THêïµ qqT ø±wü˜+ $Hê j·T<∏ë eVæ≤ï'
ø£sêà_Ûe÷qeTT ˝Òq≥Te+{Ï |üsT¡ ì (•ejÓ÷– jÓTTø£ÿ) X¯Øs¡yT˚ ~ ø£\<√, Ä C≤j·T‘˚ q Á|üø±X¯yêHé ˆ
X¯Øs¡yT˚ á »>∑‘T· qÔ ªdüø±j·TµeTì |æ\Teã#·T‘·Tqï~. m+<äTe\qq>± |üsT¡ ì
eT÷]Ô+ $Hê ‘·<∏ë jÓ÷^
X¯Øs¡yT˚ ªÄ‘·àµnì e÷qe⁄\≈£î Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ ‘Ó\T|üã&çq~.
(<˚V≤ü ø£sêà_Ûe÷qeTT˝Òì <˚V≤ü <Ûë] nsTTq |üsT¡ &˚ (|üs•¡ ejÓ÷–j˚T) Hê‘·à‘·‘·Ô«Á|üø±X¯yêHé ˆˆ 16`38
düø±j·TT&ÉT. n‘· &ÉT düsê«‘·Tà&Ó’q+<äTq n‘·ì <˚Vü≤y˚ T ˝Àø£eTTq ø£f…º\T ˝Ò≈£î+&Ü n–ï Á|üø±X¯e÷qeTT ø±qfÒ¢ <˚Vü≤eTT ˝Òì
ªdüø±j·TµeTqã&ÉT#·Tqï~.) jÓ÷– ‘·q Ä‘·à‘·‘·Ô«eTTqT Á|üø±•+|ü#˚düTø=qC≤\&ÉT.
ø±j·T+ $Hê düeTkÕÔHêyéT eT÷sêÔ´‘·àHÓ’e <˚edü´
q ÁøÏj·÷ q #· uÛ≤eHê ˆ
q C≤„q+ j·T‘·Ô‘√ jÓ÷^ j·T<∏ë |üP»´‘·«ø£\ŒHê ˆ
ø±j·TyêH˚e dü+#·πs‘Y ˆˆ 16`36 ‘·<∏ë <˚Vü‰‘·àHÓ’yêdü´
|üP»´‘·«+ |üs¡jÓ÷–q' ˆˆ 16`39
˝Àø£eTTq+<ä* düeTdüÔ Je⁄\≈£î X¯Øs¡eTT ˝Ò≈î£ +&Ü ÁøÏjT· >±ì,
uÛ≤eeTT>±ì, C≤„qeTT>±ì ø£\T>∑e⁄. n+<äTe\q (•e)jÓ÷– nsTTqyê&ÉT <˚e‘ê $Á>∑V≤ü eTT e⁄qï|ü&˚ <Óe’ |üP» #˚jT· T≥≈£î kÕ<Û´ä eT>∑TqT.
á ˝Àø£eTTq+<äTqï+‘·ø±\eTT <˚V≤ü <Ûë] (düø±j·TT&ÉT) >±H˚ dü+#·]+#·e˝…qT. n≥T\H˚ |üs¡(•e)jÓ÷–øÏ ôd’‘·eTT X¯Øs¡ dü+ã+<ÛäeTTqï|ü&˚ |üP»´‘·«eTT
kÕ<Û´ä eT>∑T#·Tqï~.
•yÓø’ C£ ≤„qj·TTø£dÔ ´ü
ìwüÿ˝À Væ≤ eTVü‰<˚e'
jÓ÷–H√-|æ eTVü‰‘·àq' ˆ
|ü]|üPs¡í' dü<ë•e' ˆ
ø±j·TjÓ÷π>q dæ<ä∆´+‹
»>∑‘·‡ècÕº´~dü+dæ<Ó’∆´
uÛÀ>∑yÓ÷øå±<äj·T' dü<ë ˆˆ 16`37
eT÷]Ôe÷H˚e uÛ≤dü‘˚ ˆˆ 16`40
|ü]|üPs¡Tí&ÉT, dü<ëeT+>∑fi¯eTj·TT&ÉT nsTTq Ä eTVü‰<˚e⁄&ÉT 58. n<∏ä nø±j·Tdüú\yéT
ìwüÿ\T&ÉT (ìsêø±s¡T&ÉT) nsTTe⁄Hêï&ÉT. nsTT‘˚ n‘·&ÉT $X¯«düèwæº e+{Ï nø±j·Tdüú\eTT
ø±s¡éTT\qT HÓs¡y˚s¡TÃ≥≈£î eT÷]ÔeT+‘·T&ÉT (kÕø±s¡T&ÉT) n>∑T#·THêï&ÉT.
W|ü#ê]ø£<˚Væ≤‘ê«‘Y
ÁãVü‰à<ë´ <˚e‘ê' düsê«' »>∑<ë‘·à‘·«uÛ≤eHê‘Y ˆ
eTTqjÓ÷-|æ eTTeTTø£åe' ˆ e÷j·÷dü+ã+<ÛäsêVæ≤‘ê´‘Y
ø±j·Te+‘√ Væ≤ ≈£îs¡«+‹ nø±jÓ÷ Væ≤ |üs¡' düàè‘·' ˆˆ 16`43
‘·|ü' düsê«s¡úkÕ<Ûäø£yéT ˆˆ 16`41
W|ü#ê]ø£yTÓ qÆ <˚V≤ü eTTqT ø£\ ªdüø±j·Tdü\ú Tµ&Éì|æ+#·T≈£îqï |üsj
¡ ÷Ó –
ÁãVü‰à~ <˚e‘·\T, yÓ÷øå±s¡Tú\sTTq eTVü‰eTTqT\T, ‘·eT düeTdüÔ (<˚Vü‰_Ûe÷qeTT ˝Òìyê&Ó’) »>∑eTTq+‘·{Ï˙ ‘·q Ä‘·à >± uÛ≤$+∫,
ø√]ø£\qT dæ~∆+|ü#˚düTø=qT≥≈£î kÕ<ÛäqeTsTTq ‘·|üdüT‡qT X¯Øs¡<Ûës¡T\T>± e÷j·÷dü+ã+<ÛäeTTqT ‘=\–+#·T≈£îqï|ü&ÉT, (n‘·&ÉT) nø±j·TT&Éì
e⁄qï|ü⁄&˚ #˚j·T>∑\T>∑T#·THêïs¡T. #Ó|Œü ã&çHê&ÉT.
‘·b˛ Væ≤ eT÷\+ düsê«kÕyéT |üs¡dü´ <˚Vü≤jÓ÷π>-|æ
dæB∆Hê+ j·T»®>∑Á‘·Ôj˚T ˆ q <˚Vü‰ÁX¯j·T$ÁøÏj·÷ ˆ
‘·|üdüÔ‘êÿj·TeT÷\+ Væ≤ •eùdé j·T‘·düÔkÕà‘Y
‘·kÕà‘Y ø±j·T+ q dü+‘·ĆÒ‘Y ˆˆ 16`42 nø±jÓ÷-j·T+ Á|üø°]Ô‘·' ˆˆ 16`44
eTT˝À¢ø£eTT\˝ÀqT düeTdüÔdæ<äT∆\≈£î ‘·|üùd‡ eT÷\kÕ<ÛäqeTT. Ä |üs¡jÓ÷–øÏ <˚Vü≤dü+ã+<ÛäeTTqïq÷ n‘·ìøÏ •e⁄ìøÏ e˝…
‘·|üdüT‡≈£î X¯Øs¡y˚T eT÷\eTT. n+<äTe\q C≤„ì nsTTqyê&ÉT X¯Øs¡eTTqT <˚V≤ü eTTq+<ä* ø±e÷~ $ø±s¡eTT\T+&Ée⁄. n+<äTe\q Ä jÓ÷– ªnø±j·TT&ÉTµ
e<ä*ô|≥ºsê<äT. nì |æ\Teã&çHê&ÉT.
Ç‹ düø±j·Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
düø±j·Tdüú\eTT eTT–dæq~.
|üs¡*+π> $©qdü´
|üs¡e÷q+<ä∫qàj˚T ˆ
≈£î‘√ <˚ùV≤q dü+ã+<Û√ q eTqTc˛´ q <˚y√-Vü≤yéT

<˚Væ≤e<ë“¤düq+ ÁuÛÑeT' ˆˆ 16`45 q j·Tøå√ HÓ’e sêø£ådü' ˆ
|üs¡e÷q+<äs¡÷|üeTT, ∫qàj·TeTT nsTTq |üs¡*+>∑eTTq+<äT •y√-Vü≤$T‹ jÓ÷ ãT<ë›´‘Y
$©qyÓTÆq Ä jÓ÷–øÏ <˚Vü≤dü+ã+<ÛäyÓTø£ÿ&ç~? n‘·&ÉT <˚Vü≤<Ûë] e˝… ‘·dü´ øÏ+ <˚Vü≤ø£s¡àD≤ˆˆ 16`48
ø£ì|æ+#·T≥ ÁuÛÑeTe÷Á‘·y˚T. H˚qT e÷qe⁄&qÉ Tø±qT, <˚e⁄&qÉ T ø±qT, j·T≈£îå &ÉqT ø±qT, sêø£då Tü &ÉqT
<˚Vü‰_Ûe÷qV”≤qdü´ ø±qT, nsTT‘˚ ªH˚qT •e⁄&ÉqTµ nì ‘Ó\TdüT≈£îqï yêìøÏ <ÓV’ ≤æ ø£øs£ à¡ \ e\q
m≥Te+{Ï Á|üj÷Ó »qeTT e⁄+&É<Tä .
•euÛ≤y˚ dæú‘ê‘·àq' ˆ
»>∑<˚‘·#·Ã¤Øs¡+ kÕ´‘Y Ç‹ nø±j·Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
nø±j·Tdüú\eTT eTT–dæq~
<˚ùV≤HÓ’πøq ø± e´<∏ë ˆˆ 16`46
<˚Vü‰_Ûe÷qs¡Væ≤‘·T&Ó’, ªH˚H˚ •e⁄&ÉqTµ nqT uÛ≤eq˝À dæú‘·T&Ó’q Ä
59. n<∏ä |üs¡ø±j·Tdüú\yéT
|üs¡eTjÓ÷–øÏ á düeTdüÔ »>∑y˚T X¯Øs¡yÓTÆq|ü&ÉT, n‘·ì≈£îqï á ˇø£ÿ |üs¡ø±j·Tdüú\eTT
X¯Øs¡eTT‘√ H˚$T |üì? eoø£è‘·‘ê«‘Y Á|üø£è‘˚'
•eC≤„Hø’Ó ì£ wü̃d´ü e÷j·÷e÷sêZ‹es¡ÔHê‘Y ˆ
HêVü≤+ø±s¡uÛÑeÁuÛÑeT' ˆ |üs¡ø±jÓ÷-j·Te÷U≤´‘·'
q #˚+Á~j·TuÛÑe+ <äT'KyéT dü‘·Ć≤„qdüTU≤‘·àø£' ˆˆ 16`49
‘·´ø£Ô<˚Vü‰_Ûe÷ìq' ˆˆ 16`47 Á|üø£è‹ì ‘·q eX¯eTTq+<äT+#·T≈£îqï+<äTe\qqT, e÷j·÷
<˚Vü‰_Ûe÷qeTTqT ‘ê´>∑eTT #˚dæ, •eC≤„qeTTq+<äT ìwüß˜&Ó’q Ä e÷s¡ZeTT(Á|üuÛ≤eeTT)q‹ Áø£$T+∫ q+<äT e\qqT, dü‘Y`∫‘Y`Äq+<ä
|üs¡eTjÓ÷–øÏ nVü≤+ø±s¡eTT e\q @s¡Œ&çq ÁuÛÑeT>±ì, Ç+Á~j·TeTT\ dü«s¡÷bÕ‘·àø£eTsTTq nø±j·Ty˚T |üs¡ø±j·TeTì #Ó|üŒã&çq~.
e\q ø£\T>∑T <äT'KeTT>±ì e⁄+&ÉH˚ e⁄+&Ée⁄.
|üs¡ÁãVü≤àe|ü⁄s¡´dü´ ø£sà¡ ã+<Ûeä TT\ e\q @s¡Œ&çq eTH√eè‘·T\Ô yêdüq\T eT]j·TT

Á|üuÀ<Ûëq+<äuÛ≤düTs¡yéT ˆ <äX+‚ Á~j·T yê´bÕs¡eTT\T, @ |üsÁ¡ ãVü≤àeTT˝À \j·TeT>∑T#·Tqïy√, n≥Te+{Ï
ÁbÕø£è‘˚q X¯ØπsD |üsÁ¡ ãVü≤à meìøÏ X¯Øs¡yTÓ eÆ ⁄Hêï&√ n‘·&˚ ª|üsø¡ ±j·TT&ÉTµ nì |æ\Teã&çHê&ÉT.
øÏy˚T‘˚Hêdü´ C≤j·T‘˚ ˆˆ 16`50 |üsêVü≤+‘êeTqTÁbÕ|ü´
dü∫Ã<ëq+<ädü«s¡÷|üyÓTÆq |üs¡•eÁãVü≤ày˚T meìøÏ X¯Øs¡eTT>± |üX‚´‘Y $X¯«+ ∫<ë‘·àø£yéT ˆ
e⁄qï<√ n≥Te+{Ï |üs¡ø±j·TT&ÉsTTq (•e)jÓ÷–øÏ á ÁbÕø£è‘·yÓTÆq
dü<ô˚ VA-‹ÁuÛeÑ TdüdÔ ´ü
X¯Øs¡eTTe\q m≥Te+{Ï n|üø±s¡eTT »s¡T>∑<äT.
ì•Ã‘ê Væ≤ •yê‘·à‘ê ˆˆ 16`53
düeT´>¥C≤„Hê–ïdü+<ä>∑∆` ª|üsÁ¡ ãVü≤à |üse¡ ÷‘·àj˚T ‘êqTµ nqï |üsêVü≤+‘ê (∫e] m\¢\T)
»qà;»ø£˝Òes¡' ˆ dü«s¡÷|üeTTqT bı+~, $X¯«eTTq+‘·{˙Ï ∫<ë‘·àø£eTT>± <ä]Ù+#·T á |üsj ¡ ÷Ó –ì
•e‘·‘êÔ«e\+; j·T' ªdü<V˚ Qü &ÉTµ nì eéVü≤]+#·T≥ n‘·´+‘· ÁuÛ≤+‹j˚T. m+<äTe\qq>± n‘·ì
|üs¡ø±j·T' dü ñ#·´‘˚ ˆˆ 16`51 <˚V≤ü eTT ≈£L&Ü ìX¯Ãj·TeTT>± •edü«s¡÷|üyT˚ >∑<ë nsTTj·TTqï~
düeT´>±® q„ (•yê<Ó«’ ‘·C≤„q)eTqT n–ï˝À »qà;CeTTqT <ä>e∆∑ TT
dü«dü«s¡÷|ü+ ∫<ëø±s¡yéT
#˚düT≈£îì, •e‘·‘·Ô«eTTqT ne\+_+∫q jÓ÷–j˚T ª|üs¡ø±j·TT&Éµì
|æ\Teã&çHê&ÉT.
CÀ´‹' kÕøå±~«∫+‘·j·THé ˆ
<˚Vü≤yêq|æ ìπs›ôVA
Ç+Á~j·÷DÏ eTH√eè‹Ô ` JeqTàø√Ô Væ≤ kÕ<Ûäø£' ˆˆ 16`54
yêdüHê' ø£s¡àdü+uÛÑyê' ˆ
j·TÁ‘· j·÷+‹ \j·T+ ‘˚q ‘·q dü«s¡÷|üeTTqT kÕøå±‘·TÔ ∫<ëø±s¡CÀ´‹>± uÛ≤$+#·T á
düø±jÓ÷-j·T+ |üsê‘·àHê ˆˆ 16`52 |ü s ¡ ø ±j· T dü ú \ kÕ<Û ä ≈ £ î &É T <˚ V ü ≤ <Û ë ]>± e⁄qïq÷, <˚ V ü ‰ +‘· s ¡ e TTqT
bı+<äe˝…qqT ø√]ø£˝Òì, JeqTà≈£îÔ&ÉT n>∑T#·THêï&ÉT.
<˚Vü≤dæÔwü˜‘·T yê j·÷‘·T <˚Vü‰_Ûe÷qeTT ˝Òìyê&ÉT, ìeè‘êÔ´~ ø£fi¯\≈£î nr‘·yÓTÆq

jÓ÷–q' kÕ«‘·àuÀ~Ûq' ˆ |üs¡ÁãVü≤àkÕúqeTTqT dü+bÕ~+#·T≈£îqï eTVü‰ãT<ÛäT&ÉT (|üs¡ø±j·TjÓ÷–)
X¯Øs¡eTTq+<äT m≥T¢ ã+~Û+#·ã&É‘ê&ÉT?
JeqTàøÏÔs¡“¤y˚‘Y dü<ä´'
Ç‹ |üs¡ø±j·Tdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
∫<ëq+<äÁ|üø±•˙ ˆˆ 16`55
|üs¡ø±j·Tdüú\eTT eTT–dæq~
dü«dü«s¡÷|üC≤„qdü+|üqTï&Óq’ |üsø¡ ±j·T jÓ÷–øÏ (dü÷\ú ) <˚V≤ü eTTqïq÷
˝Ò≈î£ qïq÷ ∫<ëq+<äÁ|üø±X¯yTÓ qÆ JeqTàøÏÔ ‘·øDå£ y˚T dæ~+∆ #·T#·Tqï~.
60. n<∏ä <Ûäsêà#ês¡düú\yéT
<Ûäsêà#ês¡düú\eTT
Ä‘·àC≤„HêekÕq+ Væ≤
dü+kÕs¡|ü]|”&ÉqyéT ˆ ‘·ôd’é |üs¡ø±j·Tdü´
dü÷s√´<äj˚T-|æ øÏ+ ˝Àø£' düe÷#ês√ j·T Çwü´‘˚ ˆ
‹$TπsD√|üs¡T<ä∆´‘˚ ˆˆ 16`56 dü <Ûäs¡à' düs¡«˝Àø±HêyéT
ñ|üø±sêj·T ø£\Œ´‘˚ ˆˆ 16`58
dü+kÕs¡dü+ã+<ÛäeTsTTq (»qqeTs¡D s¡÷|üyÓTÆq) u≤<Ûä (|”&É)
Ä‘·àC≤„qeTT ø£\T>∑Tq+‘·es¡≈£î e÷Á‘·y˚T e⁄+&ÉTqT. dü÷s√´<äj·TeTT (|üPs√«ø£)Ô |üsø¡ ±j·TT&Óq’ jÓ÷–øÏ @ Ä#ês¡eTT n;Ûweºü T>∑TH√, Ä
nsTTqqT ˝Àø£eTT Nø£{Ï‘√ Äe]+#·ã&ç e⁄+&ÉTHê? (dü÷s√´<äj·TeTT‘√ Ä#ês¡y˚T <Ûäs¡àeT>∑TqT. Ä <Ûäs¡ày˚T ˝Àø£eTTq+<ä* Je⁄\+<ä]øÏ
Nø£{Ï ‘=\–qfÒ¢ Ä‘·àC≤„H√<äj·TeTT‘√ dü+kÕs¡u≤<Ûä ‘=\>∑Tqì uÛ≤eeTT). ñ|üø±s¡øe£ T>∑TqT.
<˚Vü‰_Ûe÷qìs¡Tàø£Ô' nVæ≤+kÕ dü‘·éTùdÔj·TyéT

ø£˝≤r‘·|ü<ëÁX¯j·T' ˆ ÁãVü≤à#·s¡´+ <äj·÷ ø£åe÷ ˆ
ø£<∏ä+ j·÷‹ |ü]#˚Ã¤<äyéT <ëq+ |üPC≤ »b˛ <Ûë´qyéT
X¯Øπswüß eTVü‰ãT<Ûä' ˆˆ 16`57 Ç‹ <Ûäs¡àdü´ dü+>∑ÁVü≤' ˆˆ 16`59
nVæ≤+dü ` dü‘´· eTT ` nùdj Ô T· eTT ` ÁãVü≤à#·s´¡ eTT ` <äjT· ` n<Ûsä à¡ eTTHÓ|ü &É÷ Ä#·]+#· sê<äT. $~Û+#·ã&çq (nVæ≤+kÕ~)
ø£eå T ` <ëqeTT ` |üP» ` »|üeTT ` <Ûë´qeTT nqT |ü~ Ä#ês¡eTT\T <Û ä s ¡ à eTTqT e÷Á‘· y ˚ T bÕ{Ï + #· e ˝… q T. Ä <Û ä s êà#· s ¡ D eTT ≈£ L &Ü
|ò˝ü ≤ù|ø£så V¡ ≤æ ‘·eTT>±qT C≤„q|üPs¡«ø£eTT>±qT e⁄+&Ée˝…qT.
<Ûsä à¡ eTTjÓTTø£ÿ dü+øÏ|å dÔü «ü s¡÷|üeTT (ÁbÕDT\qT Væ≤+dæ+#·≈î£ +&ÉT≥, dü‘´· eTTqT
|ü\T≈£î≥, Ç‘·s¡T\ edüTÔe⁄\qT <=+>∑*+#·≈£î+&ÉT≥, ÁãVü≤à#·s¡éTTqT Ä‘·àe‘Y düs¡«uÛÑ÷‘êì
bÕ{Ï+#·T≥, ÁbÕDT\|ü≥¢ ø£sT¡ Dø£*– e⁄+&ÉT≥, zs¡TŒ ø£*–e⁄+&ÉT≥, <ëqeTT dü+|üX‚´<é jÓ÷>∑$‘·ÔeT' ˆ
#˚jT· T≥, •e|üP»#˚jT· T≥, •eeT+Á‘·eTT »|æ+#·T≥, •e<Ûë´qeTT #˚jT· T≥ »>∑<˚ø±‘·à‘êuÛ≤yê‘Y
` á |ü~$<ÛTä \T <Ûsä à¡ kÕ<Ûqä dü÷Á‘·eTT\T). ìÁ>∑Vü‰~$s√<Ûä‘·' ˆˆ 16`62
jÓ ÷ >∑ $ C≤„ q eTTqT #· ø £ ÿ >± ‘Ó \ Tdü T ≈£ î qï jÓ ÷ ^X¯ « s¡ T &É T
•y˚q $Væ≤‘√ j·TkÕà‘Y $X¯«eTTq+‘·{ìÏ (|üsÁ¡ ãVü≤àdü«s¡÷|üeTqT) @ø±‘·àuÛ≤eeTT‘√ sê>∑<«˚ wüsV¡ ≤æ ‘·T&Ó,’
Ä>∑yÓTÆs¡∆s¡àdü+Á>∑Vü≤' ˆ düeTdüÔ ÁbÕDT\qT ‘·q dü«s¡÷|üeTT>± <ä]Ù+#·e˝…qT.
‘·kÕà‘·Ôe÷#·s¡Hé $<ë«Hé @ø£ @e •e' kÕøå±‘Y
‘·Á‘·ŒkÕ<ëj·T ø£\Œ´‘˚ ˆˆ 16`60 »>∑<˚‘·~‹ düTŒ¤≥yéT ˆ
ô|q’ ù|s=ÿqï nVæ≤+kÕ~ <Ûsä à¡ eTT\T Ä>∑eTeTT\˝À •e⁄ì#˚‘· |üX¯´‘·' øÏ+ q C≤j˚T‘·
$~Û+#·ã&çe⁄qï$. n+<äTe\q M{ÏHê#·]+#· T $<ë«+düT&ÉT •e⁄ì eTeTø±s√ Væ≤ $ÁuÛÑeT' ˆˆ 16`63
Á|ükÕ<äeTTq≈£î ns¡TΩ&>É ∑TqT. ˇø£ÿ&˚ nsTTq •e⁄&˚ á »>∑<ëø±s¡eTT˝À e⁄Hêï&Éqï~ düTdüŒwüeº TT.
Ç˝≤ <ä]Ù+#·T jÓ÷–øÏ ˝Àø£eTTq+<äT bı+<äì<˚eTTqï~? ªÇ~ Hê~µ nqT
n<Ûäs¡à+ q düŒèX‚‘Y øÏ+∫<é eTeTø±s¡eTT ≈£L&Ü ˇø£ $X‚wÁü uÛ≤+‹j˚T. n≥Te+{Ï ÁuÛ≤+‹ ≈£L&Ü n‘·ìøÏ
$Væ≤‘·+ <Ûäs¡àe÷#·πs‘Y ˆ e⁄+&É<Tä .
‘·+ #· ø±eT$ìs¡Tàø£ÔyéT <Ûäs¡à @e düeTkÕÔHêyéT
‘·eT|æ C≤„q|üPs¡«ø£yéT ˆˆ 16`61 j·T‘·' dü+dæ~›ø±s¡DyéT ˆ
ìdüŒèôVA-|æ eTVü‰jÓ÷^ •e⁄&É T dü < ë#ês¡ Á |æ j · T T&É T . n‘· & É T dü < ë#ês¡ e TT‘√H˚
<Ûäs¡àe÷s¡Z+ #· q ‘·ĆÒ‘Y ˆˆ 16`64 |üPõ+|üã&É‘ê&ÉT. dü<ë#ês¡eTT ˝Ò≈î£ +&Ü n‘·ì Á|ükÕ<äeTT (nqTÁ>∑V≤ü eTT)
\_Û+#·<Tä .
˝Àø£ e TT˝Àì yês¡ + <ä ] ø° (uÛ À >∑ y Ó ÷ ø£ å e TT\qT) dæ < ä T ∆ \ qT
kÕ~Û+#·Tø=qT≥≈£î <Ûsä à¡ y˚T ø±s¡DyÓTj
Æ T· Tqï~. n+<äTe\q eTVü‰jÓ÷– ≈£L&Ü Ç‹ <Ûäsêà#ês¡düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
<Ûäsêà#ês¡düú\eTT eTT–dæq~.
(|òü\eTT|ü≥¢) ìdüŒèVüQ&Ó’qqT <Ûäsêà#·s¡DeTTqT e<ä\sê<äT.
61. n<∏ä uÛ≤yê#ês¡düú\yéT
C≤„HêeTè‘˚q ‘·èb˛Ô-|æ
uÛ≤yê#ês¡düú\eTT
jÓ÷^ <Ûäs¡à+ q dü+‘·ĆÒ‘Y ˆ
Ä#ês¡+ eTVü≤‘ê+ <äècÕº« uÛ≤e @yêdü´ düπs«cÕyéT
Á|ües¡Ô+‘˚ Væ≤ ˝ÖøÏø±' ˆˆ 16`65 uÛ≤yê#ês¡' Á|üø°]Ô‘·' ˆ
jÓ÷– nsTTqyê&ÉT (•e) C≤„HêeTè‘êkÕ«<äqeTT‘√ dü+‘·Twüß&º q’Ó qT
uÛ≤y√ e÷qdü#˚cÕº‘êà
(nVæ≤+kÕ~) <Ûäsêà#·s¡DqT e<ä*ô|≥ºsê<äT. m+<äTe\qq>± eTVü‰‘·Tà\ |ü]|üPs¡í' •yêÁX¯j·T' ˆˆ 16`67
Ä#·s¡D≤~ $<ÛëqeTT\qT #·÷dæj˚T ˝Àø£eTTq+<ä* kÕe÷qT´\T (Ç+‘·≈î£ eTT+<äT #Ó|Œæ q) <Ûsä êà#ês¡d+ü |üqTï&Óq’ jÓ÷–jÓTTø£ÿ uÛ≤ey˚T
nqTdü]+‘·Ts¡T. (n+<äTe\q ˝Àø£dü+Á>∑Vü≤eTTq¬ø’ C≤„qT\T <Ûäs¡àeTT ˝Àø£eTTq+<ä* »qT\+<ä]ø° uÛ≤yê#ês¡eTì #Ó|üŒã&çq~. uÛ≤eeTq>±
Hê#·]+#·e˝…qT). |ü]|üPs¡eí TT>± •e⁄ì ÄÁX¯sTT+∫ n\T¢≈î£ qï e÷qdæøy£ ê´bÕs¡eTì ns¡úeTT.
dü<ë#ês¡Á|æj·T' X¯+uÛÑT' uÛ≤eHê$Væ≤‘·+ ø£s¡à
dü<ë#êπsD |üP»´‘˚ˆ bÕeHê<ä|æ bÕeqyéT ˆ
dü<ë#ês¡+ $Hê ‘·dü´ ‘·kÕà<é uÛ≤eqj·÷ j·TTø£ÔyéT
Á|ükÕ<√ HÓ’e C≤j·T‘˚ ˆˆ 16`66 |üs¡<Ûäs¡à+ düe÷#·πs‘Y ˆˆ 16`68
uÛ≤eq‘√ #˚jT· T ø£sà¡ ˝Ò n‘·´+‘· |ü$Á‘·yTÓ qÆ $. n+<äTe\q |üse¡ T uÛ≤y˚q j·T<äT|ükÕúqyéT
ÁX‚wü˜eTsTTq •e<Ûäsêà#·s¡DeTTqT uÛ≤ej·TTø£ÔeTT>±H˚ Ä#·]+#·e˝…qT. ‘·‘·‡+<Ûëé+<äq+ $<äT' ˆˆ 16`71
uÛ≤y˚q Væ≤ eTq'X¯ó~∆' ‘·q n+‘·s+¡ >∑eTTq (Vü≤è‘·ÿeT\eTT˝À) ìs¡+‘·se¡ TT Á|üø±•+#·T
uÛ≤eX¯ó~∆X¯Ã ø£s¡àD≤ ˆ dü+$‘Y dü÷s¡T´ì >∑T]+∫, uÛ≤eq‘√ #˚jT· T @ ñbÕdüqeTTqï<√ <ëìH˚
Ç‹ dü+∫+‘·´ eTqkÕ dü+<Ûëé+<äqeTì (Ms¡Xe’Ë Ä#ês¡T´\T) uÛ≤$+‘·Ts¡T.
jÓ÷^ uÛ≤e+ q dü+‘·ĆÒ‘Y ˆˆ 16`69 Ä‘·àCÀ´‹wæ düπs«cÕyéT
$wüj·÷D≤+ düeTs¡ŒDyéT ˆ
uÛ≤eeTT#˚‘· (•euÛ≤eeTT) eTqdüT X¯ó<äe∆ T>∑TqT. ø£sà¡ \#˚‘· uÛ≤eeTT
X¯ó<äe∆ T>∑TqT. (X¯ó<äy∆ TÓ qÆ uÛ≤eeTT‘√ #˚jT· T ø£sà¡ \T |ò\ü Á|ü<eä TT\>∑TqT.) Ç≥T¢ n+‘·s¡TàUÒq uÛ≤y˚q
#·ø£ÿ>± eTqdüTq $#ê]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îqï jÓ÷– uÛ≤eeTT HÓqï&É÷ ôVAeTø£πsà‹ ^j·T‘˚ ˆˆ 16`72
e<ä*ô|≥ºsê<äT. ‘· q Ä‘· à CÀ´‹˝À (∫<ä – ï˝À) n+‘· s ¡ T àKyÓ T Æ q uÛ ≤ eq‘√
düeTdü$Ô wüjT· eTT\qT düeTs¡ŒD #˚jT· T≥j˚T ôVAeTø£sà¡ eTì #Ó|Œü ã&çq~.
•euÛ≤eqj·÷ düs¡«yéT
ì‘·´HÓ’$T‹Ôø±~ø£yéT ˆ uÛ≤ej˚T‘Y düs¡«ø£sêàDÏ
≈£îs¡«qï|æ eTVü‰jÓ÷^ ì‘·´HÓ’$T‹Ôø±ì #· ˆ
>∑TD<√ôw’s¡ï u≤<Ûä´‘˚ ˆˆ 16`70 •eÁ|”‹ø£sêDÒé
dü+>∑sêVæ≤‘·´dæ<ä∆j˚T ˆˆ 16`73
eTVü‰jÓ÷– nsTTqyê&ÉT •euÛ≤eq‘√ ì‘·´HÓ$’ T‹Ôø±~ düeTdüÔ
ø£s¡à\qT nqTwæº+∫qqT, Ä ø£s¡à dü+ã+<ÛäeTT˝…’q >∑TD<√wüeTT\‘√ dü+kÕs¡ã+<Ûìä eè‹Ôø√düeTT ‘êqT #˚jT· T ì‘·´HÓ$’ T‹Ôø±~ düeTdüÔ
ø£s¡à\T •e⁄ìø£‘·´+‘· Á|”‹ì ø£*–+#·T≥πø ìs¡«Væ≤+#·ã&ÉT#·Tqïeì
n‘·ìø¬ ≥Te+{Ï dü+ã+<Ûeä T÷ e⁄+&É<Tä .
uÛ≤$+#·e˝…qT.
n+‘·' Á|üø±X¯e÷qdü´ •y˚ ìy˚X¯´ düø£\yéT
dü+$‘·÷‡s¡´dü´ dü+‘·‘·yéT ˆ ø±sê´ø±s¡´+ $y˚ø£‘·' ˆ
es¡Ô‘˚ jÓ÷ eTVü‰uÛ≤>∑' C≤„Hê#ês√ j·T<äTø√Ô-j·TyéT

dü dü+>∑s¡Væ≤‘√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 16`74 C≤„Hê#ês¡' dü ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 16`76
(#˚ùdyê&Ée⁄ ˙y˚, #˚sTT+#˚yê&Ée⁄ ˙y˚, #˚dqæ ø£sà¡ |ò\ü eTT ˙y˚ uÛ≤yê#ês¡d+ü |üqTï&Óq’ jÓ÷^X¯«s¡Tì C≤„Hê#ês¡eTT (C≤„qeTTq≈£î
nqT) $y˚øC£ ≤„qeTT‘√ @ eTVü‰‘·Tà&ÉT ‘·q ø±sê´ø±s¡éTT\qìï+{Ï˙ •e⁄ìπø ‘·–qJeq$<ÛëqeTT) @<Ó‘’ ˚ e⁄qï<√ n~j˚T düeTdüJÔ e⁄\T nqTdü]+#·e\dæq
düeT]Œ+#·T#·THêï&√ n‘·&˚ ªdü+>∑ s¡V≤æ ‘·T&Éµ>∑T#·THêï&ÉT. C≤„Hê#ês¡eTì #Ó|Œü ã&çq~.
Ä‘êàqeTœ\+ edüTÔ •yê<Ó’«‘·|üs¡+ C≤„qyéT

•ee÷q+<ä∫qàj·TyéT ˆ C≤„q$T‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆ
@ø£uÛ≤y˚q dü‘·‘·yéT dæ<˚∆q yê|ü´dæ<˚∆q
dü+|üX¯´H˚ïe |üX¯´‹ ˆˆ 16`75 |òü\+ C≤„Hê+‘·πsD øÏyéT ˆˆ 16`77
•yê<Ó’«‘·|üs¡yÓTÆq C≤„qy˚T düs¡«ÁX‚wü˜yÓTÆq C≤„qeTì |ü+&ç‘·T\
‘·qqT, düø\£ »>∑‘T· qÔ T eT]j·TT dü∫Ã<ëq+<ä dü«s¡÷|ü⁄&ÉsTTq
ìs¡j
í T· eTT. Ç‘·s¡ C≤„qeTT\ e\q |ò\ü eTT dæ~+∆ ∫Hê dæ~+∆ #·øb£ ˛sTTHê @$T
•e⁄ì m\¢|⁄ü &ÉT ˇπø uÛ≤eq‘√ <ä]Ù+#·T#·THêï&√ n‘·&˚ •ekÕøå±‘êÿs¡eTTqT
bı+<äT#·THêï&ÉT. Á|üj÷Ó »qeTT? (Ç‘·s¡ C≤„qeTT\T ìÅwŒü jÓ÷»qeTT\ì ‘ê‘·Œs¡éTT).
Ç‹ uÛ≤yê#ês¡düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ìs¡à\+ Væ≤ •eC≤„qyéT
uÛ≤yê#ês¡düú\eTT eTT–dæq~. ì'ÁX‚j·Tdüø£s¡+ |üs¡yéT ˆ
62. n<∏ä C≤„Hê#ês¡düú\yéT sê>∑<˚«cÕ~ø£\TwüyéT
C≤„Hê#ês¡düú\eTT uÛÑ÷j·T' dü+düè‹ø±s¡DyéT ˆˆ 16`78
ìs¡à\yÓTqÆ •eC≤„qeTT (•yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTT) |üse¡ T ì'ÁX‚jT· düyTÓ qÆ ~
ndü´ C≤„qdüe÷#ês√ (eTTøÏ<Ô ëj·Tø£yTÓ qÆ ~). Çø£ sê>∑<«˚ wüeTT\‘√ ø£\Twæ‘y· TÓ qÆ (•e)C≤„qeTT
jÓ÷–q' düs¡«<˚Væ≤HêyéT ˆ dü+kÕs¡eTTq≈£î ø±s¡DeT>∑T#·Tqï~ (n+<äTe\q •yê<Ó«’ ‘·C≤„qy˚T düeTdüÔ
e÷qyê[øÏ •s√<Ûës¡ýÓTqÆ ~).
|ü]|üPs¡í+ eTVü‰C≤„qyéT >∑ T s¡ T e⁄jÓ T Tø£ ÿ ø£ s ¡ T D≤ø£ { ≤ø£ å e TT #˚ ‘ · eTTøÏ Ô < ëj· T ø£ y Ó T Æ q
|üs¡‘·‘·Ô«Á|üø±X¯ø£yéT ˆ •yê<Ó’«‘·C≤„qeTTqT bı+~q ‘·s¡Tyê‘·, dü+kÕs¡ã+<ÛäeTT\qT ô|+#·T
ne\+ã´ Á|üeè‘√Ô jÓ÷ ø£sà¡ ø£˝≤|üeTT\qT me&ÉT ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT?
C≤„Hê#ês¡' dü ñ#·´‘˚ ˆˆ 16`79 ø£s¡à C≤„Hê–ïHê <ä>∑∆yéT
|üs•¡ e‘·‘«Ô· eTTqT Á|üø±•+|ü#j
˚ T· T nK+&ÉyTÓ qÆ eTVü‰C≤„qeTTqT q Á|üs√ùV≤‘Y ø£<∏ä+#·q ˆ
(•yê<Ó ’ « ‘· C ≤„ q eTTqT) ne\+_+∫ ˝Àø£ e TT˝À @ Ä#ês¡ e TT j·T<ëVüQ' dü+düè‘˚s¡÷à\yéT
nqTdü]+#·ã&ÉT#·Tqï<√ n~j˚T C≤„Hê#ês¡eTì #Ó|Œü ã&çq~. Á|üyêVü‰qT>∑‘·+ ãT<Ûë'ˆˆ 16`82
@ ø£sà¡ \T dü+kÕs¡eTTq≈£î eT÷\ø±s¡DeTì, qB»\Á|üyêVü≤eTT
ì]«ø£˝ÒŒ |üπs <Ûë$Tï
e˝… nHê~ qT+&ç X¯Øs¡eTTq+≥T≈£îì eTq≈£î dü+Áø£$T+∫q$ nì $<ë«+düT\T
ìwüÿ˝Ò •eHêeTì ˆ #Ó|ü #·THêïs√, Ä ø£sà¡ \T •yê<Ó«’ ‘·eTqT n–ï˝À ø±\Ãã&ç eTs¡˝≤ yÓTT\¬ø‘·T≥Ô ≈£î
C≤„H˚q jÓ÷»j˚T‘Y düs¡«yéT |üìøÏsêì$>± #˚jT· ã&çHêsTT.
C≤„Hê#êØ Á|üø°]Ô‘·' ˆˆ 16`80 C≤„H˚q V”≤q' |ü⁄s¡Twü'
ì]«ø£\ŒeTT (uÛÒ<äs¡Væ≤‘·eTT), ìwüÿ\eTT (ìs¡ej·TeeTT), ø£s¡àD≤ ã<ä∆´‘˚ dü<ë ˆ
eT+>∑fiø¯ s£ e¡ TT nsTTq |üsÁ¡ ãVü≤àeTT q+<äT ‘·q ◊ø£´(nuÛ<Ò )ä C≤„qeTT #˚‘·
C≤„ìq' ø£s¡àdü+ø£˝≤Œ
düeTdüÔ $X¯«eTTqT dü+jÓ÷»qeTT #˚jT· T eTVü‰jÓ÷– ªC≤„Hê#ês¡T´&ÉTµ nì
ø°]+Ô #·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
uÛÑe+‹ øÏ\ ìwüŒ¤˝≤' ˆˆ 16`83
•yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTTqT bı+<äì e÷qe⁄&TÉ ìs¡+‘·se¡ TT ø£sà¡ C≤\eTT#˚‘·
C≤„q+ eTTøÏÔÁ|ü<ä+ ÁbÕ|ü´ ã+~Û+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT. •yê<Ó«’ ‘·C≤„qT\#˚‘· Ä#·]+#·ã&ÉT ø£sà¡ \T ìwüŒ\¤ eTT\T
>∑Ts¡T<äèwæºÁ|ükÕ<ä‘·' ˆ >∑qTø£ n$ yê]ì ã+~Û+#·C≤\e⁄.
ø£' ≈£îsê´‘Y ø£s¡àø±s¡ŒDÒ´ X¯ó<ë∆#êπs X¯ó<ä∆uÛ≤y√ $y˚ø°
yê+#Ûê+ dü+kÕs¡es¡∆H˚ ˆˆ 16`81 CÀ´‹' |üX¯´Hé düs¡«‘·XË’Ãey˚Tø£yéTˆ
dü|üÔ<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
C≤„q<Ûä«düÔÁbÕø£è‘ê‘·àÁ|ü|ü+#·' |ü<äTH˚&Ée |ü]#˚Ã¤<äeTT
JeqTàø£ÔX‚Ãwüº‘˚ ~e´jÓ÷^ ˆˆ 16`84 Á|ükÕ~düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑'
-(XÊ*˙)
Á|ükÕ~düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑eTT
<Ûsä êà#ês¡ìs¡‘T· &ÉT, X¯ó<äu∆ ≤Û edü+|üqTï&ÉT, $y˚øe£ +‘·T&ÉT nsTTq
(86 XÀ¢ø£eTT\T)
~e´(•e)jÓ÷– nìï #√{≤¢ CÀ´‹dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ •e⁄ì <ä]Ù+#·T#·÷, ‘·q≈£î
ø£*–q •yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTT #˚‘· Á|üøè£ ‹»qýÓTqÆ <˚V≤ü Á|ü|+ü #·eTTqT q•+|ü III. n<∏ä Á|ükÕ~düú\yéT
#˚dTü ≈£îì JeqTà≈£î&Ô >É T∑ #·THêï&ÉT. Á|ükÕ~dü\ú eTT
Ç‹ C≤„Hê#ês¡d\úü + |ü]|üPs¡yí Té ˆ n>∑düÔ´ ñyê#· :
C≤„Hê#ês¡d\úü eTT eTT–dæq~.
z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹
düú˝≤ì ‘êì #√ø±Ôì
l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ j·÷ì e÷ùV≤X¯«s¡düú˝Ò ˆ
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ e<ädü« düú\uÛÒ<ä+ y˚T
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ e÷ùV≤X¯«s¡d˝úü ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >√HêeT Á|ükÕ~düú\dü+Á•‘·yéT ˆˆ 17`1
c˛&ÉX'¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ n>∑düTÔ´\ Á|üX¯ï :
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹. (z sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ sê!) e÷ùV≤X¯«s¡d\úü eTT q+<ä* dü\ú uÛ<Ò eä TT\ìïj·T÷
l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* #·ø£ÿ>± #Ó|üŒã&çq$. Á|ükÕ~düú\eTT q+<ä* nyê+‘·s¡ düú\eTT\qT
•yê<Ó«’ ‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdeÔü TT, lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<ë‘·àø£eTT, ‘Ó\T|üe\dæq~>± ø√s¡T#·THêïqT.
Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT nsTTq lπsDTø£ ñyê#· :
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À e÷ùV≤X¯«s¡d˝úü ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >∑eTqT düú\uÛÒ<ë qe Áb˛ø±Ô'
|ü<Tä Hês¡e |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. Á|ükÕ~düú\dü+Á•‘ê' ˆ
438 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ dü|üÔ<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 439
ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤D+ |üPs¡«yéT 63. n<∏ä ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\yéT

Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤+ ‘·‘·' ˆˆ 17`2 ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTT
ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤D+ |üXÊÃ‘Y nqT>∑èVü‰í‹ j·T˝À¢ø±Hé
‘·‘·' ø±j·÷]Œ‘·+ eT‘·yéT ˆ dü«ø±j·T+ <äs¡Ùj·TqïkÂ ˆ
ø£s¡D≤]Œ‘·e÷U≤´‘·yéT ‘·kÕà<˚wü düe÷U≤´‘·'
‘·‘√ uÛ≤yê]Œ‘·+ eT‘·yéT ˆˆ 17`3 ø±j·÷qTÁ>∑V≤ü HêeTø£' ˆˆ 17`5
•wü´düú\+ ‘·‘·' Áb˛ø£ÔyéT (C≤„ H ê#ês¡ d ü + |ü q Tï&Ó ’ q ) •ejÓ ÷ – á ˝Àø£ e TTq+<ä T
X¯óÁX¯ScÕdüú\y˚Te #· ˆ ‘·q<˚Vü≤eTT‘√(dü«ø±j·TeTT‘√) e÷qe⁄\qT nqTÁ>∑Væ≤kÕÔ&ÉT.n+<äT e\q
n‘·ìì ªø±j·÷qTÁ>±Vü≤≈£î&ÉTµ nì n+{≤s¡T. (‘·q <˚Vü≤<äs¡ÙqeTT‘√H˚
‘·‘·' ùde´düú\+ #Ó’cÕyéT
Je⁄\qT nqTÁ>∑Væ≤+#·Tyê&ÉT ø±j·÷qTÁ>±Vü≤≈£î&Éì ‘ê‘·Œs¡éTT).
Áø£eTX¯' X¯èDT \ø£åDyéT ˆˆ 17`4
j·T<∏ë •y√-qT>∑èVü‰í‹
l πsDT≈£î\ düe÷<ÛëqeTT
eT÷]Ôe÷$X¯´ <˚Væ≤q' ˆ
z eTT˙X¯«s¡T&Ü! *+>∑düú\eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ükÕ~düú\eTT
‘·<∏ë jÓ÷^ X¯Øs¡düú'
q+<ä T ‘=$Tà~ (nyê+‘· s ¡ ) dü ú \ eTT\Tqï$. n+<ä T yÓ T T<ä { Ï ~
ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTT, ¬s+&Ée~ Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTT. eT÷&Ée~ düsê«qTÁ>±Vü≤ø√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 17`6
ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\eTT, Hê\T>∑e~ ø±j·÷]Œ‘·düú\eTT. nsTT<äe~ ìwüÿ\T&Óq’ •e⁄&ÉT @$<Ûeä TT>± ©˝≤$Á>∑V≤ü eTT\qT <ë*Ã Je⁄\qT
ø£s¡D≤]Œ‘·düú\eTT. Äs¡e~ uÛ≤yê]Œ‘·düú\eTT. @&Ée~ •wü´düú\eTT. nqTÁ>∑Væ≤+#·T#·THêï&√ n<˚$<ÛäeTT>± á •ejÓ÷– ≈£L&Ü ‘·q (~e´)
mì$T<äe~ X¯óÁX¯Swüd\úü eTT. ‘=$Tà<äe~ ùde´dü\ú eTT. M{Ï \ø£D
å eTT\qT X¯Øs¡eTT q+<äT ñqïyê&Ó’ ˝À≈£î\+<ä]˙ nqTÁ>∑Væ≤+#·T#·THêï&ÉT.
es¡Tdü>± #Óô|Œ<äqT Ä\øÏ+#·TeTT.
•e' X¯Øs¡jÓ÷π>-|æ
j·T<∏ë dü+>∑$e]®‘·' ˆ
‘·<∏ë jÓ÷^ X¯Øs¡k˛ú H˚<ä+ s¡»‘·$T‘·T´πøÔ

ì'dü+>√ es¡Ô‘˚ dü<ë ˆˆ 17`7 j·T<∏ë X¯óøÏÔ' Á|üø±X¯‘˚ ˆ
•e⁄&Ó˝≤ ‘·q ©˝≤eT÷s¡T\Ô X¯Øs¡eTT\+<äTqïq÷ Ä X¯Øs¡eTT\‘√ H˚<ä+ »>∑~‹ C≤„‘˚
dü+>∑s¡Væ≤‘·T&ÉT(dü+ã+<ÛäeTT˝Òìyê&ÉT)>± e⁄+≥THêï&√, n˝≤>∑TqH˚ •e‘·‘·Ô«+ Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 17`10
X¯Øs¡eTT‘√qTqï jÓ÷– ≈£L&Ü (X¯Øs¡eTT‘√) dü+>∑sV¡ ≤æ ‘·T&ÉT>±H˚ e⁄+{≤&ÉT. eTT‘ÓÔ|ü⁄ ∫|üŒ˝Àì yÓ+&çì #·÷dæ ªÇ~ yÓ+&çø±<äTµ nqT
•euÛ≤eqj·÷ j·TTø£Ô' j·T<∏ës¡úC≤„qeTT Ä eTT‘ÓÔ|ü⁄ ∫|üŒj·T+<˚ Á|üø±X¯e÷qyÓTÆqfÒ¢, ø£qã&ÉT‘·Tqï
»>∑‘·TÔqT #·÷dæ ªÇ~ »>∑‘·TÔ ø±<äTµ nqT ms¡Tø£ ø£*–q|ü&ÉT •e‘·‘·Ô«eTT
dæús¡j·÷ ì]«ø£\Œj·÷ ˆ
Á|üø±X¯e÷qeT>∑TqT.
•y√ uÛÑe‹ ìs¡÷∆‘·`
e÷j·÷y˚X¯|ü]|ü¢e'ˆˆ 17`8 j·T<∏ë dü«|üïø£è‘·+ edüTÔ
Á|üuÀ<Û˚HÓ’e XÊeT´‹ ˆ
ì]«ø£\ŒeTT (uÛÒ<äãT~›s¡Væ≤‘·eTT), dæús¡eTT nsTTq •euÛ≤eq‘√
≈£L&ÉT≈£îqï jÓ÷^X¯«s¡T&ÉT e÷j·÷y˚X¯ Á|üuÛ≤eeTT‘√ ø£\T>∑T uÛ≤eq\qT ‘·<∏ë •edü´ $C≤„H˚
$~*+#·T≈£îì ‘êqT (kÕøå±‘·TÔ) •e⁄&˚ n>∑T#·THêï&ÉT. dü+kÕs¡+ HÓ’e |üX¯´‹ ˆˆ 17`11
ø£ \ ˝À ø£ ì |æ + ∫q edü T Ô e ⁄\T y˚ T \T≈£ î qï yÓ + ≥H˚ m˝≤
∫‘·Ôeè‹Ôwüß ©HêdüT
‘=\–b˛‘·THêïjÓ÷ n<˚$<ÛäeTT>± •eC≤„qeTTqT bı+~q •ejÓ÷–
•y˚ ∫‘·T‡KkÕ>∑πs ˆ (e÷j·÷Á|üuÛ≤eeTT‘√ @s¡Œ&çq) dü+kÕs¡eTTqT #·÷&ÉC≤\&ÉT.
n$<ë´ø£*Œ‘·+ edüTÔ
Hêq´‘Y |üX¯´‹ dü+j·TMT ˆˆ 17`9 nC≤„qy˚Te düπs«cÕyéT
dü+kÕs¡ÁuÛÑeTø±s¡DyéT ˆ
á jÓ ÷ ^X¯ « s¡ T ì ∫‘· Ô e è‘· T Ô \ T (eTH√yê´bÕs¡ e TT\T)
∫<ëq+<äkÕ>∑s¡T&Ó’q •e⁄ìj·T+<˚ ©qeTe⁄‘·Tqï+<äTq, dü+j·T$T nsTTq ‘·ìïeè‘ÍÔ ø£<∏ä+ uÛÑ÷j·T'
•ejÓ÷– n$<ë´ø£*Œ‘·yÓTÆq @ edüTÔe⁄qT #·÷&É˝Ò&ÉT. dü+kÕs¡ÁuÛÑeT<äs¡ÙqyéT ˆˆ 17`12
˝Àø£eTTq+<ä* n+<ä] ÁuÛ≤+‹øÏ ø±s¡DyÓTÆq~ nC≤„qy˚T. ø±j·÷qTÁ>∑Væ≤ nsTTq |üs¡jÓ÷–jÓTTø£ÿ <äs¡ÙqeTT #˚‘·qT n‘·ì
n≥Te+{Ï nC≤„qeTT ‘=\–b˛‘˚ dü+kÕs¡|ü⁄ ÁuÛ≤+‹ eTs¡˝≤ m˝≤ Ç+Á~j·TeTT\ $y˚øe£ TT #˚‘q· T ˝À≈£î\+<ä]˝À ø£\T>∑T ø£sD¡ eTT\ $y˚øy£ T˚
ø£\T>∑T‘·T+~? ªÇ+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤µeTì •e‘·‘·Ô«y˚‘·Ô\T #Ó|ü#·THêïs¡T.
>∑*‘êVü≤+ø£è‹Á>∑+~∏' Ç+Á~j·÷D≤+ düeTkÕÔHêyéT
Áø°&Üø£*Œ‘·$Á>∑Vü≤' ˆ kÕ«πsúwüß dü‹ dü+>∑y˚T ˆ
JeqTàø£ÔX¯Ãπs<é jÓ÷^ sê>√ yê C≤j·T‘˚ <˚«wü'
<˚Væ≤eìïs¡TbÕ~Ûø£' ˆˆ 17`13 ‘Í jÓ÷^ |ü]es¡®j˚T‘Y ˆˆ 17`15
nVü≤+ø±s¡|ü⁄eTT&çì $|üø=ì, $H√<äeTTq¬ø’ ø£*Œ+#·T≈£îqï Ç+Á~j·TeTT\T (C≤„H+˚ Á~j·TeTT\T, ø£sπ à+Á~j·TeTT\T) ‘·eT ‘·eT
X¯Øs¡eTT‘√, ñbÕ~Ûs¡Væ≤‘·T&Ó’q •ejÓ÷– JeqTà≈£îÔ&Ó’ (‘·q <˚Vü≤eTT‘√) $wüj·TeTT\ (|ü+#·u÷ÑÛ ‘·eTT\)‘√ ø£*dæq|ü⁄&ÉT eTqdüT‡˝À sê>∑eTT>±ì
kÕe÷qé÷qe⁄ì˝≤ ˝Àø£eTT˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+{≤&ÉT. <˚«wüeTT>±ì |ü⁄&‘É êsTT. nsTT‘˚ jÓ÷– nsTTqyê&ÉT(Ä)¬s+&ç+{Ï˙ |ü]‘·´õ+#ê*.
Ç‹ ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT Ç+Á~j·÷D≤+ ãVæ≤s¡«è‹Ô'
ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTT eTT–dæq~.
Á|ü|ü+#·dü´ Á|üø±•˙ ˆ
64. n<∏ä Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\yéT n+‘·' •y˚ düe÷y˚
Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTT ìÁwüŒ|ü+#·dü´ ø±s¡DyéT ˆˆ 17`16
<äs¡ÙHê‘Y |üs¡ø±j·Tdü´ Ç+Á~j·TeTT\T ãVæ≤s¡TàKeTT>± (yÓ\T|ü\≈£î) Á|üeè‘·eÔ TsTTq|ü⁄&ÉT
ø£s¡D≤Hê+ $y˚ø£‘·' ˆ (u≤Vü≤´) Á|ü|+ü #·eTT ø£qã&ÉT‘·T+~. n$ n+‘·sT¡ àKeTT>± Á|üeè‘·yÔ TÓ qÆ |ü⁄&ÉT
Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤' Áb˛ø£Ô' •e⁄ì˝À ◊ø£ýÓTÆ ìÅwüŒ|ü+#·C≤„HêìøÏ ø±s¡DeTT˝Ö‘êsTT.
düπs«cÕ+ ‘·‘·Ô«y˚~_Û' ˆˆ 17`14 ø£åDeT+‘·' •e+ |üX¯´Hé
πøe˝ÒHÓ’e #˚‘·kÕ ˆ
u≤Vü‰´sêúHêeTqTuÛÑeyéT eTH√ j·TÁ‘· Á|üeπsÔ‘·

ø£åD+ ≈£îs¡«Hé <äè>±~_Û'ˆˆ 17`17 ‘·Á‘· düπs«+Á~j·Tdæú‹' ˆ
düπs«+Á~j·Tìs¡÷&Û√-|æ •y˚ eTqdæ dü©¢H˚
düπs«+Á~j·T$V”≤qyêHé ˆ ø£« #˚+Á~j·T$#ês¡D≤ ˆˆ 17`20
•yêVæ≤‘·eTHê jÓ÷^ n≥Te+{Ï jÓ÷– jÓTTø£ÿ eTqdüT mø£ÿ&É dü+#·]+#·TH√, nø£ÿ&˚
•e+ |üX¯´‹ Hê|üs¡yéT ˆˆ 17`18 düπs«+Á~j·TeTT\T ≈£L&Ü dæús¡eTÚ‘êsTT. Ä eTqdüT‡ •e⁄ì˝ÀH˚ #·ø£ÿ>±
©qyÓTÆq|ü⁄&ÉT Ç+Á~j·TeTT\T eTs√#√{ÏøÏ m˝≤ yÓfi¯‘êsTT?
n+‘·s¡TàKyÓTÆq eTqdüT‘√ n+‘·]+Á~j·TeTT\ <ë«sê ˇø£
ø£ å D ø±\qT ‘· q ˝À|ü * •e⁄ì <ä ] Ù+∫, eTs=ø£ ø£ å D + #· ≈ £ å î sê~ j·T<ä´‘Y |üX¯´Hé <äèXÊ jÓ÷^
u≤ùV≤´+Á~j·TeTT\‘√ u≤Vü≤´$wüj·TeTT\qT nqTuÛÑ$+#·T#·T, Ç˝≤ eTqkÕ ∫+‘·j·T‘·´|æ ˆ
düπs«+Á~j·TeTT\T Ä j·÷ yê´bÕs¡eTT\‘√ ≈£L&ÉTø=ì e⁄qïq÷,
‘·‘·Ô‘Y düs¡«+ •yêø±s¡yéT
•e⁄ìj·T+<ëdüøyÔ£ TÓ qÆ eTqdüT‘√qTqï •ejÓ÷– Ç+Á~j·TeTT\T ˝Òìyêìe˝…
•e⁄ì ‘·|üŒ eTπs<ëìì #·÷&ÉC≤\&ÉT.
dü+$Á<ä÷|ü+ Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 17`21
n≥Te+{Ï jÓ÷– ‘·q ø£qTï\‘√ <˚ìì #·÷#·T#·TqïqT, eTqdüT‘√
q »sê eTs¡D+ HêdæÔ
<˚ìì (>∑T]+∫) Ä˝À∫+#·T#·TqïqT, n~ n+‘·j·TT n‘·ìøÏ miTø£‘√
q |æbÕkÕ q #· ≈£åî<Ûë ˆ
≈£L&çq •edü«s¡÷|üeTT>±H˚ Á|üø±•+#·TqT.
•yêVæ≤‘˚+Á~j·TkÕ´dü´
ìsêàqdü´ eTVü‰‘·àq'ˆˆ 17`19 ø£s¡D…Æ' düVæ≤‘·+ ÁbÕDyéT
eTqkÕ´<Ûëj·T dü+j·TMT ˆ
•e⁄ìj·T+<˚ düπs«+Á~j·Tyê´bÕs¡eTT\qT πø+ÁBø£]+∫ ìsêàì
(<˚Vü‰_Ûe÷qs¡Væ≤‘·T&ÉT), eTVü‰‘·Tà&ÉT nsTTq jÓ÷–øÏ eTTdü*‘·qeTT, jÓ÷»j˚T‘Y dü •e' kÕøå±‘Y
eTs¡DeTT e+{Ï <˚Vü≤<Ûäs¡àeTT\T >±ì, Äø£*<ä|ü⁄Œ\e+{Ï ÁbÕDÏ<Ûäs¡àeTT\T j·TÁ‘· HêdæÔ »>∑Á<ä“¤eT'ˆˆ 17`22
ø±ì e⁄+&Ée⁄.
(H˚Á‘ê~) ø£s¡DeTT(Ç+Á~j·TeTT)\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï ÁbÕD |üs¡ø±j·TT&ÉT (|üs¡ÁãVü≤àeTTH˚ <˚Vü≤eTT>± >∑*–qyê&ÉT),
yêj·TTe⁄qT eTqdüT‡q+<äTì*|æ, dü+j·T$T nsTTq jÓ÷– Ä eTqdüT‡qT •edü«s¡÷|ü⁄&TÉ nsTTq (•e)jÓ÷–jÓTTø£ÿ ‘ê‘·Œsêé˝Àø£qy˚T ($X¯«eTTq+‘·{˙Ï
•e⁄ì j·T+<äT dü+jÓ÷»qeTT #˚jT· T≥ e\q, n‘·&TÉ kÕøå±‘·TÔ •e⁄&˚ •e⁄ì>± #·÷&É>∑*–q ìX¯Ãj·TC≤„qy˚T) $X¯«eTTq+<ä* Je⁄\ìï+{Ïø°
n>∑T#·THêï&ÉT. n+<äTe\q n‘·ìøÏ »>∑‘T· ≈Ô î£ dü+ã+~Û+∫q ÁuÛeÑ Tj˚T e⁄+&É<Tä . ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\eTì ‘·‘·Ô«C≤„qT\#˚‘· #Ó|üŒã&çq~. (‘·q ÁbÕDeTTqT
|üse¡ ÷‘·Tàì˝À \j·TeTT#˚dæ Ä |üs•¡ e‘·‘«Ô· eTqT <ä]Ù+#·T dæ‹ú , ãj·T{Ï
düπs«+Á~j·TÁ|üeè‘êÔ´ #·
»qdüeT÷Vü≤eTTq≈£î ÁbÕD≤qTÁ>±Vü≤ø£eTT>± |ü]D$T+#·TqT.
ãVæ≤s¡+‘·' •e+ j·T»Hé ˆ
dü«#·Ã¤+<ä#êØ düs¡«Á‘· ÁbÕD√ j·Tdü´ \j·T+ j·÷‹
düTF uÛÑe‹ dü+j·TMT ˆˆ 17`23 •y˚ |üs¡eTø±s¡DÒ ˆ
dü+j·T$T (Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTTq+<ä* jÓ÷–) ‘·q ≈£î‘·düÔùd´+Á~j·Tdü÷Œ¤]Ô'
düsπ «+Á~j·T Á|üeè‘·T\Ô (n+‘·]+Á~j·T u≤ùV≤´+Á~j·T yê´bÕs¡eTT\) <ë«sê ≈£î‘·' dü+kÕs¡<äs¡ÙqyéT ˆˆ 17`25ˆˆ
˝À|ü˝≤ ãj·T{≤ ≈£L&Ü •e⁄DÒí (ÁbÕD*+>∑eTTqT) |üPõ+#·T#·÷ |üse¡ Tø±s¡DT&ÓqÆ’ |üse¡ T•e⁄ì˝À @ jÓ÷– jÓTTø£ÿ ÁbÕDyêj·TTe⁄
düs¡«dü«‘·+Á‘·T&Ó’ nìï #√{≤¢ Äq+<äeTTqT nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT. \j·TeT>∑T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï ÁbÕD≤qTÁ>±Vü≤≈£î&Óq’ jÓ÷–øÏ Ç+Á~j·TeTT\
Ç‹ Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ dü÷Œ¤]>Ô ±ì ˝Ò<ë dü+kÕs¡<sä Ù¡ qeTT>±ì m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+~?
Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤düú\eTT eTT–dæq~.
ø£s¡DÒwüß ìeè‘˚Ôwüß
65. n<∏ä ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\yéT
kÕ«s¡údü+>±‘Y Á|üj·T‘·ï‘·' ˆ
ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\eTT
‘Ó’' düeT+ ÁbÕDe÷s√|ü´
•edü´ |üs¡ø±j·Tdü´ kÕ«+‘˚ XÊ+‘·eT‹' dü«j·TyéT ˆˆ 17`26
j·T‘Y ‘ê‘·Œsêé˝Àø£qyéT ˆ C≤„H˚+Á~j·TeTT\qT eT]j·TT ø£πsà+Á~j·TeTT\qT yê{Ï yê{Ï
‘·Á‘êŒD≤qTÁ>∑Vü≤' Áb˛ø£Ô' $wüj·TedüTÔe⁄\ düe÷y˚X¯eTT qT+&ç Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£eTT>± ìe]Ô+|üCÒdæ
düπs«cÕ+ ‘·‘·Ô«<ä]Ù_Û' ˆˆ 17`24
(yÓqTø£≈î£ rdüTø=ì), yê{ÏøÏ ÁbÕDeTTqT (ÁbÕDyêj·TTe⁄‘√) dü+jÓ÷»qeTT ‘·<ë<Ûësê ‘·qTπs® „j·÷
#˚dæq jÓ÷–, ‘·q n+‘·s¡+>∑eTT˝À ‘·q≈£î ‘êH˚ XÊ+‘·eTqdüTÿ(∫‘·TÔ)&ÉT Jy√ j˚THÓ’e #˚wüº‘˚ ˆˆ 17`29
ne⁄‘ê&ÉT (sê>∑<˚«cÕ<äT\T ˝Òìyê&Í‘ê&ÉT). •e⁄&ÉT ìsê<Ûës¡T&ÉT (düs¡«dü«‘·+Á‘·T&ÉT). n‘·ì #˚‘·H˚ ÁbÕDeTT
XÊ+‘·‘ê«‘Y ÁbÕDeèrÔHêyéT Á|ü‹wæ˜+#·ã&çq~. Ä ÁbÕDeTTHê<Ûës¡eTT #˚düT≈£îH˚ á X¯Øs¡eTT ì\∫
eTq' XÊeT´‹ eè‹Ô_Û' ˆ j·TTqï~. Ä ÁbÕDX¯øeÔÏ \¢H˚ Je⁄&ÉT ˝Àø£eTTq+<äT eéVü≤]+#·T#·THêï&ÉT.
‘·#êÃ¤+‘Í jÓ÷–Hê+ øÏ+∫‘Y •y˚ ÁbÕD√ $©H√-|æ
•yê<äq´qï <äèX¯´‘˚ ˆˆ 17`27 jÓ÷–H√ jÓ÷>∑e÷s¡Z‘·' ˆ
ÁbÕDeè‘·T\Ô T (πs#·ø|£ Pü s¡ø£ ÁbÕDeè‘·T\Ô T) X¯$T+∫q|ü⁄&ÉT eTqdüT dü«X¯øyÔÏ êdüHêjÓ÷>±‘Y
‘· q dü + ø£ \ Œ$ø£ ˝ ≤Œ‘· à ø£ e TT\sTTq eéVü ‰ s¡ e TT\qT e<ä * ô|{Ï º <Ûës¡j·T‘˚é $Á>∑Vü≤yéT ˆˆ 17`30
ñ|üX¯$TdüTÔ+~. Ç˝≤ eTqdüTqT ñ|üX¯$T+|ü#˚düT≈£îqï jÓ÷– •e⁄ì ‘·|üŒ jÓ÷>∑|ü⁄s¡Twüß\T jÓ÷>∑e÷s¡ZeTTqqTdü]+∫ •e⁄ì˝À ‘·eT
eTπs edüTÔe⁄qT #·÷&ÉC≤\&ÉT. ÁbÕDeTT\qT $©qeTT #˚düT≈£îqïq÷, ªdü«X¯øÏÔyêdüHêµ jÓ÷>∑eTT #˚‘· ‘·eT
ÁbÕD @e eTqTcÕ´D≤yéT X¯Øs¡eTT\qT <Ûä]+∫ j·TTHêïs¡T.
<˚Vü≤<Ûës¡Dø±s¡DyéT ˆ dü #êuÛ≤´düeXÊ<ä÷“¤j·T'
‘·<ë<Ûës¡' •e' Áb˛ø£Ô' düs¡«‘·‘êÔ«‹e]Ôì ˆ
düs¡«ø±s¡Dø±s¡DyéT ˆˆ 17`28 ìwüÿ\+πø ìsêø±πs
e÷qe⁄\T <˚Vü≤<Ûës¡T\>∑T≥≈£î ÁbÕDy˚T ø±s¡DeTT. n≥Te+{Ï ìs¡kÕÔX‚wü$ø£¢y˚ ˆˆ 17`31
ÁbÕDeTTq≈£î Ä<Ûës¡yÓTÆqyê&ÉT düs¡« ø±s¡DeTT\≈£î ø±s¡DyÓTÆq •e⁄&Éì ∫~«˝≤dü|ü]dü÷Œ¤]Ô `
#Ó|Œü ã&çq~.
|ü]|üPs¡ídüTU≤Vü≤«j˚T ˆ
ìsê<Ûës¡' •e' kÕøå±‘Y •y˚ $©q' düsê«‘êà
ÁbÕDùdÔq Á|ü‹wæ˜‘·' ˆ jÓ÷^ #·\‹ q ø£«∫‘Y ˆˆ 17`32
dü e Tdü Ô (eTT|ü Œ ~j· ÷ s¡ T ) ‘· ‘ · Ô « eTT\≈£ î nr‘· y Ó T Æ q yê&É T , n+<ä]˙ nqTÁ>∑Væ≤+#·T |üs¡ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü⁄&ÉT, ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤
ìwüÿ\+≈£î&ÉT (<√wüsV¡ ≤æ ‘·T&ÉT), ìsêø±s¡T&ÉT (ÁbÕø£è‹ø£ Äø±s¡eTT˝Òìyê&ÉT) dü+|üqTï&ÉT nsTTq jÓ÷– •e*+>±s¡Ãq˝À ‘·q <˚V‰ü _Ûe÷qeTTqT ‘ê´>∑eTT
düs¡«πø¢X¯$<ä÷s¡T&ÉT (dü+kÕs¡ <äT'K$eTT≈£îÔ&ÉT), ∫~«˝≤dü|ü]dü÷Œ¤]Ô‘√ #˚j·TT≥j˚T ø±j·÷]Œ‘·düú\eTì #Ó|üŒã&çq~.
(C≤„Hê~Ûø£´‘·‘√) |ü]|üPs¡ídüTK dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, n~«rj·TT&ÉT nsTTq •e⁄ì
j·T+<äT ìs¡+‘·sêuÛ≤´düeTT‘√ ÁbÕDyêj·TTe⁄qT $©qeTT #˚düTø=ì j·T<ë jÓ÷^ ì»+ <˚Vü≤yéT
düsê«‘·Tà&Ó’q •ejÓ÷– ìX¯Ã\T&É>∑T#·THêï&ÉT. •yêj·T $ìy˚<äj˚T‘Yˆ
Á|ü<Ûä«düÔyêdüHêdü+>±‘Y ‘·<ë uÛÑe‹ ‘·Á<ä÷|üyéT
ÁbÕDeè‹Ô|ü]ø£åj·÷‘Y ˆ •es¡÷|ü+ q dü+X¯j·T' ˆˆ 17`35
•yÓ’ø°uÛÑ÷‘·düsê«‘êà m|ü&ÉT (ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\dü+|üqï&Ó’q) jÓ÷– ‘·q <˚Vü≤eTTqT
kÕúDTe<ë“¤‹ dü+j·TMT ˆˆ 17`33 •e⁄ìøÏ düeT]Œ+#·T#·THêï&√ n|ü&ÉT n‘·ì <˚Vü≤eTT •es¡÷|üy˚T
ÁbÕDeè‘·TÔ\qT ìs√~Û+#·T≈£îì ÁbÕ|ü+∫ø£ $wüj·Tyêdüq\qT n>∑T#·Tqï~. n+<äT˝À dü+<˚Vü≤eTT ˝Ò<äT.
q•+|ü#˚düTø=ì •e⁄ì˝À ◊ø£´‘·qT kÕ~Û+∫q düsê«‘·Tà&Ó’q dü+j·T$T
Ç+Á~j·TÁ|”‹ùV≤‘·÷ì
kÕúDTe⁄ (yÓTT<äT›) e˝… Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
Ç‹ ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ $wüj·÷dü+>∑C≤ì #· ˆ
ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤düú\eTT eTT–dæq~ düTU≤ì düTK∫Á<ä÷ù|
66. n<∏ä ø±j·÷]Œ‘·düú\yéT •ejÓ÷^ ìy˚<äj˚T‘Y ˆˆ 17`36
ø±j·÷]Œ‘·düú\eTT •ejÓ÷– ‘·q Ç+Á~j·TÁ|”‹øÏ ø±s¡DyÓTÆq $wüj·T dü+ã+<ÛäeTT
•edü´ |üs¡s¡÷|üdü´ e\q ø£\T>∑T düTUeTT\qT ≈£L&Ü düTKdü«s¡÷|ü⁄&ÉT ∫Á<ä÷|ü⁄&ÉT nsTTq
•e⁄ìπø ìy˚~+#·e˝…qT.
düsê«qTÁ>±Væ≤D√-s¡ÃH˚ ˆ
‘ê´>√ <˚Vü‰_Ûe÷qdü´ <äs¡ÙHê‘Y düŒs¡ÙHêuÛÑTπøÔ'
ø±j·÷]Œ‘·eTT<ëVü≤è‘·yéT ˆˆ 17`34 ÁX¯eD≤<é Á|òü÷DHê<ä|æ ˆ
$wüj˚TuÛÀ´ j·T<äT‘·ŒqïyéT •y˚ j·T‘·Ô~<ä+ Áb˛ø£ÔyéT

•y˚ ‘·‘·T‡KeTs¡Œj˚T‘Y ˆˆ 17`37 ø£s¡D≤]Œ‘·e÷>∑y˚T ˆˆ 17`39
ø£fi¯¢‘√ #·÷#·T≥ e\qq÷, #·s¡àeTT‘√ düŒè•+#·T≥ e\qq÷, |üsê‘·Œs¡T&Ó’q |üs¡eT•e⁄q≈£î ‘·qjÓTTø£ÿ düeTdüÔ ø£s¡DeTT\qT
Hê\Tø£‘√ ÄkÕ«~+#·T≥ e\qq÷, #Óe⁄\‘√ $qT≥ e\qq÷, eTT≈£îÿ‘√ (n+‘·'ø£s¡D, ãVæ≤'ø£s¡DeTT\qT) düeT]Œ+#·T≥H˚ •yê>∑eTXÊÅdüÔeTT\+<äT
yêdüq#·÷#·T≥ e\qq÷, Ä j·÷ $wüj·Tdü+ã+<ÛäeTT\ #˚‘· ø£\T>∑T ªø£s¡D≤]Œ‘·µeTì #Ó|üŒã&çq~.
düTUeTT\qìï+{Ï˙ •e⁄ìπø düeT]Œ+#·e˝…qT.
j·T<ä´‘·ÿs¡De÷\+ã´
<˚Vü≤<ë«πsD j·T<ä´‘Y kÕ´‘Y uÛÑT+πøÔ $wüj·T»+ düTKyéT ˆ
düTK+ ÁbÕdü+>∑e÷‘·àq' ˆ ‘·‘·Ô∫Ã¤y˚ düeT¬s’Œ´wü
‘·‘·Ôìïy˚<äj·THé X¯+uÛÀ' ø£s¡D≤s¡Œø£ ñ#·´‘˚ ˆˆ 17`40
jÓ÷^ uÛÑe‹ ìs¡à\' ˆˆ 17`38 @j˚T ø£sD¡ eTT$Ç+Á~j·TeTT$<ë«sê $wüjT· »qéTT˝…q’ @j˚T
<˚Vü≤eTT e\q @ j˚T düTUeTT\T ‘·q≈£î ø£\T>∑T#·Tqïy√, düTUeTT\qT nqTuÛ$Ñ +#·T#·THêï&√ Ä düTUeTT\ìï+{Ï˙ •e⁄ìøÏ düeT]Œ+#·T
yê{Ïqìï+{Ï˙ jÓ÷– nsTTqyê&ÉT •e⁄ìøÏ düeT]Œ+#·T≥ <ë«sê ìs¡à\T&ÉT •ejÓ÷– ªø£s¡D≤s¡Œ≈£îµ&Éì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
n>∑T#·THêï&ÉT.
nVü≤+ø±s¡eT<√Á~ø£ÔyéT
Ç‹ ø±j·÷]Œ‘·düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT
ø±j·÷]Œ‘·düú\eTT eTT–dæq~.
n+‘·'ø£s¡Dyês¡DyéT ˆ
ãBÛïj·÷<é j·T' •yê˝≤H˚
67. n<∏ä ø£s¡D≤]Œ‘·düú\yéT dü BÛs¡' düs¡«dæ~∆e÷Hé ˆˆ 17`41
ø£s¡D≤]Œ‘·düú\eTT
nVü≤+ø±s¡eTqT eT<äeTT#˚‘· Áø=yÓ«øÏÿq n+‘·'ø£s¡DeTqT
Ädü+»q+ düeTkÕÔHêyéT eT<ä>C∑ eTTqT me&ÉT •e*+>∑eTqT dü+ú uÛeÑ TTq≈£î ã+~Û+#·T#·THêï&√ yê&˚
ø£s¡D≤Hê+ |üsê‘·Œπs ˆ düø£\dæ<äT∆\qT bı+~q BÛs¡T&ÉT nqã&ÉT#·THêï&ÉT.
Ç+Á~j·÷D≤+ düeTkÕÔHêyéT dü+kÕs¡eTqT $wüeèø£åeTT\‘√ ì+&çq n&É$ì q]øÏy˚j·TT≥≈£î

eTq' Á|ü<∏äeTeTT#·´‘˚ ˆ Ç+Á~j·Teoø£s¡DeTqT >=&É¶* ñ|üø£]+#·TqT. Ä Ç+Á~j·Teoø£s¡D
eoø£è‘˚ •y˚ ‘·dæàHé eTqT>=&É¶* düeTdüÔ ÁbÕDT\≈£î ñ|üXÊ+‹ì (ìs¡ù|ø£å‘·«uÛ≤eeTTqT)
ø£\T>∑CÒj·TT#·Tqï~.
øÏeTHÓ’´düÔ<ä«XÊqT¬>’' ˆˆ 17`42
Ç+Á~jÓÆTπse C≤j·T+‘˚
düeTdüÔ Ç+Á~j·TeTT\˝À eTqùd eTTKýÓTÆq (Á|ü<ÛëqyÓTÆq)<äì
#Ó|üŒã&çq~. n+<äTe\q n≥Te+{Ï eTqùd •e⁄ì eX¯yÓTÆq|ü⁄&ÉT <ëì
bÕbÕì düTø£è‘êì #· ˆ
‘˚cÕ+ düeTs¡ŒD≤BX‚
nBÛqeTTq+<äTqï ($T–*q) Ç+Á~j·TeTT\T #˚j·T>∑*–q<˚eTTqï~?
≈£î‘·' ø£s¡àìã+<ÛäqyéT ˆˆ 17`45
Ç+Á~j·÷D≤+ eoø±s√ Ç+Á~j·TeTT\ e\qH˚ bÕ|üeTT\T, |ü⁄DéTT\T (¬s+&ÉT)
ìeè‹Ô]‹ ^j·T‘˚ ˆ ø£\T>∑T#·Tqï$. n≥Te+{Ï Ç+Á~j·TeTT\H˚ áX¯«s¡TìøÏ düeT]Œ+∫q Çø£
\ø°åø£è‘˚ •y˚ ‘˚cÕyéT ø£s¡àã+<ÛäyÓT≥T¢ ≈£\T>∑TqT?
≈£î‘·' dü+kÕs¡>±Vü≤qyéT ˆˆ 17`43 Á|üø±X¯e÷H˚ ∫<ä«Vü≤Öï
Ç+Á~j· T eTT\qT (‘· q ) eX¯ e TTq+<ä T +#· T ø=qT≥j˚ T ãVæ≤s¡+‘·s¡®>∑qàj˚T ˆ
(ÁbÕ|ü+∫ø£ã+<Ûä) ìeè‹Ôj·Tì #Ó|üŒã&çq~. n+<äTe\¢ Ç+Á~j·TeTT\T düeTs¡Œ´ $wüj·÷Hé düsê«Hé
•e*+>∑eTT˝À ©qyÓTqÆ |ü⁄&ÉT dü+kÕs¡kÕ>∑se¡ TT˝À eTTq>∑&yÉ TÓ ≥T¢ kÕ<Û´ä eTT? eTTø£ÔeC≤®j·T‘˚ »q' ˆˆ 17`46
dü+kÕs¡$wüø±+‘ês¡` $X¯«yê´|üøy£ TÓ qÆ #Ó‘’ H· ê´–ï ˝À|ü˝≤ yÓ\T|ü˝≤ Á|üø±•+#·T#·T+&É>±
düeTT#˚Ã¤<ä≈£îsƒê]ø± ˆ n+<äT˝À (Ä n–ï˝À) $wüjT· düTUeTT\qT Vü≤$düT‡>± düeT]Œ+#·T e÷qe⁄\T
eTT≈£îÔ˝Ò n>∑T#·THêïs¡T.
ñ|üXÊ+‹s¡“¤y˚‘Y |ü⁄+kÕyéT
Ç+Á~j·÷D≤+ eoø£è‘Í ˆˆ 17`44 ∫‘·ÔÁ<äe´+ düe÷<ëj·T
»>∑C≤®‘·+ eTVü‰Vü≤$' ˆ
∫<ä«Vü≤Öï EVü≤«‘êeT+‘·' 68. n<∏ä uÛ≤yê]Œ‘·düú\yéT

≈£î‘·' dü+kÕs¡$|ü¢e' ˆˆ 17`47 uÛ≤yê]Œ‘·düú\eTT
»>∑‘·‡eT÷Vü≤eTqT eTVü‰Vü≤$düT‡qT eT]j·TT ∫‘·Ô (e÷qdæø£)
•y˚ ìX¯Ã\uÛ≤y˚q
Á<äeéTTqT ‘·q Vü≤è<äjT· ø£eT\eTTq+<ä* ∫<ä–ï˝À düeT]Œ+∫ ôVAeTeTT
#˚j·TT ø£s¡D≤s¡Œø£jÓ÷–øÏ dü+kÕs¡πø¢X¯eTT m≥T¢ @s¡Œ&ÉTqT ?
uÛ≤yêHê+ j·T‘·‡eTs¡ŒDyéT ˆ
Ä‘·àCÀ´‹wæ ∫Á<ä÷ù| uÛ≤yê]Œ‘·$T<ä+ Áb˛ø£ÔyéT
ÁbÕDyêj·TTìuÀ~Û‘˚ ˆ •edü<ë“¤ey˚~_Û' ˆˆ 17`50
EVü≤«Hé düeTdüÔ$wüj·÷Hé •e*+>∑eTT q+<äT ìX¯Ã\yÓTqÆ uÛ≤eeTT‘√ ‘·q eTH√uÛ≤eeTT\qT
düeT]Œ+#·T≥j˚T uÛ≤yê]Œ‘·eTì •edü<ë“¤eeTTqT ‘Ó*dæqyês¡T #Ó|ü #·THêïs¡T
‘·qàjÓ÷ uÛÑe‹ Á<ÛäTeyéT ˆˆ 17`48
(uÛ≤eeTq>± eTH√eè‹Ôj·Tì ns¡úeTT).
ÁbÕDyêj· T Te⁄‘√ Á|ü » «*+|ü # ˚ d æ q ∫Á<ä ÷ |ü y Ó T Æ q (‘· q )
Ä‘·àCÀ´‹˝À $wüj·TeTT\T nqT Vü≤$düT‡qT ôVAeTeTT #˚dæq Ä jÓ÷– ∫‘·dÔ dúü øü ˝£ ≤sêúHêyéT
ìdü‡+<˚Vü≤eTT>± •edü«s¡÷|ü⁄&˚ n>∑T#·THêï&ÉT. eTqq+ j·T‘·TÔ e÷qùd ˆ
Ç+Á~j·÷DÏ düeTkÕÔì ‘·<äs¡ŒD+ •y˚ kÕøå±‘Y
X¯Øs¡+ uÛÀ>∑kÕ<ÛäqyéT ˆ e÷qk˛ uÛ≤e ñ#·´‘˚ ˆˆ 17`51
•e|üPC≤+>∑uÛ≤y˚q ‘·q ∫‘·ÔeTTq+<ä* düeTdüÔ |ü<ës¡úeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q
uÛ≤ej·THé eTTøÏÔe÷|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ 17`49 Ä˝À#·q\qT •e⁄ìøÏ eTqdüT‡˝À n]Œ+#·T≥j˚T ªe÷qdæø£uÛ≤yê]Œ‘·µ
düeTdüÔ Ç+Á~j·TeTT\qT, uÛÀ>∑kÕ<Ûqä yÓTqÆ X¯Øs¡eTTqT •e|üP»≈£î eTq&ÉT#·Tqï~.
n+>∑eTT\T>± uÛ≤$+#·T á ø£s¡D≤s¡Œø£jÓ÷– eTTøÏÔì bı+<äT#·THêï&ÉT. uÛ≤e @e Væ≤ »+‘·÷HêyéT
Ç‹ ø£s¡D≤]Œ‘·düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ø±s¡D+ ã+<ÛäyÓ÷ø£åjÓ÷' ˆ
ø£s¡D≤]Œ‘·düú\eTT eTT–dæq~.
uÛ≤eX¯ó<Í∆ uÛÑy˚qTàøÏÔ' uÛÀø£Ô nsTTqyê&ÉT Je⁄&ÉT— uÛÀ>∑éTsTTq~ »>∑‘·TÔ. uÛÀ>±ìï

Á|ükÕ~+#˚yê&ÉT •e⁄&ÉT. #·sê#·sê‘·àø£yÓTÆq~ $X¯«eTT. M≥ìï+{Ï˙
$|üØ‘˚ ‘·T dü+düè‹' ˆˆ 17`52
•es¡÷|üeTT>± uÛ≤$+#·Tyê&ÉT ìX¯Ãj·TeTT>± •e⁄&˚ n>∑T#·THêï&ÉT. (nìï{≤
Je⁄\jÓTTø£ÿ ã+<ÛäyÓ÷ø£åeTT\≈£î uÛ≤ey˚T ø±s¡DeTT. uÛ≤eeTT X¯øÏÔ$•wüºyÓTÆq nK+&É#Ó’‘·qéTTH˚ uÛ≤$+#·e˝…qT).
X¯ó<ä∆yÓTÆ‘˚ eTTøÏÔ, n+<äT≈£î $s¡T<ä∆eTT>± nX¯ó<ä∆yÓTÆ‘˚ (nVü≤+ø±s¡, $T<∏˚´‹ uÛ≤ej·THé $X¯«yéT
eTeTø±s¡eTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï) dü+kÕs¡eTT ÁbÕ|üÔeTe⁄‘êsTT. $XÊ«r‘·+ •e+ düàs¡Hé ˆ
uÛ≤edü´ X¯ó~∆sêU≤´‘ê dü‘êÔq+<ä∫<ëø±s¡yéT
•y√-Vü≤$T‹ jÓ÷»Hê ˆ ø£<∏ä+ ã<äT∆$TVü‰s¡Ω‹ ˆˆ 17`55
$|üØ‘·düe÷jÓ÷π> $X¯«eTTqT $T<∏´ä >± uÛ≤$+#·T#·T, $XÊ«r‘·T&Óq’ •e⁄ì dü∫Ã<ëq+<ä
≈£î‘√ <äT'Kìes¡ÔqyéT ˆˆ 17`53 dü«s¡÷|ü⁄ì>± düà]+#·T uÛ≤yê]Œ‘·d\úü jÓ÷– eT\e÷j·÷~bÕX¯eTT\‘√ m≥T¢
ã+~Û+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT?
uÛ≤eeTT˝À ª•y√-Vü≤+µ (•e⁄&˚ H˚qT) nqT uÛ≤eeTT jÓ÷»qeTT
düs¡«+ ø£sêàs¡Ãq+ X¯+uÛÀ'
#˚j·Tã&çq|ü⁄&ÉT n~ X¯ó<ä∆uÛ≤eeT>∑TqT. ‘·~«s¡T<ä∆eTT>∑ (H˚qT •e⁄&ÉqT
e#·q+ ‘·dü´ ø°s¡ÔqyéT ˆ
ø±<äqT) uÛ≤eeTT #˚dæq#√ <äT'KyÓT˝≤ ìyê]+#·ã&ÉTqT? (ª•y√-Vü≤+µ
Ç‹ uÛ≤ej·T‘√ ì‘·ýéT
uÛ≤eq‘√H˚ uÛ≤eeTT X¯ó<ä∆eT>∑TqT.) ø£<∏ä+ kÕ´‘Y ø£s¡àã+<ÛäqyéT ˆˆ 17`56
uÛÀø±Ô uÛÀ>∑´+ uÛÀ»sTT‘ê ‘êqT #˚jT· T ø£sà¡ \T •yês¡Ãq\ì, |ü*øπ Á|ü‹ |ü\T≈£î •eø°sqÔ¡ eTì
düs¡«y˚T‘·#·Ãsê#·s¡yéT ˆ ìs¡+‘·s¡eTT uÛ≤$+#·T á jÓ÷–øÏ ø£s¡àã+<ÛäyÓT≥T¢ @s¡Œ&ÉTqT?
uÛ≤ej·THé •es¡÷ù|D düπs«+Á~j·T>∑‘·+ kÂKýéT
•y√ uÛÑe‹ edüTÔ‘·' ˆˆ 17`54 <äT'K+ yê ø£s¡àdü+uÛÑeyéT ˆ
•yês¡ú+ uÛ≤ej·THé jÓ÷^ >∑Tsö ìCÒ >∑TD√<ëπs

JeqTàø√Ô uÛÑ$wü´‹ ˆˆ 17`57 dü •wü´ Ç‹ ^j·T‘˚ ˆˆ 17`59
düø£˝Ò+Á~j·TdüeT÷Vü≤eTT <ë«sê \_Û+#·T ø£s¡à»q´düTK<äT'KeTT C≤„qyÓs’ ê>±´~ >∑TDeTT\#˚‘· eTôVAqï‘·T&Óq’ ‘·q >∑Ts¡Te⁄ |ü≥¢
\ìïj·TT •e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫qy˚ nì uÛ≤$+#·T jÓ÷– JeqTà≈£îÔ&Í‘ê&ÉT. meì uÛ≤eeTT\T eTqdüT‡ ` yê≈£îÿ ` ø£sà¡ \#˚‘· ì‘·éTT düTdæsú e¡ TT˝…j
’ T· Tqïy√
Ç‹ uÛ≤yê]Œ‘·düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ n‘·&TÉ ª•wüß´&ÉTµ nqã&É‘ê&ÉT.
uÛ≤yê]Œ‘·düú\eTT eTT–dæq~. XÊ+‘√ <ë+‘·düÔ|üoÙ\'
69. n<∏ä •wü´düú\yéT dü‘·ýêø˘ düeT<äs¡Ùq' ˆ
•wü´düú\eTT >∑Tsö •y˚ düe÷qdüú'
XÊdü˙jÓ÷ uÛÑy˚<ä´düTÔ dü •cÕ´D≤$TôVA‘·ÔeT' ˆˆ 17`60
|üs¡ø±j˚Tq düs¡«<ë ˆ XÊ+‘·T&ÉT (n+‘·]+Á~j·TìÁ>∑Vü≤eTT ø£\yê&ÉT), <ë+‘·T&ÉT
‘·Á‘·ŒkÕ<ë‘·TÔ yÓ÷øå±Øú (ãVæ≤]+Á~j·TìÁ>∑V≤ü eTT ø£\yê&ÉT), ‘·|oü Ù\T&ÉT(j·TeTìj·Te÷<äćÕº+>∑eTT
qqTwæ+º #·Tyê&ÉT), dü‘´· eTTqT |ü\T≈£îyê&ÉT, nìï{≤düe÷q ãT~∆ø\£ –qyê&ÉT,
dü •wü´ Ç‹ ø°]Ô‘·' ˆˆ 17`58
>∑Ts¡Te⁄, •e⁄&TÉ á Çs¡Te⁄] |ü≥¢ düe÷qyÓTqÆ uÛøÑ ÔÏ >ös¡yê<äT\qT ø£*–qyê&ÉT
|ü s ¡ ø ±j· T T&É T (|ü s ¡ Á ãVü ≤ àeTTH˚ <˚ V ü ≤ eTT>± ø£ * – •wüß´\˝À düs«¡ ÁX‚wßü &˜ TÉ >± (ñ‘·eÔ TT&ÉT>±) |ü]>∑D+Ï #·ã&É‘ê&ÉT.
uÛ≤yê]Œ‘·düú\eTTq≈£î #Ó+~q)nsTTq jÓ÷–#˚‘· •ø£åDqT bı+<äT#·T
eT]j·TT Ä‘·ì Á|ükÕ<äeTT #˚‘· yÓ÷ø£åeTTqT bı+<äT≥ ø£_Û\wæ+#·Tyê&ÉT >∑Ts¡Ty˚Te •e+ |üX‚´‘Y
ª•wüß´&ÉTµ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT. •ey˚Te >∑Ts¡T+ ‘·<∏ë ˆ
uÛ≤y√ j·Tdü´ dæús√ ì‘·ýéT HÓ’‘·jÓ÷s¡+‘·s¡+ øÏ+∫‘Y
eTH√yêø±ÿj·Tø£s¡à_Û' ˆ $C≤˙j·÷~«#·ø£åD' ˆˆ 17`61
$#·ø£åD ø£*–q •wüß´&ÉT >∑Ts¡Te⁄q+<äT •e⁄ì, n˝≤π> •e⁄ì s¡düy˚<Ûë<é j·T<∏ë ˝ÀôVA
>∑Ts¡Te⁄j·T+<äTqT #·÷&Ée˝…qT. yê]s¡Te⁄] q&ÉTeT m≥Te+{Ï uÛÒ<äãT~∆ì ùV≤eT‘ê+ Á|ü‹|ü<ä´‘˚ ˆˆ 17`64
ø£*–e⁄+&Ésê<äT.
s¡dyü <˚ (äÛ ì<ä´) #˚‘· ˝ÀVü≤eTT ã+>±s¡eTsTTq≥T¢, >∑Ts¡Tø£{≤ø£eå TqT
•yê#êπs •e<Ûë´H˚ y˚<Ûä #˚‘· e÷qe⁄&ÉT •e⁄&É>∑T#·THêï&ÉT. (rÁeyÓTÆq nqTs¡øÏÔuÛ≤eeTT y˚<Ûä
•eC≤„H˚ #· ìs¡à˝Ò ˆ nqã&çq~)
>∑Ts√sê<˚X¯e÷Á‘˚D q \+|òüTj˚T<é >∑Ts√sêC≤„yéT
|üsê+ ìcÕ˜eTyê|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ 17`62 C≤„qy˚Te Á|üø±X¯j·THé ˆ
>∑ T s¡ T e⁄\ Ä<˚ X ¯ e TTqqTdü ] +∫ •wü ß ´&É s TTqyê&É T •yêdüπøÔq eTqkÕ
•yê#ês¡eTTq+<äT, •e<Ûë´qeTTq+<äT, ìs¡à\yÓTÆq •eC≤„qeTTq+<äT ` düs¡«dæ~∆eTyê|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ 17`65
|üs¡eTìwüß˜&Ó’ (n#·+#·\eTsTTq $XÊ«düeTTqT ø£*–) e⁄+&Ée˝…qT.
n≥Te+{Ï düs¡«ÁX‚wüß˜&Ó’q >∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ Ä»„qT (•wüß´&ÉT)
ÁãVü‰à+&ÉãT<äT“<√<ä÷“¤‘·yéT »e<ë≥sê<äT. n‘·&ÉT •yêdüø£ÔyÓTÆq eTqdüT‘√ C≤„qeTTqT(dü<ë)
e÷j·÷dæ+<ÛäT+ eTVü≤‘·Ôs¡yéT ˆ Á|üø±•+|ü#˚j·TT#·T düø£\ dæ<äT∆\qT bı+<äT#·THêï&ÉT.
>∑Ts√' ø£e\j·T‘ê´X¯ó •yê<äq´»®>∑ìà<∏ë´
ø£{≤ø£åe&Éyêq\' ˆˆ 17`63 •e' dü+$‘·‡«s¡÷|üø£' ˆ
ÁãVü ‰ à+&É e TT\qT ãT&É > ∑ \ qT‘· Œ ‹Ô #˚ j · T T eTVü ≤ ‘· Ô s ¡ y Ó T Æ q •edüÔ«$T‹ ì]›c˛º
e÷j· ÷ dü e TTÁ<ä e TTqT >∑ T s¡ T ø£ { ≤ø£ å e TqT u&É u ≤–ï eTs¡ T ø£ å D y˚ T >∑Ts¡TD≤ eTTø£Ô @e dü' ˆˆ 17`66
ø£ã[+∫y˚j·TT#·Tqï~.
ª•e⁄ìø£Hêï y˚¬s’q »>∑‘·TÔ $T<∏ä´µ ª•e⁄&ÉT dü+$‘·‡«s¡÷|ü⁄&ÉTµ
>∑Ts√' ø£{≤ø£åy˚<Û˚q (C≤„qdü«s¡÷|ü⁄&ÉT), ªÄ •e⁄&Éy˚ ˙e⁄µ nì >∑Ts¡Te⁄ #˚‘· ñ|ü<˚•+#·ã&çq
•y√ uÛÑe‹ e÷qe' ˆ •wüß´&ÉT eTT≈£îÔ&Í‘ê&ÉT.
>∑Ts√s¡¢u≤∆« eTVü‰C≤„qyéT øÏ+ dü‘·´+ øÏ+ qT yê-dü‘·ýéT

dü+kÕsêeTj·TuÛÒwü»yéT ˆ ø£ Ä‘êà ø£' |üs¡' •e' ˆ
yÓ÷<ä‘˚ j·T' düTF XÊ+‘·' Ç‹ ÁX¯eDdü+düø√Ô
dü JeqTàø£Ô @e Væ≤ ˆˆ 17`67 >∑Ts√' •c˛´ $•wü´‘˚ ˆˆ 17`69
dü + kÕs¡ s√>∑ e TTq≈£ î Wwü < Û ä e TsTTq eTVü ‰ C≤„ q eTTqT @~ dü‘´· eTT? @~ ndü‘´· eTT? Ä‘·à n+fÒ mes¡T? |üs•¡ e⁄&ÉT
(•yê<Ó’«‘·C≤„qeTTqT) >∑Ts¡Te⁄ qT+&ç bı+~ me&ÉT düTKXÊ+‘·T\‘√ mes¡T? e+{Ï Á|üXï¯ \≈£î >∑Ts¡Te⁄ qT+&ç düe÷<ÛëqeTT\qT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î
Äq+~+#·T#·THêï&√ n‘·&ÉT JeqTà≈£îÔ&ÉT n>∑T#·THêï&ÉT. ÄdüøøÔÏ *£ –q •wüß´&ÉT ñ‘·eÔ TT&Éì |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
Ç‹ •wü´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ÁX¯ó‘ê« ÁX¯ó‘ê« >∑Ts√sê«ø£ýéT
•wü´düú\eTT eTT–dæq~.
•ekÕøå±‘YÁøÏj·÷eVü≤yéT ˆ
70. n<∏ä X¯óÁX¯Swüßdüú\yéT ñ|üXÊeT´‹ j·T' kÕ«+‘˚
X¯óÁX¯Swüßdüú\eTT dü eTTøÏÔ|ü<äe÷|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ 17`70
uÀ<Ûäé÷q' dü >∑Ts¡TD≤ •ekÕøå±‘êÿs¡eTTqT ø£\T>∑Cj Ò T· T >∑Ts¡Te⁄\ yêø£éTT\qT eTs¡˝≤
|üs¡ø±j˚Tq düs¡«<ë ˆ eTs¡˝≤ $ì me&ÉT ‘·q n+‘·s¡+>∑eTTq XÊ+‘·∫‘·TÔ (düe÷<ÛëqeTqdüTÿ)
‘·#·TÃ¤ÁX¯ScÕs¡‘·' •wü´' &É>∑T#·THêï&√ n‘·&˚ eTTøÏÔì bı+<äT#·THêï&ÉT.
X¯óÁX¯Swüß]‹ ø°s¡Ô´‘˚ ˆˆ 17`68 q ãT<Ûä´‹ >∑Ts√sê«ø£ýéT
|üs¡ø±j·TT&Ó’q l>∑Ts¡Te⁄#˚‘· ìs¡+‘·s¡eTT ñ|ü<˚•+#·ã&ÉT‘·Tqï $Hê •wü´dü´ e÷qdüyéT ˆ
•wüß´&ÉT, >∑Ts¡Te⁄#˚ uÀ~Û+#·ã&ÉT ‘·‘êÔ«s¡úeTT\qT $qe˝…qqï rÁeyÓTÆq ‘˚CÀ $Hê düVü≤ÁkÕ+XÀ'
yê+#Û·qT >∑*–e⁄qï|ü&ÉT ªX¯óÁX¯Swüßµe⁄ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
ø£<∏ä+ düTŒ¤s¡‹ |ü+ø£»yéT ˆˆ 17`71
>∑Ts¡Te⁄\ ñ|ü<X˚ y¯ êø£éTT\qT Ä\øÏ+∫q>±ì •wüß´ì eTqdüT≈£î ø£dü´ kÕøå±‘YÁøÏj·÷ eTTøÏÔ'
C≤„H√<äj·TeTT ø£\T>∑<äT (Vü≤è<äj·Tø£eT\eTT $ø£dæ+#·<äT). dü÷s¡´ø±+‹ ø£<∏äj˚T‹ düe÷dü‘·' ˆˆ 17`74
k˛ø£ì<˚ ø£eT\yÓT≥T¢ $ø£dæ+#·TqT?
(z >∑Ts¡TÁX‚wüß˜&Ü!) ‘Ó*j·Te\dæq |üs¡‘·‘·Ô«y˚T~? meì#˚‘· á
dü÷s¡´k˛´<äj·Te÷Á‘˚D ‘·‘«Ô· eTT ìs¡÷|æ+#·Tã&çq~? meì kÕøå±‘êÿs¡eTT eTTøÏìÔ ø£\T>∑Cj Ò T· TqT?
dü÷s¡´ø±+‘·' Á|üø±X¯‘˚ ˆ dü+πøå|üeTT>± ‘Ó*j·T#˚j·TT&ç.
>∑Ts√sê˝Àø£e÷Á‘˚D Ç‹ Á|üX‚ï ø£è‘˚ |üPs¡«yéT
•c˛´ uÀ<Û˚q uÛ≤dü‘˚ ˆˆ 17`72 •ùw´D ìj·T‘ê‘·àHê ˆ
dü÷s√´<äj·TeTT ‘·s¡Tyê‘·H˚ dü÷s¡´ø±+‘·eTDÏ Á|üø±•+∫q≥T¢>± Áã÷j·÷‘Y ‘·‘·Ô«+ >∑Ts¡TdüÔôd’à
>∑Ts¡Te⁄\ #·÷|ü⁄\e÷Á‘·eTTqH˚ •wüß´&ÉT C≤„qe+‘·T&É>∑T#·THêï&ÉT. j˚Tq kÕ´‘Y dü+düè‘˚s¡¢j·T' ˆˆ 17`75
n<Ó’«‘·|üs¡e÷q+<ä` Ç≥Te+{Ï Á|üX¯ï\‘√ e∫Ãq @ø±Á>∑∫‘·TÔ&Ó’q •wüß´q≈£î >∑Ts¡Te⁄,
dü+kÕs¡eTTqT ‘=\–+|ü#˚j·TT ‘·‘·Ô«eTTqT ñ|ü<˚•+#·e˝…qT.
Á|üuÀ<ÛÓ’ø£Á|üø±X¯ø£yéT ˆ
ñbÕj·T+ X¯èDTj·÷∫Ã¤wü´' •e @e |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT
dü<äTZs¡T+ ÁbÕ|ü´ kÕ+»*' ˆˆ 17`73 ∫<ëq+<ädü<ëø£è‹' ˆ
•wüß´&Ó’qyê&ÉT dü<äTZs¡Te⁄\ düìï~Û #˚], #˚‘·T\qT CÀ&ç+∫
dü j·T<∏ës¡údüÔ<äq´dü´
n<Ó«’ ‘·s÷¡ |üeTsTTq |üse¡ ÷q+<äC≤„qeTTqT Á|üø±•+|üCj
Ò T· T ñbÕj·TeTTqT »>∑‘√ HêdæÔ ì‘·´‘ê ˆˆ 17`76
>∑Ts¡Te⁄qT+&ç Ä\øÏ+#·e˝…qT. dü∫Ã<ëq+<ädü«s¡÷|ü⁄&Ó’q •e⁄&=ø£ÿ&˚ |üs¡‘·‘·Ô«eTT. n‘·&=ø£ÿ&˚
j·T<∏ës¡úeTT. n‘·ìø£Hêï y˚¬s’q »>∑‘·TÔ≈£î ì‘·´‘·«eTT ñ+&É<äT.
øÏ+ ‘·‘·Ô«+ |üs¡eT+ CÒ„j·TyéT
πøq düπs« Á|ü‹wæ˜‘ê' ˆ nj·T<∏ës¡úÁ|ü|ü+#√-j·TyéT
Á|ü‹‹wü˜‹ X¯+ø£πs ˆ
dü<ë‘·àì j·T<∏ë X¯óøöÔ @e+ Á|ü#√~‘·' •c˛´

s¡»‘·‘·«+ eédæú‘·yéT ˆˆ 17`77 >∑Ts¡TD≤ >∑TDXÊ*Hê ˆ
eTT‘ÓÔ|ü⁄∫|üŒ˝À yÓ+&çe⁄qï≥T¢ ø£ì|æ+∫q≥Tº>±H˚, nj·T<∏ës¡ú •ey˚Te »>∑‘Y |üX¯´Hé
(nì‘·´)eTsTTq á Á|ü|+ü #·eTT dü‘´· dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ X¯+ø£sT¡ ì˝À (Á|ü‹wæ‘º y· TÓ )Æ JeqTàø√Ô-_ÛC≤j·T‘˚ ˆˆ 17`80
ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. á $<Û ä e TT>± >∑ T Ddü + |ü q Tï&Ó ’ q >∑ T s¡ T e⁄#˚ ‘ · #· ø £ ÿ >±
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤y˚q uÀ~Û+#·ã&çq •wüß´&ÉT, á »>∑‘·TÔq+‘·{Ï˙ •eeTj·TeTT>± #·÷#·T#·T
JeqTà≈£îÔ&É>∑T#·THêï&ÉT.
•y˚ kÕøå±‘·ÿè‘˚ dæús¡yéT ˆ
eTTø√Ô uÛÑe‹ dü+kÕsê‘Y Ç‹ X¯óÁX¯Swüßdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
X¯óÁX¯Swüßdüú\eTT eTT–dæq~.
yÓ÷Vü≤Á>∑+<∏˚]«uÛÒ<ä‘·' ˆˆ 17`78
71. n<∏ä ùde´düú\yéT
ª•y√-Vü≤+µ (H˚H˚ •e⁄&ÉqT) nqT uÛ≤eq düT dæús¡yÓTÆq|ü⁄&ÉT
ùde´düú\eTT
•ekÕøå±‘êÿs¡eTT |ò*ü +∫, yÓ÷Vü≤Á>∑+~Û ‘=\–b˛e⁄≥#˚‘· kÕ<Û≈ä î£ &ÉT dü+kÕs¡eTT
qT+&ç eTT≈£î&Ô >É T∑ #·THêï&ÉT. >∑Ts¡Tyêø±éTè‘êkÕ«<ë‘Y
ÁbÕ|üÔuÀ<ÛäeTVü‰|òü\' ˆ
•e+ uÛ≤ej·T #ê‘êàqyéT
X¯óÁX¯Swüßπse düπs«cÕyéT
•yê<äq´+ q ∫+‘·j·T ˆ
ùde´‘ê«‘Y ùde´ ñ#·´‘˚ ˆˆ 17`81
@e+ dæúπs •yê<Ó’«‘˚
JeqTàø√Ô uÛÑ$wü´dæ ˆˆ 17`79 l>∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ ñ|ü<˚XÊeTè‘·eTTqT ÄkÕ«~+#·T≥ #˚‘·
•yê<Ó ’ « ‘· u À<Û ä ( C≤„ q )s¡ ÷ |ü y Ó T Æ q eTVü ‰ |ò ü \ eTTqT dü + bÕ~+#· T ≈£ î qï
ª˙e⁄ ìqTï •e⁄ì>±H˚ uÛ≤$+#·T! •e⁄ìø£Hêï y˚s¬ q’ <ëìì >∑T]+∫ X¯ ó ÁX¯ S wü d ü ú \ kÕ<Û ä ≈ £ î &É T , n+<ä ] #˚ ùd$+#· ã &É T ≥≈£ î jÓ ÷ >∑ ´ ‘· q T
Ä˝À∫+#·e<äT!› Ç˝≤ #˚j·TT≥ e\q ˙˝À •yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTT dæsú |¡ &ü ç ˙e⁄
dü+bÕ~+#·T≈£îqï+<äTq ªùde⁄´&ÉTµ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
JeqTà≈£î&Ô eÉ >∑T<äTe⁄!µ
>∑Ts¡÷|ü~ùwº $C≤„H˚ ª•y√-Vü≤+µ (•e⁄&˚ H˚qT)nqT uÛ≤eqqT ìs¡+‘·sêuÛ≤´düeTT e\q

#˚‘·dæ dæús¡‘ê+ >∑‘˚ ˆ •euÛ≤eeTT ñ‘·ŒqïyÓT,Æ Ä ùde⁄´&ÉT •e⁄ì e˝…H˚ |üPE´&É>∑T#·THêï&ÉT.
kÕøå±‘·ÿè‘·•e' •c˛´ $wüj÷· düø∫Ô£ ‘√Ô-|æ
>∑Ts¡Te‘Y |üP»´‘˚ dü<ë ˆˆ 17`82 $wüj·÷dü+>∑e]®‘·' ˆ
>∑Ts¡Te⁄ ñ|ü<•˚ +∫q nqTuÛyÑ ê‘·àø£yTÓ qÆ •yê<Ó«’ ‘· $C≤„qeTT ‘·q •euÛ≤ej·TT‘√ jÓ÷^
eTqdüT‡˝À düTdæús¡eTT ø±>±, •ekÕøå±‘êÿs¡eTTqT bı+~q •wüß´&ÉT ùde´' •e Çyê|üs¡' ˆˆ 17`85
>∑Ts¡Te⁄e˝… (‘êqTqT) m\¢|ü&É÷ |üPõ+|üã&ÉT#·THêï&ÉT. Ç≥Te+{Ï ùde⁄´&ÉT ÁbÕ|ü+∫ø£$wüj·÷dü≈£Ô∫‘·TÔìe˝… (ô|’øÏ)
C≤„Hê<ë~Ûø£´dü+|ü‹Ô' ø£ì|æ+∫qqT, •euÛ≤ej·TT‘·T&Óq’ n‘·&TÉ (ÁbÕ|ü+∫ø£) $wüj·÷dü+>∑e]®‘T· &Ó,’
>∑Ts√s¡´kÕà<äT|üdæú‘ê ˆ n|üs•¡ e⁄ì e˝… ùd$+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
‘·kÕàC≤® „Hê>∑e÷∫Ã¤c˛´ eTTø£Ô' dü+X¯j·TbÕX¯‘·' dæús¡eTHê uÀ<Û˚ #· eTTøÏÔÁ|ü<˚
>∑Ts¡Te‘Y |üP»´‘ê+ ÁeCÒ‘Y ˆˆ 17`83 yÓ÷Vü≤+ <˚V≤ü uÛèÑ ‘ê+ <äèXÊ $|òTü ≥j·THé eT÷\+ eTVü‰dü+düè‘˚'ˆ
@ >∑ T s¡ T e⁄qT+&ç •yê<Ó ’ « ‘· C ≤„ q eTqT (ñ‘· ÿ èwü ˜ ) dü + |ü < ä dü‘êÔq+<ä∫<ë‘·àπø ìs¡T|üy˚T XË’y˚ |üs¡dæàHé |ü<˚
dü+ÁbÕ|üÔyÓTÆq<√, n≥Te+{Ï C≤„qÁbÕ|æÔe\q •wüß´&ÉT ≈£L&Ü >∑Ts¡Te⁄ e˝… ©Hê‘êà ø£åsTT‘·Á|ü|ü+#·$uÛÑy√ jÓ÷^ »HÓ’' ùde´‘˚ ˆˆ 17`86
|üP»´‘·qT bı+<äT#·THêï&ÉT. (XÊs¡÷›\ $Áø°&ç‘·yéT)
dü+X¯j·TeTT\qT ã+<ÛäqeTT\ qT+&ç eTT≈£îÔ&ÉT, yÓ÷ø£åÁ|ü<äyÓTÆq
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤edü´
•yê<Ó’«‘·uÀ<Ûäq (C≤„qeTT) j·T+<äT dæús¡eTqdüTÿ&ÉT, dü+kÕs¡eTTq≈£î
HÓ’s¡+‘·sê´<é $X‚wü‘·' ˆ eT÷\ø±s¡DyÓTqÆ yÓ÷Vü≤eTTqT øπ e\eTT ‘·q ø£èbÕ<äèwæ‘º √ ‘=\–+#·>*∑ –q
•euÛ≤y˚ düeTT‘·ŒH˚ï dü∫Ã<ëq+<ädü«s¡÷|ü⁄&ÉT, ñ|üe÷r‘·T&ÉT, |üs¡•e⁄ì˝À ©Hê‘·Tà&ÉT,
•ee‘Y |üP»´ @e dü' ˆˆ 17`84 Á|ü|ü+#·yÓ’uÛÑeeTTqT q•+|ü#˚düT≈£îqï ùde´düú©j·TjÓ÷– ˝Àø£eTTq+<ä*
ÁbÕDT\+<ä]#˚‘· |üPõ+|üã&ÉT #·THêï&ÉT.
z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹ ncÕº<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ |ü<äTHÓì$T<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ Á|kü Õ~dü˝ú ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|dü +ü >√ HêeT dü|<Ôü Xä '¯ ÁbÕD*+–düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑'
|ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ ÁbÕD*+–düú˝≤+‘·s¡Z‘· qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑eTT
(78 XÀ¢ø£eTT\T)
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* IV n<∏ä ÁbÕD*+–düú\yéT
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´ ÁbÕD*+–dü\ú eTT
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT n>∑düÔ´ ñyê#· :
nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À Á|ükÕ~dü˝ú ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|ükÕ~düú\dü+ã<ë∆'
Á|üd+ü >∑eTqT |ü<Tä H˚&eÉ |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. düú\uÛÒ<ë' Á|üø°]Ô‘ê' ˆ
Y ÁbÕD*+–düú˝≤s¡÷&ÛÜHé
düú\uÛÒ<ëHé e<ädü« y˚T ˆˆ 18`1
n>∑düTÔ´\ Á|üX¯ï
(z >∑DXÒ «¯ s¡T&Ü!) Á|ükÕ~dü˝ú eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q dü\ú uÛ<Ò eä TT\T
düŒwüºeTT>± #Ó|üŒã&çq$. Ç|ü⁄&ÉT ÁbÕD*+–düú\eTTqT ÄÁX¯sTT+∫e⁄qï
(nyê+‘·s¡) düú\uÛÒ<äeTT\qT Hê≈£î uÀ~Û+#· ÁbÕs¡úq.
düú˝≤Hê+ qeø£+ Áb˛ø£ÔyéT
ÁbÕD*+–düú˝≤Á•‘·yéT ˆ
474 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ ncÕº<äX¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 475
Ä<ëyê‘·àdüú\+ Áb˛ø£ÔyéT 72. n<∏ä Ä‘·àdüú\yéT

n+‘·sê‘·àdüú\+ ‘·‘·' ˆˆ 18`2 Ä‘·àdüú\eTT
|üs¡e÷‘·àdüú\+ |üXÊÃ‘Y JeuÛ≤e+ |ü]‘·´»´
ìπs›Vü‰>∑eTdü+»„ø£yéT ˆ j·T<ë ‘·‘·Ô«+ $uÛ≤e´‘˚ ˆ
ìsê“¤yê>∑eTdü+»„+ #· >∑Ts√X¯Ã uÀ<ÛäjÓ÷π>q
‘·‘√ qcÕº>∑eTdüú\yéT ˆˆ 18`3 ‘·<ë-‘êàj·T+ Á|üø°]Ô‘·' ˆˆ 18`5
l >∑Ts¡Te⁄ jÓTTø£ÿ •yê<Ó«’ ‘·uÀ<Û#ä ‘˚ · •wüß´&ÉT ‘·q JeuÛ≤eeTTqT
Ä~Á|ükÕ<äHêe÷<∏ä e<ä*ô|{Ïº m|ü&ÉT |üs¡‘·‘·Ô«eTTqT (dü‘·éTTqT) ‘Ó\TdüTø=qT#·THêï&√,
‘·‘√-|ü´+‘·´Á|ükÕ<äø£yéT ˆ n|ü&ÉT n‘·qT ªÄ‘·àdüú*µj·Tì |æ\Teã&ÉTqT.
ùde´Á|ükÕ<äø£+ #ê<∏ä
yê˝≤Á>∑X¯‘·uÛ≤π>q
X¯èDT ‘˚cÕ+ #· \ø£åDyéT ˆˆ 18`4
dü<äèXÀ Vü≤è<äj·Tdæú‘·' ˆ
lπsDT≈£î\ yê] düe÷<ÛëqeTT nX¯ïHé ø£s¡à|òü\+ düs¡«yéT
(z eTT˙X¯«s¡T&Ü!) á ÁbÕD*+–düú˝eTTHêÁX¯sTT+#·Tø=ì Ä‘êà düTŒ¤s¡‹ B|üe‘Y ˆˆ 18`6
‘=$Tà~ nyê+‘·s¡düú\eTT\Tqï$. yê{Ï˝À yÓTT<ä{Ï~ Ä‘·àdüú\eTT,
á Ä‘·à, yÓ+Á≥Tø£ø=düjÓTTø£ÿ X¯‘ê+X¯eTTq≈£î düe÷qyÓTÆq
¬s+&Ée~ n+‘·sê‘·àdüú\eTT. eT÷&Ée~ |üs¡e÷‘·àdüú\eTT, Hê\T>∑e~
Á|üe÷DeTT (n‘·´+‘·dü÷ø£åàs¡÷|üeTT)‘√ Vü≤è<äj·TuÛ≤>∑eTT q+<äT dæú‘·yÓTÆ
ìπ s › V ü ‰ >∑ e Tdü ú \ eTT, nsTT<ä e ~ ìsê“¤ y ê>∑ e Tdü ú \ eTT, Äs¡ e ~
qcÕº>∑eTdüú\eTT. @&Ée~ Ä~Á|ükÕ~düú\eTT. mì$T<äe~ n+‘·´Á|ükÕ~ ‘·q düeTdüÔ ø£sà¡ |ò˝ü eTT\qT nqTuÛ$Ñ +#·T#·T B|üeTTe˝… Á|üø±•+#·T#·T+&ÉTqT.
düú\eTT, ‘=$Tà<äe~ ùde´Á|ükÕ~düú\eTT. M{Ï \ø£åDeTT\qT es¡Tdü>± Ä‘êà-|æ düs¡«uÛÑ÷‘êHêyéT
#Óô|Œ<äqT Ä\øÏ+#·TeTT. n+‘·'ø£s¡De÷Á•‘·' ˆ
nDTuÛÑ÷‘√ eT˝≤dü+>±‘Y düèwæº+#·ã&çq X¯Øs¡eTTq+<äT) edæ+#·T#·T dü+kÕs¡#·Áø£eTTq ‹s¡T>∑T˝≤&ÉT

Ä~ø£s¡àìj·T+Á‹‘·' ˆˆ 18`7 #·Tqï~.
á Ä‘·à, nìï uÛÑ÷‘·eTT(ÁbÕDT)\jÓTTø£ÿ Ä‘·à>± (yê´|æ+∫) Ä‘·àdü«s¡÷|ü$C≤„qyéT
ñqïq÷ (ÄDyê~) eT\dü + ã+<Û ä e TT#˚ ‘ · ‘êqT nDTs¡ ÷ |ü e TTq <˚ùV≤+Á~j·T$uÛ≤>∑‘·' ˆ
n+‘·'ø£s¡DeTTHêÁX¯sTT+#·Tø=ì |üPs¡«»qàeTT\+<äT#˚dæq ø£s¡à \#˚‘· nK+&ÉÁãVü≤às¡÷ù|D
ìj·T+Á‹#·ã&ÉT#·Tqï~. ‘·<ë‘·àÁbÕ|æÔs¡T#·´‘˚ ˆˆ 18`10
»bÕjÓ÷>±<ä´<∏ë sê>∑' ªH˚qT <˚ùV≤+Á~j·TeTT\ ø£Hêï _ÛqïyÓTqÆ (y˚s¬ q’ )yê&ÉµqT, eT]j·TT
düŒ¤{Ïø£dü´ eTDÒs¡“¤y˚‘Y ˆ ªH˚qT nK+&ÉÁãVü≤àdü«s¡÷|ü⁄&ÉqTµ nì ‘·q Ä‘·àdü«s¡÷|üeTT jÓTTø£ÿ
‘·<∏ë-Vü≤+ø±s¡dü+ã+<Ûë‘Y nqTuÛÑyê‘·àø£yÓTÆq C≤„qeTTqT dü+bÕ~+#·Tø=qT≥j˚T ªÄ‘·àÁbÕ|æÔµ
Ä‘·àH√ <˚Vü≤e÷ì‘ê ˆˆ 18`8 nqã&çq~.
»bÕ≈£îdüTeTeTT (mÁs¡ì |ü>∑&ÉeTT\) jÓTTø£ÿ dü+ã+<ÛäeTT#˚‘· q #êdæÔ <˚Vü≤dü+ã+<Û√
düŒ¤{Ïø£eTDÏ m˝≤ mÁs¡>± ø£qã&ÉT#·Tqï<√ n˝≤>∑TqH˚ nVü≤+ø±s¡|ü⁄ ìπs›Vü≤dü´ dü«uÛ≤e‘·' ˆ
dü+ã+<ÛäeTT #˚‘· á Ä‘·à≈£î <˚Vü‰_Ûe÷qeTT @s¡Œ&ÉT#·Tqï~. nC≤„qø£sà¡ jÓ÷>π q
nX¯Øs√-|æ düs¡«Á‘· <˚V”≤ uÛÑe‹ uÛÑTø£Ôj˚T ˆˆ 18`11
yê´|üø√-|æ ìs¡+»q'ˆ <˚Vü≤eTT˝Òì Ä‘·à≈£î kÕ«uÛ≤$ø£eTT>± (düVü≤»+>±) <˚Vü≤dü+ã+<Ûä
Ä‘êà e÷j·÷X¯Øs¡düú' eTT+&É<Tä . nsTT‘˚ nHê~ nsTTq ø£sà¡ |ò˝ü eTT qqTuÛ$Ñ +#·T≥≈£î <˚V≤ü eTTqT
|ü]ÁuÛÑeT‹ dü+düè‘Íˆˆ 18`9 ø£*–qyê&É>∑T#·THêï&ÉT.
(á) Ä‘·à, X¯Øs¡eTT˝Òì<Ó’qqT, düs¡«yê´|üø£yÓTÆqqT ìs¡+»qyÓTÆ HêkÂ <˚y√ q >∑+<Ûäs√«
(<√wüs¡Væ≤‘·yÓTÆ)qqT, e÷j·÷ø£*Œ‘· X¯Øs¡eTT q+<äT (n<Û√e÷j·T#˚‘· q j·Tøå√ HÓ’e sêø£ådü' ˆ
q eTqTc˛´ q ‹s¡´ø˘ #· á Je⁄\T HêHê$<Ûeä TT˝…q’ |üPs¡«»qà\+<äT #˚dqæ ø£sà¡ |ü]bÕø£eTT

q #· kÕúes¡$Á>∑Vü≤' ˆ e\q, (<˚e eTqTcÕ´~) $$<Ûä jÓ÷qT\+<äT »ìà+∫, nH˚ø£ $<ÛäeTT˝…’q
jÓ÷>∑eTT\qT bı+~, (nÁbÕ|üÔ edüTÔe⁄\qT ÁbÕ|üÔeTT #˚düTø=ì), nH˚ø£
‘·‘·Ô#·Ã¤ØjÓ÷π>q $<Ûeä TT˝…q’ ãT<äT\∆ ‘√ eéVü≤]+#·T#·T, HêHê $<Ûeä TT˝…q’ uÛÀ>∑e÷s¡eZ TT\qT
‘·‘·ÔHêïe÷ï $sê»‘˚ ˆˆ 18`12 ne\+_+∫ nH˚ø£ dü+ø£˝ŒeTT\qT #˚dTü ø=qT#·T, ndü«‘·+Á‘·T˝…,’ n\ŒE„˝,’…
á Ä‘·à <˚e⁄&ÉT ø±&ÉT, >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT ø±&ÉT, j·T≈£îå &ÉT ø±&ÉT, sêø£då Tü &ÉT n\Œø£s¡Ôè‘·«X¯øÏÔ‘√ (á Je⁄\T) |üs¡e÷‘·Tà&Ó’q •e⁄ìøÏ ©˝≤eT÷s¡TÔ\>∑T
ø±&ÉT, eTqTwüß´&ÉT ø±&ÉT, m–πs |üøÏåø±&ÉT, kÕúes¡ X¯Ø] (eèø£åC≤‹)ø±&ÉT. #·THêïs¡T.
nsTT‘˚ Äj·÷ X¯Øs¡eTT\ dü+ã+<ÛäeTT #˚‘· Äj·÷ ù|s¡¢‘√ (˝Àø£eTT˝À)
#√~‘ê' |üs¡y˚TX‚q
eéVü≤]+#·ã&ÉT‘·÷ Á|üø±+#·T#·THêï&ÉT.
dü«dü«ø£sêàqTs¡÷|ü‘·' ˆ
HêHêø£s¡à$bÕø±X¯Ã dü«s¡Z+ yê qs¡ø£+ yê|æ
HêHêjÓ÷ìdüe÷Á•‘ê' ˆ ÁbÕDÏH√ j·÷+‹ ø£]àD' ˆˆ 18`15
HêHêjÓ÷>∑deü ÷|üHêï ø£s¡àã<äT›˝…’ ‘·eT ‘·eT ø£sêàqTkÕs¡eTT |üs¡e÷‘·Tàì #˚‘·
HêHêãT~∆$#˚wæº‘ê' ˆˆ 18`13 Áù|πs|æ+#·ã&çq á Je⁄\T dü«s¡ZeTTqT >±ì ˝Ò<ë qs¡ø£eTTqT >±ì
HêHêe÷s¡Zdüe÷s¡÷&ÛÜ bı+<äT#·THêïs¡T.
HêHêdü+ø£\Œø±]D' ˆ |ü⁄q' ø£sêàeX‚ùwD
ndü«‘·+Á‘êX¯Ã øÏ+∫C≤„' C≤j·T+‘˚ >∑s¡“¤ø√≥sê‘Y ˆ
øÏ+∫‘·ÿs¡Ôè‘·«ùV≤‘·e' ˆ C≤‘ê eTè‘ê' |ü⁄qsê®‘ê'
©˝≤uÛ≤»q‘ê+ ÁbÕbÕÔ' |ü⁄qs¡às¡DuÛ≤õq' ˆ
•edü´ |üs¡e÷‘·àq' ˆˆ 18`14 ÁuÛÑeT+‹ |òüTÀs¡dü+kÕπs
$ÁXÊ+‹ø£<∏äj·÷ $Hê ˆˆ 18`16
(Ç˝≤ dü«s¡qZ s¡øe£ TT\˝À |ü⁄D´bÕ|ü|˝üò eTT\qT nqTuÛ$Ñ +∫) Ç+ø± >∑Ts¡TuÀ<Ûä‘√ m|ü&ÉT Ä‘·àdüú©j·TkÕ<Ûä≈£îìøÏ Je‘·«uÛ≤eeTT
$T–*e⁄qï ø£s¡àX‚wüeTTqT nqTuÛÑ$+#·T≥≈£î eTs¡˝≤ á Je⁄\T (e÷‘·è) ‘=\T>∑ T H√ n|ü  &É T ìsêø£ ] +#· ã &ç q Je‘· « uÛ ≤ eeTTqï n‘· ì øÏ
>∑s“¡ e¤ TT\ qT+&ç |ü⁄&É‘ês¡T. |ü⁄{Ïqº yês¡T eTs¡DkÏ ÕÔsT¡ . eT∞¢ |ü⁄&É‘ês¡T. eT∞fl ìX¯Ãj·TeTT>± n+‘·sê‘·àuÛ≤eeTT Ä$s¡“¤$+#·TqT.
eTs¡DÏdü÷Ô e⁄+{≤s¡T. Ç˝≤ á |òüTÀs¡yÓTÆq dü+kÕs¡eTTq+<äT $ÁXÊ+‹ nqï
<˚Vü≤dæú‘√-|ü´j·T+ Jy√
e÷≥ ms¡T>∑ø£ ìs¡+‘·s¡+ |ü]ÁuÛÑ$Tdü÷ÔH˚ e⁄+{≤s¡T.
<˚Vü≤dü+>∑$e]®‘·' ˆ
Je‘·«+ <äT'Kdüs¡«dü«yéT
uÀ<Ûë‘·Œsê‘·àuÛ≤$‘ê«‘Y
‘·~<ä+ eT\ø£*Œ‘·yéT ˆ
n+‘·sê‘˚à‹ ø°]Ô‘·' ˆˆ 18`19
ìs¡dü´‘˚ >∑Ts√s√“<Ûë‘Y
á Je⁄&ÉT <˚Vü≤eTT˝À e⁄qï|üŒ{Ïø° >∑Ts¡TuÀ<Ûä‘√ dæ~›+∫q
C≤„qX¯øÏÔ' Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 18`17 dü«dü«s¡÷|üC≤„qÁ|üu≤Û eeTT‘√, <˚V≤ü dü+ã+<Ûeä TT ˝Òìyê&Ó’ |üsê‘·àuÛ≤eeTTqT
ÄDyê~eT\eTT\ Á|üuÛ≤eeTT‘√ ø£*Œ+#·ã&çq <äT'KeTTH˚ ø£*– ªn+‘·sê‘·àµ nì nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
düs¡«dü«eTT>± >∑*–q á JeuÛ≤eeTT >∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ Á|üuÀ<ÛäeTT‘√
ìyê]+#·ã&ç kÕ<Ûä≈£îì˝À C≤„qX¯øÏÔì Á|üø±•+|ü#˚j·TTqT. Ä‘êà+‘·sê\e]Ô‘ê«‘Y
Ç‹ Ä‘·àdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ Jyê‘·à|üs¡e÷‘·àH√' ˆ
Ä‘·àdüú\eTT eTT–dæq~. jÓ÷>±<äTuÛÑj·T<ÛäsêàD≤yéT
73. n<∏ä n+‘·sê‘·àdüú\yéT n+‘·sê‘˚à‹ ø°]Ô‘·' ˆˆ 18`20
n+‘·sê‘·àdüú\eTT (á Ä‘·àdü«s¡÷|ü⁄&Ó’q Je⁄&ÉT), Jyê‘·à|üs¡e÷‘·à\ Ç<ä›] eT<Ûä´q
e⁄qï+<äTq Ä Çs¡Te⁄] <Ûäs¡àeTT\‘√ ≈£L&ÉTø=ì e⁄qï+<äTq, (ø£s¡Ôè‘·«
j·T<ë ìs¡düÔ+ Je‘·«yéT uÛÀø£èÔ ‘·«uÛ≤eeTT\T Jyê‘·à <Ûsä à¡ eTT\T. kÕøÏså ÷¡ |üeTT>± e⁄+&ÉT≥ |üse¡ ÷‘·à
uÛÑy˚<é >∑Ts¡«qTuÀ<Ûä‘·' ˆ <Ûäs¡àeTT) n‘·qT ªn+‘·sê‘·Tà&Éµì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
‘·<ë+‘·sê‘·àuÛ≤y√-|æ nVü≤+ø±s¡dü´ dü+ã+<Ûë‘Y
ìs¡düÔdü´ uÛÑy˚<é Á<ÛäTeyéT ˆˆ 18`18 eTqTwü´‘ê«~$ÁuÛÑeT' ˆ
q dü«uÛ≤e Ç‹ C≤„Hê‘Y Ä#êÃ¤<ä´‘˚ j·T<∏ë #·+Á<√

n+‘·sê‘˚à‹ ø£<∏ä´‘˚ ˆˆ 18`21 y˚Tô|òTÆsêdü+>∑e]®‘Ó’' ˆ
(Jyê‘·Tàì˝À) eTqTwü´‘ê«~ ÁuÛ≤+‹ e⁄qï+<äTe\qq÷, ‘·<∏ë‘êà <˚Vü≤dü+|òü÷‘Ó’'
nVü≤+ø±s¡ dü+ã+<Ûeä TT e⁄+&ÉT≥e\qqT, n+‘˚ø±<äT n~ kÕ«uÛ≤$ø£yTÓ qÆ ~ ndü+>∑|ü]y˚wæº‘·' ˆˆ 18`24
ø±<äqï C≤„qeTT e⁄+&ÉT≥ #˚‘q· T, Ç‘·qT ªn+‘·sê‘·àµ nì #Ó|Œü ã&ÉT#·THêï&ÉT. #·+Á<äT&ÉT m˝≤ ‘·qqT ‘êø£ì (düŒ]Ù+#·ì) y˚T|òüTeTT\ #˚‘·
j·T<∏ë |ü<äà|ü˝≤X¯dü´ Äe]+#·ã&ÉT#·THêï&√ n<˚$<ÛäeTT>± JeuÛ≤eeTTqT ‘=\–+#·T≈£îqï
ªn+‘· s ê‘· à µ dü ÷ ú ˝ ≤~ >∑ T Ddü + ã+<Û ä e TT\T ˝Ò ≈ £ î qïq÷ yê{Ï # ˚ ‘ ·
q dü+>√ yê]D≤ uÛÑy˚‘Y ˆ Äe]+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
‘·<∏ë <˚Vü≤Ec˛-|ü´dü´ ìs¡àyÓ÷ ìs¡Vü≤+ø±s√
q X¯ØπsD dü+>∑‹' ˆˆ 18`22 ìs¡k˛ÔbÕ~Û$|ü¢e' ˆ
‘êeTsê≈£î m≥T¢ ˙{Ïj·T+<äTqïq÷ ˙{Ï dü+ã+<ÛäeTT ø£*– <˚Vü≤k˛ú-|æ dü<ë Vü‰´‘êà
e⁄+&É<√, n≥T\H˚ á ªn+‘·sê‘·àµ <˚V≤ü eTTq+<äTqïq÷, X¯Øs¡d+ü ã+<Ûeä TT
•e+ |üX¯´‹ jÓ÷>∑‘·' ˆˆ 18`25
n‘·ìøÏ e⁄+&É<äT. (n‘·&ÉT <˚Vü≤<Ûäs¡àeTT\qT ‘·qô|’ Äs√|æ+#·Tø=q&ÉT).
ªá n+‘·sê‘·àµ, <˚V≤ü eTTq+<˚ e⁄qïq÷, nVü≤+ø±s¡ eTeTø±s¡eTT\T
˙&Édæú‘√ j·T<∏ë |üø°å ˝Òìyê&Ó,’ <˚V‰ü ~ e⁄bÕ<ÛTä \ Á|üu≤Û eeTT\≈£î ˝§+>∑ø£ m\¢|ü &É÷ jÓ÷>∑e÷s¡eZ TTq
˙&Ü~“¤qï' Á|ü<äèX¯´‘˚ ˆ •e⁄&çH˚ <ä]Ù+#·T#·T+&ÉTqT.
<˚Vü≤dæú‘·düÔ<∏ë‘êàj·TyéT uÛÀø£ÔèuÛÀ»´|ü]‘ê´>±‘Y
<˚Vü‰<äq´' Á|üø±X¯´‘˚ ˆˆ 18`23 Áù|s¡ø£dü´ Á|ükÕ<ä‘·' ˆ
>∑÷{Ï˝Àì |üøåÏ m˝≤ >∑÷&ÉT ø£Hêï y˚sT¡ >± ø£qã&ÉTH√ n<˚$<Ûeä TT>± uÛÀø£Ôè‘êuÛ≤e>∑*‘·'
<˚Vü≤eTTq+<äTqï ªn+‘·sê‘·àµ <˚Vü≤eTT ø£Hêï y˚s¡T>± Á|üø±•+#·TqT. düTŒ¤s¡‘ê´‘êà dü«uÛ≤e‘·' ˆˆ 18`26
á ªn+‘·sê‘·àµ, (|üPs¡« <äX¯j·T+<ä*) uÛÀø£Ôè‘ê«~ <Ûäs¡àeTT\qT (n+‘·sê‘·àdüú©j·TT&Ó’q jÓ÷–øÏ) •yê<Ó’«‘·(C≤„q)Á|üuÀ<ÛäeTT‘√
uÛÀ»éTT˝…’q $wüj·TeTT\qT |ü]‘ê´>∑eTT #˚dæq+<äTe\qqT eT]j·TT dü+kÕs¡ø±s¡DyÓTÆq eT\(Á‘·j·T)eTT (|üP]Ô>±) ‘=\–b˛sTT |üs¡e÷‘·Tàì‘√
Áù|s¡≈î£ &Óq’ áX¯«s¡Tì nqTÁ>∑V≤ü eTT#˚‘q· T ‘·q uÛÀø£èÔ uÛ≤eeTT e~*+#·T≈£îì kÕeTs¡dü´dæú‹ì bı+~q|ü&ÉT n‘·&ÉT ª|üs¡e÷‘·àµnì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
(düVü≤»yÓTÆq) dü«dü«s¡÷|üeTT‘√ Á|üø±•+#·T#·T+&ÉTqT. düπs«cÕe÷‘·àuÛÒ<ëHêyéT
düπs«cÕ+ Áù|s¡ø£‘˚«q ñ‘·ÿèwüº‘ê«‘Y dü«‘˚»kÕ ˆ
X¯+uÛÑTs¡+‘·'dæú‘·' dü<ë ˆ |üs¡e÷‘êà •e' Áb˛ø£Ô'
‘·‘·Œ]C≤„qjÓ÷π>q düs¡«>√-|æ Á|üø±X¯yêHé ˆˆ 18`29
jÓ÷^ q+<ä‹ eTTø£Ôe‘Y ˆˆ 18`27 nH˚ø£ uÛÒ<äeTT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Ç‘·s¡ Ä‘·à\ø£Hêï, ‘·q
dü«Á|üø±X¯eTT#˚‘· ñ‘·ÿèwü‘º q· T kÕ~Û+#·T≈£îì düs«¡ yê´|ü≈î£ &ÉT düs«¡ Á|üø±X¯≈î£ &ÉT
˝Àø£eTTq+<ä* n+<ä]˝Àq÷ X¯+uÛTÑ e⁄ Áù|s¡≈î£ &Ó’ Vü≤è<äjT· kÕúqeTT˝À
dü<ë ìedæ+#·T#·T+&ÉTqT. Ä X¯+uÛTÑ e⁄qT nqTdü+<ÛëqeTT #˚jT· T C≤„qeTTqT nsTTq •e⁄&ÉT (•ejÓ÷–) |üs¡e÷‘·Tà&Éì #Ó|üŒã&çHê&ÉT.
dü+bÕ~+#·T≈£îqï n+‘·sê‘·àjÓ÷– eTT≈£îìÔ e˝… m\¢|ü &É÷ Äq+<äeTT>± ÁãVü‰à+&ÉãT<äT“<äk˛Ôe÷
e⁄+&ÉTqT. j·Tdü´ e÷j·÷eTôVA<ä<ÛÍ ˆ
Ç‹ n+‘·sê‘·àdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ ñqàC®+‹ ìeT»®+‹
n+‘·sê‘·àdüú\eTT eTT–dæq~. |üs¡e÷‘êà dü ñ#·´‘˚ ˆˆ 18`30
74. n<∏ä |üs¡e÷‘·àdüú\yéT meì e÷j·T nqT eTVü‰düeTTÁ<äeTT˝À ÁãVü‰à+&ÉeTT\T ãT&É>\∑
düeT÷Vü≤eTTe˝… eTTqT>∑T‘·÷ ‘˚\T‘·÷ e⁄qïy√, n‘·&˚ ª|üs¡e÷‘·àµ nì
|üs¡e÷‘·àdüú\eTT
|æ\Teã&çHê&ÉT.
ìs¡÷∆‘˚ ‘·Á‘·ŒuÀ<Û˚q j·TdæàHé CÀ´‹s¡ZD≤' düπs«
eT˝Ò dü+kÕs¡ø±s¡DÒ ˆ düTŒ¤*+>± Çe bÕeø±‘Y ˆ
kÕeTs¡kÕ´‘Y |üsê‘·àkÕú‘Y ñ‘·Œ‘·´ $\j·T+ j·÷+‹
|üs¡e÷‘êàj·TeTT#·´‘˚ ˆˆ 18`28 ‘·Á<ä÷|ü+ |üs¡e÷‘·àq'ˆˆ 18`31
@ |üse¡ düTeÔ ⁄qT+&ç düeTdüÔ Je⁄\ ‘˚Cdü‡eT÷Vü≤eTT\T n–ï qT+&ç ‘·<∏ë dü«X¯øÏÔ_Ûsê«´|ü´
yÓ\Te&ÉT yÓ\T>∑T s¡e«\ e˝… |ü⁄{Ïº q•+#·T#·Tqïy√ n~j˚T |üs¡e÷‘·Tàì |üs¡e÷‘êà Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 18`34
dü«s¡÷|üeTT.
m≥T¢ dü÷s¡T´&ÉT ‘·q Á|üø±X¯eTT‘√ »>∑‘·TÔq+‘·{Ï˙ yê´|æ+∫
j·TdæàHé düeTdüeÔ dü÷ìÔ Á|üø±•+#·T#·THêï&√ n≥T\H˚ |üse¡ ÷‘·Tà&ÉT ‘·q X¯≈î£ \Ô ‘√ »>∑‘T· qÔ +‘ê
ø£˝À¢˝≤ Çe yê]<ÛÍ ˆ yê´|æ+∫ Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
dü+uÛÑ÷j·T \j·Te÷j·÷+‹ $X¯«‘√ uÛ≤düe÷H√-|æ
‘·Á<ä÷|ü+ |üs¡e÷‘·àq' ˆˆ 18`32 $X¯«e÷j·÷$\ø£åD' ˆ
@ |üs¡‘·‘·Ô«eTTq+<äT (|üè~∏«yê´~) düeTdüÔ edüTÔe⁄\T düeTTÁ<äeTT |üs¡e÷‘êà dü«j·T+CÀ´r`
q+<ä* ‘·s+¡ >∑eTT\ (n\\) e˝… ô|ø¬’ >∑dæ eTs¡˝≤ n+<äT˝ÀH˚ $\j·TeTTqT s¡÷b˛ Jyê‘·àHê+ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 18`35
bı+<äT#·Tqïy√ n~j˚T |üs¡e÷‘·Tàì dü«s¡÷|üeTT. $X¯«e÷j·÷ $\ø£åDT&Ó’q á |üs¡e÷‘·Tà&ÉT $X¯«eTTq+‘·{Ï˙
Á|ü ø ±•+|ü C Ò j · T T#· T qïq÷, dü « j· T +CÀ´‹dü « s¡ ÷ |ü ⁄ &Ó ’ q ‘êqT
ìs¡düÔeT\dü+ã+<ÛäyéT Jyê‘·à\+<ä]˝ÀqT Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
ì'X‚wü»>∑<ë‘·àø£yéT ˆ Ç‹ |üs¡e÷‘·àdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
düs¡«‘·‘√Ô«|ü] Áb˛ø£ÔyéT |üs¡e÷‘·àdüú\eTT eTT–dæq~.
dü«s¡÷|ü+ |üs¡e÷‘·àq' ˆˆ 18`33 75. n<∏ä ìπs›Vü‰>∑eTdüú\yéT
ÄDyê~ eT\dü+ã+<ÛäeTT\T ˝Òq≥Te+{Ï, düø£\ »>∑‘·TÔ≈£î ìπs›Vü‰>∑eTdüú\eTT
Ä‘·àdü«s¡÷|üyÓTÆq≥Te+{Ï, düs¡«‘·‘·Ô«eTT\≈£î nr‘·yÓTÆq≥Te+{Ï @ <˚Væ≤H√-|æ |üsê‘·à‘·«`
dü«s¡÷|üeTT e⁄qï<√ n~j˚T |üs¡e÷‘·àdü«s¡÷|üeTT. uÛ≤$H√ ìs¡Vü≤+ø£è‘˚' ˆ
j·T<∏ë yê´|ü´ »>∑‘·‡s¡«yéT ìs¡düÔ<˚Vü≤<Ûäs¡àdü´
dü«uÛ≤kÕ uÛ≤‹ uÛ≤düÿs¡' ˆ ìπs›Vü‰>∑eT ñ#·´‘˚ ˆˆ 18`36
|üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô«eTTqT uÛ≤$+#·T(nqTuÛÑ$+#·T •e)jÓ÷– ‘êqT <˚Vü≤jÓ÷π>-|æ <˚Vü≤ôdúÌ'
<˚Vü≤eTTqT <Ûä]+∫e⁄qïq÷, (dü÷ú\‘·«,ø£èX¯‘ê«~) <˚Vü≤<Ûäs¡àeTT\qT $ø±¬s’s¡ï $*|ü´‘˚ ˆˆ 18`39
|ü]Vü≤]+#·T≈£îì ìs¡+Vü≤ø±s¡d‹úæ ˝À e⁄qï+<äTq Ä jÓ÷– ªìπsV› ‰ü >∑eTTµ&Éì
‘·qqT n|ü]#˚Ã¤<äýÓTÆq (<˚X¯`ø±\èdüTÔ |ü]#˚Ã¤<äeTT\T ˝Òì
|æ\Teã&çHê&ÉT.
nK+&ÉyTÓ qÆ ) ∫<ëø±X¯eTT>± uÛ≤$+#·T á jÓ÷–øÏ <˚V≤ü dü+ã+<Ûeä TTqïq÷,
>∑*‘˚ eTeT‘êVü≤+‘˚ <˚Vü≤eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q (wü&Ü“¤e) $ø±s¡eTT\ e\q >±ì, Ç+Á~j·T
dü+kÕs¡ÁuÛÑeTø±s¡DÒ ˆ $ø±s¡eTT\ e\q >±ì ø£|æŒy˚j·Tã&É&ÉT (Á|üuÛ≤$‘·T&ÉTø±&ÉT).
|üsêVü≤+‘ê Á|ü$wüºdü´
≈£î‘√ <˚Vü≤' ≈£î‘√ s¡‹' ˆˆ 18`37 nK+&Édü+$<ëø±s¡yéT
dü+kÕs¡ÁuÛeÑ T≈£î ø±s¡DyÓTqÆ nVü≤+ø±s¡ eTeTø±s¡eTT\T |üP]Ô>± n~«rj·T+ düTU≤‘·àø£yéT ˆ
‘=\–b˛sTTq|ü⁄&ÉT, |üsêVü≤+‘êdæøú Ï #˚s¡T≈£îqï jÓ÷–øÏ <˚V≤ü eTT >±ì, Ä |üs¡e÷ø±X¯e÷‘êàqyéT
<˚V≤ü eTTô|q’ Áù|eT>±ì m≥T¢ e⁄+&ÉTqT? eTHê«q' ≈£îÁ‘· eTTVü≤´‹ ˆˆ 18`40
πøe˝Ò ìÁwüŒ|ü+#Íù|òT nK+&ÉC≤„qdü«s¡÷|üeTT, n~«rj·TeTT, Äq+<ädü«s¡÷|üeTT
>∑+;Ûπs ∫qàôVA<ä<ÛÍ ˆ |üse¡ ÷ø±X¯d«ü s¡÷|üeTT nsTTq |üse¡ ÷‘·Tà&˚ ‘êqì ‘Ó\TdüT≈£îqï jÓ÷– @
ìeT>∑ïe÷qk˛ jÓ÷^ <˚V≤ü eTT |ü≥¢ yÓ÷Væ≤‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT?
ø£<∏ä+ <˚Vü≤+ $∫+‘·j˚T‘Y ˆˆ 18`38 ñbÕ~Û$Væ≤‘ê uÛÒ<ë
#·sê#·sê‘·àø£yTÓ qÆ Á|ü|+ü #· Á|üyêVü≤eTT˝Òì, n>±<Ûyä TÓ qÆ (>∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ ) <äèX¯´+‘˚ #Ó’ø£edüTÔì ˆ
#Ó‘’ q· ´(C≤„q)eTH˚ eTVü‰düeTTÁ<äeTT˝À eTTì–q eTqdüT >∑\ jÓ÷– (‘·q) Ç‹ j·Tdü´ eT‹' k˛-j·TyéT
<˚V≤ü eTTqT >∑T]+∫ m˝≤ Ä˝À∫+#·>\∑ &ÉT? ø£<∏ä+ <˚Vü≤$T‘√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 18`41
n|ü]#˚Ã¤<äé÷‘êàqyéT ˇø£ÿfÒ nsTTq nK+&ÉedüTÔe⁄q+<äT ($$<Ûä) ñbÕ<ÛäT\ #˚‘·H˚
∫<ä+ãs¡$T‹ düàs¡Hé ˆ uÛÒ<äeTT\T ø£q|æ+#·T#·Tqï$. nì ‘Ó\TdüT≈£îqï jÓ÷– m˝≤ <˚Vü‰<äT\ #˚‘·
|ü]∫Ã¤qï(‘êqT y˚s¡qT)uÛ≤eqqT bı+<ä>∑\&ÉT? (nK+&ÉyÓTÆq Äø±X¯eTT 76. n<∏ä ìsê“¤yê>∑eTdüú\yéT
|òüT≥eTsƒê~ ñbÕ<ÛäT\ #˚‘· y˚s¡Ty˚s¡T>± eéVü≤]+#·ã&çqfÒº <˚Vü‰~ ìsê“¤yê>∑eTdüú\eTT
ñbÕ<ÛTä \#˚‘,· Ä‘·à≈£L&Ü y˚sT¡ y˚sT¡ >± ˝Àø£eTTq eéVü≤]+#·ã&ÉT#·Tqï<äì
‘Ó\TdüTø=qe˝…qT). e´‹πsø±‘Y dü«s¡÷|üdü´
uÛÒ<äãT~∆' düeTkÕÔHêyéT uÛ≤yê+‘·s¡ìsêø£è‘˚ ˆ
|ü]#˚Ã¤<ädü´ ø±s¡DyéT ˆ uÛ≤y√ $ø±s¡ìs¡Tàø√Ô
nuÛÒ<äãT<Í∆ C≤‘êj·÷yéT ìsê“¤yê>∑eT ñ#·´‘˚ ˆˆ 18`44
|ü]#˚Ã¤<ädü´ ø± ø£<∏ë ˆˆ 18`42 (Ç+‘·≈£î eTT+<äT ìπs›Vü‰>∑eTdüú\eTTq+<äT #Ó|æŒq) ‘·q
(Je⁄\T) n+<ä ] ø° yê]j· T +<ä * uÛ Ò < ä ã T~∆ j ˚ T |ü ] $T‘· dü«s¡÷|üeTTq≈£î e´‹πsø£eTT\sTTq Ç‘·s¡ uÛ≤eeTT\#˚‘· ìsêø£]+#·ã&çq
eéVü‰s¡eTTq≈£î ø±s¡DeT>∑T#·Tqï~. (|üse¡ ÷‘·à dü«s¡÷|üeTTqT ‘Ó\TdüTø=ì) eT]j·TT Ç+Á~j·T$ø±s¡eTT\ qT+&ç $&ÉTe&çq uÛ≤eeTT @~ ø£\<√ n~j˚T
n‘·ì‘√ ◊ø£´(nuÛ<Ò )ä ãT~∆ ø£*–q ‘·sT¡ yê‘· (|ü]#˚Ã<¤ eä TT) |ü]$T‘·eTqT e÷≥≈£î ªìsê“¤yê>∑eTµdüú\eTì #Ó|üŒã&çq~.
#√f…øÿ£ &É? nVü≤+ ÁãùV≤à‹ uÛ≤edü´
•y√-Vü≤$T‹ j·TkÕ´dæÔ edüTÔ<ä«j·Tdüe÷ÁX¯j·T' ˆ
uÛ≤eHê düs¡«>±$T˙ ˆ @ø°uÛÑ÷‘·dü´ ∫<√«´$Tï
‘·dü´ <˚ùV≤q dü+ã+<Ûä' ‘·<äuÛ≤y√ $ì•Ã‘·' ˆˆ 18`45
ø£<∏ä+ kÕ´<ä$T‘ê‘·àq' ˆˆ 18`43 ªnVü≤+ ÁãVü‰àdæàµ (H˚H˚ ÁãVü≤àyÓTeÆ ⁄HêïqT) nqT uÛ≤eeTT q+<äT
ªH˚qT •e⁄&ÉµqT uÛ≤eq @ jÓ÷–øÏ ø£\T>∑T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï ªnVü≤+µ eT]j·TT ªÁãVü≤àµ nqT s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\Tqï$. nsTT‘˚ ∫<ëø±X¯eTT˝À
nK+&É |üs¡e÷‘·àdü«s¡÷|ü⁄&Ó’qyêìøÏ <˚Vü≤dü+ã+<ÛäyÓT≥T¢ ø£\T>∑TqT? ◊≈£î´&Óq’ á jÓ÷–øÏ Ä uÛ≤eeTTjÓTTø£ÿ nuÛ≤eeTT ìX¯Ãj·T+>± ‘Ó*dæe⁄+&ÉTqT
Ç‹ ìπs›Vü‰>∑eTdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ (n+fÒ ªnVü≤+ ÁãVü‰àdæàµ, ª•y√-Vü≤+µ nqT uÛ≤eq\T ˝Òì Ä jÓ÷–jÓTTø£ÿ
ìπs›Vü‰>∑eTdüú\eTT eTT–dæq~. dæ‹ú j˚T ªìsê“¤yê>∑eTdæ‹ú µj·Tì ‘Ó*j·Te˝…qT.)
@ø£uÛ≤eìs¡÷&ÛÉdü´ n~ |ü]X¯ó<äÁ∆ |ü<X˚ y¯ TÓ HÆ ê n|ü]X¯ó<äÁ∆ |ü<X˚ y¯ TÓ HÆ ê nìï #√{≤¢ m˝≤

ìwüÿ\+πø ∫<ä+ãπs ˆ dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏsD¡ ≤\qT düe÷qeTT>± Á|üd]ü +|ü#˚j·TT#·THêï&√ n˝≤>∑TqH˚
ø£« C≤‹yêdüHêjÓ÷>∑' •yê<Ó«’ ‹ ≈£L&Ü m\¢|ü &ÉT nìï #√{≤¢ ˇπø $<Ûyä TÓ qÆ Á|üeè‹Ôì ø£*–e⁄+{≤&ÉT.
ø£« <˚Væ≤‘·«+ |ü]ÁuÛÑeT' ˆˆ 18`46 q _uÛÒ‹ »sêeTè‘√´'
ìwüÿ\+ø£yÓTÆq ∫<ëø±X¯eTT˝À ‘ê<ë‘·àúÛ≤eqqT bı+~q q ≈£åî<Ûëj·÷ eX¯+ eÁCÒ‘Y ˆ
ìsê“¤yê>∑eTjÓ÷–øÏ C≤‹yêdüq\ dü+ã+<ÛäyÓT˝≤ ø£\T>∑T‘·T+~? n˝≤π> |ü]|üPs¡íìC≤q+<äyéT
<˚Vü≤<Ûë]øÏ e⁄+&˚ »qqeTs¡Ds¡÷|üdü+kÕs¡#·Áø£ÁuÛÑeTDyÓT˝≤ e⁄+≥T+~? düe÷kÕ«<äHé eTVü‰düTF ˆˆ 18`49
(e⁄+&É<äT nì ‘ê‘·Œs¡´+). á ìsê“¤yê>∑eTjÓ÷– eTTdü*‘·qeTTq≈£î eTs¡DeTTq≈£î yÓsT¡ e&ÉT.
Äø£*<ä|⁄ü Œ\eX¯+ ø±&ÉT. |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ ìC≤q+<äeTTqT ÄkÕ«~+#·T#·÷
X¯SH˚´ ∫<ä+ãπs kÕúH˚
eTVü‰düTKeTTqqT uÛÑ$+#·T#·÷ e⁄+{≤&ÉT.
<ä÷πs yêv±àqkÕ<Ûä«q' ˆ
$©Hê‘êà eTVü‰jÓ÷^ ≈£î‘√ uÛ≤e' ≈£î‘·•Ã‘·ÔyéT
πøq øÏ+ yê-|æ uÛ≤ej˚T‘Y ˆˆ 18`47 ≈£î‘·' dü+ø£\ŒyêdüHê ˆ
ìdüÔs¡+π> ∫<ë+uÀ<ÛÍ
eTH√yê≈£îÿ\≈£î (n+<äì) <ä÷s¡+˝À n>√#·sy¡ TÓ qÆ , X¯SqýÓTqÆ
∫<ëø±X¯eTT˝À ‘ê<ë‘·à´‘·qT bı+~q eTVü‰jÓ÷– <˚ì qT+&ç <˚ìì $©qdü´ eTVü‰‘·àq' ˆˆ 18`50
uÛ≤$+#·e˝…qT? ≈£îå <Ûä ` ‘·èwü`í Vü≤s¡¸`$cÕ<ä`»qqèTs¡DeTqT (wü&÷É s¡Tà\T) n\\T
˝Òì #Ó‘’ q· ´ düeTTÁ<äeTT˝À $©qT&Óq’ (eTTì–q) eTVü‰‘·Tà&ÉsTTq jÓ÷–øÏ
n$X¯ó<˚∆ $X¯ó<˚∆ yê uÛ≤eyÓTø£ÿ&ç~? ∫‘·yÔ TÓ ø£ÿ&ç~? dü+ø£\Œyêdüq\T e÷Á‘·+ m˝≤ ø£\T>∑T‘êsTT?
düú˝Ò B|æÔs¡´<∏ë s¡y˚' ˆ Ç‹ ìsê“¤yê>∑eTdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
|ü‘·‘˚é+ dü<ë<Ó’«r ìsê“¤yê>∑eTdüú\eTT eTT–dæq~.
düs¡«Á‘· düeTeè‹Ôe÷Hé ˆˆ 18`48
77. n<∏ä qcÕº>∑eTdüú\yéT Ç‹ ∫+‘·j·T‘·' kÕøå±‘Y

qcÕº>∑eTdüú\eTT dü+$<˚e Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 18`53
uÛÒ<äX¯SH˚´ eTVü‰uÀ<Û˚ H˚qT ø£sqÔ¡ T ø±qT, H˚qT Á|ü|+ü #·eTTqT ‘Ó*dæqyê&ÉqT ø±qT, H˚qT
<˚Vü≤eTTqT ø±qT, H˚qT ìs¡+»qT&ÉqT (<√wüs¡Væ≤‘·T&ÉqT)µ nì ìs¡+‘·se¡ TT
C≤„Á‘ê~Á‘·j·TV”≤qø£' ˆ
uÛ≤$+#·T á qcÕº>e∑ Tdü\ú jÓ÷–øÏ øπ e\+ kÕøå±‘·TÔ •eC≤„qyÓTTø£ÿfÒ Á|üø±•+#·T
C≤„qdü´ qwüºuÛ≤y˚q #·T+&ÉTqT.
qcÕº>∑eT ÇôVA#·´‘˚ ˆˆ 18`51 ìs¡düÔuÛÒ<ä»\Œdü´
uÛ Ò < ä X ¯ S q´ (s¡ V æ ≤ ‘· ) eTsTTq (•yê<Ó ’ « ‘· s ¡ ÷ |ü e TsTTq) ìØVü≤dü´ Á|üXÊeT´‘·' ˆ
eTVü‰C≤„qeTTq+<äT C≤„‘è· , C≤„q, CÒj „ T· eTT\qT Á‹|ü⁄{Ï eéVü‰s¡eTT+&É<äT. ùd« eTVæ≤$Tï $©qdü´
Ç≥T¢ Á‹|ü⁄{uÏ ≤Û eq\T q•+∫q Ä C≤„qeTT ªqcÕº>e∑ TµeTì |æ\Teã&ÉT#·Tqï~.
øÏeTqĆÒ® „j·TeTT#·´‘˚ ˆˆ 18`54
n<Ó’«‘·yêdüHê$wüº` yê<ä`»\Œ`$‘·+&ÉeTT\qT uÛ<Ò eä TT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï yê>∑«éVü‰s¡eTT
#˚‘·kÕ+ |üs¡jÓ÷–HêyéT ˆ ˝Òìyê&ÉT, ø√]ø£\T ˝Òìyê&ÉT, Á|üXÊ+‘·∫‘·T&Ô TÉ , ‘·q˝À ‘êqT ©qyÓTqÆ á
|üX¯´‘êeT+‘·sê‘êàqyéT jÓ÷–øÏ y˚s¡T CÒj
„ T· eTT (‘Ó*j·T<ä–q~)@$T e⁄+&ÉTqT?
C≤„‘·è‘·«+ ø£<∏äeTq´<∏ë ˆˆ 18`52 @ø°uÛÑ÷‘˚ ìC≤ø±πs
n<Ó«’ ‘·yêdüq (n+‘ê •eeTj·TeTqTC≤„qeTT)‘√ ì+&çq eTqdüTqT dü+$<ë ìÁwüŒ|ü+#·j·÷ ˆ
>∑*–, ‘·q Vü≤è<äjT· eTTq+<äT ‘·q dü«s¡÷|üeTTH˚ <ä]Ù+#·Tø=qT |üse¡ TjÓ÷>∑T\≈£î πøq øÏ+ y˚<ä˙j·T+ ‘·‘Y
eTs√ C≤„‘è· ‘·«+ m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+~? y˚‘êÔ ø£' |ü]uÛ≤wü´‘˚ ˆˆ 18`55
nø£sêÔ-Vü≤eTy˚‘êÔ-Vü≤yéT ìsêø±s¡T&ÉT, ìÁwüŒ|ü+#·s÷¡ |ü⁄&ÉT nsTTq |üse¡ ÷‘·àìj·T+<äT ‘·q
n<˚ôVA-Vü≤+ ìs¡+»q' ˆ C≤„qeTT#˚ @ø°uÛÑ÷‘·T&ÉsTTq(düeTs¡düT&ÉsTTq) jÓ÷–øÏ ‘Ó*j·T<ä–q
<˚ e TTqï~? ‘Ó \ Tdü T ø=qTyê&Ó e «&É T ? ‘Ó * j· T CÒ j · T T yê&Ó e «&É T ?
(C≤„‘·è`C≤„q`CÒ„j·TeTT\qT Á‹|ü⁄{Ï q•+#·TqT). nH˚ø»£ qàX¯ó<äd∆ ´ü
eTVü‰dü‘êÔ eTVü‰dü+$<é ìs¡Vü≤+ø±s¡uÛ≤$q' ˆ
$X¯«s¡÷bÕ Á|üø±X¯‘˚ ˆ nÁ|ü|ü+#·kÕ´~<˚e'
‘·~«Hê HêdæÔ eùdÔ«ø£yéT Á|üd”<ä‹ $eTTø£Ôj˚T ˆˆ 18`58
uÛÒ<äãT~∆+ $eTT+#·‘·' ˆˆ 18`56 nH˚ø»£ qàeTT\+<äT #˚dqæ kÕ<Ûqä ‘√ |ü]X¯ó<äT∆ (<˚V‰ü _Ûe÷qX¯SqT´)
uÛ<Ò ãä T~∆ì (|üP]Ô>±) e<ä*ô|{Ïqº jÓ÷–øÏ eTVü‰dü‘êÔ (düÁ<ä÷|üeTT) &Ó,’ ìs¡V≤ü +ø±s¡u≤Û eeTT‘√ nÁ|ü|+ü ∫ (ÁbÕ|ü+∫ø£ uÛ<Ò uä ≤Û es¡V≤æ ‘·T&ÉT) nsTTq
s¡÷|üyTÓ qÆ , eTVü‰dü+$Á<ä÷|üyTÓ qÆ ÁãVü≤à#Ó‘’ q· ý˚T $X¯«s¡÷|üeTT>± Á|üø±•+#·TqT. jÓ÷–øÏ eTTøÏÔì Á|ükÕ~+#· {≤ìøÏ Ä~<˚e⁄&ÉsTTq Ä |üs¡e÷‘·Tà&ÉT
n‘·ìøÏ ˇø£ÿ ÁãVü≤à#Ó‘’ q· éTT <ä|Œü eT]jÓTTø£ edüTeÔ ⁄ (e⁄+&ÉH)˚ e⁄+&É<Tä . Á|üdqü Tï&Í‘ê&ÉT.
Ç‹ qcÕº>∑eTdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ •eÁ|ükÕ<ädü+|ü‘êÔ´
qcÕº>∑eTdüú\eTT eTT–dæq~. •euÛ≤eeTTù|j·TTwæ ˆ
78. n<∏ä Ä~Á|ükÕ~düú\yéT •yê<äq´»®>∑C≤®\yéT
Ä~Á|ükÕ~düú\eTT <äèX¯´‘˚ q #· <äèX¯´‘˚ ˆˆ 18`59
düsê«~ÛcÕ˜‘·èø£' X¯+uÛÑT' •e⁄ì Á|ükÕ<äkÂuÛ≤>∑éTT #˚‘· •euÛ≤eeTTqT dæ~+∆ |ü#d˚ Tü ≈£îqï á
Ä~düÔdü´ Á|ükÕ<ä‘·' ˆ jÓ÷–øÏ »>∑C≤®\eT+‘ê •e⁄ì ø£Hêï y˚s¬ q’ ~>± ø£ì|æ+#·<Tä . n‘·&TÉ (≈£L&Ü)
Ä~Á|ükÕB‘·T´ø√Ô-j·TyéT •edü«s¡÷|üeTT>±H˚ ø£qã&É‘ê&ÉT.
ì]«ø±s¡|ü<˚ dæú‘·' ˆˆ 18`57 X¯+uÛÀ' •eÁ|ükÕ<˚q
düeTdü$Ô X¯«eTTq≈£î n~ÛcÕº‘è· esTTqyê&ÉT X¯+uÛTÑ e⁄. n˝≤π> nìï{Ïø° dü+kÕs¡#˚Ã¤<äø±]D≤ ˆ
Ä~≈£L&Ü n‘·H˚. n‘·ì Á|ükÕ<äy˚T (nqTÁ>∑Vü≤y˚T) Ä~Á|ükÕ<äeTT. Ä yÓ÷Vü≤Á>∑+~∏+ $ì]“¤<ä´
Ä~Á|ükÕ<äeTTqT bı+~ ì]«ø±s¡dæú‹˝À e⁄qï jÓ÷–j˚T Ä~Á|ükÕ~
nqã&ÉT#·THêï&ÉT.
eTTøÏÔ+ j·÷+‹ $y˚øÏq' ˆˆ 18`60
$y˚ø£e+‘·T(•yê<Ó’«‘·C≤„qdü+|üqTï)˝…’qyês¡T, dü+kÕs¡ ìeè‹Ôì 79. n<∏ä n+‘·´Á|ükÕ~düú\yéT
Á|ükÕ~+#·T •e⁄ì eT+>∑fi¯ø£s¡yÓTÆq nqTÁ>∑Vü≤eTT#˚‘· yÓ÷Vü≤Á>∑+<∏äT\qT n+‘·´Á|ükÕ~düú\eTT
Á‘Ó+#·Tø=ì eTTøÏÔì bı+<äT#·THêïs¡T.
\j·T' düs¡«|ü<ësêúHêyéT
$Hê Á|ükÕ<äMTX¯dü´ n+‘·´ Ç‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆ
dü+kÕs√ q ìes¡Ô‘˚ ˆ Á|ükÕ<√-qTuÛÑedüÔdü´
$Hê dü÷s√´<äj·T+ ˝Àπø ‘·<ë«q+‘·´Á|ükÕ<äyêHé ˆˆ 18`63
≈£î‘·' kÕ´‘Y ‘·eTk˛ \j·T' ˆˆ 18`61
nìï |ü < ës¡ ú e TT\T m+<ä T ˝À \j· T eT>∑ T #· T qïy√ <ëìH˚
˝Àø£eTTq dü÷s√´<äjT· eTT ø±ì<˚ Nø£{Ï m˝≤ ‘=\>∑<√, n≥T\H˚ (Ms¡XË’e)XÊÅdüÔE„\T ªn+‘·éTìµ nHêïs¡T. Ä n+‘·´‘·‘·Ô«eTT jÓTTø£ÿ
•e⁄ì Á|ükÕ<äeTT ˝Òì<˚ dü+kÕs¡eTT ‘=\>∑<äT. kÕ«‘·às¡÷|üyÓTÆq nqTuÛÑey˚T n+‘·´Á|ükÕ<äeTT. <ëìì bı+~qyê&˚
düsê«qTÁ>±Vü≤ø£' X¯+uÛÑT' n+‘·´Á|ükÕ~.
πøe\+ ø£è|üj·÷ Á|üuÛÑT' ˆ <˚e‹s¡´vóàqTcÕ´~
yÓ÷#·j˚T‘Y düø£˝≤Hé »+‘·÷Hé eéVü‰s¡$ø£\ŒHê ˆ
q øÏ+∫~Vü≤ ø±s¡DyéT ˆˆ 18`62 e÷j·÷ø£è‘ê |üπs ‘·‘˚Ô«
n+<ä]˙ nqTÁ>∑Væ≤+#·Tyê&ÉT X¯+uÛÑTe⁄. n‘·&ÉT πøe\+ ‘·q ‘·\¢j˚T ‘·‘Yø£åjÓ÷ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 18`64
ø£è|ü#˚‘·H˚ Je⁄\+<ä]ø° eTTøÏÔì Á|ükÕ~+#·T#·THêï&ÉT. á (eTTøÏÔì <˚e‘·\T, |ü≈îå£ \T, eTqTwüß´\T e+{Ï eéVü‰s¡u<ÒÛ eä TT\T e÷j·T
Á|ükÕ~+#·T) $wüj·TeTT˝À eTs√ ø±s¡DeT+≥÷ ˝ÒH˚ ˝Ò<äT. #˚‘· ø£*Œ+#·ã&çq$. á e÷j·T ≈£L&Ü |üs‘¡ ‘· «Ô· eTT˝À \j·TyÓTqÆ |ü⁄&ÉT Çø£
Ç‹ Ä~Á|ükÕ~düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ uÛ<Ò eä éVü‰s¡eT÷ HêX¯qeT>∑TqT.
Ä~Á|ükÕ~düú\eTT eTT–dæq~. kÕøå±‘·ÿè‘˚ |üπs ‘·‘˚Ô«
dü∫Ã<ëq+<ä\ø£åDÒ ˆ
ø£« |ü<ës¡ú|ü]C≤„qyéT j·T<∏ëø±X¯eT$∫Ã¤qïyéT

≈£î‘√ C≤„‘·è‘·«dü+uÛÑe' ˆˆ 18`65 ì]«ø±s¡+ dü«s¡÷|ü‘·' ˆ
dü ∫ Ã<ëq+<ä \ ø£ å D yÓ T Æ q |ü s ¡ ‘ · ‘ · Ô « eTT (|ü s ¡ • eÁãVü ≤ àeTT) ‘·<∏ë eTTø£Ôdü´ Jedü´
kÕøå±‘êÿs¡yÓTÆq|ü⁄&ÉT ‘Ó\TdüTø=qe\dæq |ü<ës¡úeTT\ |ü]C≤„qeTT>±ì, dü«s¡÷|üeTe•wü´‘˚ ˆˆ 18`68
‘Ó\TdüTø=qTyê&ÉT (C≤„‘·è‘·«eTT) e⁄+&ÉT≥ >±ì m≥T¢ dü+uÛÑ$+#·TqT?
Äø±X¯eTT dü«s¡÷|ü‘'· n$∫Ã¤qïeTT>± ì]«ø±s¡eTT>± e⁄qï≥T˝Ò
|ü<ësêú' dü«|üïdü+<äècÕº eTT≈£î&Ô q’Ó Je⁄ì jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTT ≈£L&Ü n≥T\H˚ e⁄+&ÉTqT.
j·T<∏ë uÀ<Û˚ \j·T+ >∑‘ê' ˆ
q øÏ+∫<ä|æ eTTø£Ôdü´
‘·<∏ë dü+kÕs¡C≤' uÛ≤yê
<äèX¯´+ ø£s¡Ôeý˚Te yê ˆ
©j·T+‘˚ ÁãVü≤àuÀ<Ûä‘·' ˆˆ 18`66
düTKdü÷Œ¤]Ôdü«s¡÷ù|D
ø£\˝À ø£ì|æ+∫q edüTÔe⁄\T y˚T\T≈£îqï yÓ+≥H˚ m˝≤ e÷j·T
ìX¯Ã˝≤ dæú‹s¡T#·´‘˚ ˆˆ 18`69
(\j·T)eT>∑T#·Tqïy√ n˝≤>∑TqH˚ dü+kÕs¡eTTe\q ø£*–q uÛ≤eeTT\T
ÁãVü≤àC≤„qeTT dæ~∆+∫q eTs¡Tø£åDy˚T e÷j·T(\j·T)eT>∑T#·Tqï$. eTT≈£îÔ&Ó’q J$øÏ <äèX¯éTT (#·÷&Ée\dæq~) ø±ì, ø£s¡ÔeéTT
(#˚j·Te\dæq~) >±ì @B e⁄+&É<äT. nsTT‘˚ n‘·&ÉT |ü]|üPs¡íyÓTÆq
düTwüß|üÔdü´ j·T<∏ë edüTÔ
Äq+<äd«ü s¡÷|üeTT‘√ ìX¯Ã\dæ‹ú ˝À e⁄+&ÉTqT.
q øÏ+∫<ä|æ uÛ≤dü‘˚ ˆ
‘·<∏ë eTTø£Ôdü´ Jedü´ •yê<Ó’«‘·|ü]C≤„q`
q øÏ+∫<ä«düTÔ <äèX¯´‘˚ ˆˆ 18`67 •~∏˝≤X‚wüedüTÔq' ˆ
>±&ÛÉìÁ<ä˝ÀqTqï eTìwæøÏ u≤Vü≤´Á|ü|ü+#·eTTq+<ä* @ edüTÔe⁄ πøe\+ dü+$<äT˝≤¢dü `
m˝≤ ø£ì|æ+#·<√, n˝≤>∑TqH˚ eTT≈£îÔ&Ó’q Je⁄ìøÏ @ edüTÔeP ø£ì|æ+#·<äT. <ä]Ùq' πøq ø√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 18`70
•yê<Ó’«‘·C≤„qÁbÕ|æÔ‘√ ÁbÕ|ü+∫ø£edüTÔe⁄\ uÛÒ<äÁuÛ≤+‹ •~∏\yÓTÆ Ç≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄qT eT]j·TT n‘·ì Á|ükÕ<äeTTqT ˇπø$<Ûeä TT>± #·÷&É>*∑ –,
(‘=\–)b˛>± ìs¡+‘·se¡ TT (dü+$<äT˝≤¢deü TTqT) C≤„H√‘·ÿs¡¸‘q· T nqTuÛ$Ñ +#·T nqTuÛÑ$+#·>∑*–qyê&˚ ªùde´Á|ükÕ~µ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
á n+‘·´Á|ükÕ~øÏ me]e\¢qT @ Á|üjÓ÷»qeTT e⁄+&É<äT.
Ç‹ n+‘·´Á|ükÕ~düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ >∑Ts¡T<˚e' |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT
n+‘·´Á|ükÕ~düú\eTT eTT–dæq~. |üs¡‘·‘·Ô«+ >∑Ts¡T' düàè‘·' ˆ
80. n<∏ä ùde´Á|ükÕ~düú\yéT ‘·<˚ø£‘ê«qTuÛ≤y˚q
ùde´Á|ükÕ~düú\eTT q øÏ+∫<äe•wü´‘˚ ˆˆ 18`73
>∑Ts¡T<˚e⁄&˚ |üs‘¡ ‘· «Ô· eTT. |üs‘¡ ‘· «Ô· y˚T l>∑Ts¡T<˚e⁄&ÉT. n+<äTe\q
ùdy√´ >∑Ts¡T' düeTkÕÔHêyéT Ä ¬s+&ç+{Ï˙ ◊ø±´qTdü+<Ûëq+ #˚j·TT≥ e\q Ä •ejÓ÷–øÏ (‘êqT
•e @e q dü+X¯j·T' ˆ ‘·|üŒ) y˚πsB $T>∑\<äT (e⁄+&É<äT).
Á|ükÕ<√-dü´ |üsêq+<ä` n|ü]#˚Ã¤<äé÷‘·àdüúyéT
Á|üø±X¯' |ü]ø°s¡Ô´‘˚ ˆˆ 18`71 nyêvàqdü>√#·s¡yéT ˆ
n+<ä]ø° ùde⁄´&Óq’ >∑Ts¡Te⁄ kÕøå±‘Y •e⁄&˚ nsTTe⁄Hêï&ÉT. Ç+<äT˝À Äq+<ä+ |üX¯´‘ê+ |ü⁄+kÕyéT
m≥Te+{Ï dü+<˚V≤ü eTT ˝Ò<Tä . n‘·ì Á|ükÕ<äyT˚ ùde´Á|ükÕ<äeTT. Ä Á|ükÕ<äeTT
s¡‹s¡q´Á‘· ø± uÛÑy˚‘Y ˆˆ 18`74
|üsêq+<äÁ|üø±X¯s¡÷|üeTTq qT+&ÉTqT.
e÷≥≈£î eTqdüT‡≈£î >√#·s¡eTT ø±ì (‘Ó*j·Tì), |ü]#˚Ã¤<äeTT
ùdy√´ >∑Ts¡T' düàè‘√ Vü≤´dü´ ø±ì (nK+&ÉyTÓ qÆ ), Ä‘êàq+<äeTTqT nqTuÛ$Ñ +#·T jÓ÷–øÏ eTs=ø£ edüTeÔ ⁄
Á|ükÕ<√-qTuÛÑy√ eT‘·' ˆ |ü≥¢ ÇwüºyÓT≥T\ @s¡Œ&ÉTqT?
‘·<˚ø±y˚X¯s¡÷ù|D C≤„HêeTè‘˚q ‘·è|üÔdü´
‘·<ë«Hé ùde´Á|ükÕ<äyêHé ˆˆ 18`72 øÏeTHÓ’´s√“¤»édüTÔ_Û' ˆ
•edü«s¡÷|ü⁄&Ó’q >∑Ts¡Te⁄ n+<ä]ø° ùd$+#·<ä–qyê&ÉT (ùde⁄´&ÉT). C≤„Hê<˚e |üsêq+<äyéT
Ç≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄jÓTTø£ÿ (ñ|ü<X˚ )¯ nqTuÛeÑ eTT ªÁ|ükÕ<äµeTì |æ\Teã&çq~. Á|üø±X¯j·T‹ dü∫Ã¤e' ˆˆ 18`75
C≤„HêeTè‘·eTT#˚‘· dü+‘·è|ü⁄&Ô q’Ó jÓ÷–øÏ Ç‘·s¡ uÛÀ»édüTeÔ ⁄\e\q |üs•¡ eÁãVü≤àeTT‘√ kÕeTs¡d´ü ‘·qT bı+~q á ùde´ Á|ükÕ~øÏ
Á|üj÷Ó »qy˚T$T? n+<äTe\q C≤„qeTT e\qH˚ |üsêq+<äeTT Á|üø±•+#·Tqì m≥Te+{Ï ø£s¡àã+<ÛäeTT\+<äT>±ì, $X‚wüyÓTÆq ‘·|üdüT‡q+<äT>±ì,
•e⁄&˚ ÁX¯ó‘·T\j·T+<äT #Ó|Œæ j·TTHêï&ÉT. eT+Á‘·`\j·T`Vü≤sƒ`¡ sê»jÓ÷>∑eTT\ e+{Ï jÓ÷>±uÛ≤´düeTT\ j·T+<äT>±ì,
eTTøÏÔπse |üsê ‘·è|æÔ' <Ûë´qeTTq+<äT>±ì eT]j·TT m≥Te+{Ï uÀ<ÛHä ê‘·àø£yTÓ qÆ eéVü‰s¡eTT q+<äT>±ì
dü∫Ã<ëq+<ä\ø£åD≤ ˆ eTq'Á|üeè‹Ô ñ+&É<Tä .
ì‘·´‘·è|üÔdü´ eTTø£Ôdü´ Ç‹ ùde´Á|ükÕ~dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
øÏeTHÓ’´s√“¤>∑kÕ<ÛäHÓ’' ˆˆ 18`76 ùde´Á|ükÕ~dü\ú eTT eTT–dæq~.
dü∫Ã<ëq+<ë‘·àø£yTÓ qÆ eTTøÏj Ô T˚ |üsy¡ ÷Ó qï‘·yTÓ qÆ (Äq+<äeTT) ‘·è|æìÔ z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹
ø£\T>∑CÒj·TTqT. n˝≤ ì‘·´‘·è|ü⁄&Ô ’Ó eTT≈£îÔ&Ó’q jÓ÷–øÏ Ç‘·s¡ uÛÀ>∑kÕ<Ûqä eTT\ l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ
e\q @$T Á|üj÷Ó »qeTT? lπsDTø±>∑d´Ôü dü+yê<˚ Ms¡Xe’Ë <Ûsä à¡ ìs¡j
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
q u≤Vü≤´+ ø£s¡à ‘·kÕ´dæÔ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ ÁbÕD*+–dü˝ú ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >√HêeT
q #ê+‘·¬s’ïe ≈£îÁ‘·∫‘Y ˆ ncÕº<Xä '¯ |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
•yÓ’ø£Ć≤„qs¡÷&ÛÉdü´
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
<˚Vü≤ÁuÛ≤+‹+ $eTT+#·‘·' ˆˆ 18`77 l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä*
•yÓø’ ´£ C≤„qeTT‘√ <˚V≤ü ÁuÛ≤+‹ì b˛>=≥Tº≈î£ qï jÓ÷–øÏ u≤Vü≤´ø£sà¡ \T
>±ì, n+‘·s+¡ >∑øs£ à¡ \T >±ì ˝Ò<ë Ç‘·se¡ TT\sTTqj˚T ø£sà¡ \T>±ì e⁄+&ÉH˚ e⁄+&Ée⁄.
q ø£s¡àã+<Û˚ q ‘·b˛$X‚ùw ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ÁbÕD*+–dü˝ú ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >∑eTqT
q eT+Á‘·jÓ÷>±uÛÑ´düH˚ ‘·<∏Ó’e ˆ |ü<Tä HÓì$T<äe |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~.
<Ûë´H˚ q uÀ<Û˚ #· ‘·<∏ë‘·à‘·‘˚Ô«
eTq'Á|üeè‹Ô' |üs¡jÓ÷>∑uÛ≤C≤yéTˆˆ 18`78
j
` (ñù|+Á<äeÁC≤)
@ø√q$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 507
@ø√q$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' lπsDTø£ ñyê#· :

|ü+‘=$Tà<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT X¯s¡Ddüú\e÷Á•‘·´
X¯s¡Ddüú˝≤+‘·s¡Z‘·<ë«<äX¯$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑' düú\<ë«<äX¯ø£+ eTj·÷ ˆ
X¯s¡Ddüú˝≤+‘·s¡Z‘·<ë«<äX¯$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑eTT ñ#·´‘˚ HêeT düπs«cÕyéT
düú˝≤Hê+ X¯èDT ‘ê|üdü ˆˆ 19`2
(97 XÀ¢ø£eTT\T)
Bøå±bÕ<√<äø£+ |üPs¡«yéT
V. n<∏ä X¯s¡Ddüú\yéT
•øå±bÕ<√<äø£+ ‘·‘·' ˆ
X¯sD¡ dü\ú eTT C≤„qbÕ<√<äø£+ #ê<∏ä
n>∑düÔ´ ñyê#· : ÁøÏj·÷ìwüŒ‹Ôø£+ ‘·‘·' ˆˆ 19`3
düú\uÛÒ<ë' düe÷U≤´‘ê' uÛ≤eìwüŒ‹Ôø£+ #ê<∏ä
ÁbÕD*+–düú˝≤ÁX¯j·÷' ˆ C≤„qìwüŒ‹Ôø£+ ‘·‘·' ˆ
ø£<∏äj·T düú\uÛÒ<ä+ y˚T |æ+&Üø±X¯düú\+ #ê<∏ä
X¯s¡Ddüú\dü+Á•‘·yéT ˆˆ 19`1 _+<ë«ø±X¯düú\+ ‘·‘·' ˆˆ 19`4
n>∑düTÔ´\yê] Á|üX¯ï : eTVü‰ø±X¯düú\+ #ê<∏ä
(z π s DTø£ > ∑ D Ò X ¯ « s¡ T &Ü! *+>∑ d ü ú ˝ eTTq≈£ î #Ó + ~q) ÁøÏj·÷j·÷X¯Ã Á|üø±X¯qyéT ˆ
ÁbÕD*+–düú˝eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q nyê+‘·s¡ düú\uÛÒ<äeTT\T #·ø£ÿ>± uÛ≤eÁ|üø±X¯q+ |üXÊÃ‘Y
‘Ó * j· T #˚ j · T ã&ç q $. Ç|ü ⁄ &É T X¯ s ¡ D dü ú ˝ eTTq≈£ î dü + ã+~Û + ∫q ‘·‘√ C≤„qÁ|üø±X¯qyéT ˆ
nyê+‘·sd¡ ˝úü uÛ<Ò eä TT\qT Hê≈£î $e]+#·e\dæq~>± ø√s¡T‘·THêïqT. dü«s¡÷|ü+ |üè<∏äπ>‘˚cÕ+
ø£<∏äj·÷$T j·T<∏ëÁø£eTyéT ˆˆ 19`5
508 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø√q$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 509
lπsDT≈£î\yê] düe÷<ÛëqeTT : n<∏äyê bÕ<äX¯uÒ›q

z ‘ê|ü d ” ! X¯ s ¡ D dü ú \ eTTq+<ä T |ü + Á&Ó + &É T (nyê+‘· s ¡ ) >∑Ts¡Tπse ì>∑<ä´‘˚ ˆ
dü˝ú eTT\Tqï$. yê{Ïì ù|s¡Tù|s¡Tq #Ó|Œü uÀe⁄#T· HêïqT Ä\øÏ+#·TeTT. yÓTT<ä{~Ï •wü´XÀÃ<äø£X¯uÒ›q
Bøå ± bÕ<√<ä ø £ d ü ú \ eTT. ¬ s +&É e ~ •øå ± bÕ<√<ä ø £ d ü ú \ eTT, eT÷&É e ~ ‘·jÓ÷¬s’ø£´+ ‘·T Bø£åj·÷ ˆˆ 19`7
C≤„qbÕ<√<äød£ \úü eTT, Hê\T>∑e~ ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ô dü\ú eTT, nsTT<äe~ uÛ≤eìwüŒ‹Ô
dü\ú eTT, Äs¡e~ C≤„qìwüŒ‹Ô dü\ú eTT, @&Ée~ |æ+&Üø±X¯d\úü eTT, mì$T<äe~ ˝Ò<ë ªBøå±bÕ<√<äøµ£ X¯ãe› TTq+<ä* ªbÕ<äµ X¯ãe› TTq≈£î >∑Ts¡Te⁄ nì
_+<ë«ø±X¯d\úü eTT, ‘=$Tà<äe~ eTVü‰ø±X¯d\úü eTT, |ü<eä ~ ÁøÏj÷· Á|üø±X¯d\úü eTT, ªñ<äøµ£ X¯ãe› TTq≈£î •wüß´&ÉT nì ns¡eú TT\T #Ó|Œü e˝…qT. yê]<ä]› ◊ø£éTT
|ü<øä =+&Ée~ ` uÛ≤eÁ|üø±X¯d\úü eTT, |ü+Á&Ó+&Ée~ C≤„qÁ|üø±X¯d\úü eTT. M{Ï (@ø£‘«· eTT) ∫qàj·T Bø£å(X¯ã›eTT)e\q ø£\T>∑T#·Tqï~.
dü«s¡÷|üeTT\qT es¡Tdü>± #Óô|Œ<äqT. |üs¡e÷q+<ä @y√ø£Ô'
81. n<∏ä Bøå±bÕ<√<äø£düú\yéT bÕ<äX¯uÒ›q ìs¡à\' ˆ
Bøå±bÕ<√<äø£düú\eTT C≤„q+ #√<äø£X¯uÒ›q
‘·jÓ÷¬s’ø£´+ ‘·T Bø£åj·÷ ˆˆ 19`8
Bøå±j·÷-|ü>∑‘·<Ó’«‘·yéT
ªbÕ<äµ X¯ãe› TTq≈£î ìs¡à\yÓTqÆ |üse¡ ÷q+<äeTì, ªñ<äøµ£ X¯ãe› TTq≈£î
j·TC≤® „q+ >∑Ts¡T•wü´jÓ÷' ˆ
C≤„qeTT nì ns¡eú TT #Ó|Œü ã&çq~. á s¬ +{Ï ◊ø£éTT ªBø£µå (X¯ã›eTT) e\q
Äq+<äôd’´ø£ý˚T‘˚q dæ~+∆ #·T#·Tqï~.
Bøå±bÕ<√<äø£+ düàè‘·yéT ˆˆ 19`6
|üs¡dü+$Á‘·Œø±XÊ‘êà
dü<äTZs¡Te⁄\ qT+&ç dü+ÁbÕ|üÔyÓTÆq ∫qàj·TBøå±Á|üuÛ≤eeTT‘√
>∑ T s¡ T •wü ß ´\˝Àì <Ó ’ « ‘· u Û ≤ eq ‘=\–b˛sTT yê]˝À n+≈£ î ]+∫q |üs¡e÷q+<äuÛ≤eHêyéT ˆ
n<Ó’«‘·C≤„qeTTe\q yê]<ä›]˝ÀqT Á|üø±•+#·T ìC≤q+<ä|ü⁄ ◊ø£´dæú‹ n~Û>∑eT´ eTVü‰jÓ÷^
Bøå±bÕ<√<äøe£ Tì |æ\Teã&çq~. (>∑Ts¡T•wüß´\T düe÷qyÓTqÆ kÕeTs¡d´ü dæ‹ú ì q uÛÒ<ä+ ø±«|æ |üX¯´‹ ˆˆ 19`9
nqTuÛ$Ñ +#·Tdü\ú eTT Bøå±bÕ<√<äød£ \úü eTT).
Bøå±bÕ<√<äø£ dü+|üqTï&Ó’q eTVü‰jÓ÷– n‹ÁX‚wüºyÓTÆq C≤„q 82. n<∏ä •øå±bÕ<√<äø£düú\yéT
Á|üø±XÊ‘·àø£yTÓ qÆ Äq+<äd‹úæ ì bı+~ uÛ<Ò uä ≤Û eeTTHÓøÿ£ &Ü #·÷&É&TÉ . (uÛ<Ò ãä T~∆ì •øå±bÕ<√<äø£düú\eTT
‘=\–+#·T≈£î+{≤&ÉT). >∑Ts¡T•wüéTj·T+ C≤„q+
<˚X¯ø±˝≤<äé#˚Ã¤<ä ` •øå± jÓ÷–qMTs¡´‘˚ ˆ
$V”≤q+ ì‘·´ìs¡à\yéT ˆ ‘·jÓ÷' düeTs¡dü‘·«+ Væ≤
Äq+<ä+ ÁbÕ|ü´ uÀ<Û˚q •øå±bÕ<√<äø£+ düàè‘·yéT ˆˆ 19`12
Hêq´‘Y ø±+ø£å‹ dü+j·TMT ˆˆ 19`10 l>∑Ts¡Tì ñ|ü<X˚ Ê‘·àø£yTÓ qÆ •ø£Då e\q >∑Ts¡T•wüß´*s¡Te⁄] j·T+<äT
•yê<Ó«’ ‘·uÀ<Û#ä ‘˚ · <˚X`¯ ø±\èdüTÔ |ü]#˚Ã<¤ eä TT˝Òì, (nK+&ÉyTÓ qÆ ) »ì+∫q kÕeTs¡d´ü C≤„qy˚T •øå±bÕ<√<äøe£ Tqã&ÉT#·Tqï~.
ì‘·éTT ìs¡à\eTT nsTTq |üse¡ ÷q+<äd«ü s¡÷|üeTT bı+~, dü+j·T$T nsTTq
Bøå±bÕ<√<äød£ ©úü j·T jÓ÷– ˝Àø£eTTq+<äT @ edüTeÔ ⁄qT nù|øÏ+å #·&TÉ .
eT~∏‘ê#êÃ¤ÅdüÔ»\<Û˚'
j·TTøÏÔeT+<∏ëqyÓ’uÛÑyê‘Y ˆ
C≤„HêeTè‘·eT|æ dü«#·Ã¤yéT >∑Ts¡TD≤ \uÛÑ´‘˚ uÀ<Ûä`
>∑Ts¡Tø±s¡TD´dü+uÛÑeyéT ˆ düT<Ûë düTeTqkÕ+ >∑D…Æ' ˆˆ 19`13
ÄkÕ«<ä´ s¡eT‘˚ jÓ÷^
•yê>∑ e TXÊÅdü Ô e TqT dü e TTÁ<ä e TTqT j· T TøÏ Ô s ¡ ÷ |ü y Ó T Æ q
dü+kÕsêeTj·Te]®‘·' ˆˆ 19`11 eT+<äs|¡ sü «¡ ‘·eTqT ø£e«eTT‘√ ∫*øÏq|ü⁄&ÉT •øå±>∑Ts¡Te⁄ (nH˚ ãèVü≤düŒ‹)
>∑Ts¡Tø£sT¡ D#˚ \_Û+∫q ìs¡à\yÓTqÆ C≤„HêeTè‘·eTTqT ÄkÕ«~+∫q <ë«sê X¯ó<äe› TqdüTÿ˝…q’ (Bøå±bÕ<√<äød£ ©úü j·TT˝…q’ ) jÓ÷>∑T\qT <˚e‘·\≈£î
á jÓ÷– dü+kÕs¡s√>∑eTT qT+&ç eTT≈£î&Ô ’Ó Äq+<äeTTqqTuÛ$Ñ +#·T#·T+&ÉTqT. •yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTqT neTè‘·eTT \_Û+#·TqT. (•øå±>∑Ts¡Te⁄‘√ XÊÅd∫Ôü +‘·qeTT
Ç‹ Bøå±bÕ<√<äø£düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ #˚dqæ |ü⁄&ÉT •yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTT dæ~+∆ #·TqT).
Bøå±bÕ<√<äø£düú\eTT eTT–dæq~.
C≤„q#·+Á<ädüeTT<ä÷“¤‘êyéT
|üs¡e÷q+<ä#·+Á~ø±yéT ˆ
|üX¯´+‹ |üs¡e÷ø±X‚ kÕeTs¡kÕ´qàVü‰jÓ÷^

eTTøÏÔsêÁ‘Í eTVü‰~Ûj·T' ˆˆ 19`14 ‘·dü´ d”e÷ ≈£î‘√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 19`17
eTVü‰BÛeT+‘·T˝…q’ •øå±bÕ<√<äød£ \úü jÓ÷>∑T\T eTTøÏÔ nqT sêÁ‹˝À (sê>∑<˚«wüeTT\qT)n\\T ˝Òì (ìC≤q+<ä) düTKkÕ>∑s¡eTT˝À
C≤„q#·+Á<äTì qT+&ç yÓ\Te&çq |üs¡e÷q+<äs¡÷|üyÓTÆq yÓHÓï\qT kÕeTs¡d´ü uÛ≤eeTT‘√ eTTqø£\T y˚jT· T eTVü‰jÓ÷–øÏ m\¢˝˝… ≤ e⁄+{≤sTT?
|üse¡ ÷ø±X¯s÷¡ |üyTÓ qÆ ‘·eT Vü≤è<äj÷· ø±X¯eTT˝À #·÷#·T #·T+<äTs¡T. n‘·&TÉ ìd”‡eTT&Ó’ e⁄+{≤&ÉT.
<äèùwº ‘·dæàHé |üsêq+<˚
<˚X¯ø±˝≤~e]®‘˚ ˆ >∑Ts¡TÁ|ükÕ<ä#·+Á<˚D
Á<äwüºe´+ $<ä´‘˚ Hêq´‘Y ìwüÿ\+πøq #ês¡TD≤ ˆ
ÁXÀ‘·e´+ CÒ„j·Ty˚Te yê ˆˆ 19`15 j·Tqàq' ≈£îeTT<ä+ ì‘·ýéT
<˚Xø¯ ±\|ü]#˚Ã<¤ eä TT\T ˝Òq≥Te+{Ï |üse¡ ÷q+<äs÷¡ |üyTÓ qÆ yÓHïÓ \qT uÀ~Û‘·+ ‘·dü´ ø√ ÁuÛÑeT' ˆˆ 19`18
#·÷∫q Ä jÓ÷>∑T\≈£î #·÷&Ée\dæq edüTeÔ ⁄\T>±ì, $qe\dæq C≤„qeTT ìwüÿ\+≈£î&ÉT, düT+<äs¡T&ÉT nsTTq >∑Ts¡TÁ|ükÕ<ä#·+Á<äTì
ø±ì @B e⁄+&É<Tä . øÏsD¡ eTT\#˚‘· me] eTH√≈£îeTT<äeTT (ø£\Te) ì‘·éTT $ø£dæ+∫ e⁄+&ÉTH√
Ä‘êàq+<˚q ‘·è|üÔdü´ n≥Te+{Ï jÓ÷–øÏ ÁuÛeÑ T˝…≥T¢ ø£\T>∑TqT?
ø± düŒèVü‰ $wüj˚T düTUÒ ˆ Ç‹ •øå±bÕ<√<äød£ \úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
>∑+>±»˝Òq ‘·è|üÔdü´ •øå±bÕ<√<äød£ \úü eTT eTT–dæq~.
≈£L|ü‘√j˚T ≈£î‘√ s¡‹' ˆˆ 19`16
Ä‘êàq+<äeTT‘√ dü+‘·è|ü⁄˝Ô q’… jÓ÷>∑T\≈£î X¯ãd› Œü sêÙ~ düTKeTT\
83. n<∏ä C≤„qbÕ<√<äø£düú\yéT
|ü≥¢ ø√]ø£˝˝… ≤ ø£\T>∑T‘êsTT? >∑+>±»\eTT‘√ dü+‘·è|ü⁄&Ô ’qÓ e÷qe⁄ìøÏ C≤„qbÕ<√<äø£düú\eTT
u≤$˙s¡T Çwüeº T>∑THê? ‘·<Ó’ø£´dü+|ü<ëq+<ä`
j·TdæàqïÁbÕ|üÔø£˝À¢˝Ò C≤„q+ C≤„q>∑Ts¡Ts¡à‘·' ˆ
düTKdæ+<ÛÍ ìeT»®‹ ˆ
‘·‘ê‡eTs¡dü´+ •wü´dü´ C≤„q#·+Á<√<äj˚T C≤‘˚

C≤„qbÕ<√<äø£+ $<äT' ˆˆ 19`19 <Ûä«düÔyÓ÷Vü≤‘·yÓ÷uÛÑsê' ˆ
|üsê‘·Œs¡edüTeÔ ⁄jTÓ Tø£ÿ Äq+<äd«ü s¡÷|üeTTqT ‘·q n|üs√ø£Cå ≤„qeTT‘√ |üX¯´+‹ |üs¡e÷+ ø±cÕ˜yéT
dü+bÕ~+#·T≈£îqïyê&ÉT ªC≤„q>∑Ts¡Teìµ |æ\Teã&çHê&ÉT. n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ jÓ÷–q' düTKs¡÷|æD°yéT ˆˆ 19`22
qT+&ç C≤„qeTTqT bı+~q •wüß´&ÉT C≤„q$wüj·TeTTq >∑Ts¡Te⁄‘√
C≤„q#·+Á<äT&ÉT ñ<äsTT+∫q|ü⁄&ÉT yÓ÷Vü≤eTqT Nø£{Ï ‘=\–b˛>±
kÕeTs¡d´ü dæ‹ú ˝À qT+&ÉT dæ‹ú j˚T ªC≤„qbÕ<√<äød£ \úü µeTì #Ó|Œü ã&çq~. (C≤„qbÕ<√<äø)£ jÓ÷>∑T\T |üse¡ ÷q+<äs÷¡ |üyTÓ qÆ dü«dü«s¡÷|üeTT\qT #·÷#·Tø=qT
n$<ë´sêVüQìs¡Tàø√Ô (<ä]Ù+#·T)#·THêïs¡T.
C≤„q#·+Á<ä' düTìs¡à\' ˆ
e÷j·÷s¡»Hê´ $s¡y˚T
Á|üø±X¯‘˚ |üsêø±X‚
uÀ<Ûädü÷πs´ Á|üø±•‘˚ ˆ
|üsêq+<äeTVü‰<äT´‹' ˆˆ 19`20
ìs¡düÔdüs¡«yê´bÕs¡'
•yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTqT #·+Á<äT&ÉT n$<ä´ nqT sêVüQe⁄jTÓ Tø£ÿ Á>∑V≤ü DeTT
∫Á‘·+ dü«|æ‹ dü+j·TMT ˆˆ 19`23
qT+&ç $&ÉTe&çq|ü⁄&ÉT düTìs¡à\eTT, |üse¡ ÷q+<äeTqT eTôVA»®«\yÓTqÆ
ø±+‹‘√ Vü≤è<äj÷· ø±X¯eTTq Á|üø±•+#·TqT. e÷j·T nqT Nø£{Ï ‘=\–b˛>±, •yê<Ó’«‘·C≤„qdü÷s¡T´ì
Á|üø±X¯eTT‘√ dü+j·T$T nsTTq jÓ÷– ‘·q düs«¡ u≤ùV≤´+Á~j·T yê´bÕs¡eTT\qT
nC≤„qy˚T|òüTìs¡Tàø£Ô'
ø£{ºÏ ô|{Ïº #·øÿ£ >± ì<äT]+#·T#·THêï&ÉT. Ç<˚$T ∫Á‘·+? (ÄX¯Ãs¡´+ ø£<ë!)
|üPs¡íC≤„qdüT<Ûëø£s¡' ˆ
Äq+<ä»\<Û˚s¡«è~∆yéT nHê<ä´$<ë´$∫Ã¤‹Ô`
nqT|üX¯´Hé $uÛ≤dü‘˚ ˆˆ 19`21 y˚˝≤j·÷+ |üs¡jÓ÷–q' ˆ
•yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTqT |üPs¡#í +· Á<äT&ÉT nC≤„qeTqT y˚T|òTü eTT qT+&ç Á|üø±X¯‘˚ |üsêq+<ä'
yÓ\Te&çqyê&Ó,’ ìC≤q+<ä düeTTÁ<äeTTqT e]∆\#¢ j ˚ T· T#·÷ Á|üø±•+#·TqT. Á|ü|ü+#˚q $Hê ø£è‘·' ˆˆ 19`24
nHê~ nsTTq n$<ä´ ‘=\–b˛sTTq|ü⁄&ÉT á |üs¡jÓ÷–øÏ ÁãVü≤à$cÕí«<äjÓ÷ <˚yê
Á|ü|+ü #·yT˚ ˝Òì Ä dæ‹ú ˝À |üsêq+<äyT˚ Á|üø±•+#·TqT. $X‚cÕ' düTK_+<äe' ˆˆ 19`27
ì‘ê´q+<˚ ìC≤ø±πs n|üs√ø£åyÓTÆq |üsêq+<äeTT˝À $Vü≤]+#· T (C≤„qbÕ<√<äø£
$eT˝Ò |üs¡‘˚»dæ ˆ dü+|üqTï&Óq’ ) á eTVü‰‘·Tàì m<äT≥ ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\+<äsT¡
$©q#˚‘·kÕ+ |ü⁄+kÕyéT øπ e\eTT ∫qï ∫qï düTK_+<äTe⁄\T e÷Á‘·yT˚ !
≈£î‘√ $X¯«$ø£\ŒHê ˆˆ 19`25 j·THêàÁ‘êdüVæ≤‘·+ ˝Àπø
ì‘ê´q+<ä e TT, ì»dü « s¡ ÷ |ü e TT, ìs¡ à \eTT nsTTq yê+#Û·+‹ $wüj·T+ qsê' ˆ
|üs•¡ eÁãVü≤à‘˚»düT‡˝À eTTì–q ∫‘·eÔ TT >∑\ yê]øÏ (jÓ÷>∑T\≈£î) ÁbÕ|ü+∫ø£ ‘·<äÁ|üy˚Tj·Te÷q+<äyéT
ø£\ŒHÓ˝≤ ø£\T>∑T‘êsTT? |üs¡eT+ ø√ q yê+#Û·‹ ˆˆ 19`28
≈£î‘√ ÁãVü‰à ≈£î‘√ $wüßí' á ˝Àø£eTT˝À e÷qe⁄\+<äs÷¡ Ä ÁãVü‰àq+<äeTT˝Àì ˇø£ ∫qï
≈£î‘√ s¡TÁ<ä' ≈£î‘√ s¡$' ˆ n+X¯‘√ s¡÷bı+~q $wüjT· düTUeTT\H˚ ø√s¡Tø=qT#·THêïs¡T. ø±ì n+‘·T˝Òì
kÕøå±‘·ÿè‘·|üsêq+<ä` eTôVAqï‘·yTÓ qÆ |üse¡ ÷q+<äeTTqT mes¡÷ ø√s¡Tø=qT≥ ˝Ò<Tä .
CÀ´‹wü' kÕeT´ø£\ŒHê ˆˆ 19`26 Ç‹ C≤„qbÕ<√<äød£ \úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
C≤„qbÕ<√<äød£ \úü eTT eTT–dæq~.
|üs¡e÷q+<ädü«s¡÷|üeTT, CÀ´‹dü«s¡÷|üeTT nsTTq |üs¡ÁãVü≤à
‘·‘«Ô· eTTqT n|üs√ø£eå TT>± kÕøå±‘·ÿ]+#·T≈£îqï jÓ÷–øÏ ÁãVü≤à>±ì, $wüßeí ⁄>±ì, 84. n<∏ä ÁøÏj·÷ìwüŒ‹Ôdüú\yéT
s¡TÁ<äT&ÉT>±ì, dü÷s¡T´&ÉT>±ì, M¬ses¡÷ n‘·ìøÏ düe÷qT\T ø±C≤\s¡T, ø±s¡T. ÁøÏj·÷ìwüŒ‹Ôdüú\eTT
n|üs√ø£å|üsêq+<ä` |üs¡ø±j˚T ÁøÏj·÷|ü‹Ô'
$˝≤düdü´ eTVü‰‘·àq' ˆ ø£*Œ‘Ó’e Á|üø±X¯‘˚ ˆ
s¡CÖ® uÛÑT»+>∑e<é j·TkÕà‘Y #·+Á<ädü´ y˚T|òüTdü+ã+<Ûë‘Y

ÁøÏj·÷ìwüŒ‹Ôe÷qj·TyéT ˆˆ 19`29 j·T<∏ë >∑eTqø£\ŒHê ˆ
|üsÁ¡ ãVü≤àdæ‹ú ì bı+~q |üsø¡ ±j·TT&Óq’ á jÓ÷– #˚jT· T ÁøÏjT· \T ‘·<∏ë <˚Vü≤dü´ dü+ã+<Ûë‘Y
(ø£s¡à\T), s¡E®e⁄ (Á‘ê{Ï) j·T+<ä* bÕeTTe˝… ø£*Œ‘·eTT˝…’ ø£ì|æ+#·TqT. Äs√bÕ´ kÕ´‘Y ÁøÏj·÷--‘·àq' ˆˆ 19`32
Ç≥Te+{Ï ø£*Œ‘·ÁøÏj·T\T ø£*–qyê&˚ ªÁøÏj·÷ìwüŒ‹Ôe÷Héµ nqã&çHê&ÉT.
Äø±X¯eTT˝À ø£<Tä \T‘·Tqï y˚T|òTü eTT\ dü+ã+<Ûeä TT e\q #·+Á<äT&ÉT
C≤„ìHê+ j·÷ì ø£sêàDÏ ø£<\ä T#·THêï&ÉqT ÁuÛeÑ TqT ø£\T>∑#d˚ qæ ≥Tº>±H˚, á ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ôd\úü jÓ÷– jÓTTø£ÿ
‘êì H√ »qàùV≤‘·e'ˆ düs«¡ ø£sà¡ \T n‘·ì <˚V≤ü dü+ã+<Ûeä TT e\q n‘·ìô|q’ Äs√|æ+#·ã&ÉT#·Tqï$.
n–ï<ä>±∆ì ;C≤ì
C≤„˙ ø£s¡àìs¡÷&Û√-|æ
j·T<∏ë Hê+≈£îs¡ø±s¡DyéT ˆˆ 19`30
*|ü´‘˚ q ÁøÏj·÷|òü˝…’' ˆ
ì|ü˝À ø±*Ãq $‘·qÔ eTT\T yÓTT\¬ø‘·T≥
Ô ø¬ ˝≤ düeTs¡eú TT\T ø±y√
|òüTè‘ê~Hê j·T<∏ë õVü‰«
(|üìøÏsêy√) n˝≤>∑TqH˚ •yê<Ó’«‘·C≤„ì #˚j·TT ø£s¡à\T n‘·ì |ü⁄qs¡®qà≈£î
ø±s¡DeTT\T ø±C≤\e⁄. uÛÀÁø°Ô #ê|æ q *|ü´‘˚ ˆˆ 19`33
ø£s¡àD≤ øÏ+ ø£è‘˚Hê|æ H˚sTTe+{Ï õ&ÉT¶ |ü<ës¡úeTT\qT uÛÑTõ+∫qqT Hê\Tø£≈£î
õ&ÉT¶|ü<ës¡úeTT\T n+≥Tø=qq≥Tº>±H˚, ÁøÏj·÷ìwüŒ‹Ôdüú©j·TT&Ó’q jÓ÷–
C≤„ìH√ ìs¡Vü≤+ø£è‘˚' ˆ
ø£sà¡ \Hê#·]+∫qq÷ yê{Ï |ò\ü eTT\T n‘·ì ø£+≥e⁄.
$ÁøÏj·÷ Á|ü‹_+ãdü´
øÏ+ ø£s√‹ Væ≤eT<äT´‘˚' ˆˆ 19`31 ìs¡k˛ÔbÕ~Ûdü+ã+<Û˚
Á|ü‹_+ãeTT˝À ø£ì|æ+#·T ø£<*ä ø£\T ($ø±s¡eTT\T) _+ãs¡÷|üyTÓ qÆ Jy˚ j·÷ j·÷ ÁøÏj·÷dæú‹' ˆ
#·+Á<äTì˝À ø£ì|æ+#·q≥Tº>±H˚, eT÷˝≤Vü≤+ø±s¡sV¡ ≤æ ‘·T&Óq’ á ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ô kÕ kÕ Á|ür‹e÷Á‘˚D
düú©j·TT&Ó’q jÓ÷– Ä#·]+#·T ø£s¡à\T, n‘·ìøÏ m≥Te+{Ï |òü\eTT\qT ìwüŒ¤˝≤ #êÁ‘· ©j·T‘˚ ˆˆ 19`34
ø£*–+|üC≤\e⁄.
eT÷˝≤Vü≤+ø±s¡s÷¡ |üyTÓ qÆ ñbÕ~Ûd+ü ã+<Ûeä TT ˝Òì jÓ÷–jÓTTø£ÿ 85. n<∏ä uÛ≤eìwüŒ‹Ôdüú\yéT
ø£sà¡ \ìïj·T÷ ô|’øÏ ø£ì|æ+#·Tq$ (Á|ür‹)>± e÷Á‘·yT˚ e⁄+&ç, ìwüŒ\¤ eTT˝…’ uÛ≤eìwüŒ‹Ôdüú\eTT
(n$) n‘·ì˝ÀH˚ \j·TeT>∑TqT.
uÛ≤e' Á|ürj·Te÷H√-|æ
>∑#·Ã¤+dæÔwü˜Hé dü«|üHé yê-|æ |üs¡ø±j˚T ‘·T ø£*Œ‘·' ˆ
q ìwüÿsêàdæÔ ø£X¯Ãq ˆ X¯óøöÔ s¡»‘·e<é j·TkÕà‘Y
dü«uÛ≤y√ <˚Væ≤Hê+ ø£s¡à uÛ≤eìwüŒ‹Ôe÷qj·TyéT ˆˆ 19`37
C≤„ìHê+ ‘·‘·TÔ ìwüŒ¤\yéT ˆˆ 19`35
|üs¡ÁãVü≤àX¯Øs¡T&Ó’q jÓ÷–˝À uÛ≤eeTT (ÁøÏj·÷dü+ã+<ÛäyÓTÆq
ÁbÕDT\≈£î q&Ée≥+, ì\ã&É≥+, ì<äT]+#·&+É e+{Ï ø£sà¡ \T uÛ≤eHê‘·àø£e÷qdæøe£ è‹Ô) ñqï≥T¢ ø£ì|æ+∫Hê, (n~) eTT‘Ó|Ô ⁄ü ∫|üŒ˝Àì yÓ+&ç
kÕ«uÛ≤$ø£eTT\T (düÁ|üjÓ÷»qeTT\T). ˝Àø£eTT˝Àì @ JM ø£sà¡ (ø£<*ä ø£) e˝… ø±\Œìø£yTÓ qÆ ~. n+<äTe\q n‘·ìì uÛ≤eìwüŒ‹Ôe+‘·T&ÉT n+{≤s¡T.
˝Ò≈î£ +&Ü e⁄+&É<Tä . nsTT‘˚ C≤„qT\T #˚jT· T ø£sà¡ \T e÷Á‘·+ yê]¬ø≥Te+{Ï
|ò\ü eTT\ ìe«C≤\e⁄. uÛ≤y˚q HêdæÔ dü+ã+<Ûä'
|ü]|üPs¡íeTVü‰q+<ä` πøe\C≤„qjÓ÷–q' ˆ
uÛ≤$q' X¯ó<ä∆#˚‘·dü' ˆ ‘·<∏ë-|æ uÛ≤e+ ≈£îØ«‘·
q uÛÑy˚‘Y ø£s¡àø±s¡ŒDýéT •y˚ dü+kÕs¡yÓ÷#·πø ˆˆ 19`38
HêHêuÛÀ>∑|òü\Á|ü<äyéT ˆˆ 19`36 øπ e\+ •eC≤„ì nsTTq jÓ÷–øÏ uÛ≤eeTT‘√ m≥Te+{Ï dü+ã+<Ûeä TT
e⁄+&É<Tä . nsTTHê dü+kÕs¡eTTøÏìÔ ø£*–+#·T •e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q uÛ≤eeTT
X¯ó<ä#∆ ‘’Ó q· T´&ÉT, X¯ó<ë∆+‘·'ø£sD¡ T&ÉT, |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ eTVü‰q+<äeTT
e÷Á‘·+ n˝≤π> e⁄+≥T+~.
qqTuÛ$Ñ +#·T á ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ôd\úü jÓ÷–øÏ HêHê$<Ûeä TT˝…q’ uÛÀ>∑|˝üò eTT\qT
ø£\T>∑CjÒ ·TT ø£sà¡ ø±s¡ŒDéTT (|”&)É e⁄+&É<Tä . |ü]|üPs¡íÁ|üuÀ<Û˚-|æ
Ç‹ ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ôd\úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ uÛ≤e+ X¯+uÛÖ q es¡®j˚T‘Y ˆ
ÁøÏj÷· ìwüŒ‹Ôd\úü eTT eTT–dæq~.
uÛ≤y√ Væ≤ ìVæ≤‘·düÔdæàHé qT+&ç ø√s¡T≈£îqï kÕ<ÛäéTT (\ø£åéTT) dæ~∆+∫q ‘·s¡Tyê‘· kÕ<ÛäqeTT‘√
uÛÑekÕ>∑s¡‘ês¡ø£' ˆˆ 19`39 @$T Á|üjÓ÷»qeTT? (ª•y√-Vü≤+µ uÛ≤eq kÕ<ÛäqeTT. •e⁄&ÉT ø±e&É+
dæ~∆).
|ü]|üPs¡íyÓTÆq n|üs√ø£åC≤„qeTTqT bı+~q ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü
uÛ≤eìwüŒ‹Ôd©úü j·TjÓ÷–, ª•y√-Vü≤+µ nqT uÛ≤eqqT @ |ü]dæ‘ú T· \˝Àq÷ @ø°ø£è‘˚ •y˚ uÛ≤y˚
e<ä*ô|≥ºsê<äT. m+<äTe\qq>± •e⁄ì j·T+<äT+∫q Ä uÛ≤eeTT ìX¯Ãj·TeTT>± C≤„H˚q düVü≤ dü+j·TMT ˆ
uÛeÑ kÕ>∑s‘¡ ês¡øy£ TÓ qÆ ~. $dæà‘ê‘·àdüe÷y˚X¯'
ìes¡Ô´ »qà»+ <äT'KyéT •euÛ≤y˚ $uÛ≤dü‘˚ ˆˆ 19`42
uÛ≤e' XË’y√ ìes¡Ô‘˚ ˆ dü+j·T$T nsTTq jÓ÷– |üs√ø£åC≤„qeTT‘√ ≈£L&çq ‘·q uÛ≤eqqT
j·T<∏ë ø±cÕ˜~ø£+ <ä>±∆« •e⁄ì˝À ◊ø£éTT (ˇø£ÿ{Ï) #˚dæ, ÄX¯Ãs¡´ø£s¡yÓTÆq kÕ«‘êàqTuÛÑ÷‹ì
nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT.. á dæú‹˝À jÓ÷– •euÛ≤eeTT‘√H˚ Á|üø±•kÕÔ&ÉT.
dü«j·T+ XÊeT´‹ bÕeø£' ˆˆ 19`40
ø£i\¿ qT ø±*Ãq n–ï ‘·q≈£î ‘êH˚ m˝≤ ñ|üX$¯ T+#·TH√, n˝≤>∑TqH˚ q uÛ≤y˚q $Hê C≤„qyéT
uÛ≤eìwüŒ‹Ôdüú\eTTq+<ä* jÓ÷– eTqdüT˝Àì ª•y√-Vü≤+µ uÛ≤eq q uÛ≤y√ C≤„qeT+‘·sê ˆ
»qàdü+ã+<Ûyä TÓ qÆ <äT'UeTTqT ‘=\–+∫ ‘·q≈£î ‘êH˚ ñ|üX$¯ T+#·TqT. yÓ÷øå±j·T ø±s¡D+ Áb˛ø£ÔyéT
Á|üø±•‘˚ •yêq+<˚ ‘·kÕà<äTuÛÑj·Te÷ÁX¯j˚T‘Y ˆˆ 19`43
‘·<ë“¤yÓ’' øÏ+ Á|üjÓ÷»qyéT ˆ uÛ≤eeTT ˝Ò≈î£ +&Ü C≤„qeTT+&É<Tä . C≤„qeTTqT e<ä* uÛ≤eeTT
e⁄+&É<Tä . n+<äTe\q uÛ≤eC≤„qeTT\T s¬ +&É÷ yÓ÷ø£eå TTq≈£î ø±s¡DeTT\ì
dæ<˚∆ kÕ<Û˚´ ∫πsD≤|æ
#Ó | ü Œ ã&ç q $. n+<ä T ≈£ î kÕ<Û ä ≈ £ î &É T uÛ ≤ e`C≤„ q eTT\T ¬ s +&ç + {Ï ì
kÕ<ÛäHÓ’' øÏ+ Á|üjÓ÷»qyéT ˆˆ 19`41 ÄÁX¯sTT+#·e˝…qT.
Ç˝≤ <äT'UeTTqT |ü]Vü≤]+∫ •yêq+<äeTTqT Á|üø±•+|ü#˚dæq Ç‹ uÛ≤eìwüŒ‹Ôdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
‘·s¡Tyê‘· ª•y√-Vü≤+µ nqT uÛ≤eq‘√ @$T Á|üjÓ÷»qeTT? #ê˝≤ø±\eTT uÛ≤eìwüŒ‹Ôdüú\eTT eTT–dæq~.
86. n<∏ä C≤„qìwüŒ‹Ôdüú\yéT |ü]|üPπsí eTVü‰q+<˚

C≤„qìwüŒ‹Ôdüú\eTT |üs¡e÷ø±X¯\ø£åDÒ ˆ
C≤„qdü´ eéVü‰πs-|æ •y˚ $©q∫‘·Ôdü´
CÒ„j·÷uÛ≤yê‘Y dü«uÛ≤e‘·' ˆ ≈£î‘√ CÒ„j·÷+‘·πs ø£<∏ëˆˆ 19`46
dü«|üïeC≤® „qìwüŒ‘êÔ´ eTVü‰q+<äd«ü s¡÷|üeTT, |üse¡ ÷ø±X¯s÷¡ |üeTT |ü]|üPs¡eí TT nsTTq
C≤„qìwüŒqï Ç‘·´kÂ ˆˆ 19`44 |üs¡eT•e⁄ì j·T+<äT ∫‘·Ôeè‹Ôì $©q+ #˚dæq jÓ÷–øÏ eT]jÓTTø£
CÒ„j·T$wüj·TyÓT≥T¢ e⁄+&ÉTqT?
uÛ≤eìwüŒ‹Ôd\úü eTTq+<äTqï jÓ÷–˝À C≤„qeTT jÓTTø£ÿ eéVü‰s¡eTT
»s¡T>∑T‘·Tqïq÷ (nø£ÿ&É dü«dü«s¡÷|üeTT ‘·|Œü ) eTs=ø£ CÒj
„ T· (‘Ó*j·Te\dæq) nK+&Üq+<ädü+$‹Ô `
|ü<ës¡eú TT ˝Òq+<äTq n‘·ì C≤„qeTT dü«|üïC≤„q+ e˝…H˚ e⁄+&ÉTqT. Ç≥Te+{Ï dü«s¡÷|ü+ ÁãVü≤à πøe\yéT ˆ
C≤„qeTTqT ø£*–e⁄qï yêìì ªC≤„qìwüŒqTïµ&Éì n+{≤s¡T. (C≤Á>∑<äedüú˝À
$T<∏ë´ ‘·<äq´~‘˚ćÕ
e⁄+&ÉT á jÓ÷–jÓTTø£ÿ C≤„qeéVü‰sê\T dü«|üïC≤„qeTT˝≤π> ndæús¡eTT\ì
‘Ó*j·Te˝…qT).
dæú‹sYC≤„q$TôVA#·´‘˚ ˆˆ 19`47
nK+&ÉeTT, ∫<ëq+<äd«ü s¡÷|üeTT nsTTq ÁãVü≤à ˇø£ÿfÒ dü‘´· eTT.
dü«|üïC≤‘·+ j·T<∏ë C≤„qyéT
dü‘´· eTT ø£+fÒ y˚s¬ q’ <ä+‘·jT· ÷ $T<∏ë´s¡÷|üyTÓ qÆ ~ nqï ms¡Tø£jTÓ Tø£ÿ dæ‹ú j˚T
düVü≤ kÕ«¬sÌú]ïes¡Ô‘˚ ˆ
ªC≤„qeTTµ nì #Ó|üŒã&ç+~.
‘·<∏ë‘·àì Á|üø±X‚ ‘·T
C≤„q+ CÒ„j·T+ ìes¡Ô‘˚ ˆˆ 19`45 dü‘êÔ‘·àHê-qTeè‘·Ô+ j·T<é
|òüT{≤~wüß |üs¡+ Væ≤ ‘·‘Y ˆ
dü«|üïeTT q+<äT ø£*–q C≤„qeTT y˚T\Tø=qï yÓ+≥H˚ ‘·q düeTdüÔ
$wüj·TeTT\‘√ bÕ≥T m≥T¢ ‘=\–b˛e⁄H√ n˝≤>∑TqH˚ dü«dü«s¡÷|ü yêés¡Ôe÷Hê $T<∏˚´‹
Á|üø±X¯eTT‘√ C≤Á>∑<äedüú˝Àì C≤„qeTT eT]j·TT CÒ„j·TeTT ¬s+&É÷ ‘·eT≈£î dæú‹sYC≤„q$TôVA#·´‘˚ ˆˆ 19`48
‘êy˚T ìÁwüÿ$T+#·TqT.
|òüT≥|ü{≤~ edüTÔe⁄\˝À @~ düÁ<ä÷|üeTT‘√ z‘·Áb˛‘·eTT>± Ç‹ C≤„qìwüŒ‹Ôdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
e⁄+≥Tqï<√ n~j˚T |üsÁ¡ ãVü≤àeTT. n~j˚T dü‘´· eTT. nsTT‘˚ yêés¡øÔ e£ TT˝…’ C≤„qìwüŒ‹Ôdüú\eTT eTT–dæq~.
y˚ s ¡ T y˚s¡T>± ø£qã&ÉT |òüT≥|ü{≤<äT\ HêeTs¡÷bÕ<äT\T $T<∏ä´ nì
87. n<∏ä |æ+&Üø±X¯düú\yéT ˆ
‘Ó\TdüTø=qT≥j˚T ªC≤„qeTTµ.
|æ+&Üø±X¯düú˝eTT
nø±s¡DeTø±s¡´+ j·T‘Y
j·T<∏ë |æ+&Édü´ Äø±X¯'
nX‚c˛bÕ~Ûe]®‘·yéT ˆ
‘·<∏ë‘êà |üPs¡í ñ#·´‘˚ ˆ
‘·Å<ä“Vü≤à ‘·<äVü≤+ #˚‹
@‘·<äs¡ú$y˚ø√ j·T'
ìcÕ˜ C≤„qeTTBs¡´‘˚ ˆˆ 19`49
|æ+&Üø±X¯düú\+ $<äT' ˆˆ 19`51
|üsÁ¡ ãVü≤àeTT ø±s¡DeTT ø±<äT, n~ ø±s¡éTT ø±<äT. n˝≤π> n~
ª|üPs¡yí TÓ qÆ Äø±X¯eTT |æ+&ÉeTT(X¯Øs¡eTT)q+<äTqïfÒº |æ+&ÉeTT q+<ä*
düeTdüÔ ñbÕ<ÛTä \ #˚‘q· T ‘·´õ+#·ã&çq~. ªn≥Te+{Ï |üsÁ¡ ãVü≤ày˚T H˚qTµ
Ä‘·à≈£L&Ü |üPs¡eí TT>±H˚ e⁄+&ÉTqTµ nqT ns¡$ú y˚ø(£ C≤„qeTT)eTT me]øÏ
nqT <äè&ÛyÉ TÓ qÆ ms¡Tø£jT˚ ªC≤„qeTTµ nì |æ\Teã&çq~.
e⁄+&ÉTH√ n‘·ìH˚ ª|æ+&Üø±X¯d*úü µj·Tì C≤„qT\T #Ó|ü #·THêïs¡T.
C≤„‘ê|ü´Vü≤+ CÒ„j·T$T<äyéT
|òüT{ÀbÕ~Ûs¡´<∏ëø±X¯'
Ç‹ eéVü≤è‹' ≈£î‘·' ˆ
|ü]|üPs¡í' dü«s¡÷|ü‘·' ˆ
nuÛÒ<äÁãVü≤àkÕ«s¡ùd´
‘·<∏ë |æ+&Édæú‘√ Vü‰´‘êà
ìs¡kÕÔœ\edüTÔì ˆˆ 19`50
|ü]|üPs¡í' Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 19`52
‘·q˝À HêeTs¡÷bÕ‘·àø£Á|ü|ü+#·eTT˝Òì Ä |üs¡ÁãVü≤àeTT‘√
|òüT≥eTT(≈£î+&É)qT ñbÕ~Û>± >∑*–q Äø±X¯eTT (m˝≤ ‘·q)
düeTs¡düdæú‹ì kÕ~Û+∫q C≤„qìwüŒ‹Ôdüú\eTTq+<ä* jÓ÷–øÏ, ª‘êqT
dü«s¡÷|üeTT#˚‘· |ü]|üPs¡eí TT>± e⁄qïfÒ,º |æ+&É(X¯Øs¡)eTTq+<äTqï á Ä‘·à≈£L&Ü
‘Ó\TdüTø=qTyê&ÉTµ nqT C≤„‘è· ‘·«eéVü‰s¡eTT>±ì ªÇ~ ‘Ó*j·Tã&ÉTq~µ nqT
CÒj
„ T· eéVü‰s¡eTT>±ì m˝≤ ø£\T>∑TqT? |ü]|üPs¡eí TT>±H˚ Á|üø±•+#·TqT.
n+‘·'dæú‘·+ |üsêø±X¯yéT |üsêø±X¯dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT Je⁄\ Vü≤è<äj·÷ø±X¯eTqT

•eeT<Ó’«‘·\ø£åDyéT ˆ >∑TVü≤˝À <ë–e⁄+&ç C≤„qT˝…’q yê]øÏ Á|üø±X¯s¡÷|üeTTq ø£qã&ÉT#·THêï&ÉT.
uÛ≤ej˚T<é j·T' düTeTqkÕ @‘·∫Ã¤e|ü⁄s¡+ Áb˛ø£ÔyéT
|æ+&Üø±X¯' dü ñ#·´‘˚ˆˆ 19`53 dü|üÔ<Ûë‘·Tdüe÷eè‘·yéT ˆ
∫<ëø±X¯s÷¡ |üeTT n<Ó«’ ‘·\ø£Då eTT ø£*–q |üse¡ T•e⁄ì mes¡T ‘·q nÁ‘· Vü≤è‘·Œ+ø£»+ y˚X¯à
Vü≤è<äj·÷ø±X¯eTTq+<äTqïyêì>± eTqdüT˝À uÛ≤$+#·T#·THêï&√ yê&˚ dü÷øå±à+ãs¡eTH√Vü≤s¡yéTˆˆ 19`56
ª|æ+&Üø±X¯d\úü T&Éµì #Ó|Œü ã&çHê&ÉT. dü|<Ôü ëÛ ‘·Te⁄\‘√ ì]à+#·ã&çq á X¯Øs¡eTT •e|ü⁄se¡ Tì #Ó|Œü ã&çq~.
•yê>±s¡$T<ä+ Áb˛ø£ÔyéT á <˚V≤ü eTT q+<ä* Vü≤è<äjT· ø£eT\y˚T sê»ÁbÕkÕ<äeTT. n+<äT˝Àì düT+<äsy¡ TÓ qÆ
X¯Øs¡+ uÀ<ÛäB|æ‘·yéT ˆ dü÷øå±àø±X¯yT˚ n+‘·'|ü⁄s¡eTT.
wü{ŸÁ‹+X¯‘·Ô‘·Ô«|òüT{Ï‘·yéT ‘·Á‘· düìïVæ≤‘·+ kÕøå±‘Y
düTeTq' |ü<äà|”sƒ¡ø£yéT ˆˆ 19`54 dü∫Ã<ëq+<ä\ø£åDyéT ˆ
eTT|üŒ~j·÷s¡T ‘·‘«Ô· eTT\‘√ ì]à+#·ã&ç, Vü≤è<äjT· eTH˚ ø£eT\ ì‘·´dæ<ä∆' Á|üø±XÊ‘êà
|”sƒ¡eTTô|’ (Äd”qyÓTÆ), ‘·‘·Ô« C≤„qB|üeTT‘√ Á|üø±•+#·T á X¯Øs¡eTT »\kÕúø±X¯e∫Ã¤e' ˆˆ 19`57
•yê(<˚yê)\j·TeTì #Ó|Œü ã&çq~. Ä n+‘·'|ü⁄se¡ TT q+<äT dü∫Ã<ëq+<ä\ø£Då T&ÉT, ì‘·´dæ<Tä &› TÉ nsTTq
|üsêø±X¯dü«s¡÷ù|D |üs•¡ e⁄&ÉT ˙{Ï˝À Á|ü‹_+_+#·T Äø±X¯eTTe˝… Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
Á|üø±X¯' |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆ n+‘·sêø±X¯_+ãdüúyéT
Vü≤è<ëø±X¯>∑TVü‰©H√ nX‚c˛bÕ~Ûe]®‘·yéT ˆ
<äèX¯´‘˚-+‘·' X¯Ø]D≤yéT ˆˆ 19`55 |òüT{≤ø±X¯ Çe ∫Ã¤qï+
uÛ≤ej˚T∫Ãqàj·T+ •eyéT ˆˆ 19`58
nK+&É e TsTTq Äø±X¯ e TT |ò ü T ≥s¡ ÷ |ü y Ó T Æ q ñbÕ~Û # ˚ ‘ · ‘·<∏ë‘êà yê´|üø£' kÕøå±‘Y
ª|òüT{≤ø±X¯µeTì |æ\Teã&çqfÒ¢, düø£˝ÀbÕ~Ûs¡Væ≤‘·T&ÉT ∫qàj·TT&ÉT nsTTq düs¡«ÁbÕDÏ>∑‘·' dü«j·TyéT ˆˆ 19`60
•e⁄&ÉT X¯Øs¡eTqT ñbÕ~Û#˚‘· |æ+&És¡÷|üeTTq uÛ≤$+#·ã&ÉT#·THêï&ÉT.
m˝≤¬>‘’ ˚ ˇø£ÿfÒ nsTTq yêj·TTe⁄ nìï ÁbÕDT\˝ÀqT yê´|æ+∫
Ç‹ |æ+&Üø±X¯d\úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ $uÛ Ñ T e⁄>± ñqïfÒ º , Ä‘· à ≈£ L &Ü nìï ÁbÕDT\˝ÀqT dü « j· T eTT>±
|æ+&Üø±X¯d\úü eTT eTT–dæq~.
yê´|æ+∫j·TTqï~.
88. n<∏ä _+<ë«ø±X¯düú\yéT
j·T<∏ë eVæ≤ïs¡y˚Tj·÷‘êà
_+<ë«ø±X¯düú\eTT
düs¡«Á‘Ó’ø√-|æ uÛ≤dü‘˚ ˆ
j·T<∏ëø±XÀ $uÛÑTπs® „j·T' ‘·<∏ë X¯+uÛÑT' düeTkÕÔ‘êà
düs¡«ÁbÕDT´|ü] dæú‘·' ˆ |ü]#˚Ã¤<ä$e]®‘·' ˆˆ 19`61
‘·<∏ë‘˚à‘·T´|üe÷Hês¡úyéT ny˚Tj·TyÓTÆq (ø=\e&ÜìøÏ M\T>±ì) n–ï ˇø£ÿ&˚ nsTTHê nìï
_+<ë«ø±X¯düú\+ $<äT' ˆˆ 19`59 #√{≤¢ Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT. n≥T\H˚ düeTdüÔÁbÕDT\˝ÀqT Ä‘·às¡÷|ü⁄&Ó’q
düeTdüÔÁbÕDT\≈£î ˝À|ü˝≤ yÓ\T|ü˝≤ yê´|æ+∫e⁄qï Äø±X¯eTT @ X¯+uÛÑTe⁄ ≈£L&Ü |ü]#˚Ã¤<äs¡Væ≤‘·T&Ó’ Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT.
$<ÛäeTT>± $uÛÑTe⁄ nì |æ\Teã&ÉT#·Tqï<√, n<˚$<ÛäeTT>± Ä‘·à≈£L&Ü
Äø±X¯eTTqT ñbÕ~Û>± #˚düT≈£îì (düs¡«Á‘·) n+‘·{≤ yê´|æ+∫j·TTqï<äì
düπs«cÕ+ <˚Væ≤HêeT+‘·'
ñ|üe÷qeTT‘√ ‘Ó*j·TCÒj·TT düú\y˚T _+<ë«ø±X¯düú\eTT. (_+<äTs¡÷|ü⁄&Ó’q ∫‘·Ô‘√j·T+ Á|üø±X¯‘˚ ˆ
•e⁄&ÉT düs¡«ÁbÕDT\jÓTTø£ÿ Ä‘·às¡÷|ü⁄&Ó’ Äø±X¯eTTe˝… yê´|æ+∫ e⁄Hêï&Éì ‘·dæàHé Á|ü‹|òü\‘ê´‘êà
‘Ó\T|ü⁄≥j˚T _+<ë«ø±X¯düú\eTì ‘ê‘·Œs¡éTT). •y√ <äs¡ŒDe<é $uÛÑT' ˆˆ 19`62
j·T<∏Ó’ø√ yêj·TTsêU≤´‘·' Á|ü‹ Jyê‘·Tàì jÓTTø£ÿ n+‘·s+¡ >∑eTT˝ÀqT ∫‘·eÔ TqT ìs¡à\»\+
düs¡«ÁbÕDÏ>∑‘√ $uÛÑT' ˆ e⁄+≥T+~. Ä ∫‘·Ô»\eTT˝À $uÛÑTyÓ’q •e⁄&ÉT <äs¡ŒDeTTq+<ä*
Á|ü‹_+uÛÑeTTe˝… Á|ü‹|òü*+#·T#·THêï&ÉT.
@ø√ eoø£è‘·' dü+$‘Y n_Ûqï' |üs¡e÷‘˚à‹

Á|üø±XÊ‘êà |üsê‘·Œs¡' ˆ eTVü‰ø±X¯düú\+ $<äT' ˆˆ 19`65
düs¡«ÁbÕDÏ>∑‘√ uÛ≤‹ |æ+&Ü+&ÉeTTq+<ä* Äø±X¯eTT eTVü‰ø±X¯eTT ø£qïqT y˚s¬ q’ ~ m≥T¢
‘·<∏ë|æ $uÛÑTs¡T#·´‘˚ ˆˆ 19`63 ø±<√, n<˚$<Ûeä TT>± |æ+&Ü+&ÉeTTq+<ä* Ä‘·à |üse¡ ÷‘·à‘√ n_ÛqïeTT
dü+$Á‘·Œø±X¯s÷¡ |ü⁄&ÉT, |üsê‘·Œs¡T&ÉT, ˇø£ÿ&˚ nsTTq •e⁄&ÉT nìï (◊ø£éTT)>± e⁄Hêï&Éì ‘Ó\TdüTø=qT≥j˚T eTVü‰ø±X¯d\úü eTT.
ÁbÕDT\ Vü≤è<äjT· ø£eT\eTT\+<äT eoø£è‘·&q’Ó ≥Tº ø£qã&É‘ê&ÉT. nsTT‘˚ n‘·&TÉ
j·T<∏ë q _Ûqïe÷ø±X¯yéT
$uÛTÑ e⁄>±H˚(Ç‘·sT¡ \‘√) |æ\Teã&É‘ê&ÉT.
|òüTfÒwüß #· eTπsƒwüß #· ˆ
@ø£ @e j·T<∏ë dü÷s¡´'
‘·<∏ë+&˚wüß #· |æ+&˚wüß
‘˚»kÕ uÛ≤‹ düs¡«>∑' ˆ
dæú‘√ Vü‰´‘êà q _Û<ä´‘˚ ˆˆ 19`66
‘·<∏ë‘êà X¯øÏÔuÛÒ<˚q
•e' düs¡«>∑‘√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 19`64 |òTü ≥eTT˝ÀqT eTsƒe¡ TT˝ÀqT ñ+&ÉT Äø±X¯eTT m˝≤¬>‘’ ˚ y˚sT¡ y˚sT¡
ø±<√ n˝≤π> n+&ÉeTT˝ÀqT |æ+&ÉeTT˝ÀqT ñ+&ÉT Ä‘·à ≈£L&Ü y˚sT¡ y˚sT¡
ˇø£ÿ&˚ nsTTq dü÷s¡T´&ÉT ‘·q ‘˚»'Á|üø±X¯eTT‘√ n+‘·{≤
ø±<äT.
Á|üø±X¯e÷qT &ÉsTTqfÒ¢ •e⁄&TÉ ‘·q X¯≈î£ \Ô ˝Àì (Ç#êÃ¤`C≤„q`ÁøÏj÷· ) uÛ<Ò eä TT\
e\q düs«¡ Á‘ê yê´|æ+∫j·TTHêï&ÉT. nìπs›X¯éTHÍ|üeTýéT
Ç‹ _+<ë«ø±X¯düú\+ |ü]düe÷|üÔyéTˆ nyêvàqdü>√#·s¡yéT ˆ
_+<ë«ø±X¯düú\eTT eTT–dæq~. düs¡«‘√eTTKdü+|üqïyéT
89. n<∏ä eTVü‰ø±X¯düú\yéT dü‘êÔq+<ä+ ∫<ë‘·àø£yéT ˆˆ 19`67
eTVü‰ø±X¯düú\eTT ø±˝≤r‘·+ ø£˝≤r‘·yéT
|æ+&Ü+&Édüú+ j·T<∏ëø±X¯yéT Áø£eTjÓ÷>±~e]®‘·yéT ˆ
q _Ûqï+ ‘·<ä«<ë‘·àq' ˆ
kÕ«qTuÛÑ÷‹Á|üe÷DdüúyéT |üse¡ ÷ø±X¯d«ü s¡÷|üeTT, ne´ø£eÔ TT, ∫<ëq+<äd«ü s¡÷|üeTT nsTTq

CÀ´‹cÕeTT<äj·Tdüú\yéT ˆˆ 19`68 *+>∑eTT CÀ´‹]¢+>∑eTì #Ó|üŒã&çq~. á(eTVü‰)*+>∑eTT q+<˚ jÓ÷>∑T\T
◊ø£éTTqT bı+<äT#·THêïs¡T.
•yêK´+ |üs¡eT+ ÁãVü≤à
|üs¡e÷ø±X¯\ø£åDyéT ˆ dü+$<˚e |üsê ø±cÕ˜
*+>∑$T‘·T´#·´‘˚ dü~“¤' |üs¡e÷q+<äs¡÷|æD° ˆ
j·T~«Hê q »>∑‘Ydæú‹' ˆˆ 19`69 ‘êe÷VüQ' |üs¡e÷ø±X¯yéT
eTTqjÓ÷ eTTø£Ôdü+X¯j·÷' ˆˆ 19`71
#·÷|ü⁄≥≈£î M\Tø±ì~, <ëìe+{Ï edüTÔe⁄ eTs=ø£{Ï ˝Òì~,
e÷≥≈£î eTqdüT≈£î n+<äì~, n+‘·{≤ yê´|æ+∫j·TTqï~, dü‘Y`∫‘Y` dü+X¯j·T˝ÒX¯s¡Væ≤‘·T˝…’q (edæcÕº~) eTTqT\T @ ‘·‘·Ô«eTTqT
Äq+<ä dü«s¡÷|üeTTqT ø£*–q~, ø±\‘·‘·Ô«eTTq≈£î, ø£˝≤‘·‘·Ô«eTTq≈£î eTVü‰ø±X¯eTì #Ó|ü #·THêïs√, n<˚ |üse¡ ÷q+<äd«ü s¡÷|üeTT, düs√«‘·ÿèwüeº TT
nr‘·yÓTÆq~, ñ‘·Œ‘êÔ´~Áø£eTeTT\T ˝Òì~, kÕ«qTuÛÑeÁ|üe÷DeTT #˚‘·H˚ nsTTq Ô #Ó’‘·qéTT nsTTj·TTqï~.
‘Ó*j·T<ä–q~, CÀ´‘·T\ìï{Ïø° ñ<äj·T (Äs¡+uÛÑ) kÕúqeTeTsTTq~, •e⁄&ÉT ‘·s¡+>±~ j·T<∏ë dæ+<Û√'
nqT X¯ã›eTT‘√ eéVü≤]+#·ã&ÉTq~, |üs¡e÷ø±X¯\ø£åDeTTqT >∑*–q dü«s¡÷bÕHêï‹]#·´‘˚ ˆ
Ä |üs¡ÁãVü≤ày˚T *+>∑(eTVü‰*+>∑)eTì dü‘·TŒs¡Twüß\#˚‘· #Ó|üŒã&çq~.
‘·<∏ë •yê∫Ã¤<ëø±XÊ‘Y
á eTVü‰*+>∑eTT˝Ò≈£îqï Á|ü|ü+#·eTTq≈£î ndæú‘·«y˚T e⁄+&É<äT.
$X¯«y˚T‘·qï _Û<ä´‘˚ ˆˆ 19`72
|üs¡e÷ø±X¯eTe´ø£ÔyéT düeTTÁ<äeTT q+<ä* n\\T düeTTÁ<ä|ü⁄ ˙{Ïdü«s¡÷|üeTT ø£+fÒ
Á|üuÀ<Ûëq+<ä\ø£åDyéT ˆ m≥T¢ _ÛqïeTT\T(y˚sT¡ )ø±y√, n≥T\H˚ á $X¯«eTT ≈£L&Ü ∫<ëø±X¯s÷¡ |ü⁄&Óq’
*+>∑+ CÀ´‹s¡àj·T+ ÁbÕVüQ' •e⁄ìø£Hêï y˚s¡Tø±<äT.
©j·T+‘˚ j·TÁ‘· jÓ÷–q' ˆˆ 19`70 j·T<∏ë |ü⁄wüŒ|ü˝≤XÊ~
eèø£ås¡÷bÕqï _Û<ä´‘˚ ˆ
‘·<∏ë •yê‘Y |üsêø±XÊ‘Y Ç‹ eTVü‰ø±X¯düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ

»>∑‘√ HêdæÔ _Ûqï‘ê ˆˆ 19`73 eTVü‰ø±X¯düú\eTT eTT–dæq~.
eèø£åeTTjÓTTø£ÿ Ä≈£î\T, |üP\T, Ä eèø£åeTTqT+&ç m≥T¢ y˚s¡T 90. n<∏ä ÁøÏj·÷Á|üø±X¯düú\yéT

ø±y√, n˝≤>∑TqH˚ |üsêø±X¯s¡÷|ü⁄&Ó’q •e⁄ì ø£qïq÷ á »>∑‘·TÔ y˚s¡T>± ÁøÏj·÷Á|üø±X¯düú\eTT
qT+&É<äT. •edü´ |ü]|üPs¡ídü´
j·T<∏ë CÀ´r+wæ uÛ≤dü+‘˚ ∫<ëø±X¯dü«s¡÷|æD' ˆ
uÛÑ÷‘êø±X‚ |üè<∏äø˘ |üè<∏äø˘ ˆ Ä‘·à‘˚«HêqTdü+<ÛëHê‘Y
‘·<∏ë uÛ≤+‹ |üsêø±X‚ ÁøÏj·÷<√´‘·qyêHé j·TMT ˆˆ 19`76
ÁãVü‰à+&Üì $X‚wü‘·' ˆˆ 19`74 |ü]|üPs¡T&í TÉ , ∫<ëø±X¯d«ü s¡÷|ü⁄&ÉT nsTTq |üse¡ T•e⁄ì ‘·q Ä‘·à
Äø±X¯eTqT eTVü‰uÛÑ÷‘·eTT˝À qø£åÁ‘·eTT\T m≥T¢ y˚s¡Ty˚s¡T>± dü « s¡ ÷ |ü e TT‘√ nqTdü + <Û ë qeTT #˚ j · T T j· T $T(jÓ ÷ –)j˚ T
Á|üø±•+#·T#·Tqïy√, n˝≤>∑TqH˚ |üsêø±X¯s¡÷|üyÓTÆq |üs¡ÁãVü≤à˝À nH˚ø£ ªÁøÏj÷· Á|üø±X¯d+ü |üqTïµ&Éì |æ\Teã&çHê&ÉT.
ÁãVü‰à+&ÉeTT\T $X‚wüeTT>± yÓ\T>∑T#·Tqï$. ìwüÿ\+ø£∫<ëq+<ä
ìs¡k˛ÔbÕ~Ûdü+ã+<ÛäyéT >∑>∑H√|üeTs¡÷|æD' ˆ
ìs¡à\+ dü+$<ë‘·àø£yéT ˆ •edü´ |ü]|üPs¡ídü´
|üsêø±X¯+ »>∑∫ÃÁ‘·` eè‹ÔXË’Ã‘·q´s¡÷|æD° ˆˆ 19`77
$˝≤kÕ\+ã_Û‹Ôø£yéT ˆˆ 19`75 ø£\+ø£sV¡ ≤æ ‘·T&ÉT, ∫<ëq+<äs÷¡ |ü⁄&ÉT, Äø±X¯d«ü s¡÷|ü⁄&ÉT eT]j·TT
m≥Te+{Ï ñbÕ<Û ä T \dü + ã+<Û ä e TT˝Ò ì ~, ìs¡ à \yÓ T Æ q ~, |ü]|üPs¡T&í TÉ nsTTq |üse¡ T•e⁄&˚ H˚qqT nqTdü+<ÛëHê‘·àø£yTÓ qÆ eTH√eè‹ÔjT˚
C≤„qdü«s¡÷|üyÓTÆq~, |üsêø±X¯s¡÷|üyÓTÆq |üs¡ÁãVü≤ày˚T »>∑C≤®\s¡÷|üyÓTÆq #Ó‘’ q· ´s¡÷|üeT>∑T#·Tqï~.
∫Á‘·eTTq≈£î (u§eTà≈£î) Ä<Ûës¡yÓTÆq >√&Ée˝… e⁄qï~.
ìwüÿ\+πø ìsêø±πs dü+j·T$T nsTTq jÓ÷–˝À düsπ «+Á~j·Tyê´bÕs¡eTT (kÕ<Ûës¡DeTT>±H˚)

ì‘·´s |üs¡eT‘˚»dæ ˆ »s¡T>∑T#·Tqïq÷ n‘·&TÉ Á|‘ü ´· vóàKyÓTqÆ (n+‘·sT¡ àKyÓTqÆ ) eTqdüT‘√ •e⁄ì #·÷#·T#·T
$©q∫‘·Ôeè‘·Ôdü´ Äq+~+#·T #·T+&ÉTqT.
‘·<∏ë X¯øÏÔ' ÁøÏjÓ÷#·´‘˚ ˆˆ 19`78 ≈£L≥düúeT#·\+ ÁbÕ»„yéT
>∑TD≤r‘·+ >∑TD√‘·Ôs¡yéT ˆ
ìwüÿ\+ø£eTT, ìsêø±s¡eTT, ì‘·éTT nsTTq eTVü‰‘˚»düT‡˝À
∫‘·eÔ è‹Ôì $©qeTT#˚dTü ≈£îqï Ä jÓ÷– jÓTTø£ÿ ÁøÏj÷· X¯ø≈ÔÏ L£ &Ü |üse¡ T‘˚CÀ •e‘·‘·Ô«+ dü«s¡÷ù|D
s¡÷|üeT>∑T#·Tqï~. |üX¯´Hé jÓ÷^ Á|üyÓ÷<ä‘˚ ˆˆ 19`81
>∑TD√‘·sÔ T¡ &ÉT (C≤„qyÓs’ ê>±´~>∑TDeTT\#˚ ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ yê&ÉT), ÁbÕE„&TÉ
düs¡«»„' düs¡«ø£sêÔ #· (≈£îX¯\T&ÉT), ≈£L≥düT&ú TÉ (kÕøÏså ÷¡ |ü⁄&ÉT), >∑TD≤r‘·T&ÉT (e÷sTTø£, dü‘ê«~
düs¡«>∑' |üs¡y˚TX¯«s¡' ˆ >∑TDs¡V≤æ ‘·T&ÉT), n#·\T&ÉT nsTTq |üs•¡ e⁄ì ‘·q dü«s¡÷|üeTT>± <ä]Ù+#·T
‘·<Ó’ø£´∫+‘·j·÷ jÓ÷^ jÓ÷– Äq+<äeTTq H√\Hê&ÉTqT.
‘ê<äèXÊ‘êà Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 19`79 |üsê‘·àì ÁøÏj·÷ düsê«
düs¡«E„&ÉT, düs¡«ø£s¡Ô (|ü+#·ø£è‘·´ø±s¡T&ÉT), düs¡«yê´|æ nsTTq >∑+<Ûäs¡«q>∑ØeTTU≤ ˆ
|üs¡eT•e⁄ì‘√ ◊ø£úÛ≤eqqT bı+~q jÓ÷– Ä |üs¡e÷‘·às¡÷|ü⁄ì>±H˚ Á|üø±X¯‘· Ç‹ Áb˛ø£ÔyéT
Á|üø±•+#·T#·THêï&ÉT. ÁøÏj·÷j·÷düTÔ Á|üø±X¯qyéT ˆˆ 19`82
düπs«+Á~j·÷D≤+ yê´bÕπs |üs•¡ edü«s¡÷|ü⁄&Óq’ jÓ÷–jÓTTø£ÿ düeTdüÁÔ øÏjT· \T Äø±X¯eTTq+<ä*
$<ëé÷H˚-|æ dü+j·TMT ˆ >±+<Ûsä «¡ q>∑se¡ TTe˝… Á|üø±•+#·TqT nì C≤„qT\#˚ #Ó|Œü ã&çq~. Ç~j˚T
Á|ü‘·T´qTàUÒq eTqkÕ ÁøÏj÷· Á|üø±X¯d\úü eTT.
•e+ |üX¯´Hé Á|üyÓ÷<ä‘˚ ˆˆ 19`80 Ç‹ ÁøÏj·÷Á|üø±X¯düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
ÁøÏj·÷Á|üø±X¯düú\eTT eTT–dæq~.
91. n<∏ä uÛ≤eÁ|üø±X¯düú\yéT j˚T j˚T uÛ≤yê' düeTT‘·ŒHêï'

uÛ≤eÁ|üø±X¯düú\eTT ‘˚ ‘˚ •eeTj·÷' düàè‘ê' ˆˆ 19`85
‘·s¡+>±<ë´ j·T<∏ë dæ+<ÛÍ ì]¢|⁄ü &Ô TÉ ($wüjT· ˝Ò|sü V¡ ≤æ ‘·T&ÉT) nsTTq eTVü‰‘·Tàì˝À •euÛ≤eeTT
q _Û<ä´+‘˚ ‘·<∏ë‘·àì ˆ <Ûäè&ÛÉeTT>± dæús¡yÓTÆq|ü⁄&ÉT, n‘·ì˝À yÓT<ä\T uÛ≤eeTT\˙ï •eeTj·TeTT˝Ò
nì ‘Ó*j·Tã&çq$.
uÛ≤yê ãT<ë∆´<äj·T' düπs«
j·T‘·Ô<é uÛ≤eÁ|üø±X¯qyéT ˆˆ 19`83 n~«rj·T•yêø±s¡ `
düeTTÁ<äeTT q+<ä* ‘·s+¡ >∑eTT\T düeTTÁ<äeTT ø£Hêï m˝≤ y˚sT¡ ø±y√ uÛ≤eHê<Ûä«düÔø£s¡àD≤ ˆ
n˝≤>∑TqH˚ jÓ÷– eTqdüTq+<ä* |üs•¡ e⁄ì >∑T]+∫q ãT~∆ uÛ≤eq\T •e⁄ì q øÏ+∫<ë“¤e´‘˚ kÕøå±‘Y
ø£Hêï (_ÛqïyÓTÆq$) y˚¬s’q$ ø±eqï miTø£j˚T uÛ≤eÁ|üø±X¯düú\eTT. •yê<äq´qàVü‰‘·àHê ˆˆ 19`86
n~«rj·TyÓTÆq (düe÷qdüeTs¡düs¡÷|üyÓTÆq) •yêø±s¡uÛ≤eq‘√
•e @e »>∑‘·‡s¡«yéT
‘·eT‘·eT ø£sà¡ \qT <Û«ä +düeTT #˚dTü ø=qï eTVü‰‘·Tà\T kÕøå±‘Y •e⁄ì ø£Hêï
•e @yêVü≤$T‘·´|æ ˆ y˚s¬ q’ <ëìì (edüTeÔ ⁄qT) uÛ≤$+#·˝sÒ T¡ .
uÛ≤ej·THé |üs¡yÓ÷ jÓ÷^
uÛÑe<√ôw’s¡ï u≤<Ûä´‘˚ ˆˆ 19`84 >∑*‘êC≤„qã+<Ûädü´
πøe˝≤‘êàqTuÛ≤$q' ˆ
»>∑‘T· Ô n+‘·jT· ÷ •edü«s¡÷|üyT˚ . n+<äTe\q H˚qT ≈£L&Ü •e⁄&ÉH˚ j·TÁ‘· j·TÁ‘˚+Á~j·÷düøÏÔ'
nì uÛ≤$+#·T jÓ÷– uÛeÑ (kÕ+kÕ]ø£)<√wüeTT\ #˚‘· u≤~Û+#·ã&É&TÉ . ‘·Á‘· ‘·Á‘· •yê‘·à‘ê ˆˆ 19`87
•euÛ≤y˚ dæúπs C≤‘˚ nC≤„ q s¡ ÷ |ü y Ó T Æ q ã+<Û ä e TT\qT Á‘Ó + #· T ≈£ î ì, π ø e\+
ìπs¢|üdü´ eTVü‰‘·àq' ˆ Ä‘êàqTuÛ≤e⁄˝…’q jÓ÷>∑T\ Ç+Á~j·TeTT\T @@ $wüj·TeTT\ j·T+<äT
Á|üdü]+#·TH√ Äj·÷ $wüj·TeTT\ìïj·TT •edü«s¡÷|üeTT˝Ò n>∑TqT. 92. n<∏ä C≤„qÁ|üø±X¯düú\yéT

sê>∑<˚«cÕ<äjÓ÷ uÛ≤yê' C≤„qÁ|üø±X¯düú\eTT
dü+kÕs¡πø¢X¯ø±s¡DyéT ˆ eTTU≤´πs-
ú dü+uÛÑy˚ C≤‘˚
‘˚cÕeTT|üs¡yÓ÷ j·TÁ‘· \ø£åD≤jÓ÷>∑dü+ÁX¯j·÷‘Y ˆ
‘·Á‘· uÛ≤e' •yê‘·àø£' ˆˆ 19`88 ‘·C≤® „qjÓ÷»q+ j·T‘·Ô‘Y
sê>∑<«˚ cÕ~uÛ≤eeTT\T dü+kÕs¡<Tä 'UeTTq≈£î ø±s¡D≤\>∑T#·Tqï$.
ñø£Ô+ C≤„qÁ|üø±X¯qyéT ˆˆ 19`90
n≥Te+{Ï sê>∑<«˚ wüeTT\T @ jÓ÷–˝À ñ|üs$¡ T+#·T(XÊ+‹+#·T)#·Tqïy√ eTTU≤´s¡eú TT (yê#ê´s¡eú TT) bıdü>q∑ |ü⁄&ÉT (\ø£åD≤jÓ÷>∑eTT#˚‘·)
\ø£Då ≤s¡eú TTHêÁX¯sTT+∫ Ä C≤„qeTTqT ‘Ó*j·TT $<Ûëqy˚T C≤„qÁ|üø±X¯(dü\ú )eTì
n≥Te+{Ï •ejÓ÷– uÛ≤eq\˙ï •yê‘·àø£eTT˝Ò n>∑TqT
#Ó|Œü ã&çq~. [Ä$<ä´qT ñbÕ~Û>± >∑*–q~ Jyê‘·à (n+>∑eTT). X¯ó<äe∆ ÷j·TqT
j·T<∏ë dü÷s¡´düe÷Áø±+‘Í ñbÕ~Û>± >∑*–q~ |üse¡ ÷‘·à (*+>∑eTT). á s¬ +{Ï ◊ø£´‘·qT ª‘·‘«Ô· eTdæµ
q X¯ø√ï‹ ‘·eT' dü<ë ˆ nqT eTVü‰yêø±´s¡eú TT‘√ uÀ~Û+#·T≥ ≈£î<äs<¡ Tä . m+<äTe\qq>± s¬ +&ÉT
ñbÕ<ÛTä \T y˚sT¡ y˚sT¡ >∑TDeTT\T ø£*–qyÓq’ +<äTq eTTU≤´s¡eú TTqT Ä s¬ +&ç+{Ï
‘·<∏ë Á|üø±X¯e÷‘êàqyéT
<ë«sê uÀ~Û+#·T≥ M\Tø±<äT. nsTT‘˚ \ø£åD≤s¡úeTTqqTdü]+∫, ¬s+&ÉT
Hê$<ë´Áø£eT‹ dü«j·TyéT ˆˆ 19`89 ñbÕ<ÛTä \qT e<ä*ô|{Ï,º yê{Ï ñ|üyT˚ j·TeTT˝…q’ s¬ +&ÉT #Ó‘’ q· éTT\ q&ÉTeT
dü÷s¡T´ì ø£|Œæ y˚j·TT≥≈£î (ÄÁø£$T+#·T≥≈£î) Nø£{øÏ Ï m≥T¢ kÕ<Û´ä eTT ◊ø£´‘·qT (nuÛÒ<ÛäeTTqT) uÀ~Û+#·T≥≈£î kÕ<ÛäéTe⁄>∑TqT. á$<Ûä+>±
n+>∑*+>∑eTT\ q&ÉTeT düeTs¡duü À<Û,ä yê#ê´s¡eú TT <ë«sê M\Tø±q|ü⁄&ÉT
ø±<√ n˝≤>∑TqH˚ Á|üø±X¯d«ü s¡÷|ü⁄&Óq’ á (Ä‘·à)jÓ÷–ì Ä$<ä´ @Hê&ÉT
\ø£åD≤s¡úeTT‘√ *+>±+>∑kÕeTs¡d´ü eTTqT (◊ø£´‘·qT) ‘Ó\TdüTø=qT $<Ûëqy˚T
ø£|Œæ y˚jT· (ÄÁø£$T+#·)C≤\<äT. C≤„qÁ|üø±X¯d\úü eTT nqã&çq~].
Ç‹ uÛ≤eÁ|üø±X¯düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ eTTø£Ôdü´ C≤„qdü+ã+<Û√
uÛ≤eÁ|üø±X¯düú\eTT eTT–dæq~. CÒ„j·÷uÛ≤e' dü«uÛ≤e‘·' ˆ
ñbÕ~ÛdüVæ≤‘·+ C≤„qyéT C≤„qeTT dü«j·T+Á|üø±X¯yTÓ qÆ +<äTq n~ y˚s=ø£ C≤„qeTTq≈£î $wüjT· eTT

q uÛÒ<äeT‹es¡Ô‘˚ ˆˆ 19`91 ø±C≤\<äT. C≤„qs¡÷|üeTT, düTKs¡÷|üeTT nsTTq Ä |üs•¡ e‘·‘«Ô· eTTqT ‘·q
Ä‘·à‘√ @ø£‘ê«qTdü+<ÛëqeTT #˚jT· Tq<˚ C≤„qeTì $E„\T #ÓãT‘ês¡T.
JeqTà≈£îÔ&Ó’q jÓ÷–øÏ (\øå±´s¡ús¡÷|üyÓTÆq) C≤„qdü+ã+<ÛäeTT
kÕ«uÛ≤$ø£yTÓ qÆ ~. n+<äTe\q Ä JeqTà≈£îìÔ øÏ CÒj
„ T· eTT (‘Ó\TdüTø=qe\dæq~) n|ü]∫Ã¤qïe÷q+<äyéT
@B e⁄+&É<Tä . ñbÕ<ÛTä \‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï C≤„qeTT uÛ<Ò eä TT\ø£r‘·eTT>± e⁄+&É<Tä . dü‘êÔø±s¡+ »>∑qàj·TyéT ˆ
n+<äTe\q ñbÕ<ÛäT\qT ‘=\–+#·Tø=qT≥j˚T kÕeTs¡dü´ kÕ<Ûäq≈£î
ÁãùV≤à‹ \ø£åD+ C≤„qyéT
eT÷\ø±s¡DeT>∑TqT. n+<äTe\q C≤„qeTT#˚‘· ñbÕ<ÛTä \qT ‘=\–+|ü
#˚dTü ø=qT $<Ûëqy˚T C≤„qÁ|üø±X¯eTT. ÁãVü≤àC≤„q$TôVA#·´‘˚ ˆˆ 19`94
C≤„q$T‘·T´#·´‘˚ dü~“¤' n|ü]∫ÃqïeTT, Äq+<ädü«s¡÷|üeTT, dü‘êÔø±s¡eTT, »>∑qàj·TeTT
|ü]#˚Ã¤<√-|æ edüTÔq' ˆ nsTTq<˚ ÁãVü≤à nì \ø£åDeTT\ <ë«sê ÁãVü≤àqT ‘Ó\TdüTø=qT≥j˚T
ÁãVü≤àC≤„qeTì #Ó|üŒã&çq~.
|üsê‘·àq´|ü]#˚Ã¤<˚
≈£î‘√ C≤„qdü´ dü+uÛÑe' ˆˆ 19`92 ÁãVü≤àC≤„H˚ düeTT‘·ŒH˚ï
n+>∑eTT, *+>∑eTT nqT |ü ] ∫Ã¤ q ïeTT\sTTq edüTÔe⁄\ $XÀ«bÕ~Û$e]®‘˚ ˆ
|üs¡düŒs¡uÛÒ<äC≤„qy˚T <Ó’«‘·C≤„qeTì #ÓãT‘ês¡T. ñbÕ<ÛäT\T ˝Òq≥Te⁄+{Ï düs¡«+ dü+$qàj·T+ uÛ≤‹
|üs¡eT#Ó’‘·qéTT˝À |ü]#˚Ã¤<äeTT (n+fÒ K+&É‘·Ô«eTT) dü+uÛÑ$+#·T≥ ‘·<äq´HÓ’ïe <äèX¯´‘˚ ˆˆ 19`95
nkÕ<Û´ä yÓTqÆ |ü&ÉT (<Ó«’ ‘·) C≤„qyÓT≥T¢ dü+uÛÑeeTT?
$XÀ«bÕ~Û$e]®‘·yÓTÆq ($X¯«eTT •e⁄ì ø£Hêï y˚¬s’q~ nqT uÛÒ<ä
C≤„qkÕ´$wüj˚T ‘·‘˚Ô« ÁuÛ≤+‹˝Òì) ÁãVü≤àC≤„qeTT e⁄<äsTT+∫q|ü⁄&ÉT düeTdü$Ô X¯«eTT C≤„qeTj·TeTT>±
•yêUÒ´ ∫‘·T‡U≤‘·àì ˆ Á|üø±•+#·TqT. n+<äTe\q C≤„ì nsTTqyêìøÏ n≥Te+{Ï C≤„qeTT‘·|üŒ
Ä‘Ó’àø£‘ê«qTdü+<ÛëqyéT y˚πsB ø£ì|æ+#·<äT.
C≤„q$T‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’' ˆˆ 19`93
‘·kÕà<ä<Ó’«‘·$C≤„qyéT Ç‹ C≤„qÁ|üø±X¯düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ

n|ües¡Zdü´ ø±s¡DyéT ˆ C≤„qÁ|üø±X¯düú\eTT eTT–dæq~.
uÛ≤ej·THé dü‘·‘·+ jÓ÷^ z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹
dü+kÕπsD q *|ü´‘˚ ˆˆ 19`96 l •e^‘˚ w ü ß dæ < ë∆ + ‘ê>∑ y ˚ T wü ß •yê<Ó ’ « ‘· $ <ë´j· ÷ +,
n+<äTe\q n<Ó«’ ‘·$C≤„qy˚T (nqTuÛyÑ ê‘·àø£yTÓ øÆ £ •yê<Ó«’ ‘·C≤„qy˚T) •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ X¯sD¡ dü˝ú ≤+‘·s‘Z¡ · <ë«<äX$¯ <Û*ä +>∑
yÓ÷ø£eå TTq≈£î ø±s¡DeTT. n+<äTe\q nqTuÛyÑ ê‘·àø£yTÓ qÆ C≤„qeTTqT bı+~q dü\ú Á|üd+ü >√HêeT @ø√q$+X¯‹‘·eT' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ
jÓ÷– dü+kÕs¡ã+<ÛäeTT#˚‘· ã+~Û+#·ã&É&ÉT.
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
ì‘˚´ ìs¡à\dü‘·Ô«jÓ÷–wüß |üπs ìsê«düH˚ ìwüÿ˝Ò
düsê«r‘·|ü<˚ #·sê#·s¡eTj˚T dü‘êÔ‘·àì CÀ´‹wæ ˆ •yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´
dü+$<√«´$Tï •y˚ $©qVü≤è<äj·TdüÔ<˚“¤<äyÓ’eTTK´‘·' dü+yê<ë‘·àø£eTT, Ms¡XË’e<Ûäs¡àìs¡íj·TeTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´
kÕøå±‘·‡s¡«>∑‘√ $uÛ≤‹ $>∑\~«X¯«' dü«j·T+ dü+j·TMT ˆˆ19`97 $s¡∫‘·eTT nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À X¯s¡Ddüú˝≤+‘·s¡Z‘·
` (XÊs¡÷›\$Áø°&ç‘·+) <ë«<äX$¯ <Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >∑eTqT |ü+‘=$Tà<äe |ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~.
ì‘·T´\T, ìs¡à\T\T, kÕ‹Ô«≈£î\T nsTTq jÓ÷>∑T\ Vü≤è<äj·T
ø£eT˝eTT\˝À dü<ë ìedæ+#˚yê&ÉT, düs¡«$<ÛäyêdüHêX¯SqT´&ÉT, ìwüÿ\T&ÉT,
E
düs√«‘·ÿèwüßº&ÉT, |üs¡yÓ÷qï‘·kÕúq|üs¡T&ÉT, #·sê#·s¡Á|ü|ü+#·eTTq+<ä+‘·≥qT
yê´|æ+∫e⁄qïyê&ÉT, CÀ´‘·T\πø CÀ´‹dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, C≤„Hêø±X¯s÷¡ |ü⁄&ÉT nsTTq
|üs¡•e⁄ì j·T+<äT me] eTqdüT‡ ◊ø£ýÓTÆj·TTqï<√ n≥Te+{Ï dü+j·T$T
nsTTq jÓ÷–, |üs¡•e⁄ì <ä|üŒ eTs=ø£ edüTÔe⁄qT <ä]Ù+#·ì ø±s¡DeTTq
»>∑‘·TÔjÓTTø£ÿ uÛÒ<äÁuÛ≤+‹X¯SqT´&Ó’ düs¡«yê´|ü≈£î&Ó’ n+‘ê ‘êHÓjÓÆT
Á|üø±•+#·TqT.
$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 549
$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' düú˝≤Hê+ qeø£+ #Ó’ø£´`
Çs¡Te<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT düú˝-
Ò dæàHé |ü]ø°s¡Ô´‘˚ ˆˆ 20`2
◊ø£´düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑' ‘·r‡«ø£è‘·Á|ükÕ<Ó’ø£´`
◊ø£´düú˝≤+‘·s¡Z‘·qe$<Ûä*+>∑düú\Á|üdü+>∑eTT düú\e÷<Í Á|üø°]Ô‘·yéT ˆ
(88 XÀ¢ø£eTT\T) •c˛º<äqdüú\+ #ê<∏ä
VI. n<∏ä ◊ø£´düú\yéT #·sê#·s¡\j·Tdüú\yéT ˆˆ 20`3
◊ø£´dü\ú eTT uÛ≤+&Édüú\+ ‘·‘·' Áb˛ø£ÔyéT
uÛ≤»qdüú\eTT‘·ÔeTyéT ˆ
n>∑düÔ´ ñyê#· :
n+>±˝Ò|üdüú\+ |üXÊÃ‘Y
düú\uÛÒ<ëdüÔ«j·÷ Áb˛ø±Ô' dü«|üsêC≤„düú\+ ‘·‘·' ˆˆ 20`4
X¯s¡Ddüú\dü+Á•‘ê' ˆ
uÛ≤yêuÛ≤e$HêX¯+ #·
◊ø£´düú\>∑‘êHé Áã÷Væ≤
C≤„qX¯Sq´düú\+ ‘·‘·' ˆ
düú\uÛÒ<ëHé >∑DÒ+Á<ä y˚T ˆˆ 20`1
‘·<˚cÕ+ Áø£eTXÀ eπøå´
n>∑düTÔ´\ yê] Á|üX¯ï : X¯èDT ‘ê|üdü \ø£åDyéT ˆˆ 20`5
z π s DTø£ > ∑ D Ò + Á<ë ! X¯ s ¡ D dü ú \ eTTq≈£ î dü + ã+~Û + ∫q
lπsDT≈£î\ yê] düe÷<ÛëqeTT :
düú\uÛÒ<äeTT\ìï{Ï˙ #·ø£ÿ>± ‘Ó*j·TCÒdæHês¡T. Ç|ü⁄&ÉT ◊ø£´düú\eTTq≈£î
dü+ã+~Û+∫q düú\uÛÒ<äeTT\qT Hê≈£î ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç. z ‘·|üd”« ! ◊ø£´düú\eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫ ‘=$Tà~ düú\eTT\T ñ
qï$. n$ ` yÓTT<ä{Ï~ d”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\eTT. ¬s+&Ée~ •c˛º<äqdüú\eTT.
550 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 551
eT÷&Ée~ #·sê#·s¡\j·Tdüú\eTT. Hê\T>∑e~ uÛ≤+&Édüú\eTT. nsTT<äe~ dü+$‘ê‡øå±‘·ÿè‹+ \u≤∆«
uÛ≤»qdüú\eTT. Äs¡e~ n+>±˝Ò|üdüú\eTT. @&Ée~ dü«|üsê»„düú\eTT. jÓ÷^ kÕ«‘·àì ‹wü˜‹ ˆˆ 20`7
mì$T<äe~ uÛ≤yêuÛ≤e$HêX¯düú\eTT. ‘=$Tà<äe~ C≤„qX¯Sq´düú\eTT.
M≥ìï{Ï \ø£åDeTT\qT es¡Tdü>± ‘Ó*j·TCÒôd<äqT. Ä\øÏ+#·TeTT. Á|üe÷‘·è, Á|üe÷D, Á|üy˚Tj·÷~ Á‹|ü⁄{≤‘·àø£eTsTTq ÁbÕ|ü+∫ø£
93. n<∏ä d”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\yéT eéVü‰sê<äT\˝À $Vü≤]+#·T#·T dü+$‘ê‡øå±‘Yø£è‹ nsTTq ∫#·Ã¤øÏÔì
d”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\eTT (nqTuÛÑyê‘·àø£yÓTÆq kÕøå±‘êÿs¡eTTqT)bı+~q jÓ÷– ‘·q˝À ‘êqT
eTTU≤´s√ú \ø£åD≤s¡úX¯Ã düTdæús¡T&Í‘ê&ÉT.
j·TÁ‘· HêdæÔ ∫<ë‘·àì ˆ n<Ó’«‘·uÀ<Ûäìs¡÷∆‘·`
$X¯è+K\‘·j·÷ ‘·dü´ uÛÒ<ëy˚X¯dü´ jÓ÷–q' ˆ
Á|ükÕ<ä' d”«ø£è‘√ uÛÑy˚‘Y ˆˆ 20`6 kÕøå±‘·ÿè‘·eTVü‰dü+$‘Y
@ ∫<ë‘·à$wüj·TeTTq eTTU≤´s¡úeTT>±ì, \ø£åD≤s¡úeTT>±ì Á|üø±X¯dü´ ø£« ã+<ÛäqyéT ˆˆ 20`8
e⁄+&Éy√ (ñ|üø£]+#·y√) n≥Te+{Ï ∫<ë‘·àjÓTTø£ÿ Á|ükÕ<äeTTqT
$X¯è+K\eTT>± (m≥Te+{Ï n&É¶+≈£î\T ˝Ò≈£î+&Ü ) @ jÓ÷– d”«ø£]kÕÔ&√ n<Ó«’ ‘·uÀ<Û(ä •yê<Ó«’ ‘·C≤„q+)‘√ n+>∑`*+>∑eTT\ uÛ<Ò uä ≤Û eeTTqT
n‘·&˚ ªd”«ø£è‘·Á|ükÕ~µ nqã&É‘ê&ÉT. [n+>∑*+>∑eTT\≈£î WbÕ~Ûøu£ <ÒÛ eä TTqT e<ä*ô|{Ïº, eTVü‰dü+$‘Y (∫#·Ã¤øÏÔ) Á|üø±X¯eTTqT kÕøå±‘·ÿ]+|ü#˚düT≈£îqï
‘Ó*ù|~ eTTU≤´s¡úeTT. ñbÕ~Ûs¡Væ≤‘·eTT˝…’q n+>∑*+>∑eTT\ #Ó’‘·qéTT\ (nqTuÛÑyê‘·àø£C≤„qeTTqT dü+bÕ~+#·T≈£îqï) jÓ÷–øÏ ã+<ÛäyÓTø£ÿ&ç~?
kÕeTs¡kÕ´ìï uÀ~Û+#˚~ \ø£åD≤s¡úeTT. á eTTU≤´s¡ú, \ø£åD≤s¡úeTT\qT
‘Ó\TdüT≈£îì \ø£åéTTqT (◊ø£Ć≤„qeTTqT) ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·s¡Tyê‘·, ∫<ë‘·àì •y˚ q´düÔyéT
*+>±+>∑kÕeTs¡düéTTjÓTTø£ÿ nqTuÛÑyê‘·àø£yÓTÆq Á|ükÕ<äeTTqT bı+<ä&Éy˚T »>∑<˚‘·#·Ãsê#·s¡yéT ˆ
ªd”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\µeTì ‘ê‘·Œs¡éTT.] C≤„j·T‘˚ ‘·qàj·T+ düs¡«yéT
e÷‘·èy˚Tj·TÁ|üe÷D≤~` n>öï ø±cÕ˜~ø£+ j·T<∏ë ˆˆ 20`9
eéVü‰πs $Vü‰]D°yéT ˆ
552 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 553
n–ï˝À y˚ d æ q ø=j· T ´˝≤+{Ï |ü < ës¡ ú e TT\T ‘· q àj· T eTT uÛ÷Ñ eT´+‘·eTT\sTTq 36) ‘·‘«Ô· eTT\qT \j·T+ #˚dTü ø=ì <ä]Ù+#·TH√, n‘·&TÉ
(n–ïeTj·TeTT) nsTTqfÒº ∫Á<ä÷|ü⁄&Óq’ •e⁄ìj·T+<ä* á #·sê#·s»¡ >∑‘T· Ô Á|ü|ü+#·eTT #˚‘· Á|üuÛ≤$‘·T&ÉT ø±&ÉT.
≈£L&Ü ∫Á<ä÷|üy˚T ne⁄‘·T+<äì d”«ø£è‘·Á|ükÕ~ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&ÉT. n+‘·s¡TàUÒq eTqkÕ
q uÛ≤‹ |üèB∏« q »\yéT kÕ«‘·àCÀ´‹wæ ∫qàj˚T ˆ
q ‘˚CÀ HÓ’e e÷s¡T‘·' ˆ düsê«q|ü´s¡ú$wüj·÷Hé
Hêø±XÀ q |üs¡+ ‘·‘·Ô«yéT EVü≤«Hé jÓ÷^ Á|üyÓ÷<ä‘˚ ˆˆ 20`12
•y˚ <äèùwº ∫<ë‘·àì ˆˆ 20`10 n+‘·sT¡ àKyÓTqÆ eTqdüT‡‘√ ∫qàj·TyÓTqÆ kÕ«‘·àCÀ´‹ (ôVAeT+)˝À
∫Á<ä÷|ü⁄(∫<ë‘·Tà)&Óq’ •e⁄&ÉT kÕøå±‘·ÿ]+∫q ‘·s¡Tyê‘·, |üè~∏M, düeTdüÔ |ü<ës¡eú TT\qT $wüjT· eTT\qT (‘ê<ë‘·àúÛ≤eq‘√) düeT]Œ+#·T jÓ÷–
»\, ‘˚CÀ, yêj·TTe⁄\T>±ì eT]j·TT düs¡«uÛÑ÷‘ê\˝À ÁX‚wüºyÓTÆq Äq+<äeTj·TT&Í‘ê&ÉT.
Äø±X¯‘‘· «Ô· eTT>±ì •e⁄ì ø£Hêï _ÛqïeTT>±(y˚sT¡ >±) ø£qã&Ée⁄. (ª@ø£$C≤„Hq˚ dü∫Ã<ëq+<ä»\<ÛÍ
düs«¡ $C≤„q+µ nqï ñ|üìwü<ë«ø±´qTkÕs¡eTT düs«¡ eTTq≈£î ø±s¡DyÓTqÆ |üs•¡ e⁄ì •y˚ kÕ«‘·àì ìs¡à\' ˆ
‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·sT¡ yê‘· düs«¡ eT÷ n‘·ì dü«s¡÷|üeTT>±H˚ ø£qã&ÉT‘·T+~.) düeTs¡Œ´ düø£˝≤Hé uÛÑT+πøÔ
CÀ´‹]¢+π> ∫<ëø±πs $wüj·÷Hé ‘·Á‘·ŒkÕ<ä‘·' ˆˆ 20`13
»«\‘·´+‘·]ïs¡+‘·s¡yéT ˆ ìs¡à\T&Ó’q d”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\ jÓ÷– dü∫Ã<ëq+<ä kÕ>∑s¡T&Ó’q
$©q+ ìœ\+ ‘·‘·Ô«yéT |üs•¡ e⁄ì˝À X¯u≤›~düø\£ |ü<ës¡eú TT\qT ‘ê<ë‘·àúÛ≤eeTT‘√ düeT]Œ+∫, yê{Ïì
|üX¯´Hé jÓ÷^ q *|ü´‘˚ ˆˆ 20`11 •eÁ|ükÕ<äs÷¡ |üeTTq nqTuÛ$Ñ +#·T#·T+&ÉTqT.
Ç‹ d”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
‘·q n+‘·s¡+>∑eTTq+<ä* Vü≤è<äj·Tø£eT\eTT˝À ìs¡+‘·s¡+
d”«ø£è‘·Á|ükÕ~düú\eTT eTT–dæq~.
Á|üø±•+#·T ∫<ëø±s¡yÓTÆq CÀ´‹]¢+>∑eTTq @ jÓ÷– düeTdüÔ (•yê~
554 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 555
94. n<∏ä •c˛º<äqdüú\yéT nK+&Édü∫Ã<ëq+<ä`

•c˛º<äqdüú\eTT |üs¡ÁãVü≤àdü«s¡÷|æD' ˆ
Á|üø±X¯‘˚ j·÷ düπs«cÕyéT JeqTàø£Ôdü´ BÛs¡dü´
e÷j·÷ ôd’y√<äHêø£è‹' ˆ e÷j·÷ ¬ø’+ø£s¡ýê~˙ ˆˆ 20`16
©j·T‘˚ ‘·Á‘· ∫*¢+π> nK+&ÉeTT, dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|üeTT nsTTq |üsÁ¡ ãVü≤à‘·‘«Ô· eTTqT
•wüº+ ‘·‘·Œ]ø°]Ô‘·yéT ˆˆ 20`14 ‘·q dü«s¡÷|üeTT>± ‘Ó\TdüT≈£îqï BÛs¡T&ÉT, JeqTà≈£îÔ&ÉT nsTTq jÓ÷–øÏ
ne•wüyº TÓ qÆ e÷j·T ùdyêuÛ≤eeTT‘√ ˝§+–b˛‘·T+~.
düeTdüÔ JesêX¯ó\qT (‘·qT, ø£sD¡ , uÛTÑ eq, uÛÀ>±~ s¡÷|üeTT\˝À)
@~ Á|üø±•+|ü #˚jT· T#·Tqï<√ eT]j·TT @~ n+‘·ø±\eTTq ∫*¢+>∑eTTq+<äT $X¯«dü+yÓ÷Væ≤˙ e÷j·÷
\j·TeT>∑T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï e÷j·TqT •wüeº Tì nHêïs¡T. Ä •wüyº TÓ qÆ e÷j·T ãVüQX¯øÏÔìs¡+≈£îXÊ ˆ
jÓ÷–øÏ z<äqeT (uÛøÑ ´å£ s¡÷|üyTÓ qÆ nqïeTT)sTTq+<äTq <ëìì •c˛º<qä eTì •yÓ’ø£‘·«eTTù|‘·dü´
nHêïs¡T.
q |ü⁄s¡' kÕú‘·TMTVü≤‘˚ ˆˆ 20`17
»>∑<ä+π> |ü]Á>∑ùdÔ nH˚ø$£ <Ûeä TT˝…q’ X¯≈î£ \Ô ‘√ $X¯«eTTq+‘·{˙Ï düy÷Ó àVü≤qeTT #˚j·TT,
e÷j·÷bÕX¯$»è+_Û‘˚ ˆ ìs¡+≈£îX¯yTÓ qÆ e÷j·T •e⁄ì‘√ ◊ø£´‘·qT (düe÷q düeTs¡duü ≤Û eeTTqT) bı+~q
kÕ«‘·àCÀ´‹wæ uÀ<Û˚q jÓ÷–eTT+<äT ì\T#·T≥≈£î Çwü|º &ü <É Tä .
‘·<˚ø£eTe•wü´‘˚ ˆˆ 20`15
CÀ´‹]¢+π> ∫<ëø±πs
e÷j·÷bÕX¯eTT‘√ $»è+_Û+∫q (ø£˝≤‘·‘·Ô«eTT‘√ Äs¡+_Û+∫ ìeTπ>ïq eTVü‰‘·àHê ˆ
uÛ÷Ñ $T‘·‘«Ô· eTT es¡≈î£ >∑\ 30 ‘·‘«Ô· eTT\‘√ ì]à‘·yTÓ qÆ ) »>∑Á<ä÷|üeTsTTq
X¯Øs¡eTT (n+>∑eTT)q+<ä* Ä‘·àCÀ´‹jÓ T Tø£ ÿ uÀ<Ûäq (Á|ü ø ±X¯ eTT)
uÛÑT»é÷Hê j·T<∏ëjÓ÷>∑yéT
Äe]+∫q|ü⁄&ÉT e÷j·÷‘·‘«Ô· yÓTTø£ÿfÒ nX‚weü TT>± $T–*b˛‘·T+~. qX¯´+‹ $wüj·÷' dü«‘·'ˆˆ 20`18
556 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 557
∫Á<ä÷|üyTÓ qÆ CÀ´‹]¢+>∑eTT˝À ìeT>∑Tï&Ó’ eTVü‰‘·Tà&Óq’ jÓ÷–#˚‘· 95. n<∏ä #·sê#·s¡\j·Tdüú\yéT
(ns¡ŒD≤$<ÛëqeTT˝À Áø£eT+>±) uÛÀ>∑´|ü<ës¡úeTT\sTTq X¯u≤›~$wüjT· eTT\T #·sê#·s¡\j·Tdüú\eTT
‘·eT≈£î ‘êy˚T q•+∫b˛‘êsTT.
*+¬>’πø´ ‘·T düe÷|üH˚ï
X¯u≤›<äjÓ÷-|æ $wüj·÷ #·s¡D≤#·s¡DÒ >∑‘˚ ˆ
uÛÑT»é÷HêdüÔ~+Á~jÓÆT' ˆ ìπs›V”≤ dü uÛÑy˚<√´^
Ä‘·àH˚é $©j·T+‘˚ #·sê#·s¡$HêX¯ø£' ˆˆ 20`21
dü]‘·' kÕ>∑πs j·T<∏ë ˆˆ 20`19
#·sê#·sê‘·àø£yTÓ qÆ Á|ü|+ü #·eTT‘√bÕ≥T ìπsV› ≤æ nsTTq á jÓ÷–
•c˛º<qä dü©ú j·TT&Óq’ jÓ÷– ‘·q Ç+Á~j·TeTT\ <ë«sê X¯u≤›~ eTVü ‰ *+>∑ e TTq+<ä T ‘ê<ë‘· à éTTqT bı+~q|ü ⁄ &É T n‘· & ˚
$wü.eTT\qT nqTuÛ$Ñ +#·T#·Tqïq÷, q<äT\T düeTTÁ<äeTT˝À ø£*dæb˛sTTq≥T¢>± #·sê#·s$¡ HêX¯≈î£ &Éqã&É‘ê&ÉT.
Ä $wüj·TeTT\T, n‘·ì Ä‘·à˝ÀH˚ Ç$T&çb˛e⁄qT.
nHê<ä´$<ëéT÷˝≤ Væ≤
ns¡úC≤‘·eTX‚wü+ ‘·T Á|ür‹s¡®>∑‘ê$Tj·TyéT ˆ
Á>∑düHé jÓ÷^ Á|üXÊeT´‹ ˆ kÕ«‘Ó’àø£uÀ<Ûë‘Y ‘·HêïX‚
kÕ«‘·àHÓ’yêdæú‘√ uÛ≤qT' ≈£î‘√ $X¯«Á|üø±X¯qyéT ˆˆ 20`22
‘˚CÀC≤\eTX‚wü‘·' ˆˆ 20`20
á Á|ü|+ü #·$T˝≤ e⁄+&É{≤ìøÏ (‘Ó*j·T&ÜìøÏ) nHê~ nsTTq
dü÷s¡T´&Ó˝≤ ‘·q düeTdüÔøÏs¡DeTT\qT (∫e]øÏ) ‘·q˝ÀH˚ n$<ä´j˚T ø±s¡DyÓTÆj·TTqï~. ‘êqT eT]j·TT |üs¡e÷‘·à ˇø£ÿfÒ nqï
ÇqTeT&ç + |ü # ˚ d ü T ø=qT#· T Hêï&√, n˝≤>∑ T qH˚ dü e Tdü Ô y Ó T Æ q X¯ u ≤› ~ kÕ«‘Óà’ ø£uÀ<Û‘ä √ Ä n$<ä´ HêX¯qeTsTT‘˚, (<ëìe\q s¡÷bı+~q) $X¯«yÓTø£ÿ&É
$wüjT· düeT÷Vü≤eTTqT ìX‚Ùwü+>± Á>∑V≤æ +∫ jÓ÷– |üse¡ TXÊ+‘·T&Í‘ê&ÉT. e⁄+≥T+~?
Ç‹ •c˛º<äqdüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ
•c˛º<äqdüú\eTT eTT–dæq~.
j·T<∏ë y˚T|òü÷' düeTT<ä÷“¤‘ê'
$©j·T+‘˚ quÛÑdüú˝Ò ˆ
558 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 559
‘·<∏ë--‘·àì $©j·T+‘˚ ‘·Tsê´r‘·|ü<ä+ j·T‘·Ô<é

$wüj·÷' kÕ«qTuÛ≤$q' ˆˆ 20`23 <ä÷s¡+ yêvàqkÕ<Ûä«q' ˆ
Äø±X¯+˝À |ü⁄fºÒ y˚T|òTü eTT\T (Äø±X¯eTT˝ÀH˚) m˝≤ ©qyÓTbÆ ˛‘êjÓ÷ nqTÁ|ü$X¯´ ‘·<√´^
n˝≤>∑TqH˚ dü«|üïs¡÷bÕqTuÛ≤$ nsTTq •ejÓ÷– jÓTTø£ÿ Ä‘·à˝ÀH˚ nìï q uÛÑ÷jÓ÷ $X¯«MTø£å‘˚ ˆˆ 20`26
$wüj÷· \T \j·TeTe⁄‘êsTT. yêv±às¡eZ TT (yê≈£îÿ), eTH√e÷s¡eZ TT\ø£qïq÷ nr‘·yTÓ qÆ (<ä÷s¡yTÓ qÆ )
dü«ù|ï <äèwüº+ j·T<∏ë edüTÔ ‘·TØj·÷r‘· |ü<eä∏ TTqT Á|üy•˚ +∫q jÓ÷– eTs¡˝≤ á $X¯«eTTqT ø£q˝Ò&TÉ ,
Á|üuÀ<Û˚ \j·TeTX¯óï‘˚ ˆ #·÷&É˝Ò&TÉ .
‘·<∏ë kÕ+kÕ]ø£+ düs¡«yéT Hêq´‘Y |üX¯´‹ jÓ÷^+Á<√
Ä‘·àC≤„H˚ $qX¯´‹ ˆˆ 20`24 HêqĆ≤®Hê‹ øÏ+#·q ˆ
dü«|üïeTT˝À ø£ì|æ+∫q edüTeÔ ⁄\T y˚T˝§ÿqï yÓ+≥H˚ \j·T (e÷j·T)yÓTÆ Hêq´#·Ã¤èD√‹ dü+<äèùwº
b˛sTTqfÒ,º kÕ+kÕ]ø£eTT\sTTq düeTdüeÔ düTeÔ ⁄\T Ä‘·àC≤„qeTT ø£*–q yÓ+≥H˚
∫<ëq+<äeTj˚T •y˚ ˆˆ 20`27
(n+<äT˝ÀH˚) \j·TeTe⁄‘êsTT.
∫<ëq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&Óq’ •e⁄ì <ä]Ù+∫q jÓ÷–ÁX‚wßü &˜ TÉ , ‘·qø£Hêï
C≤Á>∑‘·‡«|üïdüTwüß|æÔuÛÑ´'
_ÛqïyÓTqÆ (y˚s¬ q’ )<ëìì <˚ì˙ #·÷&É&TÉ , $q&ÉT, ‘Ó\TdüTø=q&ÉT.
|üesê kÕúeTTù|j·TTwü' ˆ
øÏ+ yê Á|üe÷D+ øÏ+ CÒ„j·TyéT ndü<˚e »>∑‘Y düs¡«yéT
øÏ+ yê C≤„qdü´ kÕ<ÛäqyéT ˆˆ 20`25 dü~e Á|ü‹uÛ≤dü‘˚ ˆ
C≤Á>∑‘Y ` dü«|üï ` düTwüß|æÔ nedüú\ø£r‘·yÓTÆq |üsêedüúqT C≤„‘˚ •y˚ ‘·<äC≤„qyéT
(‘·TØj·÷edü)ú kÕ~Û+#·T(#˚sT¡ )≈£îqï jÓ÷–øÏ Á|üe÷DeTT (C≤„q$<ÛëqeTT) >±ì, dü«s¡÷|üeTT|ü|ü<ä´‘˚ ˆˆ 20`28
CÒj
„ T· |ü<ës¡eú TT (‘Ó*j·Tã&ÉTedüTeÔ ⁄)>±ì, C≤„qkÕ<Ûqä eTT>±ì @M e⁄+&ÉH˚ á düeTdüÔÁ|ü|ü+#·eTT ndüÁ<ä÷|üy˚T nsTTqq÷ düÁ<ä÷|üeTT˝≤π>
e⁄+&Ée⁄.
560 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 561
(•e⁄ì ø£Hêï y˚sT¡ >±) Á|ü‹uÛ≤düeTÚ‘·T+~. |üs•¡ e⁄ì ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·sT¡ yê‘· $X¯«+ j·TÁ‘· \j·T+ j·÷‹
nC≤„qeTT q•+∫ jÓ÷–øÏ düs«¡ eTT dü«dü«s¡÷|üeTT>±H˚ ø£qã&ÉT‘·T+~. $uÛ≤‘ê´‘êà ∫<ëø£è‹' ˆ
Ç‹ #·sê#·s\¡ j·Tdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ dü<ëq+<äeTj·T' kÕøå±‘Y
#·sê#·s\¡ j·Tdü\ú eTT eTT–dæq~.
kÕ $eTs¡ÙeTsT÷ ø£˝≤ ˆˆ 20`31
96. n<∏ä uÛ≤+&Édüú\yéT m+<äT˝À ádüeTdü$Ô X¯«eTT \sTT+#·T#·Tqï<√, @~ ∫‘·‡«s¡÷|üyTÓ qÆ
uÛ≤+&Édüú\eTT Ä‘·à>± Á|üø±X¯e÷qeTÚ‘·Tqï<√, @~ kÕøå±‘·÷Ô Äq+<äeTj·TeTT>± qTqï<√
ÁãVü‰à+&ÉX¯‘·ø√{°HêyéT n~j˚T $eTsêÙø£fi¯ ˝Ò<ë $eTsêÙX¯øÔ.Ï
düs¡Zdæú‹\j·÷Hé Á|ü‹ ˆ |üsêVü≤+‘ê düe÷y˚X¯ `
kÕúquÛÑ÷‘√ $eTs√Ù j·T' |ü]|üPs¡í$eTs¡ÙyêHé ˆ
‘·<ë“¤+&Édüú\eTT#·´‘˚ ˆˆ 20`29 düs¡«»„' düs¡«>∑' kÕø°å
X¯‘·ø√{Ï ÁãVü‰à+&ÉeTT\ ñ‘·Œ‹ÔøÏ, dæú‹øÏ, \j·TøÏ ø±s¡DyÓTÆ, düs¡«ø£sêÔ eTùV≤X¯«s¡' ˆˆ 20`32
ÄÁX¯jT· kÕúqyÓTÆ @ $eTsêÙX¯øÔÏ j·TTqï<√ n~j˚T ªuÛ≤+&Éd\úü µeTqã&çq~. |üsêVü≤+‘ê dü+ã+<Ûeä TT‘√ |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ $eTsêÙdü«s¡÷|üeTTqT
$eTsêÙU≤´ |üsêX¯øÏÔ' bı+~q eTùV≤X¯«s¡T&ÉT düs«¡ E„&ìÉ , düs«¡ yê´|ü≈î£ &Éì, düs«¡ kÕøÏå nì, düs«¡ ø£sÔ¡
$XÀ«<ë“¤düqø±]D° ˆ nì |æ\Teã&ÉT#·THêï&ÉT.
kÕøÏåD° düs¡«uÛÑ÷‘êHêyéT $XÊ«<Ûës¡eTVü‰dü+$‘Y
dü$T+<Û˚ düs¡«‘√eTTF ˆˆ 20`30 Á|üø±X¯|ü]|üP]‘·yéT ˆ
$eTsêÙX¯øj ÔÏ T· ì |æ\Teã&˚ |üsêX¯ø(ÔÏ _+<äTX¯ø)ÔÏ j˚T $XÀ«‘·Œ‹ÔøÏ |üsêVü≤+‘êeTj·T+ ÁbÕVüQ'
ø±s¡DyÓTj
Æ T· Tqï~. Ç~j˚T düeTdüÔ uÛ÷Ñ ‘·eTT\≈£îkÕøÏså ÷¡ |üeTT>±qT, düs«¡ ‘√eTTK $eTs¡Ù+ |üs¡e÷‘·àq' ˆˆ 20`33
Á|üø±X¯eTT>±qT uÛ≤dæ+#·T#·Tqï~.
562 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 563
Á|ü|+ü #·eTTq≈£î Ä<Ûës¡eTT, |ü]|üPs¡Áí |üø±X¯eTT, eTVü‰C≤„qs¡÷|üeTT düeTdüÔ uÛTÑ eqÁãVü‰à+&ÉeTT\ düèwæ,º dæ‹ú eT]j·TT \j·T\≈£î ø±s¡DyÓTqÆ
nsTTq |üs¡•e⁄ì $eTsêÙX¯øÏÔH˚ •yê<Ó’«‘·XÊÅdüÔE„\T ª|üsêVü≤+‘êµ nì ª$eTs¡Ùµj·TqT ù|s¡ eéVü≤]+#·ã&ÉT‘·Tqï |üs_¡ +<äTe⁄ •e⁄ì‘√ ø£*dæ @
eéVü≤]+#·T#·THêïs¡T. ‹s√<ÛëqX¯øÏÔ>± Á|üø±•+#·T#·Tqï<√, n≥Te+{Ï ‹s√<ÛëqX¯øÏÔì ø£*–q
$eTs¡ÙuÛ≤+&É$q´düÔ` |üs•¡ eÁãVü≤ày˚T uÛ≤»q (dü\ú )eTì |æ\Teã&çq~.
$X¯«‘·‘·Ô«$»è+uÛÑD' ˆ $eTsêÙU≤´ |üsêX¯øÏÔ'
nqqéTTKdü+Áù|ø°å $X¯«yÓ’∫Á‘·´ø±]D° ˆ
eTTø£Ô' kÕ«‘·àì ‹wü˜‹ ˆˆ 20`34 j·TdæàHé Á|ü‹wæ˜‘ê ÁãVü≤à
$X¯«‘·‘«Ô· eTT\ $»è+uÛDÑ ≈£î (X¯ø‘ÔÏ ‘· «Ô· eTT‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ |üèB∏«‘·‘«Ô· eTT ‘·~<ä+ $X¯«uÛ≤»qyéT ˆˆ 20`36
es¡≈î£ >∑\ $$<Ûä ‘·‘«Ô· eTT\ $ø±düeTTq≈£î) $eTsêÙX¯øj ÔÏ T˚ (uÛ≤+&Édüú\yÓTÆ) ∫Á‘ê‹∫Á‘·yTÓ qÆ $XÀ«‘·Œ‹ÔøÏ ø±s¡DyÓTqÆ ª$eTs¡Ùµ j·TqT |üsêX¯øÔÏ
Ä<Ûës¡yTÓ j
Æ T· Tqï~. á uÛ≤+&Éd\úü eTTq+<ä* jÓ÷– (düeTdüÔ ‘·‘«· eTT\qT m+<äT˝À n$HêuÛ≤edü+ã+<Ûeä TT‘√ Á|ü‹wæ‘º y· TÓ j
Æ T· Tqï<√ Ä |üs•¡ eÁãVü≤àeTTH˚
uÛ≤+&És÷¡ |üyTÓ qÆ $eTsêÙX¯ø˝ÔÏ À \sTT+|üCdÒ )æ eTT≈£î&Ô ’Ó m≥Te+{Ï Ä˝À#·q\T $X¯«uÛ≤»q(dü\ú )eTì ‘Ó*j·Te˝…qT.
˝Ò≈£î+&Ü ‘·q˝À‘êH˚ e⁄+&çb˛‘ê&ÉT.
Ç‹ uÛ≤+&Édüú\+ |ü]düe÷|üÔyéT ˆ n+‘·'ø£s¡Ds¡÷ù|D
uÛ≤+&Édüú\eTT eTT–dæq~ »>∑<ä+≈£îs¡s¡÷|ü‘·' ˆ
97. n<∏ä uÛ≤»qdüú\yéT j·TdæàHé $uÛ≤‹ ∫#·Ã¤øÏÔ'
uÛ≤»qdüú\eTT ÁãVü≤àuÛÑ÷‘·' dü ñ#·´‘˚ ˆˆ 20`37
düeTdüÔ»>∑<ä+&ÜHêyéT •e⁄ì˝À n$HêuÛ≤edü+ã+<Ûeä TT‘√ ø£*dæ e⁄qï ∫#·Ãø¤ ÔÏ ($eTsêÙX¯ø)ÔÏ
$X¯«eTqT n+≈£îs¡ (yÓTT\ø£) s¡÷|üeTTqqT n˝≤π> n+‘·'ø£sD¡ s¡÷|üeTTqqT
düs¡Zdæú‘·´+‘·ø±s¡DyéT ˆ
@ •e⁄ì˝À uÛ≤dæ+#·T#·Tqï<√ n≥Te+{Ï Ä •e⁄&˚ ÁãVü≤à nì |æ\Teã&çHê&ÉT.
$eTs√Ù uÛ≤dü‘˚ j·TÁ‘·
‘·<ë“¤»q$TôVA#·´‘˚ ˆˆ 20`35
564 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 565
j·T<∏ë #·+Á<˚ dæúsê CÀ´‘ê‡ï •e`X¯øeÔÏ Tj·TyÓTqÆ , dæsú y¡ TÓ qÆ , düs√«‘·ÿèwüyº TÓ qÆ nVü≤+‘ê (|üsV¡ ≤ü +‘ê)
$X¯«edüTÔÁ|üø±•˙ ˆ dæú‹ì bı+~q ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü⁄&Óq’ jÓ÷– $XÊ«‘·à>± Á|üø±•kÕÔ&TÉ .
‘·<∏ë X¯øÏÔ]«eTsêÙ‘êà eèø£ådüú+ |üÁ‘·|ü⁄cÕŒ~
Á|üø±πs ÁãVü≤àDÏ dæú‘ê ˆˆ 20`38 e≥;»dæú‘·+ j·T<∏ë ˆ
#·+Á<äTì yÓHïÓ \ dæsú e¡ TT>± (ˇπø#√≥) e⁄qïq÷ $X¯«eT+<ä* düeTdüÔ ‘·<∏ë Vü≤è<äj·T;»düúyéT
edüTeÔ ⁄\qT Á|üø±•+|ü#d˚ qæ ≥Tº>±H˚ |üs•¡ eÁãVü≤àj·T+<äTqï á $eTsêÙX¯øÔÏ $X¯«y˚T‘·‘Y |üsê‘·àq' ˆˆ 20`41
‘·q˝Àì (πøe\+) ˇø£ÿ n+X¯‘√ düø\£ »>∑‘T· qÔ T yê´|æ+∫ Á|üø±•+|ü
e≥;»eTTq+<äT Ä eèø£åeTTjÓTTø£ÿ Ä≈£î\T |üPe⁄\T m˝≤
#˚jT· T#·Tqï~. nDÏ–eTDÏ– e⁄HêïjÓ÷ n˝≤π> á uÛ≤»qdü\ú eTT q+<ä* jÓ÷–jÓTTø£ÿ
nø±s¡' •e ÄU≤´‘√ Vü≤è<äjT· eTH˚ $‘·T˝Ô À düeTdüÔ $X¯«eT÷ nDÏ– e⁄+≥Tqï~.
Vü≤ø±s¡' X¯øÏÔs¡T#·´‘˚ ˆ Ç‹ uÛ≤»qdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
•eX¯øÏÔeTj·T+ ÁãVü≤à uÛ≤»qdü\ú eTT eTT–dæq~.
dæú‘·y˚Tø£eTVü≤+|ü<˚ ˆˆ 20`39 98. n<∏ä n+>±˝Ò|üdüú\yéT
ªnµ nqT nø£så +¡ #˚‘· ª•e⁄&ÉTµ #Ó|Œü ã&çHê&ÉT. ªVü≤+µ nqT nø£så +¡ n+>±˝Ò|üdüú\eTT
#˚‘· <äèø˘`ÁøÏj÷· ‘·àø£yTÓ qÆ ªX¯øµÔÏ #Ó|Œü ã&çq~. Ç˝≤ ªnVü≤+µ nH˚ ˇπø |ü<eä TT ~ø±ÿ˝≤<ä´qe∫Ã¤qïyéT
q+<äT •eX¯øeÔÏ Tj·TyÓTqÆ |üsÁ¡ ãVü≤àeTT dæ‘ú y· TÓ j
Æ T· Tqï~.
∫<ëq+<äeTj·T+ eTVü≤‘Y ˆ
nVü≤+‘ê+ |üs¡e÷+ ÁbÕ|ü´ j·Tdü´ s¡÷|ü$T<ä+ U≤´‘·yéT
•e•ø£ÔeTsT÷+ dæúsêyéT ˆ k˛-+>±˝Ò|ü ÇôVA#·´‘˚ ˆˆ 20`42
ÁãVü≤àuÛÑ÷j·T+>∑‘√ jÓ÷^ ~≈£îÿ`ø±\eTT`<˚X¯eTT\ #˚‘· |ü]∫Ã¤qïeTT (y˚s¡T#˚j·T&ÜìøÏ
$XÊà‘êà Á|ü‹uÛ≤dü‘˚ ˆˆ 20`40 M\T)ø±ìyê&ÉT, (nìï ~≈£îÿ˝À¢, nìï ø±˝≤˝À¢, nìï <˚XÊ\˝À m\¢|ü &É÷
566 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 567
e⁄+&˚yê&ÉT), ∫<ëq+<äeTj·TT&ÉT, eTVü≤‘·sÔ T¡ &ÉT, nsTTq |üs•¡ eÁãVü≤às¡÷|üeTTqT |òüT{≤~wüß |üè<∏ä>∑÷“¤‘·yéT
bı+~q jÓ÷– Çø£ÿ&É ªn+>±˝Ò|⁄ü µ&Éì |æ\Teã&É‘ê&ÉT. (Ç‘·ìøÏ X¯Øs¡eTTq≈£î j·T<∏ëø±X¯+ q _Û<ä´‘˚ ˆ
dü+ã+~Û+∫q m≥Te+{Ï ÁøÏj÷· ø£˝≤|üeTT\ ã+<Û(ä ˝Ò|)ü eTT ñ+&É<Tä .) ‘·<∏√bÕ~Û>∑‘·+ ÁãVü≤à
düeTdüÔ»>∑<ë‘êà-|æ HêHês¡÷|ü+ q _Û<ä´‘˚ ˆˆ 20`45
dü+$Á<ä÷b˛ eTVü‰eT‹' ˆ |òTü ≥, eTsƒê~ ñbÕ<ÛTä \#˚‘· Äø±X¯eTT m˝≤ y˚sT¡ #˚jT· ã&É<√,
*|ü´‘˚ HÓ’e dü+kÕ¬s’' n≥T\H˚ <˚e <ëqe e÷qe⁄\T nqT ñbÕ<ÛTä \#˚‘· ÁãVü≤àeTT nH˚ø£ $<Ûeä TT\T>±
j·T<∏ë <Ûä÷e÷~_Ûs¡ïuÛÑ' ˆˆ 20`43 ø£qã&ÉT#·Tqïq÷ ì»dæ‹ú ˝À m≥Te+{Ï uÛ<Ò eä TTqT ø£*– e⁄+&É<Tä .
‘·qj·T+<ä* bı>∑, y˚T|òüTeTT\ e+{Ï yê{Ï e\q Äø±X¯eTT nqX¯«s¡eTìπs›X¯ýéT
Á|üu≤Û $‘·eTT ø±qfÒº eTVü‰eT‹, düeTdüÁÔ |ü|+ü #·eTTq≈£î Ä‘·àdü«s¡÷|ü⁄&ÉT, j·T<∏ë y√éT Á|üø±X¯‘˚ ˆ
dü+$Á<ä÷|ü⁄&ÉT (∫Á<ä÷|üeTT) nsTTq á jÓ÷– dü+kÕs¡<√wüeTT\ #˚‘·
‘·<∏ë ÁãVü‰à-|æ #Ó’‘·qýéT
(ã+~Û+#·ã&É&TÉ ) Á|üu≤Û $‘·T&ÉT ø±&ÉT.
nÁ‘· yÓ’X‚wæø° ø£˝≤ ˆˆ 20`46
q $~Ûs¡ï ìùw<ÛäX¯Ã Äø±X¯eTT $HêX¯sV¡ ≤æ ‘·eTT>±qT, #·÷|ü⁄≥≈£î M\Tø±ì~>±qT e⁄qïfÒº
q $ø£˝ÀŒ q yêdüHê ˆ ÁãVü≤àeTT ≈£L&Ü #Ó‘’ q· ´s¡÷|üeTT˝À Á|üø±•+#·T#·T+&ÉTqT. nsTT‘˚ Ä ÁãVü≤àeTT
πøe\+ ∫‘·‡«s¡÷|üdü´ <äèø˘`ÁøÏj÷· X¯øÔÏ s¡÷|üyTÓ qÆ ø£fi\¯ ‘√ ≈£L&ÉTø=ì e⁄+&ÉT≥j˚T <ëì yÓ•’ wü´º yÓTÆ
>∑*‘·ÁbÕø£è‘ê‘·àq' ˆˆ 20`44 j·TTqï~.
e÷j· ÷ dü + ã+<Û ä e TT, ø£ s ¡ à Á|ü e è‘· T Ô \ T ˝Ò ì , π ø e\+ q <˚e‘·«+ q e÷qTwüýéT
C≤„qdü«s¡÷|ü⁄&ÉT>±qTqï jÓ÷–øÏ, $<äT´ø£Ô <Ûsä êà#·sD¡ eTT>±ì, ìwü<ø∆ä s£ à¡ \ q ‹s¡´ø£Ô«+ q #êq´<∏ë ˆ
|ü]‘ê´>∑eTT>±ì, ªn~j·÷, Ç~j·÷µ nqï dü+X¯jT· ($ø£\Œ)eTT\T>±ì,
düsê«ø±s¡‘·«e÷U≤´‘·yéT
ø£sà¡ yêdüq\T >±ì e⁄+&Ée⁄.
JeqTàø£Ôdü´ jÓ÷–q' ˆˆ 20`47
568 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 569
JeqTà≈£î&Ô q’Ó jÓ÷–øÏ <˚e‘·«eTT>±ì, eTqTwü´‘·«eTT>±ì, |üXó¯ |üø±å ´~ j·TÁ‘· HêdæÔ _Û<ëjÓ÷>±‘Y
s¡÷|ü‘«· eTT>±ì, m≥Te+{Ï Ç‘·s¡ s¡÷|üeTT\T>±ì ñ+&Ée⁄. nsTT‘˚ n‘·&TÉ nVü≤+ ‘·«$T‹ $ÁuÛÑeT' ˆ
n+<ä]˝ÀqT |ü]|üPs¡yí TÓ qÆ ∫<ëø±X¯s÷¡ |üeTT˝À Á|üø±•dü÷Ô e⁄+{≤&ÉT.
q dü+jÓ÷>√ $jÓ÷>∑X¯Ã
nK+&Édü+$<ëq+<ä` q CÒ„j·TC≤„‘·èø£\ŒHê ˆˆ 20`50
|üs¡ÁãVü≤àdü«s¡÷|æD' ˆ |üsÁ¡ ãVü≤àeTT˝À düe÷qdüeTs¡duü ≤Û eeTT‘√ ◊ø£éTTqT bı+~q
JeqTàø£Ôdü´ BÛs¡dü´ ‘·sT¡ yê‘· nø£ÿ&É m≥Te+{Ï uÛ<Ò uä ≤Û eeTTq≈£î #√≥T e⁄+&É<Tä . H˚qT, ˙eqT
e÷j·÷¬ø’+ø£s¡ýê~˙ ˆˆ 20`48 ÁuÛeÑ T e⁄+&É<Tä . dü+jÓ÷>∑ $jÓ÷>∑eTT\T+&Ée⁄. CÒj „ T· C≤„‘è· ø£\Œq\T ≈£L&Ü
nK+&ÉT&ÉT, C≤„Hêq+<äeTj·TT&ÉT, |üsÁ¡ ãVü≤àdü«s¡÷|ü⁄&ÉT, BÛsT¡ &ÉT e⁄+&Ée⁄.
nsTTq JeqTà≈£îìÔ øÏ e÷j·T ùde≈£îsê*>± eéVü≤]düT+Ô ~. q ã+<Û√ q #· eTTøÏÔX¯Ã
Ç‹ n+>±˝Ò|dü \úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ q <˚yê<ä´_Ûe÷ì‘ê ˆ
n+>±˝Ò|dü \úü eTT eTT–dæq~. q düTK+ HÓ’e <äT'K+ #·
99. n<∏ä dü«|üsê»„düú\yéT HêC≤„q+ C≤„qy˚Te yê ˆˆ 20`51
dü«|üsê»„düú\eTT Ä ◊ø£´dæú‹˝À ã+<ÛäqeTT e⁄+&É<äT. yÓ÷#·qeTT e⁄+&É<äT.
nÁ|üy˚Tj˚T ∫<ëø±πs <˚e‘ê_Ûe÷qeTT e⁄+&É<Tä . düTK<äT'KeTT\T e⁄+&Ée⁄. nC≤„qeTT e⁄+&É<Tä .
C≤„qeTT e⁄+&É<äT.
ÁãVü≤àD´<Ó’«‘·yÓ’uÛÑy˚ ˆ
$©q' øÏ+ qT C≤Hê‹ H√‘·ÿèwüº‘·«+ q V”≤q‘·«yéT
kÕ«‘êàq+ |üs¡y˚Te yê ˆˆ 20`49 H√|ü]cÕºqï #ê|ü´<Ûä' ˆ
|ü]$T‹˝Òì (Á|üe÷DeTT\≈£î n+<äì) ∫Á<ä÷|üyTÓ qÆ |üsÁ¡ ãVü≤àeTT‘√ q |üXÊÃHÓ’ïe |ü⁄s¡‘√
n<Ó«’ ‘·d‹úæ ˝À $©qT&ÉsTTq jÓ÷– ‘·qqT >±ì, Ç‘·sT¡ \qT >±ì, ÁãVü≤àeTTø£Hêï q <ä÷πs øÏ+∫<ä+‘·πs ˆˆ 20`52
y˚sT¡ >± m˝≤ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&ÉT?
570 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 571
n<˚$<Ûeä TT>± ◊ø£´dæ‹ú ˝À ÁX‚w‘ºü «· eTT, V”≤q‘·«eTT nqT dæ‘ú T· \T>±ì, <˚X¯ø±˝≤<äT\#˚ |ü]∫Ã¤qïeTTø±ì, n+‘·{≤ yê´|æ+∫e⁄qï
ô|q’ ÁøÏ+<ä nqT uÛ≤eq\T >±ì, eTT+<äT yÓqTø£\T nqT C≤„qeTT >±ì, C≤„qÁ|üø±X¯eTTqT bı+~q Ä jÓ÷–øÏ, H˚qT, n‘·&TÉ nqT uÛ<Ò Cä ≤„qeTT ˝Òq+<äTq
<ä÷s¡eTT <ä>sZ∑ \¡ qT eéVü‰s¡eTT\T >±ì e⁄+&Ée⁄. BìøÏ ªdü«|üsê»„d\úü µeTì •yê>∑eTXÊÅdE
Ôü \„ T ‘Ó*j·TCÒdHæ ês¡T.
düsê«ø±πs ∫<ëq+<˚ Ç‹ dü«|üsê»„d\úü + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
dü«|üsê»„d\úü eTT eTT–dæq~
dü‘·´s¡÷|æDÏ XÊX¯«‘˚ ˆ
|üsêø±X¯eTj˚T ‘·dæàHé 100. n<∏ä uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdüú\yéT
|üπs ÁãVü≤àDÏ ìs¡à˝Ò ˆˆ 20`53 uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdüú\eTT
@ø°uÛ≤eeTTù|‘êHêyéT ‘·«+‘êVü≤+‘ê$ìs¡TàπøÔ
jÓ÷–Hê+ |üs¡e÷‘·àHêyéT ˆ X¯Sq´ø£˝ÒŒ ∫<ä+ãπs ˆ
|üsê|üs¡|ü]C≤„q @ø°uÛÑ÷‘·dü´ dæ<ä∆dü´
|ü]Vü‰düø£<∏ë ≈£î‘·' ˆˆ 20`54 uÛ≤yêuÛ≤eø£<∏ë ≈£î‘·' ˆˆ 20`56
˙e⁄, H˚qqT uÛÒ<äuÛ≤eeTT ‘=\–b˛sTT, X¯Sq´dü<äèX¯yÓTÆq
düs¡«dü«s¡÷|üeTT, ∫<ëq+<äeTT, dü‘·´dü«s¡÷|üeTT, XÊX¯«‘·eTT,
∫<ëø±X¯eTT‘√ kÕeTs¡d´ü eTTqT (◊ø£éTT) bı+~q dü«|üsê»„d\úü dæ<Tä ì∆ øÏ
|üsêø±X¯s÷¡ |üeTT, ìs¡à\eTT nsTTq Ä |üs•¡ eÁãVü≤àeTT˝À (kÕeTs¡d´ü eTT‘√)
uÛ≤e, nuÛ≤e Á|üd+ü >∑eTT\T e÷Á‘·eTT m˝≤ ø£\T>∑T‘êsTT? (H˚qT nqï
◊ø£úÛ≤eqqT bı+~ |üse¡ ÷‘·àdü«s¡÷|ü⁄˝…’q jÓ÷>∑T\≈£î |üs,¡ n|üs¡ (˙yê&ÉT
|ü]∫Ã¤qï<˚V≤ü uÛ≤eeTT >±ì, Ä‘·à˝Ò<qä T nuÛ≤eeTT>±ì m˝≤ ø£\T>∑T‘êsTT?
Hêyê&ÉT) nqT |ü]C≤„q|ü⁄ |ü]Vü‰kÕdüŒ<äyTÓ qÆ e÷≥\T m˝≤ ekÕÔsTT?
(ø£\T>∑eì ns¡eú TT.)
<˚Xø¯ ±˝≤qe∫Ã¤qï` nVü≤+uÛ≤edü´ X¯Sq´‘ê«‘Y
‘˚CÀs¡÷|üdüe÷ÁX¯j·÷‘Y ˆ nuÛ≤edü´ ‘·<∏ë--‘·àq' ˆ
dü«|üs¡C≤„q$s¡Vü‰‘Y uÛ≤yêuÛ≤e$ìs¡Tàø√Ô
dü«|üsê»„düú\+ $<äT' ˆˆ 20`55 JeqTàø£Ô' Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 20`57
572 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 573
X¯Øs¡yT˚ H˚qqT ªnVü≤+µ uÛ≤eeTT, Ä‘·à ˝Ò<qä T nuÛ≤eeTT, á Á|ürj·Te÷HÍ $<˚´‘˚
s¬ +&É÷ X¯SqéTT\sTTq+<äTq uÛ≤yêuÛ≤eeTT\ qT+&ç eTT≈£î&Ô sÉ TTq jÓ÷– uÛ≤yêuÛ≤yÍ q ≈£îÁ‘·∫‘Y ˆ
JeqTà≈£î&Ô ’Ó Á|üø±•kÕÔ&TÉ .
*+¬>’πø´ dü‹ j·T‘·ÔkÕà‘Y
düTK<äT'U≤~uÛ≤y˚wüß uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdüú\yéT ˆˆ 20`60
HêuÛ≤y√ uÛ≤e @e yê ˆ *+¬>’ø£´s¡÷|üyÓTÆq kÕeTs¡dü´dæú‹ì bı+~q jÓ÷–øÏ mø£ÿ&Ü
$<ä´‘˚ ∫‘·‡«s¡÷|üdü´ uÛ≤yêuÛ≤eeTT\ C≤„qy˚T e⁄+&É<Tä . n+<äTe\qH˚ Bìì uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdü\ú eTì
ìπs¢|üdü´ eTVü‰‘·àq' ˆˆ 20`58 eéVü≤]+#ês¡T. (kÕe÷q´Je⁄\˝À ø£ì|æ+#˚ uÛ≤yêuÛ≤eeTT\ eéVü‰s¡eTT
∫‘Y(#Ó‘’ q· ´)dü«s¡÷|ü⁄&TÉ , ìπs|¢ ⁄ü &TÉ (uÛ<Ò eä TT\T ˝Òìyê&ÉT), eTVü‰‘·Tà&ÉT *+¬>≈’ î£ ´ì˝À e⁄+&Ée⁄).
nsTTq jÓ÷– eTqdüT˝À düTK<äT'UeTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q (H˚qT <äT'œì Ç‹ uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
nqT) uÛ≤eeTT >±ì ˝Ò<ë (H˚qT düTœì ø±<äT nqï) nuÛ≤eeTT >±ì (@B) uÛ≤yêuÛ≤e\j·Tdü\ú eTT eTT–dæq~.
ñ+&É<Tä .
101. n<∏ä C≤„qX¯Sq´düú\yéT
j·TdæàHé CÀ´‹wæ ∫Á<ä÷ù| C≤„qX¯Sq´düú\eTT
<äèX¯´‘˚ HÓ’e øÏ+#·q ˆ |üsê|üs¡düe÷ù|ø£å `
düÁ<ä÷|ü+ yê|ü´düÁ<ä÷|üyéT uÛ≤yêuÛ≤e$y˚#·qyéT ˆ
uÛ≤yêuÛ≤e+ $eTT+#·‘·' ˆˆ 20`59 C≤„q+ ÁãVü≤àDÏ ‘·HêïdæÔ
uÛ≤eeTTqT nuÛ≤eeTTqT s¬ +{Ï˙ e<ä*ô|{Ïqº jÓ÷–øÏ ∫Á<ä÷|üyTÓ qÆ C≤„qX¯Sq´düú\+ $<äT' ˆˆ 20`61
|üs+¡ CÀ´‹˝À düÁ<ä÷|üeTT>±ì, ndüÁ<ä÷|üeTT>±ì @B ø£ì|æ+#·<Tä . (ªñqï~µ |üs¡ eT]j·TT n|üse¡ TT\qT ne\+_+∫ ñ‘·ŒqïeT>∑T uÛ≤e,
nqï uÛ≤eeéVü‰s¡+>±ì, ª˝Ò<Tä µ nqï nuÛ≤e eéVü‰s¡eTT >±ì á jÓ÷–øÏ nuÛ≤eeTT\ $y˚øs£ ÷¡ |üyTÓ qÆ uÛ<Ò Cä ≤„qeTT, |üsÁ¡ ãVü≤àdæ‹ú ì bı+~q á jÓ÷–øÏ
e⁄+&Ée⁄). e⁄+&ÉH˚ e⁄+&É<äT. Ç+<äTøπ Bìì ªC≤„qX¯Sq´dü\ú µeTì nHêïs¡T.
574 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 575
»˝Ò »\$Te q´düÔyéT q |üè<∏ë«´Bì uÛÑ÷‘êì

eVü≤Öï eVæ≤ï]yê]Œ‘·yéT ˆ q Á>∑Vü‰ HÓ’e ‘ês¡ø±' ˆ
|üπs ÁãVü≤àDÏ ©Hê‘êà q <˚yê q eTqTcÕ´X¯Ã
$uÛ≤π>q q <äèX¯´‘˚ˆˆ 20`62 q ‹s¡´+#√ q #ê|üπs ˆˆ 20`65
˙{Ï˝À ˙s¡T ø£*dæq≥Tº, ì|ü˝À ì|ü nDÏ–q≥Tº, |üs¡ÁãVü≤à˝À ‘·dæàHé πøe\∫HêàÁ‘· `
◊ø£ýÓTÆq jÓ÷– |üs¡ÁãVü≤àeTT ø£Hêï y˚s¡T>± ø£qã&É&ÉT. (|üs¡ÁãVü≤ày˚T
dü‘êÔq+<Ó’ø£\ø£åDÒ ˆ
ne⁄‘ê&ÉT).
‘·«+‘êVü≤+‘ê~dü+s¡÷&ÛÉyéT
düsê«‘·àì |üπs ‘·‘˚Ô« $C≤„q+ πøq uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 20`66
uÛÒ<äX¯+ø±$e]®‘˚ ˆ
ì]«ø±s¡eTT (ndæ`Ô C≤j·T‘˚` es¡‘∆ `˚ $|ü]DeT‘˚` n|üøj å° T· ‘˚`
C≤„Á‘ê~eéVü‰s√‘·úyéT $qX¯´‹ nqT Äs¡T$<Ûeä TT\sTTq $ø±s¡eTT\≈£î ˝ÀqTø±ì), ìsêø±s¡eTT,
≈£î‘√ C≤„q+ $uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 20`63 ì‘·éTT, Äø±X¯eTT e˝… m\¢\T ˝Òì, ì]«ø£\ŒyÓTÆq ÁãVü≤àeTT˝À
uÛÒ<äX¯+ø£≈£î neø±X¯eTT ˝Òì, düsê«‘·à nsTTq Ä |üs¡‘·‘·Ô« |ü è ~∏ y ê´~uÛ Ñ ÷ ‘· e TT\T >±ì, dü ÷ sê´~Á>∑ V ü ≤ eTT\T>±ì, n•«Hê´~
$wüjT· eTTq (C≤„‘è· `C≤„q`CÒj
„ T· nqT Á‹|ü⁄{Ï‘√) e⁄‘·ŒqïeT>∑T C≤„qeTTq≈£î qø£Áå ‘·eTT\T>±ì, $cÕí«~ <˚e‘·\T>±ì, eTqTwüß´\T>±ì, |üø»åÏ +‘·Te⁄\T>±ì,
#√f…øÿ£ &É e⁄qï~? (C≤„qeTTq≈£î neø±X¯yT˚ ˝Ò<ìä ns¡eú TT). eT] @yÓ ’ H ê >±ì n$ y˚ s ¡ T y˚ s ¡ T >± ø£ q ã&É e ⁄. n≥Te+{Ï
dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|üeTT, ∫HêàÁ‘·eTT nsTTq øπ e\|üsÁ¡ ãVü≤àdæ‹ú ˝À ‘·«+ (˙e⁄),
ì]«ø±s¡+ ìsêø±s¡yéT nVü≤+ (H˚qT), nqTC≤„qeTT m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+~?
ì‘·´+ d”e÷$e]®‘·yéT ˆ CÒ„j·÷uÛ≤yê~«X‚ùwD
y√éTe‘·Œs¡eT+ ÁãVü≤à X¯Sq´ø£\Œ+ $uÛ≤e´‘˚ ˆ
ì]«ø£\Œ‘·j·÷ dæú‘·yéT ˆˆ 20`64 C≤„‘·èCÒ„j·÷~_Û' X¯SqýéT
X¯Sq´+ C≤„Hê~_Ûs¡TZD…Æ' ˆˆ 20`67
576 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 577
Ä<ëe+‘˚ #· eT<Û˚´ #· dü«Á|üø±X‚ ìs¡T‘·Ôπs ˆ

X¯Sq´+ düs¡«Á‘· düs¡«<ë ˆ @ø°uÛ≤eeTTù|‘·dü´
~«rj˚Tq |ü<ëπsúq ø£<∏ä+ C≤„qdü´ dü+uÛÑe' ˆˆ 20`70
X¯Sq´+ X¯Sq´+ $uÛ≤e´‘˚ ˆˆ 20`68 C≤„Hê~ dü+ø£\ŒeTT\#˚‘· X¯SqýÓTÆq, <Ûäs¡à`ns¡ú` ø±eT`
Ç≥Te+{Ï |üsÁ¡ ãVü≤àeTT˝À ‘Ó*j·Te\dæq eTs=ø£ (CÒj „ T· ) edüTeÔ ⁄ yÓ÷ø£eå TT\qT düsê«s¡kú Õ<ÛHä êX¯SqýÓTqÆ , dü«j·T+Á|üø±X¯s÷¡ |üyTÓ qÆ , ∫Á<ä÷|üyTÓ qÆ ,
˝Òq+<äTq Ç~ C≤„qX¯Sq´dü<èä X¯eTT>±qT+&ÉTqT. n≥T\H˚ C≤„‘è· `C≤„q`CÒj „ ÷· ~ nìï{Ïø° n+‘·eTTq+<äTqï, Ä CÀ´‹]¢+>∑eTT (q+<äT) kÕeTs¡d´ü |üPs¡«ø£yTÓ qÆ
Á‹|ü⁄{Ï eéVü‰s¡eTT ≈£L&Ü X¯Sqý˚T. á |üsÁ¡ ãVü≤àeTT˝À C≤„Hê~>∑TDeTT\T ◊ø£úÛ≤eqqT bı+~q á jÓ÷–øÏ C≤„qyÓT˝≤ dü+uÛ$Ñ düT+Ô ~?
≈£L&Ü X¯SqéTT˝Ò. Ä~èT<Ûä´`n+‘·eTT, nìï#√≥¢qT n~ m|ü&É÷ j·Tdü´ ø±s¡´<äXÊ HêdæÔ
X¯SqéTT>±H˚ e⁄+≥Tqï~. Ä |üsÁ¡ ãVü≤àeTT ‘·|Œü , s¬ +&Ée |ü<ës¡eú TT ˝Òq+<äTq ø±s¡D‘·«eT<∏ë|æ yê ˆ
n~ X¯SqéTT>±H˚ Á|ür‹ ø£\T>∑T#·Tqï~. X‚wü‘·«+ HÓ’e X‚wæ‘·«+
πøe\+ dü∫Ã<ëq+<ä` dü eTTø£Ô' |üs¡ ñ#·´‘˚ ˆˆ 20`71
Á|üø±XÊ<ä«j·T\ø£åDyéT ˆ @ jÓ ÷ –øÏ ø±s¡ ´ ø±s¡ D eTT\ uÛ ≤ eeTT>±ì eT]j· T T
X‚wXü w‚ u” ≤Û eeTT\T>±ì e⁄+&Éy√ n≥Te+{Ï |üsê‘·Œs¡T&ÉsTTq jÓ÷– eTT≈£î&Ô TÉ
X¯Sq´ø£\Œ+ |üsêø±X¯yéT
nì #Ó|Œü ã&É‘ê&ÉT.
|üs¡ÁãVü≤à Á|üø±X¯‘˚ ˆˆ 20`69
@‘êe<äTø±Ô« |üs¡eTÁ|üuÀ<ÛäyéT
øπ e\ dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|üeTT, Á|üø±X¯s÷¡ |üeTT, n<ä«j·T dü«s¡÷|üeTT,
n<Ó’«‘·e÷q+<ä•eÁ|üø±X¯yéT ˆ
|üsêø±X¯s÷¡ |üeTT nsTTq |üsÁ¡ ãVü≤àeTT X¯Sq´s¡÷|üeTT˝ÀH˚ Á|üø±•düT+Ô ~.
<˚yÓ’´ |ü⁄sê uÛ≤wæ‘·MTX¯«πsD
X¯SqĆ≤„Hê~dü+ø£˝ÒŒ
‘·÷w”íeTuÛÑ÷<é<Ûë´q|üs√ >∑DÒ+Á<ä' ˆˆ 20`72
X¯Sq´düsê«s¡úkÕ<ÛäH˚ ˆ
` (Ç+Á<äeÁC≤)
CÀ´‹]¢+π> ∫<ëø±πs
578 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 579
Ç≥T¢ |üPs¡«eTT bÕs¡«r<˚$øÏ |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT ñ|ü<˚•+∫q düeTdüÔy˚<äXÊÁkÕÔ~
n~«rj·TeTT, Äq+<äs÷¡ |üeTT, •eÁ|üø±X¯eTT, |üse¡ TuÀ<Ûsä ÷¡ |üeTT nsTTq eéVü‰s¡<ÛäTs¡+<Ûäs¡ ˆˆ 20`74
(|æ+&Éd\úü eTT‘√ Äs¡+uÛyÑ TÓ Æ C≤„qX¯Sq´dü\ú eTT es¡≈î£ >∑\ Ms¡Xe’Ë ) XÊÅdeÔü TTqT
n>∑düTÔ´q≈£î ñ|ü<˚•+∫ >∑DÒ+Á<äT&ÉsTTq lπsDT≈£î&ÉT eTÚqeTT<ë*Ã Ä˝Àø£e÷Á‘·ìs¡÷∆‘·`
<Ûë´Hêdü≈£Ô∫‘·TÔ&Ó’Hê&ÉT. düs¡«dü+kÕs¡ã+<Ûäq ˆ
Ç‹ C≤„qX¯Sq´düú\+ |ü]düe÷|üÔyéT dü«#·Ã¤+<ä#·]‘√˝≤¢dü
C≤„qX¯Sq´düú\eTT eTT–dæq~. dü«Á|üø±XÊ‘·àe∫Ã¤e ˆˆ 20`75
XÊÅk˛Ô|üdü+Vü‰s¡' ners¡í$T<ä+ XÊÁdüÔyéT
XÊÅk˛Ô|üdü+Vü‰s¡eTT nqe<ä´+ ‘·«<ëqHê‘Y ˆ
n<∏ä •yÓ’ø£´düú\yéT ÁX¯ó‘ê« y˚T yÓ÷<ä‘˚ ∫‘·ÔyéT
•yÓ’ø£´düú\eTT CÀ´‹' |üX‚´ •yê_Û<ÛäyéT ˆˆ 20`76
@eeTTø±Ô« düe÷d”qyéT z πsDTø£ >∑DÒX¯«sê ! ˙e⁄ •ejÓ÷>∑s¡Vü≤düéTTqT #·ø£ÿ>±
m]–qyê&Ée⁄. ˙e⁄ •eC≤„qkÕ>∑s¡T&Ée⁄. düø£\y˚<ä`Ä>∑eT`|ü⁄sêD≤~
•ejÓ÷>∑|üsêj·TDyéT ˆ
XÊÅdeÔü TT\˝À ˙e⁄ n‘·´+‘· Á|üMDT&Ée⁄. øπ e\+ ˙ ø£èbÕ<äèwæ#º ‘˚ H· ˚ Je⁄\
πsDTø£+ ‘·+ düe÷˝Àø£´ dü+kÕs¡ã+<Ûeä TT\qT #Û~˚ +#·T kÕeTs¡´ú eTT ø£\yê&Ée⁄. ˙e⁄ düs«¡ ‘·+Á‘·
ãuÛ≤ùw ÁbÕ+»*s¡Tàì' ˆˆ 20`73 dü«‘·+Á‘·T&Ée⁄. dü«j·T+Á|üø±X¯s÷¡ |ü⁄&q’Ó •e⁄&˚ ˙yÓj ’ T· THêïe⁄. |üse¡ T|ü$Á‘·yTÓ qÆ
á $<Û ä + >± ñ|ü < ˚ • +∫ eTÚqeTTqT<ë*Ãq •ejÓ ÷ >∑ (@ø√‘·sÔ X¡ ‘¯ d· ˝úü ≤‘·àø£yTÓ qÆ ) á XÊÅdeÔü TT ˙ eTTKø£eT\eTT qT+&ç yÓ\Te&çq~.
|üsêj·TDT&Ó’q lπsDTø£>∑DÒX¯«s¡Tì #·÷dæ, n+»*ã<äT∆&Ó’ n>∑düTÔ´&ç˝≤ Bìì Ä\øÏ+∫ Hê ∫‘·ÔeTT Äq+<äeTT‘√ ì+&çb˛sTTq~. H˚qT
#Ó|Œü kÕ>±&ÉT. •e⁄&ÉqTCÀ´‹ì #·÷#·T#·THêïqT.
•ejÓ÷>∑$X‚wü»„ n<ä´ y˚T dü|òü\+ »qà
•eC≤„qeTôVA<ä<Û˚ ˆ >∑‘√ y˚T ∫‘·Ô$ÁuÛÑeT' ˆ
580 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 581
dü+C≤‘ê bÕX¯$∫Ã¤‹Ô' •yê<Ó«’ ‘·|sü e¡ TT düs«¡ ÁX‚we˜ü TT nsTTq á XÊÅdeÔü TTqT Ä\øÏ+#·T neø±X¯eTT
‘·bÕ+dæ |òü*‘êì #· ˆˆ 20`77 Hê≈£î <ä≈î£ ÿ≥ Hê |ü$Á‘·‘|· 'ü |ò\ü eTì qeTTà‘·THêïqT. H˚qT #˚dqæ ‘·|'ü |ò\ü eTT
e\qqT, •e⁄ì nqTÁ>∑Vü≤eTT e\qqT MT ñ|ü<˚X¯eTT‘√ qqTï ø£è‘ês¡Túì
Ç<ë˙y˚Te y˚T C≤‘·yéT #˚jT· T≥≈£î eTVü‰eTVæ≤e÷ì«‘·T˝…q’ MTs¡T Çø£ÿ&çøÏ @‘Ó+∫Hês¡T (nì n>∑dTü ´Ô \
eTTìsêCÀ‘·ÔyÓ÷‘·ÔeTyéT ˆ yês¡T l πsDTø£ uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\qT düTÔ‹+#ês¡T).
Ç‘·' |üs¡+ eTj·÷ HêdæÔ Ç‹ düTÔe+‘·+ $qj·÷‘Y
dü<äèXÀ uÛÑTeqÁ‘·j˚T ˆˆ 20`78 n>∑düÔ´+ eTTì|ü⁄+>∑eyéT ˆ
XÊÁdüÔ+ ‘·e eTTUÀBZs¡íyéT Ä˝Àø£´ ø£s¡TD≤<äècÕº´
•yê<Ó’«‘·|üs¡+ |üs¡yéT ˆ ãuÛ≤ùw dü >∑DÒX¯«s¡' ˆˆ 20`81
e÷+ $Hê ø£dü´ ˝Àπøwüß n>∑düÔ´ eTTìXÊs¡÷›\
ÁXÀ‘·TeTdæÔ ‘·|ü' X¯óuÛÑyéT ˆˆ 20`79 ‘·|ü'dæ<ä∆eTH√s¡<∏ä ˆ
‘·|ükÕ+ |ü]bÕπøq ‘ê«+ $Hê •eXÊÁdüÔdü´
X¯+ø£s¡dü´ Á|ükÕ<ä‘·' ˆ ø£' ÁXÀ‘·TeT~Ûø±s¡yêHé ˆˆ 20`82
Ä>∑‘·düÔ«+ eTVü‰uÛ≤>∑ bÕÁ‘·+ •eÁ|ükÕ<ädü´
e÷+ ø£è‘ês¡úsTT‘·T+ –sê ˆˆ 20`80 uÛÑyêH˚ø√ q #ê|üs¡' ˆ
z >∑DÒ+Á<äT&Ü! H˚{ÏøÏ Hê»qàeTT dü|òü\yÓTÆq~. Hê eTqdüT˝Àì Ç‹ ì•Ã‘·´ ø£~∏‘·yéT
dü+X¯j·TÁuÛ≤+‘·T\T ‘=\–b˛sTTq$. Hê bÕ|üeTT\T $#˚Ã¤<äeTT˝…’q$. Hê eTj·÷ ‘˚ ‘·+Á‘·MT<äèX¯yéT ˆˆ 20`83
‘·|üdüT‡ |òü*+∫~. düs√«‘·ÔeTT&Ó’q eTT˙+Á<äT&ÉqT Á|üU≤´‹ Ç|ü&˚ Hê≈£î
\_Û+∫q~. Á‹uÛÑTeqeTT\˝À Hê e+{Ï (n<äèwüºe+‘·T&ÉT) yê&ÉT mes¡÷ kÕú|ü´‘ê+ düs¡«˝Àπøwüß
e⁄+&És¡T. m+<äTe\qq>± MT eTTU≤s¡$+<äeTT qT+&ç yÓ\Te&çq ‘·+Á‘·y˚T‘·‘Y ‘·«j·÷ eTTH˚ ˆ
582 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ $+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 583
á<äèX¯+ •euÀ<Ûädü´ Á|ües¡Ôj·T •yê<Ó’«‘·yéT

kÕ<Ûäq+ HêdæÔ ≈£îÁ‘·∫‘Y ˆˆ 20`84 ‘·«eT|æ C≤„qMT<äèX¯yéT ˆˆ 20`88
s¡Vü≤düý˚T‘·‘Y düs¡«»„' Ç˝≤ $qj·T|üPs¡«ø£eTT>± düT‹Ô +∫q eTTì|ü⁄+>∑e⁄&Óq’ n>∑dTü ´Ô ì
düsê«qTÁ>±Vü≤ø£' •e' ˆ #·÷∫ ‘·q ø±s¡TD´<äèwæ‘º √ lπsDTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T*˝≤ #Ó|Œü kÕ>±s¡T. eTTìÁX‚wßü &˜ Ü!
nyêB‘Y düs¡«˝Àø±HêyéT ‘·|dü Tü ‡‘√ eTH√s¡<eä∏ TT\qT dæ~+∆ |ü#d˚ Tü ≈£îqï z n>∑d´Ôü eTVü≤Ø¸! á •yê<Ó«’ ‘·
XÊÅdeÔü TTqT Ä\øÏ+#·T jÓ÷>∑´‘· ˙≈£î<ä|Œü y˚s¬ e]≈£îqï~? uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq
dæ<ä∆j˚T bÕs¡«r|ü‹' ˆˆ 20`85
•eÁ|ükÕ<äÁbÕ|æøÔ Ï ˙y=ø£ÿ&Éy˚ ns¡TΩ&eÉ ⁄, y˚s¬ es¡÷ ø±s¡T nì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îqï
‘·~<ä+ •edæ<ë∆+‘· ‘·s¡Tyê‘·H˚ á Ms¡XË’edæ<ë∆+‘·XÊÅdüÔeTTqT ˙≈£î ñ|ü<˚•+∫‹ì. •e⁄ì
kÕsêD≤eTT‘·ÔyÓ÷‘·ÔeTyéT ˆ j·T<ës¡dú «ü s¡÷|üeTTqT ‘Ó\TdüTø=qT≥≈£î á ‘·+Á‘·d<æ ë∆+‘·eTT ‘·|Œü eTs√
y˚<äy˚<ë+‘·düs¡«dü«yéT e÷s¡eZ TT ˝Ò<Tä . n+<äTe\¢ z eTVü≤Ø¸! ˙e⁄ ≈£L&Ü á ‘·+Á‘·eTTqT ˝Àø£eT+‘·{≤
$<ë´#ês¡Á|ües¡Ôø£yéT ˆˆ 20`86 Á|ükÕs¡eTT #˚jT· TeTT. ˝Àø£eTT q+<ä* düeTdüÔ Je⁄\ ø£˝≤´Ddæ~∆ ø=s¡≈î£
düs«¡ E„&TÉ , düsê«qTÁ>∑V≤ü düeTs¡T&ú TÉ , bÕs¡«r|ü‹ nsTTq •e⁄&ÉT s¡V≤ü düýÓTqÆ
Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡Á>±Vü≤ýéT
á dæ<ë∆+‘·XÊÅdeÔü TTqT ñ|ü<•˚ +∫Hê&ÉT. •e⁄&ÉT|ü<•˚ +∫q á XÊÅdeÔü TT
•yê<Ó’«‘·Á|üø±X¯ø£yéT ˆ XË’e dæ<ë∆+‘· kÕs¡uÛÑ÷‘·yÓTÆq~. düs√«‘·ÿèwüºyÓTÆq~. Ç~ y˚<√|üìwü‘·TÔ\
|üØøÏå‘˚uÛÀ´ <ë‘·eýéT kÕs¡s÷¡ |üeTT, düs«¡ dü«eTT nsTTj·TTqï~. n˝≤π> C≤„qeTTqT Ä#ês¡eTTqT
•ùwúÛÀ´ Hêq´<∏ë ø£«∫‘Y ˆˆ 20`87 s¬ +&ç+{Ï˙ uÀ~Û+#·T#·Tqï~. Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡T\ #˚‘· n<Ûä´j·Tq jÓ÷>∑éTT,
@‘·Á#·Ã¤eDe÷Á‘˚D •yê<Ó«’ ‘·d<æ ë∆+‘·Á|ü‹bÕ<äøe£ TT nsTTq á XÊÅdeÔü TTqT |üØø£#å j
˚ T· ã&çq •wüß´\≈£î
düπs«cÕ+ bÕ|üdü+ø£åj·T' ˆ e÷Á‘·y˚T uÀ~Û+#·e˝…qT. Ç‘·s¡T\≈£î (|üØøÏå+#·ì<˚) uÀ~Û+#·sê<äT. á
•yê<Ó’«‘·dæ<ë∆+‘·eTTqT $qï+‘·e÷Á‘·eTTqH˚ Je⁄\+<ä] bÕ|üeTT\T
ners¡í+ eTj·÷ uÛÑ÷eTÚ
‘=\–b˛e⁄qT. á XÊÅdeÔü TTqT uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq Á|üe]Ô+|ü #˚jT· T≥πø H˚qT
XÊÁdüÔkÕ´dü´ Á|üeè‘·Ôj˚T ˆ
ne‘·]+∫HêqT. z n>∑düTÔ´&Ü! ˙e⁄ ≈£L&Ü á •yê<Ó’«‘·C≤„qeTTqT @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä'
˝Àø£eT+‘·{≤ Á|ü#ês¡eTT #˚jT· eTT.
Çs¡Te~ jÓTTø£{e |ü]#˚Ã¤<äeTT
Ç‹ •yÓø’ ´£ dü\ú + |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ
$;ÛwüD≤;ÛwüºÁ|ü<ëqyéT
•yÓø’ ´£ dü\ú eTT eTT–dæq~.
$;ÛwüD≤;ÛwüºÁ|ü<ëqeTT
z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹ (55 XÀ¢ø£eTT\T)
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚
Ç‘·T´ø±Ô« |üX¯´‘·düÔdü´
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ ◊ø£´dü˝ú ≤+‘·s‘Z¡ · qe$<Û*ä +>∑d\úü Á|üd+ü >√HêeT |ü⁄s¡kÕÔ<˚e πsDTø£' ˆ
$+X¯‹‘·eT' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ n+‘·s¡›<Û˚ eTVü‰<˚eyéT
∫+‘·j·Tqï+‘·sê‘·àHê ˆˆ 21`1
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹.
á $<ÛäeTT>± n>∑düÔéTVü≤]¸øÏ XÊÅk˛Ô|ü<˚X¯eTTqTq #˚dæq
lπsDT≈£î\T ‘·q n+‘·s¡+>∑eTTq eTVü‰<˚e⁄ì düà]+#·T#·÷ n+<äs÷¡
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT #·÷#·T#·T+&É>H∑ ˚ n+‘·sê∆qyÓTHÆ ês¡T.
nsTTq l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À ◊ø£´düú˝≤+‘·s¡Z‘· qe$<Ûä*+>∑düú\ n+‘·]Ω‘˚ ‘·<ë ‘·dæàHé
Á|üdü+>∑eTqT Çs¡Te<äe |ü]#˚Ã¤<äeTT eTT–dæq~. eTTìsêX¯Ãs¡´dü+≈£î\' ˆ
‘·#êÃ¤ÁdüÔÁ|üeD√ uÛÑ÷‘ê«
Y
düeTe]Ô‘· dü+j·TMT ˆˆ 21`2
Ç˝≤ l sπ DTø£ >∑DXÒ «¯ s¡T&ÉT n+‘·sê∆qeTTø±>± dü+j·T$T nsTTq
n>∑d´Ôü eTTì ÄX¯´s¡éTT‘√ ≈£L&ÉT≈£îqïyê&Ó,’ >∑DXÒ «¯ s¡Tì#˚ ñ|ü<•˚ +#·ã&çq
XÊÁdüeÔ TTjÓTTø£ÿ nqTcÕ˜qeTTq+<äT Ädüø>ÔÏ \∑ yê&ÉjTÓ ´qT.
586 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 587
j·T Ç<ä+ •edæ<ë∆+‘·yéT düø˝£ ≤>∑eT$XÊs¡<Tä &ÉT, eTVü≤˙j·TT&ÉT nsTTq lπsDT≈£î\yê]

Ms¡XË’eeT‘·+ |üs¡yéT ˆ sêø£qT >∑eTì+∫q $;ÛwDü T&ÉT yê]ì ‘·q n+‘·'|ü⁄se¡ TT˝ÀìøÏ ÄVü‰«ì+∫
X¯èD√‹ X¯ó<ä∆eTqkÕ rdüTø=ìyÓfi≤fl&TÉ .
dü j·÷‹ |üs¡e÷+ >∑‹yéT ˆˆ 21`3 uÛÑÁ<ëdüH˚ ìCÒ s¡y˚T´
düs√´‘·ÿwüyº TÓ qÆ Ms¡Xe’Ë eT‘·eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q á •edæ<ë∆+‘· ìy˚X¯´ >∑DHêj·Tø£yéT ˆ
XÊÁdüeÔ TTqT mes¡T |ü]X¯ó<äy∆ TÓ qÆ eTqdüT‘√ n<Û´ä j·TqeTT #˚jT· T<äTs√yês¡T ns¡È´bÕ<ë´~_Û' dü¬s’«'
|üsy¡ ÷Ó qï‘·>‹∑ ì (*+>±+>∑ kÕeTs¡d´ü eTTqT) bı+<Ó<sä T¡ . ñ|ü#ê¬s’s¡|üP»j·T‘Y ˆˆ 21`6
dü«#·Ã¤+<ë#ês¡s¡dæø£' düT+<äse¡ TT eT+>∑fie¯ Tj·TeTT nsTTq ‘·q dæ+Vü‰düqeTTô|’
ùd«#êÃ¤ì]à‘·$Á>∑Vü≤' ˆ ≈£ L s¡ T Ã+&É C Ò d æ ns¡ È ´ bÕ<ë´<ä T \‘√qT Ç‘· s ¡ d ü e Tdü Ô e TT˝… ’ q
ÄdükÕ<ä |ü⁄Ø+ \+ø±yéT ñ|ü#ês¡eTT\‘√qT $;ÛwDü T&ÉT Ä >∑DÁX‚wßü ì˜ |üPõ+∫Hê&ÉT.
πsDTø√ >∑DHêj·Tø£' ˆˆ 21`4 |üPõ‘˚q Á|üdüH˚ïq
‘·q Ç#êÃ¤qTkÕs¡eTT Äø±s¡eTT\qT <ë\Ã>∑*–qyê&ÉT, ùd«#·Ã>¤ ± πsDTπøq ìs¡÷|æ‘·' ˆ
dü+#·]+#·T≥øÏwüº|ü&ÉTyê&ÉT nsTTq >∑DeTT\ø£~ÛHêj·T≈£î&Ó’q l ìwükÕ<ä ‘·<äuÛ≤´ùd
sπ DT≈£î\yês¡T \+ø±q>∑s¡eTTqT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. dü ìC≤düqe÷Á•‘·' ˆˆ 21`7
‘·e÷>∑‘·+ eTVü‰uÛ≤>∑yéT |üP»\‘√ Á|üdüqTï&Ó’q l πsDT≈£î\yê] Ä<˚XÊqTkÕs¡eTT
düsê«>∑eT$XÊs¡<äyéT ˆ $;ÛwDü T&ÉT düMT|üeTTq+<äTqï ‘·q ÄdüqeTT q\+ø£]+#ÓqT.
$;ÛwüD' düe÷˝Àø£´ ÄuuÛ≤ùw >∑DÒ+Á<ä+ ‘·yéT
π>Vü≤+ ÁbÕy˚X¯j·Tìï»yéT ˆˆ 21`5 ø£è‘ê+»*]«;ÛwüD' ˆ
588 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 589
e÷qTcÕø±s¡dü+|üqïyéT eT‘·‡yÓ÷ HêdæÔ ˝Àπøwüß

kÕøå±∫Ã¤e$Tyê|üs¡yéT ˆˆ 21`8 uÛ≤>±´‹X¯j·Te‘·Ôj·÷ ˆ
e÷qyêø±s¡eTTq @‘Ó+∫q kÕøå±‘·TÔ n|üs¡•e⁄ìe˝… j·Tdü´ π>Vü≤+ dü«j·T+ ÁbÕb˛Ô
Á|üø±•+#·T#·Tqï lπsDTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T\‘√ $;ÛwDü T&ÉT #˚‘T· \T CÀ&ç+∫ Ç˝≤ uÛÑyêHé kÕøå±qàùV≤X¯«s¡' ˆˆ 21`11
$qï$+#·Tø=HÓqT. kÕøå±‘·TÔ eTùV≤X¯«s¡T˝…q’ MTs¡T dü«j·TeTT>± Hêsê» ÁbÕkÕ<äeTTq≈£î
πsDTø£ ‘·«+ >∑D≤BÛX¯ <äjT· #˚dqæ +<äTq Hê‘√ düe÷qyÓTqÆ uÛ≤>∑é+‘·T\T á ˝Àø£eTT˝À mes¡÷
•eC≤„q|üsêj·TD ˆ e⁄+&ÉsT¡ .
ners¡í+ eTV”≤y˚THêyéT ø£è‘êsêú y˚T |ü⁄Ø ùV≤ćÕ
Ç‹ düeT´ø˘ ÁX¯ó‘·+ eTj·÷ ˆˆ 21`9 ø£è‘ês√ú sêø£åkÕq«j·T' ˆ
•eC≤„q|üsêj·TDT˝…’q lπsDTø£ >∑D≤BÛX¯ó˝≤sê! MTs¡T J$‘·+ #· ø£è‘ês¡ú+ y˚T
uÛ÷Ñ ˝Àø£eTTq+<äT ne‘·]+∫q≥Tº>± Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. j·Tdü´ ‘·«+ <äèwæº>√#·s¡' ˆˆ 21`12
eT<ë“¤>∑´>ös¡yê<ä<ä´ MTs¡T e÷ <äèwæ>º √#·sT¡ \sTTq+<äTq (e÷≈£î <äsÙ¡ qjÓ÷>∑T´
düe÷j·÷düÔ«+ |ü⁄Ø$Te÷yéT ˆ \sTTq+<äTq) á Hê q>∑se¡ TT ø£è‘ês¡y∆ TÓ qÆ ~. Hê sêø£då eü +X¯eTT <Ûqä ýÓTqÆ ~.
Hê JeqeTT dü|\üò yÓTqÆ ~.
ø£<∏ä+ uÛ≤>∑´$V”≤HêHêyéT
düT\uÛ≤' düT´s¡“¤yê<äèXÊ' ˆˆ 21`10 Ç‹ ÁãTyêD+ ø£˝≤´DyéT
Ç|ü⁄&ÉT Hê kÂuÛ≤>∑´$X‚weü TTe\q MTs¡T á q>∑se¡ TTq≈£î sêø£åùd+Á<ä+ >∑DÒX¯«s¡' ˆ
@‘Ó+∫Hês¡T. MT e+{Ï eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T uÛ≤>∑´V”≤qT˝…q’ kÕe÷q´ »Hêe[øÏ ãuÛ≤ùw düdæà‘√ yêD°yéT
düT\uÛÑeTT>± m≥T¢ \_Û+‘·Ts¡T? $XÀ«˝≤¢düø£Ø+ X¯óuÛ≤yéT ˆˆ 21`13
590 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 591
á $<Ûeä TT>± |ü*øÏq eT+>∑fie¯ Tj·TT&ÉT sêø£ùå d+Á<äT&ÉT nsTTq Áe»Hé ¬ø’˝≤düeT#·\yéT
$;ÛwDü Tì >∑T]+∫ lπsDTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T\T $X¯«eTTqø£+‘·{øÏ ° Äq+<äeTTqT ‘·«<ä+‹ø£eTTbÕ>∑‘·' ˆˆ 21`16
ø£\T>∑Cj
Ò T· T ∫s¡Tq>∑Te⁄‘√ Ç˝≤ #Ó|Œü kÕ>±s¡T. ø¬ ˝’ ≤dü|sü «¡ ‘·eTTq≈£î yÓfió¯ ‘·Tqï H˚qT ˙ <Ûsä à¡ dü+|ü<qä T >∑T]+∫
$;ÛwüD eTVü‰uÛ≤>∑ $ì ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· &ÉH’Ó ˙ e<ä≈› î£ e∫ÃHêqT.
C≤H˚ ‘ê«+ <Ûäs¡àø√$<äyéT ˆ Á|”‘√-dæà ‘·e #ê]Á‘Ó’'
‘ê«+ $Hê ø£dü´ ˝Àπøwüß XÀuÛÑHÓ’s√¢ø£$ÁX¯ó‘Ó’' ˆ
C≤j·T‘˚ uÛÑøÏÔØ<äèo ˆˆ 21`14 <ëkÕ´$T ‘˚ es¡+ kÕøå±‘Y
eTVü‰uÛ≤>∑´XÊ* nsTTq $;ÛwüDT&Ü! ˙e⁄ <Ûäs¡àø√$<äT&Éeì ÁbÕs¡új·Tdü« j·T<∏˚|æ‡‘·yéT ˆˆ 21`17
H˚qT ms¡T>∑T<äTqT. ˙˝À ‘·|üŒ, á ˝Àø£eTTq Ç≥Te+{Ï uÛÑøÏÔ »>∑Á‘·Œdæ<ä›eTT, eT+>∑fi¯ø£s¡eTT nsTTq ˙ q&Ée&çø£#˚‘·
y˚¬se]j·T+<äT+&ÉTqT? ñ‘·eÔ TyÓTqÆ Ä#·sD¡ #˚‘q· T H˚qT dü+‘·Twüß&º HÉ H’Ó êqT. ˙øÏwyºü TÓ qÆ es¡eTTqT
düeTdüÔXÊÁdüÔkÕs¡»„yéT j·T<Û˚#·Ã¤>± ø√s¡Tø=eTTà. <ëìì ˙≈£î Á|ükÕ~+#Ó<qä T.
düs¡«<Ûäs¡à|üsêj·TDyéT ˆ Ç‹ Á|ükÕ<ädüTeTTUÒ
n<Ûë´‘·à$<ë´ìs¡‘·yéT uÛ≤wüe÷DÒ >∑DÒX¯«πs ˆ
ÄVüQkÕÔ«+ sêø£åùdX¯«s¡ ˆˆ 21`15 Á|üDeT´ |üs¡j·÷ Á|”‘ê´
z sêø£ùå dX¯«s¡T&Óq’ $;ÛwDü T&Ü! ˙e⁄ düs«¡ XÊÁdükÔ Õs¡eTT\qT yê´»Vü‰s¡ $;ÛwüD' ˆˆ 21`18
‘Ó\TdüT≈£îqïyê&çeì, düs«¡ <Ûsä à¡ |üsêj·TDT&Éeì, Ä<Ûë´‘·à$<ä´j·T+<äT
Ç˝≤ Á|üdqü ïe<äqeTT‘√ lπsDTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T\T |ü\Tø£>± $;ÛwDü T&ÉT
ìwüø˜ *£ –qyê&Éeì ˝À≈£î\+<äs÷¡ #Ó|⁄ü Œ#·THêïs¡T.
n‘·´+‘·Áù|eT‘√ qeTdüÿ]+∫ Ç˝≤ #Ó|Œü kÕ>±&ÉT.
‘·«Bj·T<Ûäs¡àdü+|ü‹ÔyéT
Ä>∑e÷qTÁ>∑Vü‰<˚e
ÁX¯ó‘ê«-Vü≤+ $dæà‘êX¯j·T' ˆ
uÛÑe‘·' •ejÓ÷–q' ˆ
592 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 593
<äTs¡¢uÛ≤' düs¡«˝Àø±HêyéT j·Tdü´ Á|ü‘ê|üeT‘·T\yéT

düeT|ü<ä´+‘· dü+|ü<ä' ˆˆ 21`19 k˛&ÛÉTeTø£å‘·X¯ø£Ôj·T' ˆ
z >∑DÁX‚wßü &˜ Ü! •ejÓ÷>∑T˝…q’ MT Ä>∑eTqs¡÷|üyTÓ qÆ nqTÁ>∑V≤ü eTT Ç+Á<ë<äj·T' düTsê' düπs«
e\qH˚ düeTdü˝Ô À≈£î\≈£î <äTs¡u¢ eÑÛ TT˝…q’ dü+|ü<\ä T \_Û+#·T#·Tqï$. sê»´\øå±à´ $jÓ÷õ‘ê' ˆˆ 21`22
‘·<∏ë|æ ÁbÕs¡ú˙j·T+ y˚T ndüe÷qyÓTqÆ n‘·ì |üsêÁø£eTeTT HÓ<Tä s=ÿqT≥˝À ndüeTs¡T\∆ sTTq
øÏ+∫<ädæÔ >∑DÒX¯«s¡ ˆ Ç+Á<ë~ düeTdü<Ô e˚ ‘·\T ‘·eT sêC´\≈£îå à\qT bı>=≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
düTø£è‘˚ |ü]|üπø« Væ≤ dü ‘·T ø±\eX‚HÓ’e
dü«j·T+ dæ<ä∆´‹ yê+∫Û‘·yéT ˆˆ 21`20 dü«#·]Á‘·$|üs¡´j·÷‘Y ˆ
z >∑DXÒ «¯ s¡T&Ü! nsTTqq÷ H˚qT ø√s¡Tø=qe\dæq~ ø=+‘·e⁄qï~. s¡DÒ $wüí«e‘êπsD
düTø£è‘·eTT(|ü⁄DéTT) |ü]|üø«£ eTsTTq|ü⁄&TÉ Äù|øÏ+å ∫q ø√]ø£\T ‘·eT≈£î‘êy˚T sêy˚TD ìVü≤‘√-uÛÑe‘Y ˆˆ 21`23
dæ~+∆ #·TqT.
n≥Te+{Ï sêeDT&ÉT ‘·q ø±\eX¯eTT#˚‘q· T, $|üsê´düyTÓ qÆ
sêeD√ Væ≤ eTeT ÁuÛ≤‘ê #·]Á‘· e\qqT j·TT<ä∆uÛÑ÷$T˝À $wüßíe⁄ ne‘ês¡yÓTÆq sêeTTì#˚‘·
e÷ùV≤X¯«s¡•U≤eTDÏ' ˆ #·+|üã&çHê&ÉT.
n<äèwüºX¯Á‘·Tdü+u≤<ÛäyéT
X¯XÊdü Væ≤ »>∑Á‘·Ôj·TyéT ˆˆ 21`21 dü ‘·T sêeTX¯sê$<ä∆'
ø£+sƒ¡düâ*‘·J$‘·' ˆ
Hê k˛<äs¡T&Ó’q sêeDT&ÉT e÷ùV≤X¯«s¡Tì uÛÑø£Ô•s√eTDÏ>±
e⁄+&˚yê&ÉT. m≥Te+{Ï X¯Á‘·Tu≤<Ûä˝Ò≈£î+&Ü á eTT˝À¢ø£eTT\qT ne•wüº+ düe÷˝Àø£´
XÊdæ+∫Hê&ÉT. e÷eTyêB‘Y düT<äT'œ‘·' ˆˆ 21`24
594 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 595
j·TT<äs∆ +¡ >∑eTT˝À sêeTu≤DeTTq≈£î >∑T]jÓTÆ , ø=qeP|æ]‘√qTqï Ç‹ dü+ø£*Œ‘·+ |üPs¡«yéT
sêeDT&ÉT sêø£då eü +X¯eTT˝À $T–*e⁄qï qqTï #·÷dæ n‘·´+‘· <äT'KeTT‘√ eTj·÷ ‘·<äe•wü´‘˚ ˆˆ 21`27
Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT ` á ˝+ø±q>∑ s ¡ e TT˝À ‘=$Tà~ø√≥¢ •e*+>∑ e TT\qT
$;ÛwüD $X‚wü»„ Á|ü‹wæ+˜ #·e˝…qì ˇø£|ü &ÉT H˚qT dü+ø£*Œ+∫‹ì. n~ (|üP]Ô>± HÓsy¡ s˚ ø¡ )£
eTVü‰ãT<˚∆ düT<Ûë]àø£ ˆ ø=+‘· $T–*e⁄qï~.
ne•c˛º-dæ e+X¯dü´ ø√{Ïwü{ÿ+ ‘·T *+>±HêyéT
s¡ø£åkÕ+ uÛ≤>∑´>ös¡yê‘Y ˆˆ 21`25 eTj·÷ kÕ<ÛäT Á|ü‹wæ˜‘·yéT ˆ
ø√{ÏÁ‘·j·T+ ‘·T *+>±HêyéT
z $;ÛwüD≤! ˙e⁄ <Ûäs¡à‘·‘·Œs¡T&Ée⁄, ãT~∆eT+‘·T&Ée⁄,
$y˚øe£ +‘·T&Ée⁄! sêø£då ü e+X¯eTT #˚dTü ≈£îqï kÂuÛ≤>∑éTTe\q ˙y=ø£ÿ&çy˚ kÕú|˙ü j·TeT‘·d«Ôü j·÷ˆˆ 21`28
Hê dü+ø£˝≤ŒqTkÕs¡eTT Äs¡T ø√≥¢*+>∑eTT\qT H˚qT #·øÿ£ >±
J$+∫e⁄Hêïe⁄.
Á|ü‹wæ+˜ #·>*∑ –‹ì. eT÷&ÉTø√≥¢*+>∑eTT\ Á|ü‹cÕ˜|qü eTT $T–*e⁄qï~.
ej·TeTC≤„qdü+|üHêï n+<äTe\q Ä (eT÷&ÉTø√≥¢ *+>∑eTT\ Á|ü‹cÕ˜|qü )ø±s¡éTTqT ˙e⁄
eTVü≤‘·T‡ Á<√Vü≤ø±]D' ˆ HÓsy¡ s˚ Ã¡ e˝…qT.
á<äèo+ ‘·T >∑‹+ ÁbÕbÕÔ Ç‹ ‘·dü´ e#·' ÁX¯ó‘ê«
<äTdüÔsê Væ≤ $~Ûdæú‹' ˆˆ 21`26 BqãT<˚∆s¡à]wü´‘·' ˆ
nC≤„qT\eTsTTq y˚TeTT eTVü‰‘·Tà\≈£î Á<√Vü≤eTT #˚dæ Ç≥Te+{Ï ‘·<∏ë kÕ<ÛäT ø£s√MT‹
<äTs¡‹Z ì bı+~HêeTT. $~Û$<ÛëqeTTqT <ë≥T≥ø£wüºeTT ø£<ë! Á|ü‹C≤„‘·+ eTj·÷ ‘·<∏ë ˆˆ 21`29
qeø£+ *+>∑ø√{°HêyéT Ç˝≤ eTs¡DdüeTj·TeTT˝À BqãT~∆‘√ |ü*øÏq Hê k˛<äsT¡ ì
Á|ü‹cÕ˜|ü´$TVü≤ düú˝Ò ˆ e÷≥\qT $ì ªk˛<äsê! ˙ dü+ø£\ŒeTTqT ‘·|Œü ø£ HÓsy¡ s¬˚ Ã<äµqì Hê#˚
Á|ü‹»„ #˚jT· ã&çq~.
596 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 597
j·TT>∑|ü∫Ã¤e*+>±HêyéT n+<äTe\q MTs¡T Ä#ês¡úÛ≤eeTTqT d”«ø£]+∫ Hê ÇcÕ˜s¡úeTTqT

ø√{ÏÁ‘·j·TeTqT‘·ÔeTyéT ˆ HÓsy¡ s˚ Ã¡ >∑\s¡T.
Á|ü‹cÕ˜|ü´+ j·T<∏ëXÊÁdüÔyéT ‘·ùd´‹ e#·q+ ÁX¯ó‘ê«
Ç‹ y˚T ìX¯ÃjÓ÷-uÛÑe‘Y ˆˆ 21`30 sêø£åùd+Á<ädü´ BÛeT‘·' ˆ
ÁX‚wü˜eTT˝…’q eT÷&ÉTø√{Ï•e*+>∑eTT\qT @ø£ø±\eTTq ‘·<∏˚‹ Á|ü‹X¯óÁXÊe
XÊÁdü$Ô ~ÛqqTdü]+∫ Á|ü‹wæ+˜ |ü#j
˚ T· e˝…qì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïqT. düs¡«CÀ„ >∑DHêj·Tø£' ˆˆ 21`33
*+>∑ø√{ÏÁ‘·j·Tùd´Vü≤ BÛeT+‘·T&ÉT sêø£ùå d+Á<äT&ÉT nsTTq $;ÛwDü Tì á e÷≥\qT
j·TT>∑|ü‘Y kÕú|üHê$<ÛÍ ˆ $qï dü s ¡ « E„ & Ó ’ q lπ s DTø£ > ∑ D Hêj· T ≈£ î &É T ªn˝≤>∑ T µqH˚ j · T ì
n$<äH˚ïø£e÷#ês¡ýéT n+<äTø£+^ø£]+∫Hê&ÉT.
nVü≤y˚TeeTedæú‘·' ˆˆ 21`31 ‘·‘·' dü+‘·Twüº∫‘·Ôdü´
nsTT‘˚ ˇπø eTTVüQs¡eÔ TTq eT÷&ÉTø√{Ï*+>∑eTT\qT Á|ü‹wæ+˜ |ü bÂ\düÔ´ùd´wüºdæ<ä∆j˚T ˆ
#˚jT· >∑\ düeTs¡T&ú q’Ó Ä#ês¡T´ì >±qø£ }s¡øH£ ˚ Ç˝≤ ≈£Ls=Ãì ñHêïqT. ø√{ÏÁ‘·j·T+ ‘·T *+>±HêyéT
•eXÊÁdüÔ$X‚wü»„ j·T<∏ëXÊÁdüÔ+ j·T<∏ë$~Û ˆ
•eC≤„qì~Ûs¡“¤yêHé ˆ Á‹ø√{≤´#ês¡´s¡÷ù|D
Ä#ês¡úÛ≤ee÷kÕ<ä´ kÕú|æ‘·+ ‘˚q ‘·‘Yø£åDÒ ˆˆ 21`34
eTeT |üPs¡j·T yê+∫Û‘·yéT ˆˆ 21`32 ‘·sT¡ yê‘· dü+‘·Twü∫º ‘·T&Ô TÉ , |ü⁄\dü´Ô ÁãVü≤à≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq
$;ÛwDü Tì ÇcÕºsd∆¡ ~æ ø∆ Ï lπsDTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T&ÉT \+ø£˝À eT÷&ÉTø√≥¢ Ä#ês¡T´\
•eXÊÅdüÔs¡Vü≤düéTT\qT #·ø£ÿ>± ‘Ó\TdüT≈£îqï z πsDTø£
s¡÷|üeTT\qT @ø£ø±\eTTq <Û]ä +∫ XÊÅd$Ôü <ÛëqeTT qqTdü]+∫ ˇπø ø£Då eTTq
uÛÑ>∑e‘êŒ<äT˝≤sê! MTs¡T •eC≤„qeTTq≈£î düeTTÁ<äeTTe+{Ïyês¡T.
eT÷&ÉTø√≥¢ *+>∑eTT\qT Á|ü‹wæ+˜ |ü#ô˚ dqT.
598 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 599
‘ê<äèX¯+ ‘·dü´ e÷Vü‰‘·àýéT $;ÛwüDT&ÉT ≈£L&Ü lπsDTø£>∑DÒX¯«s¡Tì Á|ükÕ<äeTT‘√

düe÷˝Àø£´ $;ÛwüD' ˆ dü+‘√wæ+∫qyê&Ó’ •euÛøÑ sÔÏ k¡ Õdü≈î£ &Ô ’Ó ‘·q sêCéTTqT ∫s¡ø±\eTT düTdæsú e¡ TT>±
Á|üDHêeT eTTVüQs¡“¤ø±Ô´ bÕ*+∫Hê&ÉT.
bÕ<äjÓ÷düÔdü´ $dæà‘·' ˆˆ 21`35 πsDTø√-|æ eTVü‰‘˚C≤'
Ç≥Te+{Ï n<äT“¤‘y· TÓ qÆ sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ s¡Tì e÷Vü‰‘·à‡eTTqT #·÷dæ dü+#·s¡Hé øÏå‹eT+&É˝Ò ˆ
ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· &Óq’ $;ÛwDü T&ÉT n‘·´+‘·uøÑÛ ‘ÔÏ √ n‘·ì bÕ<äeTT\≈£î eTs¡\ Á|ü#·Ã¤qïX¯Ã Á|üø±X¯X¯Ã
eTs¡˝≤ qeTdüÿ]+∫Hê&ÉT. |üs¡e÷<Ó’«‘·uÛ≤$‘·' ˆˆ 21`38
Á|üD‘·+ $qjÓ÷ù|‘·yéT ø±+•Ã<é <äèwæºìbÕ‘˚q
Á|üVü≤èwüº+ sêø£åùdX¯«s¡yéT ˆ ø£s¡TD≤s¡düe]¸D≤ ˆ
nqT>∑èVü≤´ dü«e÷Vü‰‘êà´‘Y n|üsêqT|ü<˚X‚q
πsDTø√-+‘·]Ω‘√-uÛÑe‘Y ˆˆ 21`36 •yê<Ó’«‘ê_ÛeT]ÙHê ˆˆ 21`39
Ç˝≤ dü+‘√wüeTT‘√ $qj·TeTT‘√ Á|üD≤eTeTT\]Œ+∫q nHê´+X¯Ã düVü≤yêùdq
sêø£åùdX¯«s¡T&Ó’q $;ÛwüDTì nqTÁ>∑Væ≤+∫ πsDTø£>∑DÒX¯«s¡T&ÉT ‘·q düeTdüÔeT\Vü‰]D≤ ˆ
eTVæ≤e÷X¯ø‘ÔÏ √ n+‘·sê∆qeTjÓT´qT. ø£è‘ês¡új·THé »HêHé düsê«Hé
$;ÛwüD√-|æ Vü≤ècÕº‘êà ø£è‹q' |üø£«ø£]àD' ˆˆ 21`40
πsDTø£dü´ Á|ükÕ<ä‘·' ˆ <äs¡ÙsTT‘ê« ìC≤~Ûø£ýéT
•euÛÑøÏÔs¡kÕdüø£Ô' •e<äs¡Ùq˝≤\dü' ˆ
dæús¡sê»éTbÕ\j·T‘Y ˆˆ 21`37 K+&ÉsTT‘ê« <äTsê#êsêHé
bÕwü+&ÜHé _Ûqï<äs¡ÙHêHé ˆˆ 21`41
600 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 601
j·T+Á‘·eT+Á‘·ø£˝≤dæ<ë∆Hé dæ<Tä \∆ düeT÷Vü≤eTT\qT ‘·q Á|üu≤Û eeTT‘√ »sTT+#·T#·÷ •yê>∑y÷Ó ø£Ô

$eT‘êHé dæ<ä∆eT+&É˝≤Hé ˆ dæ<ë∆+‘·eTTqT kÕ∆|+æ ∫, •e<äsÙ¡ Hê_Û˝≤wæjTÆÓ ‘·qyêdükÕúqyÓTqÆ ø=*¢bÕø£
$õ‘·´ dü«Á|üuÛ≤y˚D j·TqT |ü⁄se¡ TTq øπ ‘Ó+#ÓqT. nø£ÿ&ÉTqï düeTdüÔ •euÛ≈Ñ î£ \Ô ‘√ dü‘ÿ· ]+#·ã&çqyê&Ó,’
nø£ÿ&ç k˛eTHê<∏ä eT+~s¡eTTqT #˚sT¡ ø=HÓqT.
kÕú|üsTT‘ê« •yê>∑e÷Hé ˆ
Ä»>±eT ìC≤yêdüyéT |üX¯´‘ê+ ‘·Á‘· düπs«cÕyéT
ø=*¢bÕø£´_Û<Ûä+ |ü⁄s¡yéT ˆˆ 21`42 uÛÑø±ÔHê+ •ejÓ÷–HêyéT ˆ
‘·Hê«H√ $düàj·T+ uÛ≤yÓ’'
‘·Á‘· dü+uÛ≤$‘·' dü¬s’«'
‘·TcÕºe |üs¡y˚TX¯«s¡yéT ˆˆ 21`44
»HÓ’' •e|üsêj·TD…Æ' ˆ
Ä k˛eTHê<∏eä T+~s¡eTTq ‘·qqT #·÷#·T#·Tqï •ejÓ÷>∑T\≈£î,
k˛eTHê<∏ë_Û<Ûëqdü´ uÛÑ≈£îÔ\≈£î $düàj·TeTTø£\T>∑Tq≥T¢ ‘·q ñ‘·ÿèwüºuÛ≤eq\‘√ |üs¡y˚TX¯«s¡Tì
•edü´ ÁbÕ|ü eT+~s¡yéT ˆˆ 21`43 Ç˝≤ düTÔ‹+#ÓqT `
eTVü ‰ ‘˚ » dü ‡ +|ü q Tï&Ó ’ q lπ s DT≈£ >∑ D Ò X ¯ « s¡ T &É T dü < ë <˚e<˚e »>∑Hêï<∏ä
•yê<Ó«’ ‘·u≤Û euÛ]Ñ ‘·T&Ó’ Á|ü#Ã· q¤ ïeTT (>∑T|üeÔ TT)>±qT, ø=ìï düeTj·TeTT\˝À
»>∑‘êÿs¡Dø±s¡D ˆ
Á|ü‘·´ø£åeTT>±qT uÛÑ÷eT+&É\eTTq dü+#·]+#·T#·÷, ø=+‘·eT+~ì
ø£ s ¡ T D≤ø£ { ≤ø£ å e TT\‘√ nqTÁ>∑ V æ ≤ +#· T #· ÷ , eT]ø=+‘· e T+~ì ÁãVü≤à$wüßídüTsêBÛX¯
•yê<Ó’«‘·C≤„H√|ü<˚X¯eTT‘√ ø£è‘ês¡T∆\qT #˚j·TT#·÷, ø=+‘·eT+~ì e+<äé÷q|ü<ë+ãTC ˆˆ 21`45
eT\Á‘·jT· ìyês¡øy£ TÓ qÆ ‘·q düV≤ü yêdüeTT‘√ dü+‘·Twüß\º qT #˚jT· T#·÷, $T–*q dü+kÕs¡Hê≥ø£ÁuÛ≤+‹ `
eT]ø=+‘·eT+~ì ø£seÔ¡ ´≈£îX¯\Ts¡T>±qT, |üø«£ ø£sT¡ à\T>±qT e÷s¡TÃ#·÷, ‘·q ø£˝≤ìs¡«Vü≤DÁ|ü<ä ˆ
Ä~Ûø£éTTqT Á|ü<ä]Ù+#·T#·÷, <äTsê#ês¡T˝…’q cÕwü+&ÉT(HêdæÔ≈£î)\qT düeTdüÔy˚<äy˚<ë+‘· `
K+&ç+#·T#·÷, j·T+Á‘·eT+Á‘·$<ä´\˝À dæ<Tä ˝∆ q’… , |üse¡ T‘·eTT\≈£î #Ó+~q
|ü]uÀ~Û‘·yÓ’uÛÑe ˆˆ 21`46
602 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 603
dü+kÕs¡yÓ’<ä´ düs¡«»„ n‘·' |üs¡+ dü«s¡÷|ü+ ‘˚

düs¡«X¯øÏÔìs¡+≈£îX¯ ˆ ÁbÕ|ü⁄Ôø±yÓ÷-dæà X¯+ø£s¡ ˆ
dü∫Ã<ëq+<ä düs¡«dü´ n+‘·s¡+ <˚Væ≤ y˚T øÏ+∫‘Y
|üs¡e÷ø±X¯$Á>∑Vü≤ ˆˆ 21`47 nqTø£+bÕ$X‚wü‘·' ˆˆ 21`51
düeTdüÔ»>∑<ë<Ûës¡ z <˚e<˚e⁄&q’Ó »>∑Hêï<∏Tä &Ü! $X¯«ø±s¡DeTTq≈£î ø±s¡DyÓTqÆ yê&Ü!
CÀ´‹]¢+>∑$»è+uÛÑD ˆ ÁãVü≤à, $wüß,í Ç+Á<ë<äT\#˚ qeTdüÿ]+#·ã&çq bÕ<äeTT\ ø£\yê&Ü!
dü<ë•eeTTU≤H˚ø£` dü+kÕs¡eTqT Hê≥ø£ÁuÛ≤+‹ì ‘=\–+#·Tyê&Ü! düeTdüÔ y˚<yä <˚ ë+‘·eTT\#˚‘·
~eéT÷]Ôø£˝≤<Ûäs¡ ˆˆ 21`48 bı>∑&ãÉ &çq yÓu’ eÑÛ eTT>∑\yê&Ü! uÛeÑ s√>∑y<’Ó Tä ´&Ü! düs«¡ E„&Ü! düs«¡ ø£sèÔ¡ ‘ê«~
eTVü‰X¯≈î£ \Ô qT >∑*–qyê&Ü! ìs¡+≈£îX¯ó&Ü! dü∫Ã<ëq+<äd«ü s¡÷|ü⁄&Ü!
>∑TDÁ‘·j·T|ü<ër‘·
∫<ëø±X¯eTTH˚ <˚V≤ü eTT>± >∑\yê&Ü! düø\£ »>∑‘T· ≈Ô î£ Ä<Ûës¡yTÓ qÆ yê&Ü!
eT\Á‘·j·T$HêX¯q ˆ
CÀ´‹]¢+>∑s÷¡ |üeTTq ø£ì|æ+#·Tyê&Ü! dü<ë•yê~ nH˚ø£ ©˝≤eT÷s¡T\Ô qT
»>∑Á‘·j·T$˝≤kÕ‘·àHé <Û]ä +∫qyê&Ü! >∑TDÁ‘·jT· eTT\ ø£r‘·yTÓ qÆ yê&Ü! eT\Á‘·jT· $HêX¯≈î£ &Ü!
ÁX¯ó‹Á‘·j·T$˝À#·q ˆˆ 21`49 eTT˝À¢øe£ TT\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü+#·øè£ ‘·éTT\qT ©\\T>± #·÷|æqyê&Ü!
bÕVæ≤ e÷+ |üs¡y˚TXÊq eT÷&ÉT y˚<eä TT\qT eT÷&ÉT ø£qTï\T>± ø£*–qyê&Ü! bÕs¡«r|ü‹ nsTTq
bÕVæ≤ e÷+ bÕs¡«r|ü‘˚ ˆ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&Ü! qqTï s¡ø+åÏ #·T! qqTï s¡ø+åÏ #·T! ˙ ÄC≤„qTkÕs¡eTT H˚qT
‘·«<ë»„j·÷ eTjÓÆT‘êe‘Y Çqï+‘·es¡≈î£ uÛ÷Ñ $Tô|’ MT#˚ ñ|ü<•˚ +#·ã&çq •yê>∑eTeTT\qT Á|ükÕs¡eTT
ø±\e÷Á‘·+ eTV”≤‘·˝Ò ˆ Á|ü#ês¡eTT #˚jT· T≥¬ø’ dü+#·]+∫‹ì. z X¯+ø£sê! Çø£ ˙ ì»s¡÷|üeTTqT
n#ê] uÛÑe<äTø±ÔHêyéT bı+<äe˝…qqT ø√]ø£‘√ e⁄HêïqT. n+<äTe\q nqTø£+|ü‘√ ˙j·T+<äT
Ä>∑e÷Hê+ Á|üdæ<ä∆j˚T ˆˆ 21`50 \j·TeT>∑T neø±X¯eTTqT Á|ükÕ~+#·TeTT!
604 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 605
Ç‘·T´πøÔ >∑DHêj·Tπøq düVü≤kÕ *+>±‘·Ô‘·' XÊ+ø£sê<é ©H˚ ‘·dæàHé XÊ+ø£πs dü«Á|üø±X‚

e‘ê‡>∑#·Ã¤ eTVü‰qTuÛ≤e uÛÑe‘√ uÛÑø±Ô´ Á|üdüH√ï-düà´Vü≤yéTˆ ~yê´ø±πs πsDTπø dæ<ä∆Hê<∏˚ ˆ
Ç‘·T´#Ó’Ãs¡>∑<ë<ä«#·düÔqTuÛÑè‘êe÷X¯Ãs¡é÷d”‘Y ‘·<ë düs√« ˝Àø√ $düà‘√-uÛÑ÷‘Y ‘·<ë˙yéT
~y√´ <äT+<äT_ÛsêqHê<ä >∑>∑H˚ |ü⁄wüŒ+ ees¡T¸s¡ZD≤' ˆˆ 21`52 XË’M uÛÑøÏÔ' düÁ|üe÷D≤ ãuÛÑ÷e ˆˆ 21`54
`(XÊs¡÷\› $Áø°&‘ç y· Té ) ` (Ç+Á<äeÁC≤)
á $<Ûeä TT>± lπsDTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T\T •e⁄ì düT‹Ô +#·>±, ‘·øDå£ y˚T ~e´<˚V≤ü <Ûës¡T˝…q’ dæ<Tä \∆ ø£+<ä]ø° Hêj·T≈£î&Óq’ sπ DTø£ >∑DXÒ «¯ s¡T&ÉT
Ä k˛y˚TX¯«s¡eTVü‰*+>∑eTT qT+&ç ªz eTVæ≤‘ê‘·Tà&Éyq’Ó e‘ê‡! s¡eTTà! ˙ Ç˝≤ dü«Á|üø±X¯eTT‘√ k˛y˚TX¯«s¡*+>∑eTT˝À ◊ø£éTTø±>±, düeTdü»Ô qT\T
uÛøÑ øÔÏ Ï H˚qT Á|üdqü Tï&ÉHH’Ó êqTµ nqT |ü\T≈£î\T yÓ\Te&ÓqT. Ä <Û«ä ìì $qï n#ÓÃs¡Te+~]. n|ü⁄&ÉT •euÛøÑ ,ÔÏ düs√«‘·ÿèwüyº TÓ qÆ <äqT $wüjT· eTT ≈£L&Ü
nø£ÿ&ç »qT\T ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· ˝…]’ . n<˚deü Tj·TeTTq <˚e‘·\T <˚e<äT+<äTuÛTÑ \T Á|ü‘´· ø£Áå |üe÷DeTT‘√ ìs¡÷|æ+#·ã&çq<äjTÓ ´qT.
ÁyÓ÷–+#·>± •e>∑DeTT\T |ü⁄wüŒeèwæìº ≈£î]|æ+∫q$.
ly˚<ë>∑eTMs¡XË’edüs¡DÏ+ lwü{Ÿdüú˝À<ä´qàDÏyéT
ÁX¯ó‘ê« *+>±<ä«#·qeTT~‘·+ XÊ+ø£s¡+ kÕqTø£+|üyéT lJy˚X¯«s¡jÓ÷>∑|ü<äà‘·s¡DÏ+ l>√|ü´∫+‘êeTDÏyéT ˆ
dü+Vü≤ècÕº‘êà >∑D|ü‹s¡<∏√ CÀ´‹cÕ B|üé÷q' ˆ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ+ *KsTT‘ê j·TdüÔ+ *œ‘ê« |üsêHé
C≤‘√‘·ÿ+¬sƒ’' |üs¡eTqT#·¬s’' jÓ÷–_Û' dü÷Ôj·Te÷H√ ÁXó¯ ‘ê« ÁXÊesTT‘ê dü j·÷‹ $eT˝≤+ uÛTÑ øÏ+Ô #· eTTøÏ+Ô |üsêyéTˆˆ21`55
CÀ´‹]¢+>∑+ |üs¡eTqT$X¯‘Y dü«Á|üø±X¯+ ‘·<ë˙yéT ˆˆ21`53 `(XÊs¡÷\› $Áø°&‘ç y· Té )
` (eT+<ëÁø±+‘ê) ly˚<ë>∑eTeTT\j·T+<äT Á|ü‹bÕ~+#·ã&çq Ms¡Xe’Ë e÷s¡eZ TTqT
nqTø£+|üeTT‘√ •e*+>∑eTTqT+&ç yÓ\Te&çq|ü\T≈£î\qT $qï ìs¡÷|æ+#·Tq{Ï~º , wü{Ÿd\úü e÷s¡eZ TTqT Á|üø±•+|üCj Ò T· Tø±+‹e+‘·yTÓ qÆ
sπ DTø£>D∑ XÒ «¯ s¡T&ÉT n‘·´+‘· dü+‘·TcÕº+‘·s+¡ >∑T&Ó’ ‘˚»düT‡‘√ Á|üø±•+#·kÕ>±&ÉT. s¡‘ï· eTTe+{Ï~, Jy˚X«¯ s¡T\ ◊ø£´‘· nqT ‘êeTs¡|Pü e⁄≈î£ dü÷s¡T´ì e+{Ï~,
n|ü⁄Œ&ÉT n‘·ì düV≤ü #·sT¡ ˝…q’ •ejÓ÷>∑T\+<äsT¡ ÄX¯Ãs¡éTT‘√ Äq+<äeTT‘√ •yê<Ó«’ ‘·C≤„qeTqT >∑T|üìÔ ~ÛøÏ ∫+‘êeTDÏ e+{Ï~, düø\£ dæ<ë∆+‘·eTT\≈£î
n‘·ìì düT‘Ô T· \‘√ ÁbÕ]∆+#·T#·T+&É>± Ä CÀ´‹]¢+>∑eTT kÕeTs¡d´ü eTT‘√ •s√s¡‘ï· eTTe˝… qTqï l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏjT· qT •yê<Ó«’ ‘·XÊÁdüeÔ TTqT
Á|üy•˚ +∫ ◊≈£î´&Éj÷· ´&ÉT.
606 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ @ø£$+X¯' |ü]#˚Ã¤<ä' 607
me&ÉT ‘êqT Áyêj·TT#·T, Ç‘·sT¡ \#˚‘· ÁyêsTT+|ü#˚j·TT#·THêï&√, me&ÉT ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÒ' Äsê]Ôø£ýéT
‘êqT $qT#·÷ Ç‘·sT¡ \≈£î $ì|æ+|ü#˚j·TT#·THêï&√, yê&ÉT ìs¡à\eTT˝…’q l dæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Äs¡‹
◊Væ≤ø£ düTKuÛÀ>∑eTT\qT eT]j·TT düs√´‘·ÿèwüºyÓTÆq yÓ÷ø£åeTTqT »j·T πsDTø£^‘˚ e÷‘·' ˆ »j·T πsDTø£^‘˚ ˆ
bı+<äT#·THêï&ÉT. πsDTø£ Vü≤è<äj·T$Vü‰]DÏ »j·T »j·T •e^‘˚ ˆˆ |ü ˆˆ
Ç‹ $;ÛwDü ≤;ÛwÁºü |ü<ëq+ |ü]düe÷|üyÔ Té ˆ ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Hêe÷ï $U≤´‘˚ ˆ
$;ÛwDü ≤;ÛwÁºü |ü<ëqeTT eTT>∑dqæ ~. uÛøÑ ±Ô>d∑ ´Ôü eTVü≤sπ ¸' düTø£è‘Ós’ e¡ rπsí ˆ ˆˆ 1 ˆˆ
z+ ‘·‘‡· ‘Y Ç‹ n<Ûë´jÓÆT]«+X¯‹_Û' @πøq #· ^‘˚ ˆ
l •e^‘˚wßü dæ<ë∆+‘ê>∑yT˚ wüß •yê<Ó«’ ‘·$<ë´j·÷+, •ejÓ÷>∑XÊÁùdÔ •ejÓ÷– •yê#ê¬s’´' dü«sêíø£ås¡ s¡∫‘˚ ˆ ˆˆ 2 ˆˆ
í T˚ , l•ejÓ÷– •yê#ês¡´$s¡∫‘˚ ncÕºes¡D$<ÛësTTì wü{Ÿd\úü k˛bÕH˚ ˆ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÖ $;ÛwDü ≤;ÛwÁºü |ü<ëq+`HêeT @ø£$+X¯‹‘·eT' |ü]#˚Ã<¤ 'ä ˆ |ü+#ê#ês¡$eT]Ùì ‘·‘«Ô· Á‘·jT· ^‘˚ ˆ ˆˆ 3 ˆˆ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏXÃ¯ düe÷|ü'Ô ˆˆ >∑Ts¡T#·s*¡ +>∑d|ü sü ê´ Bøå±$U≤´‘˚ ˆ
z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹. X¯‘·X¯‘·uÛÑø£ÔdüT^‘˚ $<˚´ ÁãVü≤à|üπs ˆ ˆˆ 4 ˆˆ
l •e⁄ì#˚ ñ|ü<˚•+#·ã&çq dæ<ë∆+‘ê>∑eTeTT˝+<ä* X¯s¡D≤>∑‘· ø£s¡TD≤s¡dü |òüT≥XÀ_Û‘·Vü≤ùdÔ ˆ
•yê<Ó’«‘·$<ë´dü«s¡÷|üeTT, •ejÓ÷>∑XÊÅdüÔeTT, lπsDTø±>∑düÔ´ ìX¯Ã\uÛÑøÏÔ$<ÛësTTì eT\Vü‰]DÏ>∑+π> ˆ ˆˆ 5 ˆˆ
í T· eTT, l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT l •ejÓ÷–düTy˚<˚´ XË’yê>∑eT$<˚´ ˆ
nsTTq ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ˝À $;ÛwDü ≤;ÛwÁºü |ü<ëqeTqT Çs¡Te~ jÓTTø£≥e wü&~É øÛ Á£ ‹+X¯<é ãT<äT“<ä •ekÕ>∑ss¡ y¡ T˚ ´ ˆ ˆˆ 6 ˆˆ
|ü]#˚Ã<¤ eä TT eTT–dæq~. ø±o |”sƒêBÛXË’' ø±+øÏå‘·~–«»jÓÆT' ˆ
ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ Á>∑+<∏eä TT eTT–dæq~ Á|ü|ü#·qe÷˝≤Á>∑~∏‘ê uÛÑ÷eT+&É\<Ûësê´ ˆ ˆˆ 7 ˆˆ
Z C≤„HêeTè‘·|]ü ‘·ô|'ÔÌ ø√{Ï»HÓs’ «¡ +<˚´ ˆ

kÕ ‘·«+ uÛÑ>∑e‹ e÷‘·' ! »j·TπsDTø£^‘˚ ˆ ˆˆ 8 ˆˆ
608 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ XÀ¢ø±sê∆qTÁø£eTDÏø±
nø£sêÔ-Vü≤eTy˚‘êÔ-Vü≤yéT 18.53 n+‘·'|ü⁄s¡<ë«s¡bÕ˝Ö 2.33
nø±s¡DeTø±s¡´+ 19.49 n+‘·'Á|üø±X¯e÷qdü´ 16.71
nø±s¡' •e ÄU≤´‘√ 20.39 n+‘·s¡düú\uÛÒ<˚q 11.3
n≈£î+sƒ¡X¯øÏÔs¡yê´» 3.62 n+‘·s¡+ <˚Væ≤ y˚T øÏ+∫ 21.51
ø£eå ÷|üDk˛ÔÁ‘·yTé nø£åj·T+ |òü\e÷b˛ï‹ 11.62 n+‘·sêø±X¯_+ãdüú+ 19.58
nK+&ÉC≤„qs¡÷|ü‘·«+ 15.50 n+‘·πsD >∑Ts¡T+ dæ<ä∆+ 13.24
j·T<äøså£ |¡ <ü Áä uÛwÑ y˜ü Té nK+&É|üs¡e÷q+<ä 15.39 n+‘·s¡Z‘·+ ∫<ëø±s¡+ 12.13
e÷Á‘êV”≤q+ #· j·T<ä“¤y˚‘Y ˆ nK+&ÉÁãVü≤às¡÷ù|D 18.10 n+‘·s¡›<Û˚ eTVü‰<˚e+ 21.1
‘·‘‡· s¡«+ ø£eå T´‘ê+ <˚e nK+&Édü∫Ã<ëq+<ä 20.16 n+‘·s¡“Væ≤X¯Ã düs¡«Á‘· 16.18
lπsDTø£ >∑DXÒ «¯ s¡ ˆˆ nK+&Édü+$<ëø±s¡ 18.40 n+‘·sê∆s¡sTT‘·T+ *+>∑+ 6.48
nK+&Édü+$<ëq+<ä 20.48 n+‘·]Ω‘˚ ‘·<ë ‘·dæàHé 21.2
z+ düsπ «cÕ+ dü«dæsÔ “¡ e¤ ‘·T ˆ nK+&É+ j˚Tq #Ó’‘·q´+ 15.11 n+‘·s¡TàUÒq uÛ≤y˚q 16.72
z+ düsπ «cÕ+ XÊ+‹s¡“e¤ ‘·T ˆ nK+&Üq+<ädü+$‹Ô 19.47 n+‘·s¡TàUÒq eTqkÕ 20.12
z+ düπs«cÕ+ •e+ uÛÑe‘·T nK+&Üsê‹<√s¡›+&É 3.65 n+‘·]¢+>±qTdü+<Ûëq+ 6.43
nK+&˚ ÁãVü≤à#Ó’‘·H˚´ 5.41 n+‘·]¢+>±qTdü+<ÛëH˚ 6.44
n+>∑uÛÑ÷‘ê' ÁdæÔj·T' 3.43 n+‘·sê«dæ‘·∫‘êÔHê+ 12.28
z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹' n+‘·]«uÛ≤ej˚T~«<ë«Hé 6.47
n+–*+>∑düú\+ #ê<∏ä 12.5
n+–*+^ C≤„qs¡÷|ü' 13.2 n+‘·'•y˚ düe÷y˚XÀ 17.16
Y n+>±˝Ò|üdüú\+ 20.4 n+‘·' wü{Ÿ#·Áø£s¡÷&ÛÜì 12.25
n+π> *+>∑+ düe÷s¡÷&ÛÉ+ 12.43 n+‘·'dæú‘·+ |üs¡+ *+>∑+ 12.9
n+‘·'ø£s¡Ds¡÷ù|D 20.37 n+‘·'dæú‘·+ |üsêø±X¯+ 19.53
n+‘·'ÁøÏj·÷s¡‘·kÕ´dü´ 12.21 n+‘·ĆÀ yê|æ eTT#˚´‘· 11.72
n+‘·'|üeqdü+düŒèùwº 12.14 n+‘·ĆÀ yê •y˚ uÛÑø£Ô' 11.54
n+‘·'|ü⁄s¡<ë«s¡>∑‘Í 2.34 n+<Ûä|ü+>∑Te<äH√´q´ 16.11
610 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ XÀ¢ø±sê∆qTÁø£eTDÏø± 611
n+<Û√ j·T<∏ë |ü⁄s¡kÕúì 16.32 nC≤„qsêø£åk˛H˚àwü 12.31 n<Ó’«‘·ø£è‘·dæ<ë∆+‘√ 15.16 nqT>∑‘·düø£˝≤πsú 1.32
n>∑düÔ´ K\T dæ<ë∆HêÔ 5.3 nDÏe÷~ø£yÓTÆX¯«s¡´+ 3.47 n<Ó’«‘·|üs¡e÷q+<ä 15.61 nqT>∑èVü‰í‹ j·T˝À¢ø±Hé 17.5
n>∑düÔ´ eTTìXÊs¡÷›\ 5.2 nDTuÛÑ÷‘√ eT˝≤dü+>±‘Y 18.7 n<Ó’«‘·|üs¡e÷q+<ä 17.73 nqT>∑èVü≤´ dü«e÷Vü‰‘êà´‘Y 21.36
n>∑düÔ´ eTTìXÊs¡÷›\ 20.82 n‘·|üÔ‘·qTsêCÀ„ yÓ’ 6.61 n<Ó’«‘·ãT~∆b˛‘˚q 14.11 nqTÁ>∑Vü‰j·T ˝Àø±Hê 1.30
n–ï<ä>±∆ì ;C≤ì 19.30 n‘·' |üs¡+ dü«s¡÷|ü+ 21.51 n<Ó’«‘·uÀ<Ûäìs¡÷∆‘· 20.8 nqTÁ|ü$X¯´ ‘·<√´^ 20.26
n–ï]‘ê´~eT+Á‘˚D 7.34 n‘·´qÔø£]ƒH√‘·TÔ+>∑ 3.31 n<Ó’«‘·uÛ≤eHêC≤‘·+ 14.14 nH˚ø£»qàX¯ó<ä∆dü´ 18.58
n–ïôVAÁ‘·+ Á‘·jÓ÷ y˚<ë 8.43 n‘·´+‘·>∑÷&ÛÉ#Ó’‘·q´+ 5.43 n<Ó’«‘·yêdüHê$wüº 18.52 nH˚ø£»qàX¯ó<ë∆Hê+ 9.13
n|òüTÀsê<ä“¤düà dü+C≤‘·+ 7.8 n‘·´+‘·‘êeTk˛bÕ~Û' 5.40 n<Ó’«‘·yêdüH√bÕj·T+ 15.15 nH˚q |ü+#·j·TCÒ„q 9.26
n|òüTÀsê-bÕ|üø±o‹ 6.62 n‘·´+‘·bÕ|üø£sêà-|æ 11.50 n<Ûäy˚T #√‘·Ôy˚T yê|æ 9.4 nH˚q eT÷\eT+Á‘˚D 8.34
n|òüTÀsê-bÕ|üø±o‹ 10.61 nÁ‘· <ëqÁ‘·j·T+ Áb˛ø£Ô+ 5.30 n<Ûäs¡à+ q düŒèX‚‘Y 16.61 nH˚HÓ’e ìs¡TπøÔq 5.17
n|òüTÀsê-bÕ|üø±o‹ 10.76 nÁ‘· Áù|s¡sTT‘ê X¯+uÛÑT' 5.42 n~Û>∑eT´ eTVü‰jÓ÷^ 19.9 nqïC≤‘˚ ‘·T uÛÑπøÔq 9.74
n#·πs eT+Á‘·dü+kÕÿsê 9.62 nÁ‘· Vü≤è‘·Œ+ø£»+ y˚X¯à 19.56 n<Ûë´‘·à$<ë´ìs¡‘· 21.15 nqïX¯ó<ë∆´ Væ≤ düπs«cÕ+ 11.9
n#·\+ Á<ÛäTee÷‘êàq 15.68 n<∏ä Á‹*+>∑$wüj˚T 4.1 nq+‘·|üs¡e÷q+<ä 3.13 nHêï<ä´+ düs¡«uÛÀ»´+ 9.71
n#ê] uÛÑe<äTø±ÔHê 21.50 n<∏ä yê->∑düÔ´ ‘˚»dæ«Hé 4.38 nqq´<˚ekÕ<äèX¯´+ 11.34 nq´Á‘· X¯+uÛÀs¡‹ 10.79
n#˚‘·q‘·«e‘Y |üè<∏ë«´<˚ 10.55 n<∏äyê bÕ<äX¯uÒ›q 19.7 nqqéTTKdü+Áù|ø°å 20.34 nHê´‘·à$~‘·+ 9.20
n∫Ã¤Á<ä+ ø£qø£Á|üK´ 7.53 n<∏äyê |üPs¡«ø£s¡à kÕ´‘Y 9.39 nqjÓ÷' kÕ«$TuÛÑè‘·´‘·« 10.42 nHê´+X¯Ã düVü≤yêùdq 21.40
n»+>∑eT+ ‘·T j·T*¢+>∑+ 9.61 n<∏äyê •euÛÑø±ÔHê+ 9.34 nqX¯«s¡eTìπs›X¯´+ 20.46 nH˚´-|æ ãVü≤y√ eT+Á‘ê 8.40
n»+>∑y˚T j·T<∏ë uÛÑøÏÔ 9.60 n<∏ë>∑düÔé#·' ÁX¯ó‘ê« 5.1 nHê~ì<Ûäq+ *+>∑+ 12.47 nHÓ’´sêbÕ~‘·+ uÛÑdüà 7.19
nC≤„‘√bÕj·Tdü+|ü‘˚Ô 2.16 n<ë‘·è<ë‘·è<˚j·÷Hê+ 9.83 nHê~eTTø√Ô uÛÑ>∑yê 10.12 n|ü>∑#·Ã¤‘·T düs¡«dü«+ 10.22
nC≤„qø£s¡àjÓ÷π>q 18.11 n<äèwüºX¯Á‘·Tdü+u≤<Ûä+ 21.21 nHê<ä´$<ëéT÷˝≤ Væ≤ 20.22 n|üsêqT|ü<˚X‚q 21.39
nC≤„q‹$Ts√Á~ø±Ô 14.12 n<ä´ y˚T dü|òü\+ »qà 20.77 nHê<ä´$<ë´$∫Ã¤‹Ô 19.24 n|ü]∫Ã¤qïeTe´ø£Ô 6.36
nC≤„qeT*q+ ∫‘·Ô 13.25 n~«rj·TeTìπs›X¯´+ 2.6 nHê<ä´$<ë´dü+ã+<Ûë‘Y 5.34 n|ü]∫Ã¤qïe÷q+<ä+ 19.94
nC≤„qy˚T|òüTìs¡Tàø£Ô' 19.21 n~«rj·T•yêø±s¡ 19.86 nì‘·´ãT<ë∆´ düs¡«Á‘· 5.75 n|ü]#˚Ã¤<äéTuÛÑe‘Y 11.30
nC≤„qy˚Te düπs«cÕ+ 17.12 n~«rj·T+ |üsêq+<ä+ 8.19 nìπs›X¯éTHÍ|üeT´ 19.67 n|ü]#˚Ã¤<äé÷‘·àdüú 18.74
n|ü]#˚Ã<äé÷‘êàq+ 18.39 nj·T+ •y√ >∑Ts¡TXË’Ãwü 14.36 n$<ë´ø£*Œ‘·+ edüTÔ 17.9 ndü´ e÷ùV≤X¯«s¡k˛´ø£Ô+ 10.21
n|üs√ø£å|üsêq+<ä 19.27 nsêÈ ´bÕ<ë´~_Û' dü¬s’«' 21.6 n$<ëýÓ÷Væ≤‘ê Jyê 5.47 ndü«‘·+Á‘êX¯Ã øÏ+∫C≤„' 18.14
n|üs√øÏå‘· ‘·‘·«dü´ 13.26 ns¡Ãq+ e+<äq+ <ëdü´+ 9.2 n$<ë´sêVüQìs¡Tàø√Ô 19.20 nVü≤+ø±s¡eT<√Á~ø£ÔyéT 17.41
n|üX¯´<ëÁX¯eT+ ~e´ 4.17 ns¡Ãj·TìÔ •e+ ˝Àπø 11.56 n$<ë´X¯øÏÔuÛÒ<˚q 5.45 nVü≤+ø±s¡dü´ dü+u+<Ûë‘Y 18.21
n|üPs¡«s¡÷|üeTuÛÑ»Hé 3.36 ns¡Ãj˚T‘Y >∑+<Ûä|ü⁄cÕŒ<Ó’´' 6.54 n$X¯ó<˚∆ $X¯ó<˚∆ 18.48 nVü≤HêÔ+ |üs¡e÷+ ÁbÕ|ü´ 20.40
nÁ|ü‘·´øå√ eTVü‰<˚e' 9.53 ns¡úC≤‘·eTX‚wü+ ‘·T 20.20 ne´ø£Ô+ *+>∑$T‘ê´VüQ 12.37 nVü≤y˚Te eTT˙+Á<ëD≤+ 4.46
nÁ|ü|ü+#·kÕ´~<˚e' 18.58 ns¡úV”≤Hê j·T<∏ë yêD° 16.19 nX¯ø£Ô+ eTTøÏÔ<ëH˚ ‘·T 10.11 nVü≤]ïX¯eTVü≤+ e+<˚ 1.12
nÁ|üy˚Tj·TeTìπs›X¯´+ 6.33 ns¡ŒsTT‘ê« ìCÒ*+π> 9.71 nX¯Øs√-|æ düs¡«Á‘· 18.9 nVü≤+ #˚‹ eT‹s¡´dü´ 14.36
nÁ|üy˚Tj˚T ∫<ëø±πs 20.49 n]Œ‘êH˚ïq bÕH˚q 10.25 nX¯ó<√∆bÕ~Ûs¡ù|é 5.45 nVü≤+Á|ü‘·´j·Ty˚<ä´‘ê«<é 5.57
nÁbÕø£è‘·>∑TD≤<Ûës¡yéT 2.11 n\ŒuÛÑø±Ô´|æ jÓ÷ eTs¡Ô´' 9.14 nX¯ó<√∆ yê $X¯ó<√∆ yê 8.38 nVü≤+uÛ≤edü´ X¯Sq´‘ê«‘Y 20.57
nÁbÕø£è‘·dü<ë#êsêHé 2.27 ners¡í$T<ä+ XÊÁdüÔ+ 20.76 nX‚wü»>∑‘ê+ ùV≤‘·T' 8.5 nVü≤+ ÁãùV≤à‹ uÛ≤edü´ 18.45
nÁbÕø£è‘Ó’' >∑TD…Æ' d”«jÓÆT' 15.61 ners¡í$Te÷+ uÛÑ÷$T+ 4.50 nX¯ïHé ø£s¡à|òü\+ 18.6 nVü≤+ uÛÑè‘·T´' •e' kÕ«MT 14.37
nu“¤øå±yêj·TTuÛÑøå±X¯Ã 8.36 ners¡í+ eTj·÷ uÛÑ÷eTÚ 20.88 nwüºø£è‘ê«-<∏ä eT÷˝Òq 7.21 nVü≤+ •y√ >∑Ts¡TXÊÃVü≤ 14.39
nuÛÑ+>∑Ts¡uÛÑT»+>∑ÁdæÔ 4.14 ners¡í+ eTV”≤y˚THê+ 21.9 nwüºÁ‹+X¯Á‘·ŒuÛÒ<˚q 7.50 nVæ≤+kÕ dü‘·éTùdÔj·T+ 16.59
nuÛÑ»+‘· eTVü‰<˚e 3.53 neeT‘·´ düuÛ≤eT<Û˚´ 3.74 ncÂº $<˚´X¯«sê <˚e 3.44 Äø±+ø£å+‘˚ |ü<ä+ j˚TcÕ+ 3.50
nuÛÑ$∫Ã¤ejÓ÷^‹ 1.20 nee÷Hê‘Y uÛÑy˚‘·Ôdü´ 9.65 ndü<˚e »>∑‘Y düs¡«+ 20.28 Ä>∑‘·düÔ«+ eTVü‰uÛ≤>∑ 20.80
n_Û<ÛëHê_Û<Û˚j·T‘ê« 8.6 nee÷HêHé eTVü‰BÛs√ 9.26 ndüHêàs¡ZìsêkÕj·T 1.26 Ä>∑e÷qTÁ>∑Vü‰<˚e 21.19
n_Ûqï' |üs¡e÷‘˚à‹ 19.65 ne\+uÛÑ´ Á|üeè‘√Ô jÓ÷ 16.79 ndæÔ dü∫Ã‘·T‡U≤ø±s¡ 2.3 Ä>∑e÷ ãVüQ<Ûë Áb˛ø±Ô' 5.9
n_Ûwæ#·´ >∑Ts¡T'•wü´ 6.19 ne•wüº+ düe÷˝Àø£´ 21.24 ndüŒèX¯Hé e÷qTwü+ uÛ≤e+ 3.84 Ä#ê+‘˚ uÛÑe‘ê |üPs¡«+ 4.40
nuÛÒ<äãT<Í∆ C≤‘êj·÷+ 18.42 ne•c˛º-dæ e+X¯dü´ 21.25 ndüŒèwüºeTœ˝…’s√›ôw’' 1.27 Ä#ês¡ @e düπs«cÕ+ 16.13
nuÛÒ<äÁãVü≤àkÕ«s¡ùd´ 19.50 nyêB‘Y düs¡«˝Àø±Hê+ 20.85 ndüŒèwüºeT<ädü+ã+<Û√ 10.17 Ä#ês¡V”≤q' |ü⁄s¡Tc˛ 16.13
neTT+#·‘ê dü<ë bÕs¡Ù« 3.61 nyê+‘·s¡düú˝≤q´Á‘· 5.27 ndüŒècÕº«<Ûäs¡eTdüŒ+~ 8.29 Ä#ês¡+ eTVü≤‘ê+ 16.65
neTè‘ês¡ú+ Á|ü|üHêïHê 1.12 n$#êπsD eT<ä“¤ø√Ô 3.77 ndüà<ë~ »>∑‘·‡s¡« 2.18 Ä#ês¡úÛ≤ee÷kÕ<ä´ 21.32
nj·T‘ês¡úÁ|ü|ü+#√-j·T+ 17.77 n$<äH˚ïø£e÷#ês¡´+ 21.31 ndü´ C≤„qdüe÷#ês√ 16.76 Ä#ês¡és¡´ dü+ÁbÕ|üÔ+ 6.9
Ä#ês¡´kÕée÷H˚q 11.23 Ä‘·àdüúdüø£˝≤ø±s¡' 15.52 Ä<Ûësê<Û˚j·TuÛ≤y˚q 14.30 Ä\yê\»˝≤kÕ«<ä 4.19
Ä#ês¡´k˛´|üXÊqÔdü´ 9.56 Ä‘·àdæú‹$y˚ø° j·T' 5.58 Ä<Ûëπs ø£qø£Á|üK´+ 6.40 Ä˝Àø£e÷Á‘·ìs¡÷∆‘· 20.75
Ä#ês¡´+ C≤„q<ä+ X¯ó<ä∆+ 11.22 Ä‘·àdü«s¡÷|ü$C≤„q+ 18.10 Ä<Ûëπs Vü≤è<äj˚T yê|æ 6.39 Ä˝Àø£e÷Á‘·ì]“¤qï 4.8
Ä#ês¡´' düeTeTè‹«–“¤ 6.19 Ä‘êàq+<ä|ü]dü÷Œ¤]Ô 2.30 Ä~Û<Ó’$ø£eTq´#·Ã 5.67 n˝Àø£´ ø£s¡TD≤<äècÕº´ 20.81
Äπ>ïj·T+ uÛÑdüàHê kÕïq+ 7.25 Ä‘êàq+<˚q ‘·è|üÔdü´ 19.16 Ä~Û<Ó’$ø£e÷U≤´‘·+ 5.70 Ä˝Àø£´ XË’e‘·+Á‘êDÏ 1.25
Ä∫H√‹ Væ≤ XÊÁkÕÔsêúHé 15.9 Ä‘êàqeTœ\+ edüTÔ 16.75 Ä~ÛuÛÖ‹ø£y˚T‘·~∆ 5.69 ÄÁ•‘√ ì‘·´ @yêkÂ 5.59
Ä#êÃ¤<ä´‘˚ j·T<∏ë #·+Á<√ 18.24 Ä‘êà+‘·sê\e]Ô‘ê«‘Y 18.20 Ä<Ûë´‹àø£+ ‘·T Á|ü<∏äeT+ 5.67 ÄdükÕ<ä |ü⁄Ø+ \+ø±+ 21.4
Ä»>±eT ìC≤yêdü+ 21.42 Ä‘êà-|æ düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ 18.7 Ä<Ûë´‹àø£+ ~«<Ûë Áb˛ø£Ô+ 5.68 Ädü+»q+ düeTkÕÔHê+ 17.39
Ä‘·àCÀ´‹wæ ∫Á<ä÷ù| 17.48 Ä‘êà e÷j·÷X¯Øs¡düú' 18.9 Ä<Ûë´‹àø±~Hê ì‘·´+ 5.66 ÄùdeqÔ ‘·MTXÊq+ 3.40
Ä‘·àCÀ´‹wæ düπs«cÕ+ 16.72 Ä‘êàs¡DÏdüeTT‘˚úq 12.29 Äq+<äø£DÏø± j˚TcÕ+ 3.49 ÄdüŒ<ä‘ê«<äX‚cÕD≤+ 8.9
Ä‘·àC≤„HêekÕq+ 16.56 Ä‘Ó’àø£‘ê«qTdü+<ÛëHê 19.93 Äq+<ä»\<Û˚s¡«è~› 19.21 ÄkÕ«<ä´ s¡eT‘˚ jÓ÷^ 19.11
Ä‘·à‘·‘·Ô«$#ês¡»„+ 6.2 Ä<ëe+‘˚ #· eT<Û˚´ #· 20.68 Äq+<äôd’´ø£ý˚T‘˚q 19.6 ÄVü‰«qes¡®q+ |üXÊÃ‘Y 10.5
Ä‘·à‘·«MTX¯«s¡‘·«+ #· 5.37 Ä<ëyê‘·àdüú\+ Áb˛ø£Ô+ 18.2 Äq+<ä+ |üX¯´‘ê+ |ü⁄+kÕ+18.74 Ç#êÃ¤C≤„qÁøÏj·÷s¡÷|ü 3.25
Ä‘·à‘˚«HêqTdü+<ÛëHê‘Y 19.76 Ä~‘·' Áø£eTXÀ eπøå´ 10.7 Äq+<ä+ ÁbÕ|ü´ uÀ<Û˚q 19.10 Ç#êÃ¤C≤„Hê~s¡÷ù|D 1.11
Ä‘·àqdüÔ~«HêX‚ 14.8 Ä~‘·' |ü]X¯ó<ä∆‘ê« 8.8 Ä+‘·sê uÛ≤e|üPC≤ ‘·T 15.44 Ç‘·' |üs¡+ eTj·÷ HêdæÔ 20.78
Ä‘·àH√-ø£s¡TÔèuÛ≤e+ #· 9.83 Ä~‘ê´ edüy√ s¡TÁ<ë 3.53 ÄbÕÔ~Ûø±]D' πø∫ 3.44 Ç‹ ∫+‘·j·T‘·' kÕøå±‘Y 18.53
Ä‘·àH˚é $©j·TH˚Ô 20.19 Ä~Á|ükÕ~Hêe÷<∏ä 18.4 ÄãuÛ≤ùw >∑DÒ+Á<ä+ 21.8 Ç‹ ‘·dü´ e#·' ÁX¯ó‘ê« 4.45
Ä‘·àuÛÑ÷‘·dü´ <˚edü´ 10.54 Ä~Á|ükÕB‘·T´ø√Ô-j·T+ 18.57 Äπ>ïj·T+ uÛÑdüàHê kÕïq+ 7.25 Ç‹ ‘·dü´ e#·' ÁX¯ó‘ê« 21.29
Ä‘·àuÛÀ>±j·T ìj·T‘·+ 11.11 Ä<äè‘·+ ÁãVü≤à$cÕí«<Ó’´ 11.16 Äj·TT<Ûë\+ø£è‘·ÁbÕ+‘ê' 3.52 Ç‹ ì•Ã‘·´ ø£~∏‘·+ 20.83
Ä‘·àjÓ÷>∑Á|üuÛ≤y˚D 15.11 Ä<äè‘·+ eTTì_Û' dü¬s’« 6.29 Äj·TT' Á•j·T+ ≈£î\+ ø°]Ô 3.70 Ç‹ |ü+#·Á|üø±s√-j·T+ 9.24
Ä‘·àe‘Y düs¡«uÛÑ÷‘êì 16.68 Ä<Í qedüú˝≤˙Vü≤ 15.4 Äs¡÷&ÛÉ|ü‹‘√ CÒ„j·T' 9.40 Ç‹ |üèc˛º eTVü‰jÓ÷^ 4.9
Ä‘·àX¯øÏÔ\‘ê|ü⁄wüŒ 3.13 Ä<Í uÛÑø£Ôdüú\+ Áb˛ø£Ô+ 5.24 Äs√>∑´ø±s¡D+ |ü⁄+kÕ+ 11.13 Ç‹ Á|üX‚ï ø£è‘˚ 17.75
Ä‘·àX¯øÏÔ$ø±ùdq 10.68 Ä<Í X¯s¡De÷U≤´‘·+ 13.3 ÄÅs¡›kÕïHê‘Y |üs¡+ uÛÑdüà 7.26 Ç‹ Á|ükÕ<ädüTeTTUÒ 21.18
Ä‘·àX¯ø£ÔéTè‘êkÕ«<ä 3.63 Ä<Ûës¡eVü≤Öï ∫Á<ä÷ù| 14.40 ÄÅs¡›+ ‘·T Á|üø£è‹+ $<ë´‘Y 7.26 Ç‹ ÁãTyêD+ ø£˝≤´D+ 21.13
Ç‹ uÛ≤ej·T‘√ ì‘·´+ 17.56 Ç<ë˙y˚Te y˚T C≤‘·+ 20.78 ñ‘·Ôe÷+π> \˝≤fÒ #· 7.32 ñuÛÑj·÷‘êà •y√ eT+Á‘˚ 8.22
Ç‹ j·T‘·÷Œ»´‘˚ dæ<Ó’› 15.34 Ç+Bes¡CÀ´‹ 4.21 ñ‘·Ôe÷+ >∑‹e÷Á•‘·´ 9.40 ñeTj·÷ düeTe÷d”q+ 3.36
Ç‹ j·T•Ã+‘·j˚Tìï‘·´+ 10.56 Ç+Á<ë<äj·T' düTsê' düπs« 21.22 ñ‘êúj·T y√éTe÷πsZD 4.13 ñe÷K´j·÷ eTVü‰X¯ø±Ô´ 12.23
Ç‹ j·Tdü´ eT‹sêïdæÔ 14.37 Ç+Á~j·TÁ|”‹ùV≤‘·÷ì 17.36 ñ‘·Œ‘·´ $\j·T+ j·÷+‹ 18.31 ñ\¢+|òæT‘·' düuÛ≤eT<Û˚´ 3.69
Ç‹ j·Tdü´ eT‹' 18.41 Ç+Á~j·÷D≤+ ãVæ≤s¡«è‹Ô' 17.16 ñ<ä|üX¯´‘Y |ü⁄sê+ jÓ÷>∑ 7.48 ñ\¢+|òüT´ bÕs¡Ù«eT>∑ 3.67
Ç‹ j·Tdü´ dæúsê ãT~∆' 10.8 Ç+Á~j·÷D≤+ eoø±s√ 17.43 ñ<ës¡>∑TDyÓ÷+ø±s¡ 3.11 ñyê#· XÊ+‘·j·÷ yê#ê 4.37
Ç‹ X¯ó<˚∆q •ùw´D 6.10 Ç+Á~j·÷D≤+ düeTkÕÔHê+ 17.15 ñ<ä÷∆\j˚T‘Y ‘˚q <˚Vü≤+ 7.29 ãTT–‘ê´Vü≤ |ü$Á‘·+ ‘˚ 6.59
Ç‹ ÁX¯eDdü+düø√Ô 17.69 Ç+Á~j·÷D≤+ düeTkÕÔHê+ 17.42 ñqà»®+‹ ìeT»®+‹ 18.30 ãTTEX‚«‘·eTqTyê´|üÔ+ 7.39
Ç‹ dü+ø£*Œ‘·+ |üPs¡«+ 21.27 Ç+Á~j·÷D≤+ ‘·<∏ë‘·à‘·« 5.56 ñ|ü‘·ùdú eTVü‰<˚e 3.38 @ø£ @e ø£<∏ä+ #Ó’wü 12.1
Ç‹ dü+∫qÔ´ eTqkÕ 16.69 Ç+Á~j·÷DÏ eTH√eè‹Ô 16.52 ñ|ü<˚c˛º|ü<˚XÊHê+ 15.21 @ø£ @e j·T<∏ë dü÷s¡´ 19.64
Ç‹ dü+ÁbÕ]ú‘·' X¯+uÛÑT 2.20 Ç+Á~j·÷DÏ düeTkÕÔì 17.49 ñ|üeTqTúÛÑè>∑Tyê´dü 3.55 @ø£ @e •e' kÕøå± 5.34
Ç‹ dü+ÁbÕ]ú‘√ <˚y√ 3.82 Ç+Á~j·÷qTÁ>∑Vü≤' Áb˛ø£Ô' 17.14 ñ|üeTqT´' |ü⁄sê jÓ÷^ 8.46 @ø£ @e •e' kÕøå± 9.59
Ç‹ dü+uÀ~Û‘·' •c˛´ 6.28 Ç+Á~jÓÆTπse C≤j·TqÔs 17.45 ñ|üXÊ+‹s¡“¤y˚‘Y |ü⁄+kÕ 17.44 @ø£ @e •e' kÕøå± 16.63
Ç‹ düTÔeqÔ+ $qj·÷‘Y 20.81 Ç+<ÛäH˚wü«–ï<äπ>∆e 11.55 ñ|üXÊeT´‹ j·T' kÕ«H˚Ô 17.70 @ø£‘˚«q ∫<ëø±πs 14.35
Ç‘ê´<ë´ eTTqj·T' düπs« 3.55 Çwüº*+>∑$T<ä+ kÕøå± 6.51 ñbÕ~Û$Væ≤‘ê uÛÒ<ë 18.41 @ø£|ü⁄wüŒÁ|ü<ëH˚q 9.86
Ç‘·T´ø£Ô' |üs¡y˚TX‚q 3.78 Çwüº*+>∑$T<ä+ dü÷ú\+ 6.49 ñbÕ~ÛdüVæ≤‘·+ C≤„q+ 19.91 @ø£uÛ≤»qjÓ÷π>q 14.29
Ç‘·T´πøÔ >∑DHêj·Tπøq 21.52 á<äèX¯+ •euÀ<Ûädü´ 20.84 ñbÕ~Û' |ü⁄qsêU≤´‘·' 5.44 @ø£uÛ≤eìs¡÷&ÛÉdü´ 18.46
Ç‘·T´ø±Ô« |üs¡y˚TX¯«s¡' 3.88 á<äèo+ ‘·T >∑‹+ ÁbÕbÕÔ 21.26 ñbÕj·TeTe<ä‘Y ‘·ôd’à 2.20 @ø£uÛ≤y˚q dü‘·‘·+ 16.75
Ç‘·T´ø±Ô« |üX¯´‘ê+ ‘˚cÕ+ 4.13 áX¯«s¡' düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ 10.10 ñbÕj·TMTX¯«πsD√ø£Ô+ 2.21 @ø± •y˚q ì]›cÕº 10.35
Ç‘·T´ø±Ô« |üX¯´‘·düÔdü´ 21.1 áwü‘·TŒ‡cÕº«<Ûäs¡|ü⁄≥+ 8.28 ñbÕj·T+ e<ä y˚T X¯+uÛÀ 2.19 @ø°ø£è‘˚ •y˚ uÛ≤y˚ 19.42
Ç‘·T´#Ó’Ãs¡>∑<ë<é e#·düÔ 21.52 ñø±Ôœ˝≤#ês¡|üsê 9.94 ñbÕj·T+ X¯èDTj·÷∫Ã¤wü´' 17.73 @ø°uÛ≤eeTTù|‘·dü´ 20.70
Ç‘˚é+ ÁbÕ]ú‘·' X¯+uÛÑT 2.25 ñø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡' kÕøå± 11.1 ñbÕjÓ÷ |òüTÀs¡dü+kÕs¡ 14.13 @ø°uÛ≤eeTTù|‘êHê+ 20.54
Ç<ä+‘êVü≤e´ôVAy˚Tq 14.38 ñø±Ô« uÛÑyêHé düø£\ 4.54 ñbÕdüHês¡úeT+‘·'düú+ 6.36 @ø°uÛÑ÷‘·dü´ ∫<√«´$Tï 18.45
Ç<ä+ eTTK´$T<ä+ V”≤q 15.59 ñ#·´‘˚ HêeT düπs«cÕ+ 19.2 ñô|’‹ ˝Àø£$U≤´‘·+ 6.2 @ø°uÛÑ÷‘·dü´ dæ<ä∆dü´ 20.56
@ø°uÛÑ÷‘˚ ìC≤ø±πs 18.56 @e+ Á|ü#√~‘·' •c˛´ 17.80 ø£+sƒ¡Hê\õ‘êq+>∑ 3.30 ø£s¡àeT÷˝Òq <äT'UÒq 5.66
@ø√ eoø£è‘·' dü+$ 19.63 @e+ s¡TÁ<ëø£å<ÛëØ j·T' 7.60 ø£<∏äy˚Twü Á|ükÕB‹ 11.1 ø£sêàr‘·|ü<ädüúdü´ 15.69
@‘·Å#·Ã¤eDe÷Á‘˚D 20.88 @e+$<Ûä+ $uÛÑ÷‘ê´ 7.41 ø£<∏äy˚Twü düe÷~wüº 13.1 ø£\ø£+sƒ¡≈£î˝≤˝≤|ü 3.3
@‘·∫Ã¤e|ü⁄s¡+ Áb˛ø£Ô+ 19.56 @e+$<ÛëHê+ ∫Á‘êD≤+ 4.41 ø£<∏äj·T düú\uÛÒ<ä+ y˚T 19.1 ø£\+ø£yêqkÂ #·+Á<ä' 15.23
@‘·<äs¡ú$y˚ø√ j·T' 19.51 @e+$<ÛÓ’sê“¤eX¯ó<Ó’∆ 12.20 ø£<∏ä+ uÛ≤>∑´$V”≤HêHê+ 21.10 ø£\Œ+ #Ó’yêqTø£\Œ+ 7.13
@‘·<ädæÔ <ä«j·T+ j·Tdü´ 12.43 @e+ dü\¢ø£åD√ù|‘·+ 7.39 ø£<∏ä+ eT‘·Ô>∑C≤Hé 11.53 ø£\Œ+ ‘·<ä“¤düà $CÒ„j·T 7.16
@‘·Hêïe÷e\+uÒq 8.11 @e+ dæúπs •yê<Ó’«‘˚ 17.79 ø£<∏ä+ j·÷‹ |ü]#˚Ã¤<ä+ 16.57 ø£*Œ‘êì Væ≤ s¡÷bÕDÏ 15.48
@‘êì HêeT<Û˚j·÷ì 8.23 @wü ‘·«+ πsDTø±H˚q 3.77 ø£<∏ä+ $C≤„j·T‘˚ ˝Àπø 11.29 ø£˝≤´D|ü⁄wüŒø£*ø± 3.16
@‘êì |ü+#·Hêe÷ì 7.4 @wü eT+Á‘√ eTVü‰X¯øÏÔ 8.41 ø£<∏ä´+‘˚ >∑TDkÕπsD 15.4 ø£•Ã<ë#ês¡dæ<ë∆Hê 1.13
@‘êì e÷quÛÑ÷‘êì 5.4 @cÕe÷~eTeTT‘·ÿèwüº 7.14 ø£<ë∫‘Y ≈£îÁ‘·∫<ë«|æ 6.26 ø£dü´ kÕøå±Á‹ÿj·÷ 17.74
@‘êì •euÛÑø£Ôdü´ 5.31 @ùw«ø£‘·eTe÷<ëj·T 7.19 ø£<ë∫<ä<∏ä ¬ø’˝≤ùd 3.1 ø±+ø£åD°j·T|òü˝À 3.50
@‘êe<äTø±Ô« |üs¡eT 20.72 ◊ø£é÷#ês¡dü+|ü‹Ô 14.3 ø£<ë∫<ä“¤düàHê ≈£îsê´‘Y 7.40 ø±eTÁø√<ÛäeTVü‰yÓ÷Vü≤ 13.17
@‘˚cÕ+ <˚Væ≤Hê+ kÕø°å 5.50 ◊ø£´düú\>∑‘êHé 20.1 ø£|æ˝≤ ø£ècÕí #· <Ûäe˝≤ 7.7 ø±eTÁø√<Ûë~ìs¡Tàø£Ô' 15.58
@‘˚cÕ+ ÁuÛÑeT‘ê+ 5.50 ◊ø£´düú\$T<ä+ 14.3 ø£s¡D≤]Œ‘·e÷U≤´‘·+ 17.3 ø±j·TjÓ÷π>q dæ<ä∆´ìÔ 16.37
@‘˚ùw«‘˚q $~ÛHê 8.33 ◊Væ≤πø ø£åDÏπø kÂUÒ´ 5.62 ø£s¡DÒwüß ìeè‘˚Ôwüß 17.26 ø±j·Te+‘√ Væ≤ ≈£îs¡«ìÔ 16.41
@‘Ó’s¡T´ø√Ô eTVü‰jÓ÷^ 13.16 z+ø±s¡‘ê\eè+‘˚q 3.39 ø£s¡D…Æ' düVæ≤‘·+ ÁbÕD+ 17.22 ø±j·T+ $Hê düeTkÕÔHê+ 16.36
@eeTH˚´-|æ ãVü≤y√ 3.76 z+ø±s¡|üPs√« 8.17 ø£]b˛‘·ø£sêø£èwüº 4.15 ø±j·÷qTÁ>∑Vü≤D+ |üPs¡« 17.2
@ee÷#ês¡dü+j·TTø√Ô 9.50 W<ëd”H˚´q ø±˝À-|æ 3.75 ø£sêÔs¡+ düs¡«˝Àø±Hê+ 2.14 ø±s¡D+ düs¡«˝Àø±Hê+ 11.28
@ee÷<ë´ eTVü‰uÛ≤>± 3.43 W|ü#ê]ø£<˚Væ≤‘ê« 16.43 ø£s¡àø±˝≤~ø±s¡ŒD´ 3.51 ø±˝≤r‘·+ ø£˝≤r‘·+ 19.68
@eeTTø±Ô« düe÷d”q+ 20.73 ø£' ≈£îsê´‘Y ø£s¡àø±s¡ŒDÒ´ 16.81 ø£s¡àC≤„Hê–ïHê<ä>∑∆+ 16.82 ø±*e÷ï ø±\≈£L≥dü´ 3.19
@eeTT‘·Œ‹ÔuÛÒ<˚q 7.52 ø£{≤ø£å#·+Á<äe÷ j·Tdü´ 15.26 ø£s¡àD≤ øÏ+ ø£è‘˚Hê|æ 19.31 ø±wü˜+ $Hê j·T<∏ë 16.38
@e+ ø£è‘ê« >∑Ts¡T]¢+>∑+ 6.25 ø£{≤ø£å˝ÒX¯e÷Á‘˚D 15.28 ø£s¡àD≤ øÏ+ ‘·T uÛ≤e´+ 14.17 ø±ùw˜wüß eVæ≤ï<äπ>∆wüß 10.37
@e+ qe$<Ûä+ Áb˛ø£Ô+ 10.6 ø£{≤ø£ådüÔe ø£˝≤´D+ 4.48 ø£s¡àD≤ eTqkÕ yê#ê 11.46 ø±+•Ã<é<äèwæºìbÕ‘˚q 21.39
@e+ qe$<Ûë uÛÑøÏÔ' 9.3 ø£{‘° {· |° {ü u° ÷ÑÛ ‘· 4.4 ø£s¡àÁbÕ<Ûëq´jÓ÷π>q 12.2 øÏ+∫‘·ÿsêÔ #· øÏ+∫CÀ„ 5.47
øÏ+∫‘·‡‘·Ô «s¡CÀs¡÷|ü+ 5.40 ≈£îsê«D' dü+#·πs<é jÓ÷^ 15.60 ø√{ÏÁ‘·j·T+ ‘·T *+>±Hê+ 21.34 >∑+>∑j˚Te ø£è‘êX‚¢wü+ 3.22
øÏ+ ‘·‘·Ô«+ |üs¡eT+ CÒ„j·T+17.74 ≈£î\Áø£e÷>∑‘ê#ês¡+ 6.4 ø√{Ïwü≥ÿ+ ‘·T *+>±Hê+ 21.28 >∑+>±»˝Òq ‘·è|üÔdü´ 19.16
øÏ+ ‘˚q ÁøÏj·T‘˚ ‘·dü´ 15.38 ø£è‘ês¡új·THé »HêHé 21.40 ø√*¢bÕø£´_Û<ÛëH√-dæÔ 3.83 >∑+>±eTè‘·+ |ü]‘·´»´ 13.7
øÏ+ |üPs¡«ø±*¬ø’s¡∆¬s’à' 10.32 ø£è‘êsêú y˚T |ü⁄Ø 21.12 ø√ yê dü÷s¡´+ $Hê 13.23 >∑+<Ûä' düe÷~Ûdü+|ü‹Ô 12.17
øÏ+ j·TC…’„s¡–ïôVAÁ‘ê<Ó’´' 15.35 ø£è‘êX¯«y˚TBÛ <äøå√-|æ 3.74 Áø£e÷\¢ø£åDy˚T‘˚cÕ+ 11.5 >∑+<Ûäs¡«|ü⁄s¡e<é 10.71
øÏ+ yê Á|üe÷D+ 20.25 ø£è‘√<√´>√-|æ ìsêàDÒ 2.16 Áø£e÷\¢ø£åDy˚T‘˚cÕ+ 13.4 >∑+<Ûäs¡«yêeTqj·THê 3.1
øÏ+ yê |òü\+ q dæ<˚∆´‘· 11.44 ø£è‘ê´Hê+ ‘·T uÛÑyêHé ø£sêÔ 4.41 ÁøÏj·÷>∑eTdüú\+ |üPs¡«+ 16.2 >∑+;Ûs¡>∑TDj·÷ yê#ê 4.45
øÏ+ y˚<Ó’' øÏ+ ‘·‘·' 11.48 ø£è‘ê«ìwüºeTuÛÑ÷<ä 3.72 ÁøÏj·÷ j·T<∏ë \j·T+ ÁbÕbÕÔ15.37 >∑#·Ã¤+dæÔwü˜Hé dü«|üHé 14.23
øÏ+ dü‘·´+ øÏ+ qT yêdü‘·´+17.69 ø£ècÕí <äX¯$<Ûë C≤‘ê 7.52 ÁøÏj·÷s¡÷bÕ ‘·T j·÷ |üPC≤15.44 >∑#·Ã¤+dæÔwüºHé dü«|üHé 19.35
øÏqïØ^‘·e÷<ÛäTs¡´ 3.4 ≈£îdüTe÷j·TT<Ûäø√<ä+&É 3.29 ÁøÏj·÷+ $Hê ‘·<∏ëqÔk˛ú 16.6 >∑+&ÉeT+&É\|üs¡´qÔ 3.19
øÏeTHÓ’´s¡∆s¡àø£*˝…’' 10.24 ≈£îdüT+uÛÑ≈£îdüTeT#êÃ¤j·÷ 3.33 ø£« C≤‹yêdüHêjÓ÷>∑' 18.46 >∑DÒ+Á<ä πsDTø±_ÛK´+ 4.34
øÏ$TVü≤ ãVüQ_Ûs¡T¬ø’Ô 8.49 πøq øÏ+ y˚<ä˙j·T+ 18.56 ø£« |ü<ës¡ú|ü]C≤„q+ 18.65 >∑DÒX¯«πsD ø£~∏‘·yéT 1.29
≈£îøåö Vü≤düÔdüú˝Ò yê|æ 6.52 πøq∫<é ø±s¡DÒHêVü≤+ 4.11 ø£åDeTqÔ' •e+ 17.17 >∑DÒX¯«sö πsDTø£<ës¡Tø± 2.34
≈£î+≈£îeTdüÔãø±yÓ÷<ä 3.3 πøq yê <Ûäs¡àuÛÒ<˚q 10.1 ø£åD+ >∑+<Ûäs¡«sêC≤Hê+ 3.57 >∑‘·yÓ’wüeT´BÛØ∆s√ 15.62
≈£î+&ÉeT+&É*ø√ù|‘ê 6.14 πøe\+ ø£s¡àe÷Á‘˚D 16.26 ø£åD+ <˚eeTè>±ø°åD≤+ 3.58 >∑s¡“¤k˛ú C≤j·Te÷H√ yê 11.72
≈£î{°uÛ≤yê<é j·T<∏ë 10.68 πøe\+ ∫‘·‡«s¡÷|üdü´ 20.44 ø£åD+ dü X¯+uÛÑTπs›yêHê+ 3.57 >∑*‘êC≤„qã+<Ûädü´ 19.87
≈£L≥düúeT#·\+ ÁbÕC„+ 19.81 πøe\+ dü∫Ã<ëq+<ä 20.69 ø£åe÷-_Ûùwø£dü*\+ 12.16 >∑*‘êVü≤+ø£è‹Á>∑+~∏' 17.13
≈£î‘·düÔyÓ÷$ø±sê' 13.21 πøe\+ düVü≤CÒ <ëH˚ 20.2 ø£åj·÷‹X¯j·Tdü+j·TTø±Ô 10.13 >∑*‘˚ eTeT‘êVü≤+‘˚ 18.37
≈£î‘·düÔùd´+Á~j·T 17.25 πøe\+ dü+$<äT˝≤¢dü 18.70 ø£åsTT‘ê«~j·TT‘˚ dü«πsZ 5.62 >∑˝Ò uÛÑT»<ä«j˚T #Ó’e 7.32
≈£î‘√ <˚ùV≤q dü+ã+<Û√ 16.45 πøe˝Ò ìÁwüŒ|ü+#Íù|òT 18.38 øå±ìÔ' ø±s¡TD´düeTŒ‹Ô' 13.15 >∑yê+ ø√{ÏÁ|ü<ëqdü´ 7.64
≈£î‘√uÛ≤e' ≈£î‘·•Ã‘·Ô+ 18.50 ¬ø’˝≤ùd eT+<äπs 10.74 ø°åsê_∆]e dæ+<Ûä÷Hê+ 13.28 >∑TDÁ‘·j·T|ü<ër‘· 21.49
≈£î‘√ ÁãVü‰à ≈£î‘√ $wüßí' 19.26 ¬ø’e\´ø£\Œ‘·s¡y√ 13.27 K+&Éj·THé C…’q#êsê«ø£ 4.12 >∑TDÁ‘·j·T$uÛÒ<˚q 5.38
≈£îs¡«qï|æ eTVü‰ø£s¡à 14.18 ø√{Ïdü÷s¡´Á|ürø±X¯+ 2.11 K+&ÉsTT‘ê« <äTsê#êsêHé 21.41 >∑TDÁ‘·j·÷‹àø± X¯øÏÔ 5.39
≈£îs¡«qï|æ eTVü‰jÓ÷^ 16.70 ø√{ÏÁ‘·j·T+ ‘·T *+>±Hê+ 12.28
>∑TD≤r‘·eTs¡÷|ü+ #· 15.8 >∑Ts√sê<˚X¯e÷Á‘˚D 17.62 |òüTÀs¡dü+kÕs¡‹$Ts¡ 11.38 ∫<ëø±s¡+ |üs¡+ ÁãVü≤à 12.8
>∑TD≤r‘·+ >∑Tø±s¡+ #· 15.8 >∑Ts√sê<˚X¯e÷kÕ<ä´ 16.9 |òüTÀs¡dü+kÕs¡dü+‘ê|ü 11.69 ∫<ëø±πs |üsêø±X‚ 14.41
>∑Ts¡T»+>∑eT*+>±‘êà 9.59 >∑Ts√sê˝Àø£e÷Á‘˚D 16.13 |òüTÀs¡dü+kÕs¡düs¡Œdü´ 14.10 ∫<ë‘·àì •y˚ q´düÔ+ 20.9
>∑Ts¡TD≤ \uÛÑ´‘˚ uÀ<Ûä 19.13 >∑Ts√sê˝Àø£e÷Á‘˚D 17.72 #·ø√s¡düÔèwæ‘·' 13.9 ∫<ëq+<äìC≤‘·àk˛ú 15.63
>∑Ts¡T‘ê«‘Y düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ 9.72 >∑Ts√s¡¢u≤∆« eTVü‰C≤„q+ 17.67 #·Áø£H˚$TÁø£y˚TD…Æe 5.49 ∫<ëq+<ä|üsêø±X¯ 1.21
>∑Ts¡T<˚e' |üs¡+ ‘·‘·Ô«+ 18.73 >∑Ts√]¢+>∑dü´ e÷Vü‰‘·à´ 11.45 #·≈£åîØΩH√ j·T<∏ë s¡÷|ü 16.20 ∫<ëq+<äeTj·T' 12.34
>∑Ts¡TÁ|ükÕ<ä#·+Á<˚D 19.18 >∑Ts√]«C≤„qjÓ÷π>q 15.30 #·≈£åîsêq+<ä\‘·j·÷ 3.35 ∫<ëq+<äeTj˚T *+π> 12.11
>∑Ts¡TuÛÑøÏÔ$V”≤qdü´ 11.24 >∑Ts√X¯Ã uÀ<ÛäjÓ÷π>q 18.5 #·‘·Ts¡›X¯eTTK+ j·T»„ 7.59 ∫<˚ø£ìwü˜∫‘êÔHê+ 14.32
>∑Ts¡Te÷Vü‰‘·à´jÓ÷π>q 11.25 >∑Ts√' ø£{≤ø£åy˚<Û˚q 17.64 #·‘·T]“¤' dü+$sê»qÔ+ 3.20 ∫<˚ø£uÛ≤»q+ j·Tdü´ 14.31
>∑Ts¡Ty˚Te •e+ |üX‚´‘Y 17.61 >∑Ts√' ø£{≤πøå dü+dæ<˚∆ 13.26 #·+&√ j·T<∏ë |ü⁄sê uÛÑø±Ô´ 11.50 ∫Á<ä÷|ü+ |üs¡eT+ *+>∑+ 6.31
>∑Ts¡Ts¡÷b˛ eTVü‰<˚y√ 11.19 >∑Ts√' ø£e\j·T‘ê´X¯ó 17.63 #·+Á<äø±H˚Ô j·T<∏ë ‘√j·T+ 5.36 ∫Á<ä÷|ü+ Væ≤ |üs¡+ ‘·‘·Ô«+ 6.32
>∑Ts¡Tπse |üs¡+ ‘·‘·Ô«+ 13.23 >∑Ts√' •edü´ •wü´dü´ 14.34 #·+Á<ä_+u≤j·TT‘·#êÃ¤j·÷ 3.15 ∫<ä«Vü≤Öï EVü≤«‘êeTqÔ' 17.47
>∑Ts¡TπsyêÁ‘· düπs«cÕ+ 11.19 >∑Tsö ìCÒ >∑TD√<ëπs 17.59 #·+Á<äe‘Y kÕŒ¤{Ïø£+ |”sƒ¡+ 3.23 ∫~«˝≤dü|ü]dü÷Œ¤]Ô 17.32
>∑Ts¡T*+>±~e÷Vü‰‘·à´ 11.57 >∑Tsö •y˚ düe÷qdüú' 17.60 #·+Á<ädü´ y˚T|òüTdü+ã+<Ûë 19.32 ∫+‘·j·THé Vü≤è<äj·÷+uÛÀCÒ 8.25
>∑Ts¡T*+>±~e÷Vü‰‘·à´ 11.67 >∑Tsê«~C≤„qX¯SHê´+‘ê 15.3 #·+Á<ës¡∆X‚Ks¡+ X¯ó<ä∆+ 2.10 ∫+‘êeTDÏ' Á|ü|üHêïHê+ 3.65
>∑Ts¡Tyêø±éTè‘êkÕ«<ë‘Y 17.81 >∑èùV≤ j·TdæàHé Á|üdü÷‘ê 9.45 #·s¡àbÕÁ‘˚ »\+ 9.42 ∫qàj˚T XÊ+ø£πs 10.26
>∑Ts¡T•wüéTj·T+ C≤„q+ 19.12 >∑èVü≤´‘˚ j·T~ uÛÑπøÔq 9.42 #·\#êÃeT]ø±Vü≤kÕÔ 3.40 #·÷&Ü\+ k˛eTø£\j·÷ 3.16
>∑Ts¡T•wü´düe÷s¡÷&ÛÉ 11.35 >öØ|üjÓ÷<ÛäsêX‚¢wü 3.21 #êeTsêD≤+ $˝À˝≤Hê 3.41 #·÷‘·Á|üyê\düTwüe÷ 3.34
>∑Ts¡T' •e' |üs¡' 13.29 Á>∑Vü‰D≤$Te ‹>±à+X¯ó' 13.28 ∫‘·ÔÁ<äe´+ düe÷<ëj·T 17.47 #√~‘êHé yêdüj·THé 3.61
>∑Ts¡÷|ü~ùwº $C≤„H˚ 17.82 |òüT≥ø±X¯ Çe ∫Ûqï+ 19.58 ∫‘·Ôeè‹Ôwüß ©HêdüT 17.9 #√~‘ê' |üs¡y˚TX‚q 18.15
>∑Ts¡÷bÕdüqX¯øÏÔX¯Ã 6.43 |òüT{≤~wüß |üè<∏ä>∑÷“¤‘·+ 20.45 ∫‘·Ôeè‹Ôdüe÷©q 14.15 #√s¡‘·«e<ä|æ kÕúDÖ 10.70
>∑Ts√s¡uÛÑ´s¡ÃH˚Hê|æ 9.51 |òüT{ÀbÕ~Ûs¡´<∏ëø±X¯' 19.52 ∫‘·Ôdüúdüø£˝≤sêúHê+ 17.51 #Û·+<√s¡÷|üeTèwæ+ #êdü´ 6.21
>∑Ts√sê»„+ q \+ù|òT‘· 9.57 |òüT+{≤ø£s¡í' |ü⁄wüŒ<ä+‘·' 3.45 ∫‘êÔs¡$+<ädü+>∑÷&ÛÉ 4.6 #Û˚<äH˚ ø£s¡àeT÷\dü´ 12.30
|òüTè‘ê~Hê j·T<∏ë õVü‰« 19.33 ∫‘Y Á|üø±X¯j·T‘˚ $X¯«+ 14.32 »>∑Á‘·Ôj·T$˝≤kÕ‘·àHé 21.49
»>∑‹‡düè≈£åî' Á|ü<∏äeT+ 2.14 C≤‘·dü´ Væ≤ Á<ÛäTy√ eTè‘·T´' 5.63 C≤„‘ê|ü´Vü≤+ CÒ„j·T$T<ä+ 19.50 C≤„q+ eTTøÏÔÁ|ü<ä+ ÁbÕ|ü´ 16.81
»>∑‘·‡ècÕº´~dü+dæ<ÓÌ›´ 16.40 C≤‘ê eTè‘ê' |ü⁄qsê®‘ê' 18.16 C≤„‘·èCÒ„j·÷~_Û' X¯Sq´+ 20.67 C≤„q+ edüTÔ|ü]#˚Ã¤<√ 16.17
»>∑<ä+π> |ü]Á>∑ùV≤ 20.15 C≤‹uÛÒ<ä+ q ≈£îØ«‘· 10.38 C≤„‘˚ |ü+#êø£åØeT+Á‘˚ 8.3 C≤„q+ $Hê ‘·<∏ë ∫‘˚Ô 16.34
»>∑<˚ø±‘·à‘êuÛ≤yê 16.62 C≤‘˚q ì<Ûäq+ ÁbÕ|üÔ 5.64 C≤„‘˚ •y˚ »>∑q÷à˝Ò 8.3 C≤„Hê>∑eTdüú\+ #ê<∏ä 16.3
»>∑<˚‘·#·Ã¤Øs¡+ kÕ´<é 16.46 C≤‘√‘·ÿ+¬sƒ’' |üs¡eT 21.53 C≤„‘˚ •y˚ ‘·<äC≤„q+ 20.28 C≤„Hê–ïHê <äùV≤‘Y düs¡«+ 12.29
»+>∑eTdü´ ‘·<∏ë ùV≤ćÕ+ 5.29 C≤‘ê´j·TTs√“¤>∑yÓ’wüeT´ 3.79 C≤„‘√bÕj·TdüÔ‘·' ≈£îsê´ 2.24 C≤„Hê#ês¡düú\+ #˚‹ 16.4
»+>∑y˚T #· ‘·<∏ë ì‘·´ 9.58 C≤‘ê´j·TTs√“¤>∑yÓ’wüeT´ 5.49 C≤„‘ê« j·T' dü‘·‘·+ 12.44 C≤„Hê#ês√ j·T<äTø√Ô-j·T+16.76
»{≤Áπ> Á‹ø£uÛ≤π> #· 6.53 C≤qqÔ´‹X¯j·÷<é 11.36 C≤„q#·+Á<ädüeTT<ä÷“¤‘ê 19.14 C≤„Hê#ês¡´' düeTkÕÔHê+ 15.25
»{≤eTT≈£î≥dü+j·TTø£Ô+ 4.3 C≤j·T‘˚ •eø±s¡TD≤´‘Y 5.53 C≤„q#·+Á<√<äj˚T C≤‘˚ 19.22 C≤„Hê<ë~Ûø£´düeTŒ‹Ô' 17.83
»qH√‘·ú+ eTè‘√‘·ú+ 9.43 C≤j·T‘˚ Vü≤+düjÓ÷s√¢bÕ‘Y 8.20 C≤„qB|æø£j·÷-H˚q 15.19 C≤„Á‘ê~eéVü‰s√‘·ú+ 20.63
»+‘·Ts¡+‘·´X¯Øs√-kÂ 5.54 õC≤„kÕ •e‘·‘·Ô«dü´ 13.30 C≤„q<Ûä«düÔÁbÕø£è‘ê‘·à 16.84 C≤„Hê<˚e |üsêqq›+ 18.75
»+‘·Ts¡às¡D»HêàuÛ≤´+ 5.63 õC≤„düT' düs¡«dü+kÕs¡ 6.1 C≤„qbÕ<√<äø£+ #ê<∏ä 19.3 C≤„HêeTè‘·eT|æ dü«#·Ã¤+ 19.11
»HÓ’àe »qà HêH˚ćÕ+ 11.64 õ‘·ø±e÷ õ‘·Áø√<Ûë 11.39 C≤„qeT+>∑$T‹ ÁbÕVüQ 12.42 C≤„HêeTè‘˚q ‘·è|üÔdü´ 18.75
»|ü‹ |üs¡eTuÛÑø±Ô´ 8.49 Js¡íùdÔ C≤sƒ¡πs eVü≤Öï 4.40 C≤„q$T‘·T´#·´‘˚ dü~“¤' 19.92 C≤„HêeTè‘˚q ‘·èb˛Ô-|æ 16.65
»|üdüTÔ Á‹$<Ûä' Áb˛ø√Ô 8.27 Je‘·«+ <äT'Kdüs¡«dü«+ 18.17 C≤„qy˚Te düeTuÛÑ´ùd´‘Y 16.29 C≤„ìq' ø£s¡àdü+ø£˝≤Œ 16.83
»|ü' |ü+#êø£åsêuÛ≤´dü' 9.23 JeqTàø£ÔX¯Ãπs<é jÓ÷^ 17.13 C≤„qX¯øÏÔ' |üsê j˚TcÕ+ 3.49 C≤„ìHê+ jÓ÷>∑j·TTø±ÔHê+ 12.8
»bÕ~ yê∫ø° ùdyê 9.16 JeqTàø£Ôdü´ BÛs¡dü´ 20.16 C≤„qdü´ qwüºuÛ≤y˚q 18.51 C≤„ìHê+ j·÷ì ø£sêàDÏ 19.30
»bÕjÓ÷>±<ä´<∏ë sê>∑' 18.8 JeqTàø£Ôdü´ BÛs¡dü´ 20.48 C≤„qdü´ eéVü‰πs-|æ 19.44 C≤„˙ ø£s¡àìs¡÷&Û√-|æ 19.33
»ù|‘Y |ü+#êø£åØy˚T‘ê 8.33 JeqTàøÏÔs¡“¤y˚‘Y dü<ä´ 16.55 C≤„qkÕ´$wüj˚T ‘·‘˚Ô« 19.93 C≤„H˚q jÓ÷»j˚T‘Y 16.80
»ù|‘Y |ü+#êø£åØ$<ë´+ 8.1 JeqTàø√Ô uÛÑy˚∫Ã¤wü´' 15.29 C≤„qV”≤qdüÔ<∏ë <˚V”≤ 16.32 C≤„H˚q V”≤q' |ü⁄s¡Twü' 16.83
»ù|‘Y düe÷Væ≤‘√ uÛÑ÷‘ê« 8.24 JeuÛ≤e+ |ü]‘·´»´ 18.5 C≤„qV”≤q+ dü<ë ø£s¡à 16.27 C≤„H˚Hê#ês¡j·TTπøÔq 16.14
»ù|<˚‘ê+ eTVü‰$<ë´+ 8.26 J$‘·+ #· ø£è‘ês¡ú 21.12 C≤„q+ #√<äø£X¯uÒ›q 19.8 C≤„H˚+Á~j·÷DÏ |ü+#ê|æ 8.14
»˝Ò »\$Te q´düÔ+ 20.62 EôVA‹ C≤„qj·TC≤« j·T'14.40 C≤„q+ |üs¡•yê<Ó’«‘· 16.30 C≤„H˚ dæ<˚∆-|æ $<äTcÕ+ 16.12
C≤Á>∑‘·‡«|üïdüTwüß|æÔ 20.25 EVü≤«Hé düeTdüÔ$wüj·÷Hé 17.48 C≤„q+ ÁãVü≤àDÏ ‘·HêïdæÔ 20.61 C≤„j·T‘˚ ‘·qàj·T+ düs¡«+ 20.9
C≤„j·T‘˚ *+>∑y˚TyÓ’ø£+ 12.45 ‘·‘√-ø±j·Tdüú\+ 16.3 ‘·Á‘· ©qeTuÛÑ÷‘Y |üPs¡«+ 2.7 ‘·<∏ë |ü+#êø£åØeT+Á‘ê‘Y 8.2
CÒ„j·÷uÛ≤yê~«X‚ùwD 20.67 ‘·‘√ q+BeTVü‰ø±˝≤ 3.45 ‘·Á‘· düìïVæ≤‘·+ kÕøå±‘Y 19.57 ‘·<∏ë |ü+#êø£ås√eT+Á‘·' 8.13
CÀ´‹s¡àj·TeTìπs›X¯´ 11.29 ‘·‘√ ìπs›X¯eTT~›wüº+ 13.4 ‘·Á‘· dü+uÛ≤$‘·' 21.43 ‘·<∏ë |æ+&Édæú‘√ Vü‰´‘êà 19.52
CÀ´‹s¡àj·T+ |üs¡+ *+>∑+ 12.39 ‘·‘√ uÛÑø£Ôdü´ e÷Vü‰‘·à´+ 11.5 ‘·Á‘·düú+ uÛ≤ej˚T#·Ã¤+uÛÑT+ 12.27 ‘·<∏ë|æ ÁbÕs¡ú˙j·T+ 21.20
CÀ´‹]¢+>∑+ dü<ë uÛ≤‹ 6.35 ‘·‘√ *+>∑Á|üX¯+kÕ #· 11.4 ‘·Á‘êVü‰«q+ q ø£s¡Ôe´+ 10.48 ‘·<∏ë-|æ uÛ≤e+ ≈£îØ«‘· 19.38
CÀ´‹]¢+>±qTdü+<Ûëq 6.39 ‘·‘√ $y˚ø£dü+|üH√ï 6.1 ‘·‘·‡+Á|ü<ëj·Tdæ<˚∆q 1.29 ‘·<∏ëbÕ´ÁX¯j·T *+>±<Í 10.60
CÀ´‹]¢+π> ∫<ëø±πs 20.11 ‘·‘·Tÿ\+ Væ≤ dü<ë X¯ó<ä∆+ 11.66 ‘·‘ê‡eTs¡dü´$C≤„Hê‘Y 12.12 ‘·<∏ë Á|üø±X¯e÷‘êàq+ 19.89
CÀ´‹]¢+π> ∫<ëø±πs 20.18 ‘·Á‹ÿj·÷*+>∑e÷U≤´‘·+ 15.30 ‘·‘ê‡eTs¡dü´+ •wü´dü´ 19.19 ‘·<∏ë Á|ükÕ<ä+ <˚y˚X¯ 3.81
CÀ´‹]¢+π> ∫<ëø±πs 20.70 ‘·‘·Ô#·Ã¤Øs¡jÓ÷π>q 18.12 ‘·‘·T‡K+ ø√{Ïeπs¸D 14.14 ‘·<∏ë Á|ükÕ<äd”«ø±sê<é 9.77
s¡aD‘·ÿ+ø£DC≤‘˚q 3.39 ‘·‘·Ô∫Ã¤eeTj·T‘˚«q 14.25 ‘·‘Y k˛bÕ~Ûø£e÷U≤´‘·+ 9.81 ‘·<∏ë Á|üdü÷‹ø±j·÷X¯Ã 9.44
‘· @e esêí $U≤´‘ê 7.12 ‘·‘·Ô∫Ã¤y˚düeT¬s’Œ´wü 17.40 ‘·r‡«ø£è‘·Á|ükÕ<Ó’ø£´ 20.3 ‘·<∏ë ÁãVü‰à|æ #Ó’‘·q´ 20.46
‘·#êÃ¤ÁdüÔÁ|üeD√ 21.2 ‘·‘·Ô‘Y düeTs¡Œ´ <˚yêj·T 11.11 ‘·<∏ë >∑Ts¡Teπs ≈£îsê´‘Y 9.52 ‘·<∏ë uÛ≤+‹ |üsêø±X‚ 19.74
‘·#êÃ¤+‘Í jÓ÷–Hê+ 17.27 ‘·‘·Ô‘Y düs¡«+ •yêø±s¡+ 17.21 ‘·<∏ë >∑Ts√' Á|ükÕ<ëqï+ 11.18 ‘·<∏ë uÛÑ÷e÷´~s¡÷ù|D 10.72
‘·#·TÃ¤ÁX¯ScÕs¡‘·' •wü´' 17.68 ‘·‘·Ô‘Y d”«ø±s¡jÓ÷π>q 11.17 ‘·<∏ëC≤„\+|òüTH˚Hê|æ 9.57 ‘·<∏ë eTTø£Ôdü´ Jedü´ 18.67
‘·C≤® „qjÓ÷»q+ 19.90 ‘·‘·Ôìïy˚<äj·THé X¯+uÛÀ 17.38 ‘·<∏ë+&˚wüß #· |æ+&˚wüß 19.66 ‘·<∏ë eTTø£Ôdü´ Jedü´ 18.68
‘·C≤® „q*+>∑e÷U≤´‘·+ 15.45 ‘·‘·ÔèbÕÔ´ ‘·qàj·T+ 9.91 ‘·<∏ë‘·àì Á|üø±X‚ 19.45 ‘·<∏ë jÓ÷^ X¯Øs¡düú' 17.6
‘·{Ï‘·T‡ M∫e÷˝≤düT 5.71 ‘·‘·Œsê Ä>∑e÷ j·TkÕà‘Y 16.5 ‘·<∏ë‘·àì $©j·TH˚Ô 20.23 ‘·<∏ë jÓ÷^ X¯Øs¡k˛ú 17.7
‘·&ç‹Œ+>∑»{≤uÛ≤¬s’ 4.26 ‘·‘·Œ]C≤„qjÓ÷π>q 18.27 ‘·<∏ë‘êà <˚Vü≤dü+|òü÷‘Ó’' 18.24 ‘·<∏ë X¯øÏÔ]«eTsêÙ‘êà 20.38
‘·&ç<ä+≈£îs¡dü+ø±X‚ 5.72 ‘·Á‘·ŒkÕ<ë‘·TÔ yÓ÷øå±Øú 17.58 ‘·<∏ë‘êà yê´|üø£' kÕøå± 19.60 ‘·<∏ë X¯+uÛÑT' düeTkÕÔ‘êà 19.61
‘·‘· áXÊqeT+Á‘˚D 7.15 ‘·Á‘êŒD*+>∑eTT~›wüº+ 12.7 ‘·<∏ë‘êà X¯øÏÔuÛÒ<˚q 19.64 ‘·<∏ë •edü´ $C≤„H˚ 17.11
‘·‘·' |ü+#êø£åØ+ XË’M 6.20 ‘·Á‘êŒD≤qTÁ>∑V≤ü ' 17.24 ‘·<∏ë‘˚à‘·T´|üe÷Hês¡ú+ 19.59 ‘·<∏ë •yê∫Ã<ëø±XÊ‘Y 19.72
‘·‘·' •y˚ j·T<∏ë uÛÑøÏÔ 11.24 ‘·‘·Œ¤\+ \uÛÑ‘˚ eTs√Ô´ 7.64 ‘·<∏ë <˚Vü≤Ec˛-|ü´dü´ 18.22 ‘·<∏ë •yê‘Y |üsêø±XÊ‘Y 19.73
‘·‘·' dü+‘·Twüº∫‘·Ôdü´ 21.34 ‘·Á‘· ≈£îÁ‘·∫<ëuÛÀ>∑ 4.17 ‘·<∏ë <˚Vü≤dü´ dü+ã+<Ûë‘Y 19.32 ‘·<∏ë •yê‘Y |üè~∏yê´+ 10.50
‘·‘·' ùde´düú\+ 17.4 ‘·Á‘· ÁbÕD≤Hé $Vü‰j·÷|æ 9.35 ‘·<∏ë <˚Vü‰‘·àHÓ’yêdü´ 16.39 ‘·<∏ë •yê‘·àH√ 9.67
‘·<∏ë •yê‘Y düeTT‘·Œqï+ 10.67 ‘·<ëÁ|üuÛÑè‹ uÛÑø√Ô-kÂ 9.28 ‘·<˚cÕ+ Áø£eTXÀ eπøå´ 20.5 ‘·e÷kÕúq>∑‘·+ <˚e+ 3.10
‘·<∏ë •yêqTsêπ>D 13.34 ‘·<ë uÛÑe‹ ‘·Á<ä÷|ü+ 17.35 ‘·<Ó’ø£´∫+‘·j·÷ jÓ÷^ 19.79 ‘·yÓ÷eT÷˝≤ Væ≤ dü+C≤‘ê 13.20
‘·<∏ë kÕ<ÛäT ø£s√MT‹ 21.29 ‘·<ë e÷ùV≤X¯«s¡' Áb˛ø√Ô 10.3 ‘·<Ó’ø£´dü+|ü<ëq+<ä 19.19 ‘·j÷· düø±jÓ÷ ˝Àø√-j·T+ 16.35
‘·<∏ë dü+kÕs¡C≤' uÛ≤yê' 18.66 ‘·<ës¡uÛÑ´ •edüÔÁ‘· 10.47 ‘·<é ÁãVü≤à ‘·<äVü≤+ #˚‹ 19.49 ‘·jÓ÷sêïdæÔ _Û<ë 9.51
‘·<∏ë kÕ+kÕ]ø£+ düs¡«+ 20.24 ‘·<ëdüø£ÔeTHê jÓ÷^ 13.11 ‘·<ë“¤eC≤„|üø£C≤„q+ 15.45 ‘·jÓ÷' düeTs¡dü‘·«+ 19.12
‘·<∏ë dü«ø°j·TuÛÑπøÔwüß 10.75 ‘·<ëdüø£ÔeTH√eè‹Ô 13.33 ‘·<ë“¤eC≤„|üø£C≤„q+ 15.51 ‘·s¡+>±~ j·T<∏ë dæ+<Û√' 19.72
‘·<∏ë dü«X¯øÏÔ_Ûsê«´|ü´ 18.34 ‘·~#·Ã¤j·÷-uÛÑe‘Y kÕøå±‘Y 2.13 ‘·<ë“¤y√ C≤j·T‘˚ 16.22 ‘·s¡+>±<ë´ j·T<∏ë dæ+<ÛÍ 19.83
‘·<∏ë-Vü≤+ø±s¡dü+ã+<Ûë‘Y 18.8 ‘·~<ä+ •edæ<ë∆qÔ 20.86 ‘·Á<ä÷|ü*+>∑$C≤„˙ 12.3 ‘·*¢+>∑+ j·Tdü´ ‘·T ÁbÕDÒ 6.25
‘·<∏ë Vü≤è<äj·T;»düú+ 20.41 ‘·Bj·÷ |üs¡e÷X¯øÏÔ' 2.12 ‘·<ä«s¡+ »+>∑eT+ *+>∑+ 9.61 ‘·kÕà#·Ã¤‘·>∑TD√bÕ+X¯ó' 8.31
‘·<∏˚‹ Á|ü‹X¯óÁXÊe 21.33 ‘·Bj·÷j·TT<Ûä<Ûë]D´ 3.43 ‘·<ë«H˚wü düe÷U≤´‘·' 15.51 ‘·kÕà∫Ã¤eeTj·T+ 10.69
‘·<∏√bÕ~Û>∑‘·+ ÁãVü≤à 20.45 ‘·BXÊqeT+Á‘˚D 7.15 ‘·~«Hê HêdæÔ eùdÔ«ø£+ 18.55 ‘·kÕàC≤® „Hê>∑e÷∫Ã¤c˛´ 17.83
‘·<äø£åj·T$T‹ Áb˛ø£Ô+ 9.64 ‘·<äTbÕ~Ûø£$T‘ê´VüQ' 7.3 ‘·<Ó’«wüe÷´‘Y düeTT‘·ŒHêï 5.39 ‘·kÕà‘·Ô‘·÷Œ»Hê<˚e 15.32
‘·<ä~ÛcÕº‘·èuÛ≤y˚q 10.51 ‘·<˚ø£‘êq‘êdæ~∆' 12.23 ‘·qTØX¯dü´ #ê‘êàj·T+ 10.53 ‘·kÕà‘·ÔbÕ+dæ j·TC≤„X¯Ã 8.37
‘·<äq+‘·düTK+ ÁbÕ|ü´ 13.12 ‘·<˚ø£‘êq‘êdæ~∆' 12.31 ‘·+Árs¡a+ø±s¡XÊ*Hê´ 3.38 ‘·kÕà‘·Ôe÷#·s¡Hé 16.60
‘·<äq´$eTTK' k˛-j·T+ 13.5 ‘·<˚ø£‘ê«qTuÛ≤y˚q 18.73 ‘·ìïeè‘ÍÔ ø£<∏ä+ uÛÑ÷j·T' 17.12 ‘·kÕà‘Y Á‹|ü⁄+Á&Éy˚TyÓ’ø£+ 7.30
‘·<äÁ|üy˚Tj·Te÷q+<ä+ 19.28 ‘·<˚ø£uÛ≤eeTqHê‘Y 12.24 ‘·Hê«H√ $düàj·T+ 21.44 ‘·kÕà‘Y |ü$Á‘·+ ‘·*¢+>∑ 6.59
‘·<ä_Ûqï‘·j·÷ uÛ≤‹ 10.69 ‘·<˚ø±y˚X¯s¡÷ù|D 18.72 ‘·|ükÕ+ |ü]bÕπøq 20.80 ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq 6.47
‘·<äs¡ŒD+ •y˚ 17.51 ‘·<˚e C≤„qjÓ÷π>q 16.27 ‘·|üdüÔ‘êÿj·TeT÷\+ Væ≤ 16.42 ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq 9.63
‘·<äyê+‘·s¡uÛÒ<ë+X¯Ã 5.25 ‘·<˚e ‘·T dü«dü+y˚<ä´ 9.20 ‘·|ü' ø£s¡à »b˛ <Ûë´q+ 9.21 ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq 9.92
‘·<ädü<éCÒ„j·Ts¡÷|ü‘ê« 12.36 ‘·<˚e *+>∑+ $CÒ„j·T+ 11.26 ‘·b˛ Væ≤ eT÷\+ düsê«kÕ+16.42 ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq 10.62
‘·<ë-<Ó’«‘·düe÷|ü‹Ô 10.43 ‘·<˚e dü<äq+ |ü⁄D´ 11.42 ‘·eT|üè#·Ã¤Hé »Hê' düπs« 4.9 ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq 10.38
‘·<ë<Ûës¡' •e' 17.28 ‘·<˚e düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ 6.34 ‘·e÷>∑‘·+ eTVü‰uÛ≤>∑+ 21.5 ‘·kÕà‘Y düs¡«Á|üj·T‘˚ïq 13.12
‘·<ë<Ûësê ‘·qTπs® j „ ÷· 17.29 ‘·<˚e düs¡«ø±\+ ‘·T 11.10 ‘·e÷>∑‘·+ eTVü‰dæ<ä∆+ 4.34 ‘·kÕà‘Y kÕúsTT|òü\ÁbÕô|ÌÔ´ 16.28
‘·<ë+‘·sê‘·àuÛ≤y√-|æ 18.18 ‘·<˚yêVü≤$T‹ C≤„˙ 15.67 ‘·e÷˝Àø£´ $uÛÑTdüÔÁ‘· 3.68 ‘·kÕà<äq´Á‘· $eTTK' 10.58
‘·kÕà<äuÛÑ´+‘·πs ≈£îs¡T´' 5.21 ‘·dü´ bÕ|üø£<∏ë HêdæÔ 7.60 ‘ê+ <Ûäs¡à#ê]D°+ X¯+uÛÀ' 1.8 Á‹ø√{≤´#ês¡´s¡÷ù|D 21.34
‘·kÕà<ä<Ó’«‘·uÛ≤edü´ 14.13 ‘·dü´ uÛ≤kÕ düs¡«$T<ä+ 12.39 ‘·Tsê´r‘·|ü<ä+ j·T‘·Ô<é 20.26 Á‹|ü⁄+Á&É<Ûës¡D√‘·ÿ+sƒ¡+ 6.5
‘·kÕà<ä<Ó’«‘·$C≤„q+ 19.96 ‘·dü´ eT<Û˚´ düe÷d”q+ 4.25 ‘·èDeqàq´‘˚ 10.13 Á‹|ü⁄+Á&ÉeTTø£ÔkÕúH˚wüß 7.35
‘·kÕà<ë#ês¡yêHé 16.14 ‘·dü´ e+X‚ düeTT‘·ŒH√ï 1.15 ‘·èD°≈£îs¡«Hé »>∑C≤®\+ 15.65 Á‹|ü⁄+Á&É+ <Ûës¡j·T+‘˚é 7.42
‘·kÕà<˚‘·qï _Û<˚´‘· 10.65 ‘·dü´ yê#·ø£eT+Á‘√-j·T+ 8.5 ‘·èD°ø£è‘·»>∑C≤®\+ 4.32 Á‹|ü⁄+Á&É <Ûës¡j˚Tìï‘·´+ 7.31
‘·kÕà<˚‘˚ eTVü‰uÛ≤>± 5.15 ‘·dü´ Ms¡•yê#ês¡´ 1.20 ‘·è|æÔ+ ≈£îsê´‘Y dü<ëø±\+ 9.92 Á‹|ü⁄+Á&É+ uÛÑdüàHê 7.33
‘·kÕà<˚wü kÕe÷U≤´‘·' 17.5 ‘·kÕ´qTuÛ≤e+ $C≤„j·T 4.34 ‘˚CÀ $Hê düVü≤ÁkÕ+XÀ' 17.71 Á‹eT÷]ÔuÛÒ<äìs¡Tàø£Ô+ 15.46
‘·kÕà<é >∑Ts¡T+ eTVü‰<˚e+ 9.78 ‘·kÕ´qTùw˜j·T<ÛäsêàD≤+ 5.26 ‘˚uÛÀ´ C≤‘ê Væ≤ s¡TÁ<ëøå± 7.49 Á‹dü+<Ûäé÷#·πs‘Y kÕïq+ 7.20
‘·kÕà<é C≤„‘˚ eTVü‰<˚y˚ 16.17 ‘·kÕ´_Û<ÛëqeT+Á‘√-j·T 8.6 ‘˚cÕeTT|üs¡yÓ÷ j·TÁ‘· 19.88 Á‹Ák˛‘·ùde dü+ã<ä∆ 4.29
‘·kÕà<é uÛ≤eqj·÷ 16.68 ‘·kÕ´d”qï+<äq' XÊqÔ' 1.17 ‘˚cÕy˚T‘Ó’Ás¡«‘Ó’sêïdæÔ 18.36 Á‘Ó’˝Àø£´dü+|ü<ë˝ÒK´ 1.1
‘·kÕàHêïdæÔ |üs¡+ 9.89 ‘·kÕ´+ s¡eT+‘˚ j˚T XË’yê' 5.16 ‘˚cÕ+ >∑èùV≤wüß uÛÑT+J‘· 9.29 ‘·«‘·Œ<ë+ãTø£D≤kÕ«<ë 4.49
‘·kÕàìï'ÁX‚j·TdüÁbÕô|’Ô´ 11.23 ‘·ùd´‹ e#·q+ ÁX¯ó‘ê« 21.33 ‘˚cÕ+ ‘·T ø£s¡à C≤‘˚q 11.61 ‘·«<ë»„j·÷ eTjÓÆT‘êe‘Y 21.50
‘·kÕàHêàùV≤X¯«s√ 9.48 ‘·ôd’´ e÷j·÷dü«s¡÷bÕjÓÆT 1.9 ‘˚cÕ+ ‘·T •eìsêà\´ 9.73 ‘·«Bj·T+<Ûäs¡àdü+|ü‹Ô+ 21.16
‘·kÕàqTàK´‘·s¡+ 8.11 ‘·ôd’é |üs¡ø±j·Tdü´ 16.58 ‘˚cÕ+ eTVü‰‘·àHê+ Vü≤ùdÔ 10.23 ‘·«+‘êVü≤HêÔ~dü+s¡÷&ÛÉ+ 20.66
‘·kÕà*¢+>∑$T‹ U≤´‘·+ 6.38 ‘·+ #· ø±eT$ìs¡Tàø£Ô+ 16.61 ‘˚cÕ+ düeTs¡ŒD≤BX‚ 17.45 ‘·«+‘êVü≤+‘ê$ìs¡TàπøÔ 20.56
‘·kÕà*¢+>∑+ |üs¡+ ÁãVü≤à 12.41 ‘ê<äèX¯+ ‘·dü´ e÷Vü‰‘·à´+ 21.35 ‘˚wüß Á|üeT<∏äeπsZwüß 2.28 ‘·«qTàU≤Å#√Ã¤‘·T$T#êÃ¤$T 4.52
‘·dæàHé πøe\∫HêàÁ‘· 20.66 ‘ê<äèXÖ ‘Í eTVü‰uÛ≤>ö 2.32 ‘˚wüß XË’e+ #·‘·Tπs“¤<ä+ 5.10 ‘·«j·÷ sê»q«r ˝Àπø 4.44
‘·dæàHé Á|ü‹|òü\‘ê´‘êà 19.62 ‘êì C≤„Hê>∑eT‘˚«q 16.24 ‘˚cÕ«>∑y˚Twüß düπs«wüß 1.28 ‘ê«+ $Hê ø£dü´ 21.14
‘·dæàHé Á|ü\j·Te÷|üH˚ï 14.9 ‘êì uÛ≤yê>∑eT‘˚«q 16.15 ‘˚ kÕs¡÷|ü´|ü<ä+ ÁbÕbÕÔ' 3.51 ‘ê«+ $Hê •e 20.82
‘·ôd’à <ä‘·Ô+ ‘·T j·T‹ÿ+∫‘Y 9.87 ‘êì düsê«DÏ edü÷Ôì 8.16 ‘Ó’' düeT+ ÁbÕDe÷s√|ü´ 17.26 <∏ä$Tà\¢eT*¢ø±yÓ÷<ä 3.26
‘·ôd’à ìy˚~‘·+ düs¡«+ 9.72 ‘ê|üÁ‘·j·TeTVü‰s√>∑ 11.13 ‘·´»Hé e÷ùV≤X¯«s√ 10.31 <ä>∑∆+ #Ó’yêqTø£˝≤ŒK´ 7.17
‘·ôd’à Á|ü<∏äeT|ü⁄Á‘êj·T 2.15 ‘ê|üÁ‘·j·TeTVü‰eVæ≤ï 5.65 ‘ê´>√ <˚Vü‰_Ûe÷qdü´ 17.34 <ä>∑∆+ ÁbÕ>∑Tø£Ô$~ÛHê 7.18
‘·dü´ <äøÏåDø£πsí ‘·T 6.21 ‘êeTdü‘ê´>∑dü+u+<Ûë 14.1 Á‘·jÓ÷<äX¯eTTU≤Hé 7.58 <ä<äs¡Ù dü eTôVAjÓ÷^ 4.33
‘·dü´ <˚ùV≤q dü+ã+<Ûä' 18.43 ‘êe÷VüQ' |üs¡e÷ø±X¯+ 19.71 Á‘·j·T´+‘·ø£eT˝≤s¡D´ 3.10 <ä<ë‹ j·T' |ü‹C≤„q+ 15.15
<ä<ë´‘˚ÔuÛÑ´' düe÷<ä<ë´‘Y 9.49 Bøå± *+>∑<Ûäè‹XË’Ãe 5.28 <˚X¯ø±˝≤<äé#˚Ã¤<ä 19.10 <Ûäsêà#ês¡düú\+ 16.4
<ä<Ûëq+ jÓ÷>∑<äD¶+ #· 4.4 B|ü+ $Hê j·T<∏ë π>ùV≤ 16.34 <˚X¯ø±˝≤qe∫Ã¤qï 20.55 <Ûës¡D°j·T+ düeTkÕÔHê+ 7.44
<äBÛ∫söZ‘·eTXË’Ãe 3.54 BbÕø±s¡+ j·T»Hé 15.42 <˚•ø√ Væ≤ q *ù|´‘· 14.16 <Ûës¡j·TìÔ dü<ëø±\ 7.43
<ä<ÛÍ ‘·dü´ eTVü‰\ø°åà' 3.37 Bj·T‘˚ #· •eC≤„q+ 6.11 <˚Vü≤<ë«πsD j·T<ä´‘Y 17.38 <Ûës¡j·TìÔ dü<ë *+>∑+ 6.56
<äs¡ÙHê‘Y |üs¡ø±j·Tdü´ 17.14 Bj·T‘˚ |üs¡eT+ C≤„q+ 15.7 <˚Vü≤jÓ÷π>-|æ <˚Vü≤ôd’ú 18.39 <Ûës¡j·TqÔ´*ø±Áπ>wüß 6.57
<äs¡ÙHê‘Y düŒs¡‡Hê#Ó’Ãe 7.62 Bj·T‘˚ j˚Tq dü >∑Ts¡T' 9.54 <˚Vü≤yêq|æ ìπs›ôVA 16.54 <Ûës¡j˚T#êÃ¤+ø£s¡+ *+>∑+ 6.28
<äs¡ÙHê‘Y düŒs¡ÙHê‘Y 17.37 <äTsê#ê¬s’s¡HêÁ|òü÷‘·+ 4.53 <˚Vü≤dæÔwü˜‘·T yê j·÷‘·T 16.55 <Ûës¡j˚T‘Y kÕs¡«ø±\+ ‘·T 7.59
<äs¡ÙHÓ’' düŒs¡ÙHÓ’' 15.70 <äTs¡¢uÛÑ+ bÕ|ü∫‘êÔHê+ 11.15 <˚Vü≤dæú‘·düÔ<∏ë‘êàj·T+ 18.23 <Ûës¡j˚T<äe<ÛëH˚q 6.51
<äs¡ÙsTT‘ê« ìC≤~Ûø£´+ 21.41 <äTs¡¢uÛÑ+ e÷qTwü+ ÁbÕ|ü´ 11.65 <˚Vü≤dæú‘√-|ü´j·T+ Jy√ 18.19 <Ûës¡jÓ÷<ä´ÁdæÔ|ü⁄+Á&Ü+ø£+ 7.38
<äX¯dü|üÔ|ü+#·eÁø±ÔHé 7.56 <äTs¡¢uÛÑ+ Væ≤ •eC≤„q+ 11.41 <˚Vü≤k˛ú-|æ dü<ë 18.25 <Ûës¡j˚Tìï‘·´ø±πs´wüß 7.10
<ëqyê sêø£åkÕ <Ó’‘ê´ 3.53 <äTs¡¢uÛ≤ bÕ|æHê+ ˝Àπø 9.3 <˚Vü‰_Ûe÷qìs¡Tàø£Ô' 16.57 <Ûäè‘·luÛÑ÷‹s¡TÁ<ëø£å' 8.1
<ëq+ ≈£îsê´<é j·T<∏ëX¯øÏÔ 9.79 <äTs¡¢uÛ≤ Væ≤ »>∑‘·´dæàHé 13.27 <√Vü‰_Ûe÷qV”≤qdü´ 16.46 <Ûë´‘ê« ø£åD+ eTVü‰<˚e+ 5.1
<ëq+ ‘·T Á‹$<Ûä+ Áb˛ø£Ô+ 9.80 <äTs¡¢uÛ≤ Væ≤ •y˚ uÛÑøÏÔ' 11.47 <˚Væ≤Hê+ Áù|s¡ø£' X¯+uÛÑT 5.51 <Ûë´q+ •edü´ s¡÷bÕ~ 9.24
<ëq+ |üPC≤ »b˛ <Ûë´q 16.59 <äTs¡¢uÛ≤' düs¡«˝Àø±Hê+ 21.19 <˚Væ≤H√-|æ |üsê‘·à‘·« 18.36 <Ûë´q+ XË’e+ ‘·<∏ë C≤„q+ 15.56
<ëHê‘Y dü«s¡ídüVü≤düÁdü´ 9.86 <äTwüº∫‘êÔ <äTsê#êsê 7.47 <˚Væ≤e<ë“¤düe÷qdü´ 14.21 <Ûë´H˚ q uÀ<Û˚ #· 18.78
<ës¡Tø√-j·T+ ‘·‘·' X¯+uÛÀ 3.79 <äT'KùV≤‘Í X¯Øπs-dæàHé 5.74 Á<äwüºe´+ $<ä´‘˚ 19.15 q ø£s¡àã+<Û˚ q ‘·b˛ 18.78
<ëkÕ´$T ‘˚ es¡+ 21.17 <äT'U…’πs‘Ó’s¡Tù|‘·dü´ 5.70 Á<äTe÷D≤$Te uÛÑÁ<äl 13.29 q øÏ+∫<ä|æ eTTø£Ôdü´ 18.69
~ø±ÿ˝≤<ä´qe∫Ã¤qï+ 20.42 <äèùwº ‘·dæàHé |üsêq+<˚ 19.15 <ë«s¡‘√s¡Ddü+s¡÷&ÛÉ 3.6 q øÏ+∫<ë“¤e´‘˚ 19.86
~eéTÁbÕø£è‘·+ ì‘·´+ 2.9 <˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~ 5.35 <ë«s¡+ C≤„Hêe‘ês¡dü´ 11.14 q #êdæÔ <˚Vü≤dü+uÛÑ+<Û√ 18.11
Bø£åj·÷-|ü>∑‘·<Ó’«‘·+ 19.6 <˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~ 5.48 ~«CÀ q ‘·kÕ´dæÔ 7.66 q #˚+Á~j·TuÛÑe+ <äT'K 16.47
Bø£åj·÷ s¡Væ≤‘·' kÕøå±‘Y 6.61 <˚e‹s¡´vŸeTqTcÕ´~ 18.64 ~«rj˚Tq |ü<ëπsúq 20.68 q »sê eTs¡D+ HêdæÔ 17.19
Bøå±>∑Ts¡Ts¡kÂ •øå± 15.12 <˚e<˚e »>∑Hêï<∏ä 21.45 ~«Á‹<ë«<äX¯eÁø±ŒDÏ 7.55 q C≤„qe÷Á‘·+ Hê#ês√ 16.16
Bøå±>∑Ts¡Tdüú\+ |üPs¡«+ 15.5 <˚e<˚e eTVü‰<˚e 2.22 <Ûäs¡à @e düeTkÕÔHê+ 16.64 q C≤„q+ j·T‘·Ô‘√ jÓ÷^ 16.36
Bøå±bÕ<√<äø£+ |üPs¡«+ 19.3 <˚yÓ’´ |ü⁄sê uÛ≤wæ‘· 20.72 <Ûäs¡àuÛÒ<ädüe÷jÓ÷>∑ 5.23 q ‘·ìïy˚<äéToïj·÷ 9.31
q ‘·jÓ÷s¡+‘·s¡+ ≈£îsê´<é 11.21 qeTdüÔôd’à >∑TD≤r‘· 1.4 qVæ≤ kÕúes¡*+>±Hê+ 9.33 ì»s¡÷|ü$T‹ <Ûë´Hê‘Y 12.41
q j·Tdü´ ìÁwüÿè‹' 9.38 qeTdüÔôd’à eTùV≤XÊj·T 1.7 qVüQc˛ s√wü˝ÒXÊ‘Y ‘˚ 4.39 ì‘·´‘·è|üÔdü´ eTTø£Ôdü´ 18.76
q ‘·dü´ dü÷‘·ø£+ 9.43 qeTùdÔ <˚e<˚y˚X¯ 2.18 Hêø±XÀ q |üs¡+ ‘·‘·Ô«+ 20.10 ì‘·´HÓ’$T‹Ôø£kÕïq 4.22
q ‘ês¡ø± eTVü‰*+π> 12.38 qeTùdÔ dü∫Ã<ëq+<ä 2.22 Hê‘·àHê+ C≤j·T‘˚ 16.26 ì‘·´Á|üø±X¯HÓ’s¡à\´ 3.12
q ‘˚cÕ+ |ü⁄qsêeè‹Ô 6.42 qeT'X¯ã›+ e<˚‘Y |üPs¡«+ 8.7 HêHêø£s¡à$bÕø± 18.13 ì‘·´dæ<ä∆' Á|üø±XÊ‘êà 19.57
q <˚e‘·«+ q e÷qTwü´+ 20.47 qeT' •yêj·T kÕ+u≤j·T 2.1 HêHê|ü<∏äeTVü‰XË’e 2.31 ì‘·´dæ<ë∆ uÛÑeH˚Ôé 11.73
q <˚yê q eTqTcÕ´X¯Ã 20.65 qeT' •yêj˚T‹ uÛÑdüà 7.29 HêHêe÷s¡Zdüe÷s¡÷&ÛÜ 18.14 ì‘·´dæ<˚∆q <˚y˚q 11.12
q+<ëBHê+ >∑yê+ esêí' 7.7 q j·T<∏ë $~Û˝À|ü' 16.7 HêHêjÓ÷>∑düe÷|üHêï 18.13 ì‘·´dæ<Í∆ ìsê‘·+øö 2.32
q+<ëBHê+ ‘·T j˚T esêí' 7.12 q jÓ÷ìj·T+Á‘·|”&Ü 9.15 Hêqï‘√j·TdüeT+ <ëq+ 9.48 ì‘·´+ ìj·TeTdü+|üqï' 8.34
q+<ë uÛÑÁ<ë #· düTs¡_Û' 7.6 qs¡ø£+ dü«s¡ZeTø£s√‘Y 8.45 Hêq´#·Ã¤èD√‹ dü+<äèùwº 20.27 ì‘·´+ uÛ≤‹ ‘·«Bj˚Twüß 10.76
q+~Hê y˚Á‘·Vü≤ùdÔq 3.60 q \+|òüTj˚T<é >∑Ts√sê»„+ 17.65 Hêq´‘Y ‘·dü´ øÏy˚T‘˚q 14.31 ì‘·´+ uÛ≤dæ ‘·Bj·TdüÔ«+ 10.61
q |üXÊÃHÓ’ïe |ü⁄s¡‘√ 20.52 q *+>∑e÷Á‘˚ ‘·ìïc˛˜ 10.57 Hêq´‘Y |üX¯´‹ jÓ÷^+Á<√ 20.27 ì‘·´+ dü+‘√wüj·TTø±ÔHê+ 10.78
q |üX¯´‹ »>∑C≤®\+ 14.6 qeø£+ *+>∑ø√{°Hê+ 21.27 Hêq´<˚yês¡Ãø±Hé 9.32 ì‘ê´q+<ä∫<ëø±s¡ 5.73
q |üè~∏yê´Bì uÛÑ÷‘êì 20.65 qe#·+<äqø±+‘ês¡ 4.14 Hê_ÛkÕúHêe\+_Hê´ 3.22 ì‘ê´q+<ä|ü<˚ 5.77
q Á|ü|ü+#˚ ìCÒ <˚Vü≤ 15.62 qee\ÿ\yêk˛_Û' 4.27 HêuÛÒs¡<ÛäkÕÔ*¢+>∑dü´ 6.53 ì‘ê´q+<ä•eÁbÕ|æÔ 10.28
q ã+<Û√ q #· eTTøÏÔX¯Ã 20.51 q $~Ûs¡ï ìùw<ÛäX¯Ã 20.44 Hêe÷ï Á|ürj·T‘˚ ˝Àπø 1.31 ì‘ê´q+<˚ ìC≤ø±πs 19.25
q _uÛÒ‹ »sêeTè‘√´ 18.49 qX¯«sêDÏ X¯ØsêDÏ 5.59 Hêe÷ï πsDTø£dæ<√∆-Vü≤+ 4.11 ì‘ê´ì ø±e÷´ì 7.67
q ãT<Ûä´‹ >∑Ts√sê«ø£´+ 17.71 q düeTs√ú-uÛÑe‘Y ø£s¡TÔ+ 2.21 Hês¡Ãj˚T<äq´<˚yê+düTÔ 9.31 ì‘ê´ì‘·´$y˚øqÏ ' 5.77
q u≤Vü≤´+ ø£s¡à ‘·kÕ´dæÔ 18.77 q düHêàH˚wüß dü+Á|”‹+ 15.60 HêeeTH˚´‘· ≈£îÁ‘ê|æ 9.65 ì‘˚´ ìs¡à\uÛ≤eH˚ 15.71
q uÛÑy˚‘Y ø£s¡àø±s¡ŒD´+ 19.36 q dü+jÓ÷>√ $jÓ÷>∑X¯Ã 20.50 HêkÕeTÚøÏÔø£˝≤eD´ 3.27 ì‘˚´ ìs¡à\dü‘·Ô« 19.97
q uÛ≤‹ |üèB∏« q »\+ 20.10 q düTK+ HÓ’e <äT'K+ #· 20.51 HêkÂ <˚y√ q >∑+<Ûäs√« 18.12 ì<ëq»„+ $Hê yÓ’<ä´+ 13.24
q uÛ≤y˚q $Hê C≤„q+ 19.43 q dü÷s√´ uÛ≤‹ ‘·Á‘˚+<äT 12.38 HêdæÔø√ _qïeTsê´<√ 7.45 ì<ÛëH˚ eTVü≤‹ ÁbÕù|Ô 13.6
q eTqTc˛´ q ‹s¡´ø˘ #· 18.12 q düŒèX‚HÓ’ïeMπøå‘· 9.27 HêdæÔ #˚#êÃ¤+ø£Ø 11.48 ìù|‘·TdüÔdü´ H˚Á‘˚uÛÀ´ 7.49
q eTqTc˛´ q <˚y√-Vü≤+16.48 q dü«uÛ≤e Ç‹ 18.21 HêVü‰«q+ q $düs¡Z+ #· 10.49 ìeT>∑ïe÷qk˛ jÓ÷^ 18.38
ìs¡+≈£îX¯eTVü‰dü‘êÔ « 3.46 ìs¡›>∑∆ø£s¡à;»dü´ 14.21 ì]«|òüTï+ es¡Ôùd øÏ+ qT 4.38 HÓ’‘·‘ê‡øå±qàùV≤XÀ-j·T+ 10.52
ìs¡düÔ<˚Vü≤<Ûäs¡àdü´ 18.36 ì]›X¯´‘˚ ‘·T j·TCŸC≤„q+ 13.22 ìes¡Ô´ »qà»+ <äT'K+ 19.40 HÓ’‘·jÓ÷s¡qÔs¡+ øÏ+∫ 17.61
ìs¡düÔ<√wüdü+ã+<Ûä+ 2.9 ì]›wüºeTT‘·Ôπs uÛ≤π> 5.14 ìyês¡DdüeTT<√´^ 10.19 HÓ’$T‹Ôπøwüß uÛÑdæ‘·+ 7.10
ìs¡düÔuÛÒ<ä»\Œdü´ 18.54 ìπs›X¯jÓ÷>±<ësê´D≤+ 13.30 ìwükÕ<ä ‘·<äuÛ≤´ùd 21.7 HÓ’s¡qÔπs´D dü+|üH˚ï 16.22
ìs¡düÔuÛÒ<ädü<ë“y˚ 10.71 ìπs›V”≤ dü uÛÑy˚<√´^ 20.21 ìwüÿ\+ø£+ ìsêø±s¡+ 16.23 HÓ’s¡à\´+ eTqk˛ *+>∑+ 11.6
ìs¡düÔeT<äH√H˚àc˛ 10.18 ìs¡÷∆‘·eT\dü+ã+<Û√ 14.5 ìwüÿ\+ø£∫<ëq+<ä 19.77 HÓ’e kÕ X¯ø£´‘˚ ÁbÕ|ü⁄Ô+ 9.12
ìs¡düÔeT\dü+ã+<Ûä+ 18.33 ìs¡÷∆‘·eT\dü+düŒsê' 11.37 ìwüÿ\+ø£eTVü‰dü‘·Ô« 3.64 H√‘·ÿèwüº‘·«+ q V”≤q‘·«+ 20.52
ìs¡düÔ$X¯«$ÁuÛ≤+‹' 15.68 ìs¡÷∆‘·düs¡«dü+kÕs¡ 4.5 ìwüÿ\+ø£dæú‘√ C≤„q 15.23 q´ø£ÿè‘·ÁbÕø£è‘êVü≤qÔ+ 4.32
ìs¡düÔ$X¯«ø±\Twü´+ 6.32 ìs¡÷∆‘˚ ‘·Á‘·ŒuÀ<Û˚q 18.28 ìwüÿ\+ø£dü«uÛ≤yêj·T 1.5 |ü+#· >±y√ $uÛÀsê®‘ê' 7.6
ìs¡düÔ$X¯«dü+u≤<Û˚ 14.42 ìsê∆´‘·TeTdüeTs√ú-|æ 16.23 ìwüÿ\+πø ìsêø±πs 17.31 |ü+#·<Ûë ø£<∏ä´‘˚ dü~“¤ 9.21
ìs¡düÔ$X¯«dü+uÛÒ<ä+ 15.22 ìsê“¤yê>∑eTdü+»„+ 18.3 ìwüÿ\+πø ìsêø±πs 19.78 |ü+#·<Ûë |ü+#·<Ûë j·÷ì 8.16
ìs¡düÔdüs¡«<√wü‘ê«<é 15.40 ìs¡àyÓ÷ ìs¡Vü≤+ø±s√ 10.17 ìwüÿ\' dü+$<ëø±s¡' 8.22 |ü+#·ÁãVü≤àeTjÓÆTdüÔÁ‘· 6.18
ìs¡düÔdüs¡«yê´bÕs¡ 19.23 ìs¡àyÓ÷ ìs¡Vü≤+ø±s√ 15.53 ìwüÿ˝À Væ≤ eTVü‰<˚e' 16.40 |ü+#·ÁãVü‰àDÏ |ü+#ê|æ 8.15
ìs¡düÔVü≤è‘·ÿ\+ø£dü´ 5.61 ìs¡àyÓ÷ ìs¡Vü≤+ø±s√ 18.25 ìwüÿ˝À Væ≤ eTVü‰<˚y√ 11.20 |ü+#·uÛÑ÷‘êì düsê«DÏ 8.14
ìs¡k˛ÔbÕ~Ûdü+ã+<Ûä+ 19.75 ìs¡à\+ •eHêe÷q+ 1.3 ìdüÔs¡+π> ∫<ä+uÀ<ÛÍ 18.50 |ü+#êø£ås¡»|üôd’´‘˚ 8.43
ìs¡k˛ÔbÕ~Ûdü+ã+<Û˚ 19.34 ìs¡à\+ Væ≤ •eC≤„q+ 16.78 ì'düŒèVü‰ ìs¡Vü≤+ø±sê 11.40 |ü+#êø£ås¡»b˛<√´^ 9.1
ìs¡dü´‘˚ >∑Ts√s√“<Ûë‘Y 18.17 ìs¡à˝…’düÔ‘·Œ¬s’sê∆s¡´+ 9.75 ìdüŒèôVA-|æ eTVü‰jÓ÷^ 16.64 |ü+#êø£ås¡+ düeTT#êÃs¡´ 8.44
ìs¡dü´+‘˚ ‘·yÓ÷uÛ≤yê' 13.13 ìsêà\´+ ‘·‘·TÔ XË’yêHê+ 11.7 ˙&Édæú‘√ j·T<∏ë |üø°å 18.23 |ü+#êø£åsês¡Ãqôd’´‘˚ 8.37
ìsêø£è‘·´ ‘·yÓ÷uÛ≤>∑+ 13.22 ìsêà\´+ ìs¡à\+ X¯ó<ä∆+ 9.75 H˚Á‘·~«‘·j·TkÂ+<äs¡´ 3.28 |ü+#êø£åØ$Te÷+ $<ë´+ 8.24
ìsê<Ûës¡' •e' kÕøå±‘Y 17.29 ìs¡Tàø£Ô<√wüø£*˝≤ 7.28 H˚Á‘·j·TT>∑àÁ|üe÷DÒq 7.37 |ü+#êø£åØ+ düeTT#êÃs¡´ 8.42
ìs¡TbÕ~Ûø£∫Á<ä÷|ü 9.93 ì]«ø£\Œ+ ìsêø±s¡+ 2.3 H˚Á‘ê‘Y dü÷sê´‘·àq' X¯+uÛÀ 7.51 |ü+#êø£åπsD eT+Á‘˚D 8.21
ìs¡TbÕ~Ûø£e÷U≤´‘·+ 6.41 ì]«ø£˝ÒŒ |üπs <Ûë$Tï 16.80 H˚<ä+ »>∑~‹ C≤„‘˚ 17.10 |ü+#êø£ås√|ü<˚o #· 9.41
ìs¡TbÕ~Ûø£e÷U≤´‘·+ 9.82 ì]«ø£˝ÀŒ ìsêø±s√ 5.34 H˚<ä+ s¡»‘·$T‘·T´πøÔ 17.10 |ü+#êX¯<ë∆s¡j˚T<é $<ë«Hé 7.57
ìs√<äT∆+ q ø£åeT+ ø£s¡à 11.53 ì]«ø±s¡+ ìsêø±s¡+ 20.64 H˚+Á~j·÷D+ q <˚Vü≤dü´ 5.57 |ü{°s¡<ä\|üs¡´+ø£ 4.16
|ü‘·‘˚é+ dü<ë<Ó’«r 18.48 |üs¡Ád”Ôdü+>∑ìs¡Tàø£Ô' 10.15 |ü]‘·´»´ ÁøÏj·÷' düsê« 15.33 bÕ<Í Á|üøå±\j·÷e÷dü 4.35
|ü‹Áe‘êj·÷ j·TNÃ¤\+ 13.34 |üs¡dü´ C≤„q∫Vü‰ïì 16.24 |ü]|üPs¡íìC≤q+<ä+ 18.49 bÕ<√<äø£+ j·T<∏ë uÛÑø±Ô´ 9.67
|ü‹+ $Hê j·T<∏ë Ád”ÔD≤+ 13.35 |üs¡dü´ <˚Vü≤jÓ÷π>-|æ 16.44 |ü]|üPs¡íÁ|üuÀ<Û˚-|æ 19.39 bÕ<Í dü<˚´q düsê«+>∑+ 7.23
|ü‹' kÕøå±qàVü‰<˚e' 10.42 |üs¡dü´ j·÷ ‘·qTsYCÒ„j·÷ 16.35 |ü]|üPs¡í+ eTVü‰C≤„q+ 16.79 bÕbÕHê+ uÛÑs¡Ô‡Hê<ä“¤düà 7.5
|üÁ‘·XÊU≤~s¡÷ù|D 10.72 |üs¡+ Hêd”Ô‹ uÀ<Ûädü´ 15.64 |ü]|üPs¡íeTVü‰q+<ä 19.36 bÕs¡«‘ê´ düVæ≤‘√ >∑D…Æ 3.88
|üÁ‘·+ |ü⁄wüŒ+ |òü\+ ‘√j·T+11.17 |üs¡+ |ü$Á‘·eTeT\+ 11.27 |ü]|üPπsí eTVü‰q+<˚ 19.46 bÕs¡Ù«düú‹$Ts¡+ Vü≤+‹ 15.24
|ü<˚q eTDÏeT+Js¡ 3.23 |üs¡+ ÁãVü≤à eTVü‰*+>∑+ 6.34 |ü]uÛÑ÷‘ê Vü≤‘êXÊÃdüHé 3.76 bÕs¡Ù«düú|ü]yêsêD≤+ 3.56
|ü<ësêú' dü«|üïdü+<äècÕº 18.66 |üsêø±X¯eTj˚T ‘·dæàHé 20.53 |ü]ÁuÛÑeT+‹ dü+kÕπs 5.48 bÕs¡Ù«ôd’ús¡ÁX¯ó‘·' k˛-j·T+ 8.29
|ü<äà|”πsƒ düe÷d”q+ 12.15 |üsêø±X¯dü«s¡÷ù|D 19.55 |ü]M‘·+ eTTì>∑D…Æ' 4.27 bÕVæ≤ e÷+ |üs¡y˚TXÊq 21.50
|üs¡ø±j˚T ÁøÏj·÷|ü‹Ô' 19.29 |üsêø±X¯+ »>∑∫ÃÁ‘· 19.75 |üØøÏå‘˚uÛÀ´ <ë‘·e´+ 20.87 |æ+&É‘ê |æ+&É$C≤„q+ 5.27
|üs¡ø±jÓ÷-j·Te÷U≤´‘·' 16.49 |üsê‘·Œs¡+ ‘·T j·TÁ‘√Œø£Ô+ 6.50 |üπsÁãVü≤àDÏ ©Hê‘êà 20.62 |æ+&Üø±X¯düú\+ 19.4
|üs¡‘·‘·Ô«eTjÓ÷bÕ~Û 5.40 |üsê‘·Œs¡+ ‘·T j·T<é ÁãVü≤à 15.49 |üsê´|üÔ#·+Á<äkÂ+<äs¡´ 3.17 |æ+&Ü+&Édüú+ j·T<∏ë 19.65
|üs¡ÁãVü≤à eTVü‰*+>∑+ 12.24 |üsê‘·àì ÁøÏj·÷ düsê« 19.82 |ü$Á‘·+ ‘·~› $U≤´‘·+ 6.60 |æHêøÏq' bÕs¡Ù«eØÔ 4.10
|üs¡ÁãVü≤àe|ü⁄s¡´dü´ 16.50 |üsê‘·àq´|ü]#˚Ã¤<˚ 19.92 |üX¯ó‘·«+ #· |ü‹‘·«+ #· 14.9 |”sƒ¡dæú‘√-_ÛwæπøÔ #· 6.23
|üs¡e÷ø±X¯eTe´ø£Ô+ 19.70 |üsêq+<ä∫<ëø±s¡+ 15.31 |üX¯´‘·' øÏ+ q C≤j˚T‘· 16.63 |”]ƒø± |üs¡e÷X¯øÏÔ 11.32
|üs¡e÷ø±X¯e÷‘êàq+ 18.40 |üsê|üs¡|ü]C≤„q 20.54 |üX¯´‘êeT+‘·sê‘êàq+ 18.52 |ü⁄+&ÉØø±ø£è‹ dü«#·Ã¤+ 3.37
|üs¡e÷‘·àeTqTπs® „j·T' 8.20 |üsê|üs¡düe÷ù|ø£å 20.61 |üX¯´‘ê+ ‘·Á‘· düπs«cÕ+ 21.44 |ü⁄D≤´~Ûø£' ø°åDbÕ|ü' 5.33
|üs¡e÷‘·àdüú\+ |üXÊÃ‘Y 18.3 |üsêVü≤+‘ê Á|ü$wüºdü´ 18.37 |üX¯´+‹ |üs¡e÷ø±X‚ 19.14 |ü⁄qsêeè‹Ôs¡Væ≤‘· 5.51
|üs¡e÷‘êà •e' Áb˛ø£Ô' 18.29 |üsêVü≤+‘êeTqTÁbÕ|ü´ 16.53 |üX¯´+‹ |üs¡e÷+ ø±cÕ˜ 19.22 |ü⁄qdüÔ+ ÁbÕs¡új·÷e÷dü 2.17
|üs¡e÷‘êà dü«j·T+CÀ´r 18.35 |üsêVü≤+‘êeTj·T+ ÁbÕVüQ 20.33 |üX¯´+‹ Vü≤è<äj˚T *+>∑+ 6.46 |ü⁄qdüÔ+ ÁbÕs¡új·÷e÷dü 2.22
|üs¡e÷<Ó’«‘·$C≤„q 15.20 |üsêVü≤+‘êeTj˚T kÕ«‘·à 14.38 |üX¯´Hé düsê«DÏ uÛÑ÷‘êì 15.55 |ü⁄q' ø£sêàeX‚ùwD 18.16
|üs¡e÷q+<ä @y√ø£Ô' 19.8 |üsêVü≤+‘ê düe÷y˚X¯ 20.32 bÕ+#·sêÁ‘·dü´ kÕ+K´dü´ 5.6 |ü⁄q' |ü⁄q' düeTT‘·Œ‹Ô+ 6.37
|üs¡*+π> M*qdü´ 16.45 |ü]#˚Ã¤<äø£<∏ëX¯Sq´+ 2.4 bÕÁ‘·+ •eÁ|ükÕ<ädü´ 20.83 |ü⁄sê Á‹|ü⁄s¡dü+Vü‰πs 7.48
|üs¡dü+$Á‘·Œø±XÊ‘êà 19.9 |ü]C≤„‘˚ •y˚ kÕøå±‘Y 13.6 bÕ<ëÁ>∑πsDy√ j·TÁ‘· 11.42 |ü⁄sê <˚y˚q ø£~∏‘·+ 1.28
|ü⁄sê kÕq+<äjÓ÷^+Á<ä' 8.44 Á|üø±X¯‘· Ç‹ Áb˛ø£Ô+ 19.82 Á|ü‘·T´qTàUÒq eTqkÕ 19.80 Á|ükÕ<ä+ düT\uÛÑ+ <ë‘·T+ 3.66
|ü⁄sê ôV’≤eTerdü÷qT 4.43 Á|üø±X¯‘˚ |üsêø±X‚ 19.20 Á|ü‘·Týê#· •yê<Ó’«‘· 4.10 Á|ükÕ<ë<˚e kÕ uÛÑøÏÔ 9.11
|üP»Hê∫Ã¤euÛÑø£Ôdü´ 9.26 Á|üø±X¯‘˚ |üsêq+<ä 19.24 Á|ü‘˚´ø£+ <ë«<äX¯ 7.58 Á|ükÕ<ës¡ú+ eTùV≤X¯dü´ 11.70
|üP»j·Tqï|æ <˚edü´ 10.64 Á|üø±X¯‘˚ j·T<∏ë Hê–ï 16.6 Á|ü<Ûä«düÔyêdüHêdü+>±‘Y 17.33 Á|ükÕ~düú\eTq´‘·TÔ 5.24
|üP»j˚T‘Y ‘·Á‘·ŒkÕ<ëqï+ 9.78 Á|üø±X¯‘˚ j·÷ düπs«cÕ+ 20.14 Á|ü<Ûä«kÕÔÁX¯eTes¡í 15.71 Á|ükÕ~düú\e÷<Í 11.4
|üP»j˚T‘Y |ü‹‘√ yê|æ 8.38 Á|üø±X¯e÷H˚ ∫<ä«Vü≤Öï 17.46 Á|ü|ü‘êÔ´ øÏ+ q C≤j˚T‘· 11.63 Á|ükÕ~düú\$T‘˚´‘·‘Y 11.3
|üP»j˚T‘Y |üs¡j·÷ uÛÑø±Ô´ 9.50 Á|üø±X¯j·T eTV”≤uÛ≤π> 3.87 Á|ü|ü<ä´‘˚ •e+ j·T‘·TÔ 11.58 Á|ükÕ~düú\dü+ã<ë∆' 18.1
|üP»j˚T<ë<äπsD…Æe 9.66 ÁbÕø±•‘˚ •yêq+<˚ 19.41 Á|ü|üqïbÕ]C≤‘·dü´ 11.63 Á|ükÕ<˚q $Hê X¯+uÛÀ 11.75
|üP»j˚T<é uÛ≤e|ü⁄ôw’Œ' 15.41 Á|üø£è‘˚düTÔ Á|üVü‰D≤s¡ú+ 7.27 Á|ü|üHêïHê+ eTVü‰<˚e+ 11.64 Á|ükÕ<˚ XÊ+uÛÑy˚ dæ<˚∆ 11.74
|üP»j˚T<é uÛ≤ej˚Tìï‘·´+ 12.44 Á|üø£èwüºeTDÏk˛bÕHÓ’' 4.23 Á|ü|üHêïHê+ $X¯ó<ë∆Hê+ 11.68 Á|ükÕ<√-qTuÛÑedüÔdü´ 18.63
|üPC≤ø£sêà<ä´dü+|ü‘˚Ô 10.39 Á|ü#·Ã¤qïX¯Ã Á|üø±X¯X¯Ã 21.38 Á|ü|üHêï]ÔVü≤πs <˚e+ 13.31 Á|ükÕ<√-|æ eTùV≤X¯dü´ 11.69
|üPC≤~eéVü‰s¡' 10.45 Á|üC≤„>∑Ts¡Tdüú\+ #ê<∏ä 15.5 Á|üuÀ<Ûä|üs¡e÷q+<ä 2.26 Á|ükÕ<√-dü´ |üsêq+<ä 18.71
|üPC≤$<ÛÍ ìj·TeT´‘ê« 10.64 Á|üC≤„$uÛÑ÷‹jÓ÷π>q 13.25 Á|üuÀ<Ûä´‘˚ eTVü‰<˚e' 8.18 ÁbÕø£è‘êHê+ q <Ûäπsàwüß 10.33
|üPõ‘˚q Á|üdüH˚ïq 21.7 Á|üD‘·+ $qjÓ÷ù|‘·+ 21.36 Á|üuÛÑe+‹ ø£<∏ä+ <˚yê' 13.8 ÁbÕ<äTs¡÷“¤‘·+ ‘·e÷˝Àø£´ 4.2
|üPõ‘˚ |üs¡y˚TXÊH˚ 16.9 Á|üDHêeT eTTVüQs¡“¤ø±Ô´ 21.35 Á|üeT<∏ëHé $X¯«ìsêàD 2.26 ÁbÕø£è‘˚q X¯ØπsD 16.50
|üP»´‘˚ uÛ≤e|ü⁄ôw’Œ 12.13 Á|üDeT´ |üs¡j·÷ Á|”‘ê´ 21.18 Á|ües¡Ôj·T •yê<Ó’«‘·+ 20.88 ÁbÕø£è‘Ó’X¯«s¡´dü+|ü‹Ô 15.63
|üP»´|üP»ø£jÓ÷]¢+>∑ 10.39 Á|üDy˚HÓ’ø£eπsíq 8.19 Á|üyê\e\;ÛX¯è+>∑ 3.8 ÁbÕD @e eTqTcÕ´D≤+ 17.28
|üPs¡D+ düs¡«‘·‘·Ô«dü´ 11.28 Á|üDy˚HÓ’e eT+Á‘˚D 8.21 Á|üeèrÔØ<äèo ˝Àπø 4.51 ÁbÕD*+>∑$T<ä+ dü÷ø£åà+ 6.50
|üPs¡«|üø£å+ düe÷<ëj·T 15.16 Á|ü‹ø£åD+ uÛÑy˚‘·Ôdü´ 9.69 Á|üX¯+dü+‹ dü<ëø±\+ 10.29 ÁbÕD*+>∑+ ‘·<ëU≤´‘·+ 12.6
|üPsê«ÁX¯j·T>∑‘êHé 10.30 Á|ü‹cÕ˜|ü´+ j·T<∏ëXÊÁdüÔ+ 21.30 Á|üXÀï‘·Ôs¡Á|üeø±Ô #· 15.12 ÁbÕD*+>±~jÓ÷π>q 14.2
|üPsê«ÁX¯j·TìsêdüX¯Ã 10.5 Á|ürj·Te÷HÍ $<˚´‘˚ 20.60 Á|üdüqï+ |üs¡e÷#ês¡´+ 6.8 ÁbÕD*+–düú\+ #ê<Í 12.4
|üè~∏yê´<ä´wüºeT÷]Ô‘·« 10.51 Á|ü‘·´øå±~Á|üe÷D≤Hê+ 2.4 Á|üdüH˚ï dü‹ eTTø√Ô 9.14 ÁbÕD*+–düú\+ #Ó’‘·‘Y 12.4
|üè~∏yê´<ë´‘·à|üs¡´qÔ 10.53 Á|ü‘·´øå√ >∑Ts¡Ts¡÷ù|D 9.53 Á|ükÕ<ä|üP]«ø± jÓ÷j·T+ 9.12 ÁbÕD*+^düú˝≤s¡÷&ÛÜHé 18.1
|üè<∏ë«´~ø£$T<ä+ düs¡«+ 10.52 Á|ü‘·T´qTàKeTHê uÛÑ÷‘ê« 12.20 Á|ükÕ<äeT÷˝≤ düπs«cÕ+ 11.71 ÁbÕDe<ë∆s¡D°j·T+ 6.26
ÁbÕD≤‘·´j˚T-|æ dü+|üH˚ï 10.21 ù|òH√]àãT<äT“<ëø±s¡+ 10.66 u≤Vü‰´ dü÷Ô˝≤+‘·sê dü÷øå±à 9.6 ÁãVü‰à+&É≈£î+&çø±wü+&É 3.14
ÁbÕD≤qTÁ>∑Vü≤D+ |üXÊÃ‘Y 17.3 ã<˚›+Á~j·Tqe<ë«πs 12.15 _+ã‘·«+ Á|ü‹_+ã‘·«+ 5.37 ÁãVü‰à+&ÉãT<äT“<äk˛Ôe÷ 18.30
ÁbÕD≤Hé $eTT+#· düVü≤kÕ 6.27 ãBÛïj·÷<é j·T' •yê˝≤H˚ 17.41 ;CÒ j·T<∏ë+≈£îs¡' dæ<ä∆' 5.36 ÁãVü‰à+&ÉãT<äT“¤<√<ä÷“¤‘·+ 17.63
ÁbÕD≤bÕqdüe÷|òü÷‘ê‘Y 12.6 ã+<Ûä÷ø£≈£îdüTeT#êÃj·÷ 3.29 ãT~›‘·‘·Ô«>∑‘Ó’sê“<Ó’∆' 5.56 ÁãVü‰à+&ÉãT<äT“<√<˚“¤<ä 14.7
ÁbÕD≤j·÷eTÁ‘·j·T+ ø£è‘ê« 8.25 ãuÛ≤ùw düdæà‘√ yêD°+ 21.13 ãT~∆jÓ÷>±‘·Ô<ëdüø√Ô 10.10 ÁãVü‰à+&ÉX¯‘·ø√{°Hê+ 20.29
ÁbÕD√ j·TÁ‘· \j·T+ j·÷‹ 12.7 ãVæ≤s¡+‘·düÔeTX‚Ã¤B 15.27 ãT<˚›düÔ<ë‹àø± X¯øÏÔ' 12.19 ÁãVü‰à<äj·T' düTsê j˚TcÕyéT 3.47
ÁbÕD√ j·Tdü´ \j·T+ j·÷‹17.25 ãVæ≤sê«düHêj·T $X¯« 12.28 ãèVü≤‘ê«<é ãè+Vü≤D‘ê«#·Ã 6.38 ÁãVü‰à<äj·T' düTsê düπs« 11.33
ÁbÕ‘·'ø±˝Ò #· eT<Ûë´ùV≤ï 7.40 ãVæ≤dæÔ$Ts¡$#˚Ã¤‘êÔ 15.27 uÀ<Ûäø√-j·T+ düe÷U≤´‘√15.13 ÁãVü‰à~<˚e‘êC≤\ 10.11
ÁbÕ‘·' dü+|òü⁄\¢ø£eT\ 3.18 ãVüQ»qàø£è‘Ó’' |ü⁄D…Æ´' 5.32 uÀ<Ûë‘Y|üsê‘·àuÛ≤$‘ê« 18.19 ÁãVü‰à~$ãT<ÛëHé 11.58
ÁbÕ<äTs¡÷“¤‘·+ ‘·e÷˝Àø£´ 4.2 ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq 9.10 uÀ<Ûäé÷q' dü >∑Ts¡TD≤ 17.68 ÁãVü‰à~dü+|ü‘·T‡ 9.94
ÁbÕ|üÔ$<√´ eTVü‰<˚yê‘Y 2.15 ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq 11.31 uÀ<Ûë´ì|ü+#·_Ûs¡«¬s’í' 8.15 ÁãVü‰à~kÕúquÛÑ÷‘êì 12.25
ÁbÕe÷D´+ dü<äèX¯+ CÒ„j·T+ 5.13 ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq 11.76 uÖ<ë∆~Á|ü‹dæ<ë∆+‘· 1.23 ÁãVü‰à~kÕúq$eTTUÀ 10.2
ÁbÕj·T•Ã‘˚Ôwüß düπs«wüß 7.11 ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq 12.35 ÁãVü≤àC≤„H˚ düeTT‘·ŒH˚ï 19.95 ÁãVü‰àBq+ #· <˚yêHê+ 8.48
ÁbÕs¡új·÷e÷dü <˚y˚X¯+ 3.78 ãVüQHêÁ‘· øÏeTTπøÔq 13.36 ÁãVü≤àD≤ $wüßíHê |üPs¡«+ 11.30 ÁãVü‰à<ë´ <˚e‘ê' düsê«' 16.41
ÁbÕs¡új˚T<äÁ>∑‘·' •wü´' 6.8 u≤D+ yê dü÷s¡´ø±+‘·+ yê 6.22 ÁãVü≤àuÛÑ÷j·T+>∑‘√ jÓ÷^ 20.40 ÁãVü‰à<ë´ $ãT<Ûë' düπs« 7.27
Á|”‘√-dæà ‘·e #ê]Á‘Ó’' 21.17 u≤<Ûäø£+ |üs¡e÷<Ó’«‘· 14.10 ÁãVü≤à j·T<√“<Ûä´‘˚ ‘·‘·TÔ 15.46 ÁãVü‰à<ë´ $ãT<Ûë' düπs« 11.73
Áù|s¡ø£+ jÓ÷ $C≤Hê‹ 5.60 u≤VüQ~«‘·j·TkÂuÛ≤>∑´+ 3.30 ÁãVü≤à$wüßídüTsêBÛX¯ 21.45 ÁãVü‰à<ë´' øÏ+ qT ≈£îs¡«ìÔ 15.69
Áù|s¡ø£+ X¯+ø£s¡+ ãT<ë∆« 10.41 u≤VüQj·TTπ>à ø£≈£î<˚›X‚ 7.33 ÁãVü≤à$cÕí«<äj·T' düπs« 15.36 ÁãVü‰à<Ó’´s¡à*qÁbÕjÓÆT' 10.9
Áù|wæ‘·+ düø£\+ Á<äe´+ 9.30 u≤Vü≤´ÁøÏj·÷+ |ü]‘·´»´ 15.50 ÁãVü≤à$cÕí«<äjÓ÷ <˚yê 6.56 ÁãVü‰à $wüßíX¯Ã s¡TÁ<äX¯Ã 6.45
|òü\+ ÁøÏj·÷e‘ê+ |ü⁄+kÕ+16.28 u≤Vü≤´|”sƒês¡ÃHê<˚‘êHé 6.55 ÁãVü≤à$cÕí«<äjÓ÷ <˚yê 19.27 ÁãVü‰à $wüßíX¯Ã s¡TÁ<äX¯Ã 7.42
|òü˝≤_Ûdü+~Ûìs¡Tàø£Ô 9.82 u≤Vü≤é÷uÛÑ´+‘·s¡+ #˚‹ 6.30 ÁãVü≤à$cÕí«<äjÓ÷ <˚yê' 12.33 ÁãùV≤à‹ \ø£åD+ C≤„q+ 19.94
|òü˝≤_Ûdü+~ÛdüVæ≤‘·+ 16.12 u≤Vü≤é÷uÛÑ´+‘·s¡+ #Ó’e 9.17 ÁãVü≤à$cÕí«~<˚y˚wüß 8.4 ÁãùV≤à‹ *+>∑e÷U≤´‘·+ 6.60
|òü˝≤_Ûdü+~Ûdü+j·TTø£Ô+ 9.81 u≤Vü≤´+ #· <Ûës¡j˚T*¢+>∑ 6.48 ÁãVü≤à$cÕí«~_Ûπs›yÓ’ 3.58 ÁãùV≤à‹ $X¯«<Ûëy˚T‹ 12.45
|òü˝À‘·Œ‘ÍÔ $s¡ø£Ôdü´ 16.11 u≤Vü‰´sêúHêeTqTuÛÑe+ 17.17 ÁãVü≤àVü‰ eT<ä´bÕsT÷ #· 7.61 ÁãùV≤à‹ e´|ü<˚X¯dü´ 1.2
ÁãôVAàù|+Á<äeT 3.52 uÛÑe<ëVü‰«qdü+ÁuÛ≤+‘ê´ 3.78 uÛ≤e∫Vü‰ïì $<äTc˛ 16.15 uÛ≤yêuÛ≤e$ìs¡Tàø√Ô 20.57
Áu≤Vü≤àD' ø£åÁ‹jÓ÷ yê-|æ 11.54 uÛÑe<äTø√Ô VüQ´bÕjÓ÷ y˚T 2.23 uÛ≤eHêr‘·eTe´ø£Ô+ 6.51 uÛ≤yê]Œ‘·$T<ä+ Áb˛ø£Ô+ 17.50
Áu≤Vü≤àD√ yêqÔĆÀ yê|æ 7.63 uÛÑe<ä›s¡Ùq|ü⁄DÒ´q 4.47 u≤eHê$Væ≤‘·+ ø£s¡à 16.68 uÛ≤y˚q øÏ+ |òü\+ |ü⁄+kÕ+ 16.25
Áã÷j·÷‘·Ô‘·«+ >∑Ts¡TdüÔôd’à 17.75 uÛÑeqÔy˚Tø£+ X¯+düìÔ 4.42 uÛ≤eìwüŒ‹Ôø£+ #ê<∏ä 19.4 uÛ≤y˚q >∑èVü≤´‘˚ <˚y√ 15.38
uÛÑø£Ôe÷s¡ZÁøÏj·÷ #Ó’e 5.29 uÛÑe X¯s¡« eTùV≤XÊq 2.23 uÛ≤eÁ|üø±X¯q+ |üXÊÃ‘Y 19.5 uÛ≤y˚q HêdæÔ dü+ã+<Ûä 19.38
uÛÑø£Ôdüú\+ Á|üeøå±´$T 5.25 uÛÑyê<äèXÊHê+ dæ<ë∆Hê+ 4.51 uÛ≤ej·THé |üs¡yÓ÷ jÓ÷^ 19.84 uÛ≤y˚q j·T<äT|ükÕúq+ 16.71
uÛÑø£Ôdüú\+ düe÷U≤´‘·+ 10.1 uÛÑy˚HêàùV≤X¯«s¡' ø£Øà 10.40 uÛ≤ej·THé •es¡÷ù|D 17.54 uÛ≤y˚q Væ≤ eTq'X¯ó~∆' 16.69
uÛÑø±Ô~<Ûëe÷]Œ‘· 14.44 uÛÑdüàÁ‹|ü⁄+Á&É<ÛëØ 7.45 uÛ≤ej·THé dü‘·‘·+ jÓ÷^ 19.96 uÛ≤y√ e÷qdü#˚cÕº 16.67
uÛÑø±Ô~eéVü‰πsD 5.22 uÛÑdüà<Ûës¡Ddü+j·TTø£Ô' 7.1 uÛ≤esTT‘ê« dü<ëø±\+ 12.15 uÛ≤y√ j·Tdü´ dæús√ 17.59
uÛÑø±Ô<Ó’´ø±ékÕHêì 15.2 uÛÑdüàHê $Væ≤‘·kÕïq+ 7.46 uÛ≤ej˚T‘·ÔÁ‘· $eT\+ 12.26 uÛ≤y√ $ø±s¡ìs¡Tàø√Ô 18.44
uÛÑø±ÔHêeTT|ü#êπsD 15.39 uÛÑdüàHê $Væ≤‘·+ kÕïq+ 7.23 uÛ≤ej˚T‘Y |üs¡e÷q+<ä 16.18 uÛ≤y√ Væ≤ ìVæ≤‘· 19.39
uÛÑø±ÔHê+ Vü≤è<äj·÷+uÛÀCÒ 10.73 uÛÑdüàkÕïqj·TT‘ê' düπs« 7.28 uÛ≤ej˚T‘Y düs¡«ø£sêàDÏ 16.73 uÛ≤e´‘˚ es¡ís¡÷ù|D 8.29
uÛÑøÏÔ' XË’M eTVü‰|òüTÀs¡ 4.44 uÛÑdüàkÕïqe‘ê+ |ü⁄+kÕ+ 7.24 uÛ≤ej˚T<é j·T' düTeTqkÕ 19.53 _Ûøå±e÷Á‘·Á|ü<ëH˚q 9.90
uÛÑøÏÔ' dæúØø£è‘ê 9.5 uÛÑkÕà\+ø£è‘·düsê«+>∑+ 4.30 uÛ≤ej˚T©¢qe÷‘êàq+ 14.42 _Ûøå±o düeTãT~∆X¯Ã 15.53
uÛÑπøÔs¡´<ë düeTT‘·ÿs√¸ 10.3 uÛÑk˛à‘êŒ<äqeTT~›wüº+ 7.13 uÛ≤e*+>∑düú\+ #ê<∏ä 15.6 _ÛHêï<Ûës¡düe÷j·TTø±Ô 5.3
uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡X‚Ã‹ 12.1 uÛÑk˛à<ä÷›\qìcÕí‘·+ 6.5 uÛ≤eX¯ó<˚∆q eTqkÕ 16.21 uÛÑT»é÷Hê j·T<∏ëjÓ÷>∑+ 20.18
uÛÑø√Ô e÷ùV≤X¯«s¡XË’Ãe 12.2 uÛÑk˛à<ä÷∆*‘·düsê«+>∑+ 4.3 uÛ≤eX¯ó<˚∆ uÛÑy˚qTàøÏÔ 17.52 ãT+Jj·÷<é s¡TÁ<äuÛÑTø±Ôqï+ 9.70
uÛÑø±Ô´ #·÷&ÜeTDÏ+ ø±+‘ê+ 3.42 uÛÑk˛à<ä÷∆*‘·düsê«+>± 7.66 uÛ≤edü´ X¯ó~∆sêU≤´‘ê 17.53 uÛÑ÷‹s¡TÁ<ëø£ådü+j·TTø√Ô 9.1
uÛÑø±Ô´ ‘·<ä|æ $U≤´‘·+ 9.85 uÛÑk˛à<ä÷∆*‘·düsê«+¬>’' 4.26 uÛ≤edü´ dæús¡‘êjÓ÷>∑' 13.31 uÛÑ÷‘ê« ø£s¡àeXÊ»®+‘·T 5.65
uÛÑø±Ô´ |ü+#êø£åπsD…Æe 8.35 uÛ≤+&Édüú\+ ‘·‘·' Áb˛ø£Ô+ 20.4 uÛ≤eV”≤qdüÔ<∏ë jÓ÷^ 16.20 uÛÑ÷jÓ÷ uÛÑ÷j·T' 8.40
uÛÑø±Ô´ |üs¡eTj·÷ j·TTø£Ô' 9.25 uÛ≤s¡r j·Tdü´ $<ä<Û˚ 1.14 uÛ≤eV”≤Hê+ q >∑èVü‰í‹ 16.21 uÛÑè>√X¯Ã X¯+≈£îø£s¡ídü´ 3.72
uÛÑ>∑ï#·Áø±j·TT<Ûä' |üPs¡«+ 3.73 uÛ≤e @e Væ≤ »+‘·÷Hê+ 17.52 uÛ≤e' Á|ürj·Te÷H√-|æ 19.37 uÛÒ<äãT~∆düeTT‘·Œqï 14.11
uÛÑÁ<ëdüH˚ ìCÒ s¡y˚T´ 21.6 uÛ≤e @yêdü´ düπs«cÕ+ 16.67 uÛ≤yê ãT<ë›´<äj·T' düπs« 19.83 uÒ<äãT~∆' düeTkÕÔHê+ 18.42
uÛÑe<ë>∑eTdü+|ü‹Ô 4.46 uÛ≤eø£s¡àdüe÷j·TTø£Ô+ 16.25 uÛ≤yêuÛ≤e$HêX¯+ #· 20.5 uÛÒ<äX¯SH˚´ eTVü‰uÀ<Û˚ 18.51
uÛÒ<ädü´ ø£s¡àùV≤‘·T‘ê«‘Y 10.44 eT<ë“¤>∑´>ös¡yê<ä<ä´ 21.10 eTVü‰ø±X¯düú˝+ 19.5 e÷j·÷dæ+<ÛäTs¡¢j·T+ 14.7
uÛÒ<ë‘Y ‘·+ |üP»j˚Tìï‘·´+ 10.41 eT<Ûäé÷Hê$Tø±+>∑Tôw’˜ 7.37 eTVü‰‘ê|üÁ‘·jÓ÷ù|‘ê 3.80 e÷sT÷ eTùV≤X¯«s¡ùdÔcÕ+ 5.35
uÀ ø£˝≤´D eTVü‰uÛ≤>∑ 6.9 eT<Ûë´+>∑T*Á‘·j˚TD…Æe 7.36 eTVü‰uÛÑùdà‹ dü+∫qÔ´ 7.2 e÷πsZ-qïbÕq<ëq+ 9.47
uÛÀø±Ô uÛÀ>∑´+ Áù|s¡sTT‘ê 5.41 eTq'Á|ükÕ<äeT‘·T\+ 11.10 eTVü‰dü‘êÔ eTVü‰dü+$<é 18.55 e÷Vü‰‘·à´+ ì»uÛÑø±ÔHê+ 3.68
uÛÀø±Ô uÛÀ>∑´+ uÛÀ»sTT‘ê 17.54 eTq'Á|ükÕ<äjÓ÷π>q 11.2 e÷+ $Hê ø£dü´ ˝Àπøwüß 20.79 e÷Vü‰‘·à´+ yê∫ø£ôd’´‘·‘Y 8.31
uÛÀø£Ôè‘êuÛ≤e>∑*‘·' 18.26 eTq'Á|ükÕ<ädæ<ä∆´s¡ú+ 11.8 e÷+Ár Bπøå‹ kÕ Áb˛ø±Ô 6.14 e÷ùV≤X¯«s¡Á|üX¯+kÕ<Í 10.4
uÛÀø£Ôè‘·+ #Ó’e uÛÀ»´‘·«+ 5.38 eTH√ eTùV≤X¯<Ûë´Hê 9.18 e÷DÏø£´B|üø£*ø± 3.6 e÷ùV≤X¯«s¡düú\+ 10.4
uÛÀø£ÔèuÛÀ»´|ü]‘ê´>±‘Y 18.26 eTH√ eTùV≤X¯Á|üeD+ 9.20 e÷DÏø£éTT≈£î≥CÀ´‹ 3.15 e÷ùV≤X¯«s¡düú˝Ò dü+‹ 16.2
uÛÀ»éTe´ø£Ô$T‘·T´ø£Ô+ 5.43 eTH√ j·TÁ‘· Á|üeπsÔ‘· 17.20 e÷‘·s¡+ ‘ê+ düeTkÕÔHê+ 1.10 e÷ùV≤X¯«s¡düú˝Ò dæ<ä∆+ 16.1
ÁuÛÑeTìÔ |òüTÀs¡dü+kÕ¬s 18.16 eTH√yêø±ÿj·TuÛÒ<Ó’X¯Ã 9.17 e÷‘·èy˚Tj·TÁ|üe÷D≤~ 20.7 e÷ùV≤X¯«s¡' Á|ükÕB‹ 13.1
ÁuÛ≤+‹eT÷\Á|ü|ü+#·dü´ 12.18 eT+Á‘·Hê´kÕ~uÛÑ÷‘˚q 8.18 e÷‘·èVü‰ |æ‘·èVü‰ #Ó’e 7.61 e÷ùV≤X¯«s¡D≤eT+‘·k˛ú 10.78
ÁuÛÑ÷eT<Ûë´<ä÷s¡∆«uÛ≤πsZ 12.26 eT+Á‘·|üP‘˚ ø£˝≤+ XË’M+ 6.24 e÷<ÛäMeT*¢ø±C≤r 4.16 e÷ùV≤X¯«sê' düe÷U≤´‘ê' 5.21
ÁuÛÑ÷eT<Û˚´ düŒ¤{Ïø£#êÃ¤j·T+ 6.40 eT+Á‘·kÕ´ôd’é e÷Vü‰ 8.48 e÷qk˛ Væ≤ »|ü' ÁX‚c˛˜ 8.32 e÷ùV≤X¯«s√ q eTT+#˚‘· 10.22
eTDÏø£+ø£Dπøj·T÷s¡ 3.20 eT+Á‘·' |ü+#êø£ås√ ùV≤´wü 8.7 e÷qTcÕø±s¡dü+|üqï+ 21.8 $T<∏ë´ ‘·<äq´~‘˚ćÕ 19.47
eTDÏ‘ê≥+ø£s¡+>±+‘· 3.28 eT+Á‘˚D ‘·eTùdeqÔ 3.42 e÷qTw”+ jÓ÷ìe÷kÕ<ä´ 3.79 $T<∏˚´‹ uÛ≤ej·THé $X¯«+ 17.55
eT+&É˝Ò kÕú|üj˚T∫Ãwü´+ 6.17 eT+Á‘˚D≤H˚q dü+dæ<ë∆ 8.47 e÷ uÛ…’w”s¡àeT uÛÑø±ÔHê+ 3.82 eTTø£Ô' dü+X¯j·TbÕX¯‘·' 17.86
eT‘êŒ<ä‘ê&ÉHê<ëd”‘Y 3.71 eT+<ädæà‘·$T‘ê˝≤|ü 3.18 e÷j·÷ø£è‘ê |üπs ‘·‘˚Ô« 18.64 eTTø£Ôdü´ C≤„qdü+ã+<Ûä' 19.91
eT‘·‡yÓ÷ HêdæÔ ˝Àπøwüß 21.11 eT+<ës¡#·+<äqÁbÕjÓÆT 4.18 e÷j·÷_∆‘ês¡D√bÕj·T 15.10 eTTø±Ô‘ês¡øÏ‘√<ës¡ 3.7
eT‘·‡´≈£Ls¡àesêVü‰+¬>’ 5.64 eT+<ës¡e≈£î˝≤XÀø£ 3.2 e÷j·÷eT\$ìs¡TàøöÔ 2.29 eTTø±Ôe\j·Tdü+ã<ä∆ 3.17
eT~∏‘ê#êÃ¤ÅdüÔ»\<Û˚ 19.13 eTeT Á|ü‘ê|üeT‘·T\+ 3.87 e÷j·÷s¡»Hê´ $s¡y˚T 19.23 eTTøÏÔ<äX‚Ã‹ jÓ÷ 10.12
eT<ä<Ó’«‘·|üs¡+ XÊÁdüÔ+ 3.86 eTeT uÛÑø£ÔeTeC≤„j·T 3.71 e÷j·÷$ø£\Œ»+ 12.11 eTTøÏÔ]‘·T´#·´‘˚ dü~“¤' 14.43
eTsê˝≤˝≤|üyê#ê\T 4.20 eT\ø√X‚ X¯Øπs-dæàHé 5.72 e÷j·÷X¯øÏÔ‹s√<ÛëHê‘Y 14.8 eTTøÏÔs¡÷|ü$T<ä+ 12.46
eTBj·T*+>∑dü+uÛÑ÷‘·+ 3.85 eT©¢eTs¡+<äìwü´+<ä 3.2 e÷j·÷X¯øÏÔeXÊBXÀ 5.46 eTTøÏÔπse |üsê ‘·è|æÔ' 18.76
eT<ä“¤πøÔq <äBÛ#˚q 3.73 eTVü≤‘ê+ •e‘ê‘·Œs¡´ 11.44 e÷j·÷dü+ã+<ÛäsêVæ≤‘ê´‘Y 16.43 eTTø√Ô uÛÑe‹ dü+kÕsê‘Y 17.78
eTTKéè‘êÔ´ ‘·<äH˚ćÕ+ 8.10 yÓ÷Vü≤Á>∑+~∏+ $ì]“¤<ä´ 18.60 j·T‘Í‡K´+ ‘·‘·‡e÷y˚X‚ 13.2 j·T<∏ë •y√-qT>∑èVü‰í‹ 17.6
eTTU≤´πsú-dü+uÛÑy˚ 19.90 yÓ÷Vü‰+<Ûäø±s¡‘·|üq+ 4.33 j·T<∏ëø±X¯eT$∫Ã¤qï+ 18.68 j·T<∏ë dü÷s¡´düe÷Áø±+‘Í 19.89
eTTU≤´s√ú \ø£åD≤s¡úX¯Ã 20.6 eTÚq+ |òüT+{≤|ü]düŒ+<ä' 12.18 j·T<∏ëø±XÀ $uÛÑTπs„j·T' 19.59 j·T<∏ëkÕúq+ j·T<∏ë eÁø£Ô+ 7.54
eTT<ä›<˚y˚‹ $U≤´‘ê 1.16 j·T Ç<ä+ •edæ<ë∆+‘·+ 21.3 j·T<∏ë ø±cÕ˜~ø£+ 19.40 j·T<∏ë dü«|üïø£è‘·+ edüTÔ 17.11
eTT<ä›<˚yê_Û<Ûë#ês√´ 1.15 j·TEcÕ ^j·T‘˚ j·TkÕà‘Y 6.62 j·T<∏ë>∑eT' Á|üe÷D+ 16.7 j·T<∏Ó’ø√ yêj·TTsêU≤´‘·' 19.60
eTT<ë›Hê‘Y düs¡«»+‘·÷Hê+ 1.16 j·TC≤„<äj·T' ÁøÏj·÷ düsê« 15.34 j·T<∏ë >∑Tsö j·T<∏ë *+π> 9.58 j·T<∏Ó’yê+≈£îs¡‘√ ;»+ 9.11
eTTqj·T' dæ<ä∆>∑+<Ûäsê« 6.45 j·TC≤„düÔbÕ+dæ eT+Á‘êD≤+ 11.70 j·T<∏ë #·+Á<˚ dæúsê 20.38 j·T<ë#ês¡´≈£î˝≤C≤®‘ê 1.19
eTTìø£Hê´ø£sê˙‘· 4.19 j·T‘˚X¯Ã‘ê«] ø±sêàDÏ 15.56 j·T<∏ë CÀ´r+wæ uÛ≤dü+‘˚ 19.74 j·T<ë Bøå±Á|üy˚X¯' 9.28
eTTì]«qj·Tdü+|üH√ï 4.36 j·T‘·ÿ{≤ø£åø£˝≤ 9.55 j·T<∏ë ‘·<∏ë q _Û<ä´+‘˚ 5.20 j·T<ë ìs¡düÔ+ Je‘·«+ 18.18
eT÷]Ô+ $Hê ‘·<∏ë jÓ÷^ 16.38 j·T‹ÿx∫<é Bj·T‘˚ 9.88 j·T<∏ë ‘·+‘·T_Ûs¡T‘·Œqï' 10.67 j·T<ë jÓ÷^ ì»+ <˚Vü≤+ 17.35
eT÷sêÔ´‘·àHÓ’e <˚edü´ 16.39 j·T‹ÿ+∫<ë“¤wæ‘·+ 14.26 j·T<∏ë‘·à•ejÓ÷ 10.50 j·T<ë •eø£˝≤j·TTø£Ô+ 10.47
eT÷s¡∆q´#·+Á<ä$>∑\ 12.14 j·T‘·Ôdü´ <Ûës¡D+ ∫‘˚Ô 6.31 j·T<∏ë <˚y˚ »>∑Hêï<∏˚ 9.52 j·T<ëVüQ' dü+düè‘˚s¡÷à\+ 16.82
eT÷]∆ï yê ø£+sƒ¡<˚X‚ yê 6.52 j·TÁ‘· ≈£îÁ‘ê|æ yê <˚«wæº 13.18 j·T<∏ë q _qïe÷ø±dü+ 19.66 j·T~ Á|üe÷<ë‘Y |ü‹‘˚ 6.27
eT÷\+ $<ë´ •e' XË’e+ 8.23 j·TÁ‘· #ê#ês¡ì+<ë 9.37 j·T<∏ë-Hê~s¡àVü‰<˚e' 8.13 j·TBj·Tø°]Ô|ü⁄ùwŒD 1.22
eT÷˝≤<Ûëπs #· Vü≤è<äj˚T 6.35 j·TÁ‘· ‘·<˚›•¬ø’s¡Tø£Ô+ 15.37 j·T<∏ë |ü<äà|ü˝≤X¯dü´ 18.22 j·T<äè#êÃ¤˝≤uÛÑdü+‘·Tc˛º 15.54
eT÷˝≤<Ûëπs-<∏äyê ∫‘˚Ô 15.42 j·TÁ‘· HêdæÔ _Û<ëjÓ÷>±‘Y 20.50 j·T<∏ë |æ+&Édü´ Äø±X¯' 19.51 j·T<˚‘·Á<ä÷|ü‘ê+ <Ûä‘˚Ô 12.40
eTè∫Ã¤˝≤ $Væ≤‘ê*¢+>±‘Y 15.40 j·TÁ‘· j·T‘˚+Á~j·÷düøÏÔ 19.87 j·T<∏ë |ü⁄wüŒ¤|ü˝≤XÊ~ 19.73 j·T<äZèùV≤ •eì+<ë 9.37
eTèD≤\e\¢Ø‘·+‘·T 3.32 j·TÁ‘ê j·÷ìÔ \j·T+ ‘˚q 16.52 j·T<∏ë y˚T|òü÷' düeTT<ä÷“¤‘ê20.23 j·T<äZèùV≤wü«q´<˚y√-dæÔ 9.32
eTè‘·T´ø±˝Ò #· s¡TÁ<ëø£å+ 7.65 j·TÁ‘· $ÁXÊeT´rX¯‘·« 1.7 j·T<∏ë y˚T e÷qTc˛ uÛ≤y√ 3.81 j·T<ë“¤kÕ uÛ≤dü‘˚ $X¯«+ 1.4
yÓ÷ø£å\ø°åà|ü]wü«+>∑ 3.48 j·TÁ‘· kÕúes¡*+>± 9.34 j·T<∏ë eùV≤ïs¡y˚Tj·÷‘êà 19.61 j·T<ä´∫Ã+‘·j·T‘˚ jÓ÷^ 14.25
yÓ÷ø£ål]“+ãs¡÷ù|D 15.18 j·T‘·Œ¤\+ \uÛÑ‘˚ 9.64 j·T<∏ë$~Û j·T<∏ëjÓ÷>∑+ 6.16 j·T<ä´‘·ÿs¡De÷\+ã´ 17.40
yÓ÷øå±j·T ø±s¡D+ Áb˛ø£Ô+ 19.43 j·T‘·Œ¤\+ \uÛÑ´‘˚ 9.90 j·T<∏ë yê´|ü´ »>∑‘·‡s¡«+ 18.34 j·T<ä´‘Y |üX¯´‹ kÕyÓ÷<ä+ 14.24
yÓ÷#·j˚T‘Y düø£˝≤Hé 18.62 j·T‘·÷‡øÏÔ<äs¡ŒD≤uÛÀπ> 15.18 j·T<∏ë XÊÁk˛Ôø£Ô$~ÛHê 7.14 j·T<ä´‘Y |üX¯´Hé <äèXÊ 17.21
yÓ÷<ä‘˚ j·T' düTF 17.67 j·T‘·÷‡øÏÔ<Ûësê$eT˝≤ 15.17 j·T<∏ë •eÁ|ükÕ<ëqï+ 11.18 j·T<ä´‘Y Á|ükÕ~‘·+ uÛÑTø±Ô« 11.12
j·T+Á‘·eT+Á‘·ø£˝≤dæ<ë∆Hé 21.42 j·TkÕ´#ês¡´≈£î˝≤C≤®‘ê 1.19 j˚T j˚T uÛ≤yê' düeTT‘·ŒHêï19.85 sê>∑<˚«cÕ<äjÓ÷ uÛ≤yê' 19.88
j·Tqàq' ≈£îeTT<ä+ 19.18 j·Tôd’é |üs¡*+>∑dü´ 12.32 j˚T *+>∑<Ûë]D√ 9.73 sê>∑<˚«cÕ~ø£\Twü+ 16.78
j·THêàÁ‘êdüVæ≤‘·+ 19.28 j·Tk˛´]àãT<äT“<ëuÛ≤dü' 1.3 j˚TcÕeTdæÔ •eC≤„q+ 11.38 sê>∑<˚«cÕ~dü+|üqï 5.69
j·Te÷~jÓ÷>∑‘·+Á‘·»„+ 4.7 j·T' |æuÒ∫ÃqÔj·THé s¡TÁ<ä 7.65 j˚TcÕMTwü‘·ÿs¡+ $X¯« 3.48 sê>√ yê C≤j·T‘˚ 17.15
j·Tj·÷ Bπøå‹ kÕ ‘·kÕ´+ 15.7 j·T' ÁbÕD*+>±s¡Ãq 12.48 j˚TcÕy˚T‘·<é <ä«j·T+ 11.41 sêeD√ Væ≤ eTeT ÁuÛ≤‘ê 21.21
j·Tj·÷ eTùV≤X¯«s¡' X¯+uÛÑT' 1.9 j·T' •e‘·«düe÷y˚XÀ 6.13 j˚TcÕ+ $Áø£eTdüHêïVü‰ 3.51 s¡TÁ<äH˚Á‘·düeTT‘·ŒHêï 7.50
j·Tj·÷ $C≤„j·T‘˚ düeT´ø˘ 14.39 j·T' •e' dü >∑Ts¡Tπs„jÓ÷ 11.21 jÓ÷>±<äTuÛÑj·T<ÛäsêàD≤ 18.20 s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D+ |üXÊÃ‘Y 5.28
j·TdüÔdü´ yê»ù|j·÷Hê+ 8.42 j·T' dü<ë es¡Ô‘˚ jÓ÷^ 12.10 jÓ÷–q' düqø±<ë´X¯Ã 7.28 s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D+ eπøå´ 7.54
j·TkÕà∫Ã¤eÁ|ükÕ<ë‘Y 11.67 j·T' dü<ë es¡Ô‘˚ jÓ÷^ 14.33 jÓ÷–H√ j·TÁ‘· ©j·T+‘˚ 11.31 s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤<˚e 7.47
j·TkÕà<ä‘·' dü<ë »b˛´ 8.12 j·T' düs¡«uÛÑ÷‘ê~Û|ü‹+ 9.38 jÓ÷»j˚T‘Y dü •e' 17.22 s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤<˚e 7.61
j·TkÕà<ä‘·' düe÷U≤´‘ê 6.11 j·÷e÷VüQ' düs¡«˝Àø±Hê 1.8 jÓ÷ <˚«wæº düø£˝≤Hé 13.19 s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤<˚e 7.63
j·TkÕà<˚‘·‘Y düeTT‘·Œqï+ 10.65 j·÷ j·÷ #˚cÕº düeTT‘·ŒHêï 14.27 jÓ÷ uÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å<Ûäs√ 7.67 s¡TÁ<ëø£å<Ûës¡D≤˝À¢πø 7.62
j·TdæàHé CÀ´‹s¡ZD≤' 18.31 j·÷eqÔ' ø£s¡àj·TC≤„<ë´ 8.30 jÓ÷ *+>∑<ÛëØ ìj·T‘ê 6.63 s¡TÁ<ëø£å+ <Ûës¡j˚T‘Y ÁbÕ»„' 7.53
j·TdæàHé CÀ´‹wæ ∫Á<ä÷ù| 20.59 j·TT>∑|ü∫Ã¤e*+>±Hê+ 21.30 jÓ÷-dü‘·úÛ≤eHêj·TTø£Ô 13.19 s¡TÁ<ëÁ|òü÷‘·+ dü<ë 9.70
j·TdæàqïÁbÕ|üÔø£˝À¢˝Ò 19.17 j˚T <˚Vü≤eè‹Ô+ ≈£îs¡«ìÔ 10.25 s¡ø£åD≤‘Y düs¡«uÛÑ÷‘˚uÛÀ´ 7.5 s¡TÁ<ë<Ûë´j·÷~ø±uÛ≤´k˛ 9.23
j·TdæàHé Á|ü‹wæ˜‘ê 20.36 j˚T <Ûës¡j·T+‹ Vü≤è<äj˚T 6.42 s¡øå± #· yÓ÷ø£åø±πs´wüß 7.11 πsDø£ ‘·«+ >∑D≤BÛX¯ 21.9
j·TdæàHé $uÛ≤‹ ∫#·Ã¤øÏÔ 20.37 j˚T q C≤q+‹ ‘˚ 12.47 s¡øå± #˚XÊqeÁø±Ô#·Ã 7.9 πsDTø£+ ‘·+ düe÷˝Àø£´ 20.73
j·TdæàHé düeTdüÔ 18.32 j˚T q C≤q+‹ <˚y˚X¯+ 11.65 s¡CÀ® uÛÑT»+>∑e<é 19.29 πsDTø£+ ‘ê«+ $C≤Hê$T 4.50
j·Tdü´ ø±s¡´<äXÊ HêdæÔ 20.71 j˚Tq s¡øå±er C≤‘ê 1.23 s¡CÖ® düs¡Œ‘·«e<ë“¤‹ 10.70 πsDTø√ <ës¡Tø£X‚Ã‹ 2.28
j·Tdü´ π>Vü≤+ dü«j·T+ 21.11 j˚Tq dü+kÕs¡dü+ã+<Ûä 16.30 s¡DÒ $wüí«e‘êπsD 21.23 πsDTø√-|æ eTVü‰‘˚C≤ 21.38
j·Tdü´ ∫‘·Ô+ •y˚ 11.66 j˚T |üX¯´+‹ »>∑C≤®\+ 11.37 s¡‘·ïdæ+Vü‰düq+ ~e´ 3.9 πs πs πsDTø£ <äTs¡T“<˚› 3.69
j·Tdü´ C≤„q+ ‘·yÓ÷$TÁX¯+ 13.14 j˚T Á|ü|üHêï eTVü‰<˚e+ 11.61 s¡sê» sê»Vü≤+kÕHê+ 3.41 \+|òüTq+ eTeT uÛÑø±ÔHê+ 3.70
j·Tdü´ Á|ü‘ê|üeT‘·T\+ 21.22 j˚T uÛÑ»+‹ eTVü‰<˚e+ 11.46 s¡düy˚<Ûë‘Y j·T<∏ë ˝ÀôVA 17.64 \ø°åø£è‘˚ •y˚ 17.43
j·Tdü´ s¡÷|ü$T<ä+ U≤´‘·+ 20.42 j˚T uÛÑe+‹ eTVü‰‘êàq' 7.66 s¡Vü≤düý˚T‘·‘Y düs¡«»„' 20.85 \øå±à´~X¯ø£Ôj·T' düsê« 6.57
\u∆yêHé |üs¡y˚TXÊHê‘Y 8.46 *+>∑+ #· ~«$<Ûä+ 9.60 ˝ÀbÕeTTÁ<ëø±s¡˙‘Ó’ 4.35 eÁùdÔD√‘êÔ]‘·+ uÛÑdüà 7.18
\uÛÑ´‘˚ •es¡÷|ü‘·«+ 9.55 *+>∑+ ∫<ë‘·àø£+ ÁãVü≤à 12.3 ˝ÀbÕeTTÁ<ë|ü<äHê´dü 4.21 yê∫ø£' dü ‘·T $CÒ„j·T' 8.28
\j·T+ >∑#·Ã¤‹ j·TÁ‘Ó’e 6.37 *+>∑+ CÀ´‹s¡àj·T+ 19.70 ˝ÖøÏø£düTÔ dü<ë#ês¡' 14.20 yê∫ø±‘Y ‘·<äTbÕ+XÀX¯Ã 8.32
\j·T' düs¡«|ü<ës¡úHê 18.63 *+>∑+ ‘·T Á‹$<Ûä+ Áb˛ø£Ô+ 6.49 e&Éyê–ï•U≤C≤˝≤ 4.31 yê#√ j·Tdü´ Á|ües¡Ô+‘˚ 15.14
*+>∑ø√{ÏÁ‘·j·Tùd´Vü≤ 21.31 *+>∑+ düÁ<ä÷|ü‘ê|üqï+ 15.31 e<ädü« düú\uÛÒ<ä+ 1.71 yêõHê+ ~qHê<∏ädü´ 11.52
*+>∑<Ûës¡De÷U≤´‘·+ 6.30 *+>±+>∑jÓ÷>∑‘·‘·Ô«»„+ 6.6 eH˚wüß >√eTj·T+ j·T#·Ã 7.17 yê‘ê|æ‘êÔ‹»+ <äT'K+ 5.68
*+>∑<Ûës¡De÷U≤´‘·+ 6.58 *+>±+>∑düú\uÛÒ<ä»„+ 6.6 e+<ës¡T<˚eeTT≈£î≥ 3.9 yê‘·T˝≤+‘·ì XË’yêì 1.25
*+>∑<Ûës¡Ddü+j·TTø£Ô+ 4.3 *+>±HêïdæÔ |üs¡+ 12.40 e+<˚ ‘ê+ |üs¡e÷q+<ä 1.11 yêeTbÕs¡Ù«ìyêdæHê´ 3.24
*+>∑<Ûës¡Ddü+j·TTø£Ô+ 6.6 *+>±s¡Ãq|üs¡' 10.46 e+<˚ e÷ùV≤X¯«Ø+ X¯øÏÔ+ 2.2 yêeTVü≤düÔ‘·˝Ò uÛÑdüà 7.21
*+>∑<ÛëØ dü<ë X¯ó<√∆ 6.54 *+>±s¡Ãq|üsö 10.27 ej·TeTC≤„qdü+|üHêï 21.26 yêeTVü≤düÔ‘·˝Ò uÛÑdüà 7.34
*+>∑ìwü˜dü´ øÏ+ ‘·dü´ 10.28 *+>±s¡Ãqs¡‘êj·÷X¯Ã 9.44 esêVü≤<ä+Åwæºø±<Ûä«düÔ 4.15 yêeT+ #· <äøÏåD+ #Ó’e 5.10
*+>∑ìcÕ˜~uÛ≤y˚q 11.2 *+>±s¡Ãqs¡‹s¡´dü´ 15.35 esêíÁX¯eTdü<ë#ê¬s’' 14.20 yês¡TD≤<Ó’´s¡\+ kÕïHÓ’ 7.25
*+>∑ìcÕ˜|üs¡+ 10.29 *+^ eTùV≤X¯«s¡X‚Ã‹ 12.37 esêíÁX¯eTdüe÷#ês¡ 15.66 yê˝≤Á>∑X¯‘·uÛ≤π>q 18.6
*+>∑ìcÕ˜|üs√ 10.49 *+π> ÁbÕD+ düe÷<Ûëj·T 9.8 esêíÁX¯e÷~<Ûäsêà 10.35 $ÁøÏj·÷ Á|ü‹_+ãdü´ 19.31
*+>∑|üPC≤~ø£s¡à 10.44 *+π> j·Tdü´ eTH√ ©q 10.27 es¡Ô‘˚ jÓ÷ eTVü‰uÛ≤>∑ 16.74 $õ‘·´ dü«Á|üuÛ≤y˚q 21.42
*+>∑|üPC≤|üs¡ 10.45 *+¬>’ø£ìwüºVü≤è<äj·T' 10.30 es¡Ô‘˚ XÊ+ø£Ø uÛÑøÏÔ' 9.4 $<ä<Ûä‘·T eT‹eTdæàHé 1.32
*+>∑|üPC≤eTø£è‘ê« 10.23 *+¬>’πø´ ‘·T düe÷|üH˚ï 20.21 es¡Ô+‘˚ j˚T eTVü‰uÛ≤>± 7.2 $<ä<Ûëq' ø£åD+ <˚yê´ 3.59
*+>∑$T‘·T´#·´‘˚ Hêq´‘Y 12.34 *+¬>’πø´dü‹j·T‘·ÔkÕà‘Y 20.60 es¡Ô+‘˚ jÓ÷–q' düπs« 15.33 $<ä´‘˚ ∫‘·‡«s¡÷|üdü´ 20.58
*+>∑$T‘·T´#·´‘˚ 19.69 *+¬>’' •edü´ #√~›ôw’º 9.19 e•wü˜yêeT<˚yê<ë´ 8.47 $<ä´‘˚ ‘·<é <ä«j·T+ j·Tdü´ 12.42
*+>∑y˚Te |üs¡+ CÀ´‹ 15.32 *|ü´‘˚ HÓ’e dü+kÕπs 20.43 e•cÕº<ë´ eTVü‰uÛ≤>± 7.43 $<ë´‘·‘·Ô«Á|üø±•Hê´ 3.25
*+>∑düú˝≤ì ø£<∏ä´+‘˚ 15.1 ©H˚ ‘·dæàHé XÊ+ø£πs 21.54 e•c˛ºyêeT<˚yê<ë´ 3.54 $<ë´j·÷+ s¡eT‘˚ ‘·kÕ´+ 5.18
*+>∑düú˝≤ì ø±˙Vü≤ 15.2 ©j·T‘˚ j·TÁ‘· ∫*¢+π> 20.14 eoø£è‘·‘ê«‘Y Á|üø£è‘˚' 16.49 $<ë´j·÷+ s¡eT‘˚ j·TkÕà 5.17
*+>∑dü´ <Ûës¡D+ |ü⁄D´+ 6.29 ©j·T+‘˚ j·TÁ‘· >∑eT´+‘˚ 12.33 eoø£è‘˚ •y˚ 17.42 $<ë´j·÷+ •es¡÷bÕj·÷+ 5.15
*+>∑kÕ´|æ #· e÷Vü‰‘·à´+ 11.25 ©˝≤uÛ≤»q‘ê+ 18.14 ekÕq+ e\ÿ\+ qe´+ 4.30 $<ëýÓ’X¯<ä´ø£s¡D+ 11.14
$<Ûë‘·TeTœ˝≤Hé 2.17 $©q∫‘·Ôeè‘·Ôdü´ 19.78 $XÊ«~Û|ü‘·´MTX¯dü´ 11.34 y˚<ädæ<ë∆+‘·jÓ÷¬s’ø£´+ 5.13
$~Û' •eìjÓ÷>√-j·T+ 16.8 $©q∫‘·ÔeèrÔHê+ 14.41 $wüj·TÁuÛ≤+‹sêVæ≤‘·´+ 12.19 y˚<ä' Á|ü<Ûëq+ düπs«cÕ+ 5.5
$Hê Á|ükÕ<äMTX¯dü´ 18.61 $©q#˚‘·kÕ+ |ü⁄+kÕ+ 19.25 $wüj·÷q+<äø£DÏø± 14.4 y˚<ëqTkÕs¡D≤<˚cÕ+ 5.5
$Hê dü÷s√´<äj·T+ ˝Àπø 18.61 $©q+ ìœ\+ ‘·‘·Ô«+ 20.11 $wüj·÷düøÏÔ∫‘√Ô-|æ 17.85 y˚<ë+‘·»q´+ j·TC≤„q+ 5.18
$H√›´ ìs¡T<√∆ uÛÑe‘ê 4.39 $©q' øÏ+ qT C≤Hê‹ 20.49 $wüj˚TuÛÀ´ j·T<äT‘·Œq+ 17.37 y˚<ë+‘·yêø£Ć≤+ $<ë´+ 12.36
$|üØ‘·|òü\+ #· 11.49 $©Hê‘êà eTVü‰jÓ÷^ 18.47 $dæà‘ê‘·àdüe÷y˚X¯' 19.42 y˚<ë+‘·kÕs¡düs¡«dü« 2.31
$|üØ‘·düe÷jÓ÷π> 17.53 $y˚øÏH√ $s¡ø£Ôdü´ 5.76 $dæà‘ê' ÁbÕDÏq' düπs« 4.2 y˚<ë+‹H√ »>∑q÷à\ 1.2
$;ÛwüD eTVü‰uÛ≤>∑ 21.14 $y˚ø° s¡eT‘˚ <˚ùV≤ 5.73 $dæà‘ê e÷qTcÕ' düπs« 3.85 y˚<Ó’ø£<˚X¯e]Ô‘·«+ 5.6
$;ÛwüD $X‚wü»„ 21.25 $y˚ø° X¯ó<ä∆Vü≤è<äjÓ÷ 5.74 $Vü‰j·T ‘·«‘·Œ<ë+uÛÀ» 3.80 y˚<Ó’ø£<˚X¯e]ÔuÛÑ´' 5.7
$;ÛwüD' düe÷˝Àø£´ 21.5 $•wüº+ ø√{Ï>∑TDÏ‘·+ 6.41 $Vü‰j·T u≤Vü≤´*+>∑kÕú 12.9 y˚<Ûës¡÷bÕ ÁøÏj·÷s¡÷bÕ 6.12
$;ÛwüD√-|æ Vü≤ècÕº‘êà 21.37 $X¯ó<ä›C≤„qø£s¡D+ 2.11 $Vü‰j·T u≤Vü≤´*+>±ì 15.41 yÓ’sê>∑Ć≤„qj·TTø±ÔHê+ 6.44
$uÛÑ÷‹|ü≥º+ <ä‘êÔ«Áπ> 6.18 $X¯ó<ä∆uÛÑdüàø£è‘·j·÷ 4.29 Ms¡e÷ùV≤X¯«s¡Á>±Vü≤´+ 20.87 yÓ’sê>∑´dü+|ü<√ eT÷\+ 11.15
$uÛÑ÷‹s¡“¤dæ‘·+ uÛÑdüà 7.4 $X¯ó<ä›eTqïC≤‘·+ Væ≤ 11.9 Ms¡XË’ee÷Vü‰‘·+Á‘· 1.30 e´‹πsø±‘Y dü«s¡÷|üdü´ 18.44
$uÛÑ÷‹s¡÷“¤‹ùV≤‘·T‘ê« 7.5 $X¯ó<ë∆' ÁbÕø£è‘ê 10.34 Ms¡XË’e•U≤s¡‘·ï+ 1.18 yêés¡Ôe÷Hê $T<∏˚´‹ 19.48
$uÛÑ÷‹+ •euÛÑπøÔuÛÀ´ 6.15 $X¯ó<˚∆ •eìsêà˝Ò´ 9.76 Ms¡XË’yêdüTÔ wü&éuÛÒ<ë' 5.22 yê´kÕBHê+ ø£åD+ ≈£îs¡«Hé 3.59
$eTs¡ÙuÛ≤+&É$q´düÔ 20.34 $X¯ó<˚∆wüß $s¡πøÔwüß 10.77 Ms¡dæ<ë∆qÔìsê«Vü≤ 4.8 y√éTe‘Y |üs¡eT+ ÁãVü≤à 20.64
$eTsêÙU≤´ |üsêX¯øÏÔ' 20.30 $X¯è+K\‘·j·÷ ‘·dü´ 20.6 MX¯uÒ›H√#·´‘˚ $<ë´ 5.16 Áe»Hé ¬ø’˝≤düeT#·\+ 21.16
$eTsêÙU≤´ |üsêX¯øÏÔ' 20.36 $X¯«‘√ uÛ≤düe÷H√ 18.35 eèø£ådüú+ |üÁ‘·|ü⁄cÕŒ~ 20.41 X¯øÏÔbÕ‘·+ düe÷˝Àø£´+ 6.10
$eTs√Ù uÛ≤dü‘˚ j·TÁ‘· 20.35 $X¯«dü+yÓ÷Vü≤˙ 20.17 eè‹ÔX¯SH˚´ dü«Vü≤è<äj˚T 14.33 X¯øÏÔÁ|ü<Ûëq+ yêe÷K´+ 5.11
$eTTø£ÔuÛÀ>∑˝≤\k˛´ 11.60 $X¯«kÕà<ä~Ûø√ 10.8 y˚<ä<Ûäsêà_Û<ÛësTT‘ê«‘Y 5.12 X¯ã›düŒsêÙ~dü+|üH˚ï 10.14
$eTTø£Ôdü‘·Ô«yÓ’s¡dü´ 4.23 $X¯«+ j·TÁ‘· \j·T+ j·÷‹20.31 y˚<äu≤Vü≤´$s√~Û‘ê«‘Y 5.12 X¯u≤›<äjÓ÷-|æ $wüj·÷ 20.19
$eTTπøÔ‘·s¡düsê«s¡ú+ 10.26 $X¯«+ •eeTj·T+ #˚‹ 14.28 y˚<äe÷sêZ$s√<Û˚q 1.26 X¯MT>∑πs“¤ j·T<∏ë 10.59
$s¡ø±ÔHê+ Á|üãT<ë∆Hê+ 9.13 $XÊ«r‘·+ |üs¡+ ÁãVü≤à 15.67 y˚<äy˚<ëqÔdüs¡«dü«+ 20.86 X¯yÓ÷ <äyÓ÷ $y˚ø£X¯Ã 13.15
$\ø£åD+ eTVü‰<˚e+ 10.56 $XÊ«<Ûës¡eTVü‰dü+$‘Y 20.33 y˚<äXÊÅdüÔ|ü⁄sêDÒwüß 6.58 X¯+uÛÀsêVü‰«qdü+‘√wü 3.67
X¯+uÛÀπsø£‘·«uÛ≤y˚q 14.18 •˝≤eTè<ë›s¡Tdü+uÛÑ÷‘·+ 15.43 •e‘·‘êÔ«e\+; 16.51 •euÛÑøÏÔ$V”≤qdü´ 11.49
X¯+uÛÀ' Á|æj·T' dü 9.5 •e Ç‘·´ø£ås¡<ä«+<ä«+ 8.10 •e‘·«+ u≤ej˚T<ä´Á‘· 15.28 •euÛÑøÏÔ$V”≤HêHê+ 9.76
X¯+uÛÀ' •eÁ|ükÕ<˚q 18.60 •e Ç‘·T´#·´‘˚ 8.8 •e<äs¡ÙqeTbÕ´VüQ' 16.33 •euÛÑøÏÔ$V”≤HêHê+ 11.51
X¯s¡Ddüú\e÷U≤´‘·+ 5.24 •e @e »>∑‘·‡s¡«+ 19.84 •e<äs¡Ùqdü+|ü‹Ô 14.24 •euÛÑøÏÔdüe÷y˚X‚ 11.55
X¯s¡Ddüú\e÷Á•‘·´ 19.2 •e @e |üs¡+ ‘·‘·Ô«+ 17.76 •e<˚«w” dü $CÒ„jÓ÷ 13.18 •euÛÑøÏÔdüT<Ûëdæ+<ÛäT 1.14
X¯s¡D≤U´dü´ uÛÑ÷jÓ÷-dü´ 14.1 •e @e |üs¡+ bÕÁ‘·+ 9.87 •e<Ûäs√à‘·Ôs¡+ HêeT 4.43 •euÛÑøÏÔ' |üs√ <Ûäs¡à' 13.16
X¯s¡D≤K´' •y˚HÓ’ø£´ 14.2 •e @e düeTkÕÔHê+ 13.10 •e<Ûë´q|üs¡+ XÊqÔ+ 6.4 •euÛÑøÏÔ' dæúsê j·TdæàHé 1.19
X¯s¡D´' düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ 11.59 •eπøåÁ‘√‘·‡eeTVü‰ 9.47 •e<Ûë´q+ ‘·T dü+kÕs¡ 12.31 •euÛÑø√Ô eTVü‰‘˚C≤' 9.27
X¯Øs¡uÛÑ÷‘ê<˚‘·kÕà‘Y 10.54 •eC≤„qø£s¡+ eπøå´ 5.2 •eHêeTs¡‘ê yêD° 9.18 •euÛ≤eqj·÷ j·TTø£Ô' 17.8
X¯Øs¡y˚Te #êsê«¬ø’ 5.55 •eC≤„q≈£îsƒêπsD 13.20 •eì+<ëø£s¡+ <äècÕº« 9.36 •euÛ≤eqj·÷ düs¡«+ 16.70
X¯Øsê‘Y |üè<∏ä>±‘êàq+ 5.60 •eC≤„qÁ|ü<ä+ 9.84 •ebÕ<ë+ãTdü+düŒsêÙ‘Y 9.45 •euÛ≤ej·TT‘√ jÓ÷^ 17.85
X¯Øsê‘·à$y˚πøq 5.55 •eC≤„qeTVü‰dæ+<ÛäT 1.18 •e|üPC≤+>∑uÛ≤y˚q 17.49 •euÛ≤y˚ düeTT‘·ŒH˚ï 17.84
X¯Øπs+Á~j·TãT~∆uÛÀ´ 5.58 •eC≤„qeTèπ>+Á<ädü´ 13.17 •e|üPC≤|üs√ uÛÑ÷‘ê« 9.39 •euÛ≤y˚ dæúπs C≤‘˚ 19.85
XÊU≤•Ks¡dü+©q 4.18 •eC≤„qdüe÷|üqï 14.22 •eÁ|ükÕ<äe÷Vü‰‘·à´+ 11.5 •eeTuÛÑ´s¡új·THé yÓ÷ø£å+ 11.60
XÊ‘·≈£î+uÛÑeTj·TdüÔ+uÛÑ 3.5 •eC≤„qdüe÷jÓ÷>± 14.23 •eÁ|ükÕ<ädü+|ü‘êÔ´ 18.59 •ey˚Te »>∑‘Y |üX¯´Hé 17.80
XÊ+‘·‘ê«‘Y ÁbÕDeèrÔHê+ 17.27 •eC≤„q+ eTVü‰|òüTÀs¡ 9.54 •eÁ|ükÕ<äV”≤qdü´ 11.71 •ej·÷Á‘√‘·‡e+ ì‘·´+ 9.46
XÊ+‘√ <ëqÔdüÔ|üoÙ\' 17.60 •eC≤„H˚ düeTT‘·ŒH˚ï 13.11 •eÁ|ükÕ<ä+ j·T<é Á<äe´+ 11.7 •ejÓ÷>∑s¡‘√ jÓ÷^ 16.10
XÊdü˙jÓ÷ uÛÑy˚<ä´düTÔ 17.58 •eC≤„H˚ düeTT‘·ŒH˚ï 13.21 •eÁ|ükÕ<ä+ d”«≈£îs¡«Hé 11.8 •ejÓ÷>∑$X‚wü»„ 20.74
XÊÁdüÔ+ ‘·e eTTUÀBZs¡í+ 20.79 •eC≤„HÓ’ø£ìwüºdü´ 16.47 •eÁ|ükÕ<ëJ®y√-j·T+ 5.52 •ejÓ÷>∑düe÷~ÛX¯Ã 12.5
XÊÁdüÔ+ ‘·T Ms¡XË’yêHê+ 5.23 •e‘·‘·Ô«|ü]C≤„q 1.24 •eÁ|ükÕ<˚ dü‹ 11.77 •ejÓ÷–ì j·T<é <ä‘·Ô+ 9.63
XÊÅkÕÔuÛ≤´kÕ~j·T‘˚ïq 16.29 •e‘·‘·Ô«|ü]C≤„q 2.30 •eÁbÕ|æÔdüeTT‘·ÿ+sƒê 13.32 •ejÓ÷–ì dü+‘·èù|Ô 9.91
•U≤j·÷y˚Tø£y˚Tø±dü´+ 7.55 •e‘·‘·Ô«+ dü«s¡÷ù|D 19.81 •eÁ|”‹ø£sêDÒé 16.73 •ejÓ÷^‹ HêyÓ÷øÏÔ' 1.21
•s¡ áXÊqeT+Á‘˚D 7.22 •e‘·‘êÔ«‘Y |üs¡+ HêdæÔ 8.2 •euÛÑøÏÔs¡kÕdüø£Ô' 21.37 •ejÓ÷^‹ $U≤´‘·' 1.13
•s¡kÕ <Ûës¡j˚T<ä´düTÔ 9.69 •e‘·‘êÔ«‘Y düeTT‘·Œqï+ 10.66 •euÛÑøÏÔs¡ï dü+<˚Vü≤ 9.10 •ejÓ÷^ eTVü≤‘êŒÁ‘·+ 9.89
•ejÓ÷^ •e' kÕøå±‘Y 9.66 •edüÔ«$T‹ ì]›c˛º 17.66 •yê>±s¡$T<ä+ Áb˛ø£Ô+ 19.54 •yê_Û<Ûä+ |üs¡+ ÁãVü≤à 12.35
•ejÓ÷^ •e' kÕøå±‘Y 9.88 •ekÕúHêì rsêúì 9.46 •yê>±ï´~düeTT‘·Œqï+ 7.3 •yê_Û<Ûëq+ ∫HêàÁ‘·+ 11.27
•es¡TÁ<äeTVü‰<˚e 2.6 •edü´ <äs¡ÙHê‘Y |ü⁄+kÕ+ 16.33 •yê#êπs •e<Ûë´H˚ 17.62 •yê_Û<Ûëq+ j·TÁ‘√Œø£Ô+ 7.1
•es¡÷bÕ~∫+‘ê 9.16 •edü´ HêeT ø°]Ô+ #· 6.17 •yê‘·àø£$T<ä+ düs¡«+ 16.31 •yêj·T •euÛÑø±Ôj·T 9.85
•e*+>∑Á|ükÕ<ädü´ 9.77 •edü´ |üs¡ø±j·Tdü´ 17.24 •yê‘·àø£+ $X¯«$T<ä+ 10.79 •yêsê<ÛäqãT<Ó’é 16.8
•e*+>∑dü´ |üPC≤ 9.7 •edü´ |üs¡s¡÷|üdü´ 17.34 •yê‘·à<Ûë´qdü+|ü‹Ô' 12.21 •yês¡Ãq|üs√ ì‘·´+ 7.46
•e*+>±s¡ÃHê<˚e 11.33 •edü´ |ü]|üPs¡ídü´ 19.76 •yê‘·àuÀ<ÛÓ’ø£s¡‘·' 13.37 •yêsêÃ ø£s¡à $CÒ„j·T+ 9.22
•e*+π> •yê#êπs´ 9.79 •edü´ |ü]|üPs¡ídü´ 19.77 •yê‘Ó’àø£éTVü‰uÀ<Ûä 4.53 •yês¡úø±s¡´dü+|üqï 10.15
•ey˚<Ûäø£πs C≤„H˚ 15.29 •edü´ uÀ<Ûä*+>∑+ j·T<é 11.26 •yê<äqĆ®>∑C≤®\+ 18.59 •yês¡ú+ uÛ≤ej·THé 17.57
•eX¯øÏÔeTj·T+ ÁãVü≤à 20.39 •edü´ *+>∑s¡÷|üdü´ 11.6 •yê<äq´»®>∑ìà<∏ë´ 17.66 •yês¡ú+ eTTø£ÔJeX‚Ã‘Y 9.35
•eX¯øÏÔdüe÷jÓ÷>∑+ 11.32 •edü´ düs¡«>∑‘˚«|æ 10.63 •yê<äq´Á‘· $C≤„H˚ 13.33 •yêπsú <˚Vü≤dü+XÀwü' 9.22
•eX¯øÏÔdüeTT‘·ŒH˚ï 5.33 •eùdé j·T‘·düÔkÕà 16.44 •yê<˚XÊqTkÕπsD 4.11 •yêÁ•‘êHê+ »+‘·÷Hê+ 11.52
•eX¯u≤›_Û<Û˚jÓ÷ 8.9 •ed”«ø£è‘·eTHêï<ä´+ 11.16 •yê<ë´~düeTT‘·Œqï 1.10 •yêÁ•‘˚wüß ‘˚ XË’yê 5.20
•eXÊÁdüÔ$X‚wü»„ 21.32 •e+ uÛ≤ej·T #ê‘êàq+ 17.79 •yê<Ó’«‘·|üs¡+ C≤„q+ 16.77 •yêdüø£Ô|üsêq+<ä 13.13
•edü+kÕÿs¡j·TTπøÔwüß 10.37 •e+ $Hê ‘·<∏ëH˚ćÕ+ 13.35 •yê<Ó’«‘·|üsêq+<ä 4.42 •yêdüπøÔq eTqkÕ 17.65
•edü+kÕÿs¡jÓ÷π>q 10.32 •e+ $X¯«+ >∑Ts¡T+ kÕøå±<é 14.35 •yê<Ó’«‘·|ü]C≤„q 4.5 •yêVæ≤‘·eTHê jÓ÷^ 17.18
•edü+kÕÿs¡jÓ÷π>q 10.33 •e+ •e+ø£s¡+ XÊqÔ+ 7.35 •yê<Ó’«‘·|ü]C≤„q 18.70 •yêVæ≤‘˚+Á~j·TkÕ´dü´ 17.19
•edü+kÕÿs¡V”≤HêHê+ 10.36 •e' X¯Øs¡jÓ÷π>-|æ 17.7 •yê<Ó’«‘·|ü]C≤„H˚ 14.17 •y˚q ∫<√«éTeTj˚Tq 14.44
•edü+kÕÿ]D' 10.34 •e' düs¡«>∑‘·XÊÃ|æ 10.59 •yêq+<ä|ü]dü÷Œ¤]Ô 14.15 •y˚q $Væ≤‘√ j·TkÕà 16.60
•edæ<ë∆+‘·‘·‘·Ô«»„+ 6.3 •yêK´+ C≤„j·T‘˚ j˚Tq 15.49 •yêq+<äeTVü‰dæ+<ÛäT 14.4 •y˚ ìy˚X¯´ düø£\+ 16.74
•edæ<ë∆+‘·ìπsí‘ê 1.17 •yêK´+ |üs¡eT+ ÁãVü≤à 19.69 •yêq+<ä+ düe÷kÕ<ä´ 13.7 •y˚ ìX¯Ã\uÛ≤y˚q 17.50
•edæÔwæ˜‹ düsê«‘êà 10.77 •yê>∑eT|ü]C≤„q 1.22 •yêq+<˚ düeTT‘·ÿ+πsƒ 10.14 •y˚HÓ’ø£´+ düe÷|üqï' 14.6
•edüTÔ‹s¡kÕkÕ«<ä 10.16 •yê>∑eTdüT<Ûëdæ+<ÛäT 4.6 •yê|üø£s¡¸dü+ÁbÕbÂÔ 10.20 •y˚ ÁbÕD√ $©H√-|æ 17.30
•ek˛ÔÁ‘·$T<ä+ düs¡«+ 14.26 •yê>∑e÷s¡ú$C≤„q+ 9.24 •yê_Û<Ûä+ |üs¡+ ÁãVü≤à 2.8 •y˚ eTqdæ dü+©H˚ 17.20
•y˚ j·T‘·Ô~<ä+ 17.39 •y√-Vü≤$T‹ jÓ÷ 16.48 X¯è+>±s√<ë´qdü+s¡+uÛÑ 3.33 wü{ŸÁ‹+X¯‘·Ô‘·«|òüT{Ï‘·+ 19.54
•y˚ $©q∫‘·Ôdü´ 19.46 •y√ Væ≤ |üs¡eT' kÕøå±‘Y 16.5 X¯èD√‹ X¯ó<ä∆eTqkÕ 21.3 wü{ŸÁ‹+X¯<ë∆s¡j˚Tq÷à]∆ï 7.56
•y˚ $©q' düsê«‘êà 17.32 •c˛º<äqdüú\+ 20.3 X‚wü‘·«+ HÓ’e X‚wæ‘·«+ 20.71 wü≥‡ú˝Àø£Ôdü<ë#ês¡ 15.1
•y˚ $X¯«$T<ä+ düs¡«+ 14.30 •wü´XÀÃ<äø£X¯uÒ›q 19.7 XË’e‘·+Á‘·$T‹ Áb˛ø£Ô+ 5.8 wü&É+>∑T˝≤j·T‘·+ e÷q 7.36
•yÓ’ø£C≤„qj·TTø£Ôdü´ 16.37 •wü´düú\+ ‘·‘·' 17.4 XË’e+ bÕX¯ó|ü‘·+ k˛eT+ 5.9 wü&É<Ûë«r‘·jÓ÷π>q 15.10
•yÓ’ø£‘·«eTTù|‘·dü´ 20.17 •wü´dü´ ÁbÕDe÷<ëj·T 6.24 XË’yê>∑y˚Twüß y˚<˚wüß 7.44 wü&Éwüºe<äHêHé ø£+πsƒ 7.57
•yÓ’ø£ìwü˜' düsê«‘êà 10.20 •cÕ´D≤+ Vü≤è<äj·÷˝ÒK´+ 15.19 XË’yê>∑y˚Twüß y˚<˚wüß 8.17 wüD≤àkÕHé e‘·‡s¡+ yê|æ 6.7
•yÓ’ø£ìcÕ˜Væ≤‘· 13.37 •ùw´ ìj·TT»´‘˚ j˚Tq 15.13 XË’yê>∑y˚Twüß düπs«wüß 1.28 dü me ‘·Ts¡´' |ü] 12.48
•yÓ’ø£uÛ≤eHê|üqï 14.16 o\$T‘·T´#·´‘˚ 13.36 XË’M uÛÑøÏÔ' düeTT‘·ŒHêï 5.26 düø£˝À >∑Ts¡Ts¡÷ù|D 11.20
•yÓ’ø£uÛ≤ej·TTø±ÔHê+ 14.19 o\+ •yÓ’ø£$C≤„q+ 13.32 XË’yÓ’sêàùV≤X¯«¬s’XË’Ãe 5.19 düø£è<äT#êÃs¡e÷Á‘˚D 8.39
•yÓ’ø£uÛ≤»Hê‘·à‘ê«‘Y 14.28 X¯óø£dü+dü‘·‡e÷s¡ã∆ 4.24 XÀwüj˚T‘Y |ü⁄s¡TùwD…Æe 7.15 düø£è<äT#êÃs¡D≤<˚e 8.41
•yÓ’ø°uÛÑ÷‘·düsê«‘êà 17.33 X¯óøöÔ s¡»‘·e<é 19.37 ÁX¯<ë∆ <Ûä÷b˛ eTVü‰C≤„q+ 12.17 dü #êuÛ≤´düeXÊ‘Y 17.31
•yÓ’ø£Ć≤„qs¡÷&ÛÉdü´ 18.77 X¯ó<ä∆eTTø±Ô|òü˝≤uÛ≤dü 2.10 ÁX¯eD+ ø°s¡Ôq+ X¯+uÛÀ 9.2 dü∫Ã<ëq+<ä»\<ÛÍ 20.13
•y√‘·ÿs¡¸Á|üe÷D≤Hê+ 10.16 X¯ó<ë∆#êπs X¯ó<ä∆uÛ≤y√ 16.84 ly˚<ë>∑eTMs¡ 21.55 dü∫Ã<ëq+<äs¡÷|üdü´ 8.11
•y√ uÛÑe‹ ìs¡÷∆‘· 17.8 X¯ó<ë∆ ìj·TeTdü+j·TTø±Ô' 11.56 lXË’\k˛´‘·Ôπs uÛ≤π> 3.83 dü∫Ã<ëq+<äs¡÷bÕj·T 1.1
•y√ø£Ô<Ûäs¡àìcÕ˜ 10.36 X¯ó<ë∆qÔ'ø£s¡DÒ Jy˚ 5.53 ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ 21.55 dü∫Ã<ëq+<äs¡÷bÕj·T 2.1
•y√|ü#ês¡ìs¡‘·' 9.19 X¯ó<ë∆qÔ'ø£s¡D√ <˚V”≤ 5.32 ÁX¯ó‹düàè‹uÛ≤´$TVü≤ 7.68 dü∫Ã<ëq+<ädüs¡«dü« 21.47
•y√ eTùV≤X¯«s¡X‚Ã‹ 5.19 X¯ó<√›bÕ~Û' |üsê e÷j·÷ 5.44 ÁX¯ó‹V”≤Hê j·T<∏ë 16.19 düre s¡eTDÒ j·TdüTÔ 13.5
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤edü´ 17.84 X¯óuÛÑe÷ùd X¯óuÛÑ‹<∏Í 6.15 ÁX¯ó‘ê« y˚T yÓ÷<ä‘˚ 20.76 dü ‘·T ø±\eX‚HÓ’e 21.23
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤y˚q 14.5 X¯óÁX¯Swüßπse düπs«cÕ+ 17.81 ÁX¯ó‘ê« *+>±<é e#·q 21.53 dü ‘·T sêeTX¯sê$<ä∆' 21.24
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤y˚q 17.78 X¯Sq´ø£\Œ+ |üsêø±X¯+ 20.69 ÁX¯ó‘ê« ÁX¯ó‘ê« >∑Ts√ 17.70 dü‘êÔ‘·àHê-qTeè‘·Ô+ 19.48
•y√-Vü≤$T‹ uÛ≤y√-|æ 16.16 X¯SqĆ≤„Hê~dü+ø£˝ÒŒ 20.70 ÁX¯Sj·T‘˚ j·TdüTÔ bÕs¡Ù«ôd’ú 8.27 dü‘êÔq+<ä∫<ëø±s¡+ 17.55
•y√-Vü≤$T‹ j·TkÕ´dæÔ 18.43 X¯SH˚´ ∫<ä+ãπs kÕúH˚ 18.47 X‚«‘·dü´ eTeT uÛÑø£Ôdü´ 3.75 dü‘êÔq+<ä∫<ë‘·àπø 17.86
•y√-Vü≤$T‹ j·÷ ãT~∆ 16.31 X¯è+>±s¡‘·{Ï˙‘·T+>∑ 3.32 X‚«‘ê' c˛&ÉX¯ dü+C≤‘ê' 7.51 dü‘êÔq+<ä|ü]dü÷Œ¤]Ô 6.33
dü‘êÔ ÁbÕDeTsT÷ X¯øÏÔ' 12.12 dü|üÔe÷‘·è|üs¡+ $TÁX¯+ 5.11 düe÷qeT~Ûø£+ #ê|æ 11.76 düs¡«»„' düs¡«ø£sêÔ #· 5.46
dü‘·Ô«+ Væ≤ C≤„qjÓ÷>∑dü´ 13.14 düuÛ≤+‘·s¡>∑‘·+ ‘·+Á‘· 3.66 düe÷|üÔ+ düø£\+ j·Tdü´ 9.93 düs¡«»„' düs¡«ø£sêÔ #· 19.79
dü‘·é÷uÛÑs¡D+ Áb˛ø£Ô+ 12.16 düeTãT<ë∆´ #·πs<é jÓ÷^ 15.58 düe÷d”q+ eTTìes¡+ 4.37 düs¡«»„ Áù|s¡ø£' X¯+uÛÑT 5.43
dü<ëø±\+ edü‘˚é 9.62 düeTsö∆ düs¡«ø±πs´wüß 2.33 düe÷Væ≤‘˚q eTqkÕ 10.7 düs¡«»„ düø£˝≤ $<ë´ 2.15
dü<ë#ês¡Á|æj·T' X¯+uÛÑT' 16.66 düeTs¡Œ´ $wüj·÷Hé 17.46 dü$TÁXÀbÕ<Ûäj·T' düπs« 5.42 düs¡«»„' düs¡«>∑' kÕø°å 20.32
dü<ë#ês¡+ $Hê ‘·dü´ 16.66 düeTs¡Œ´ düø£˝≤Hé 20.13 dü eTTø√Ô <˚Vü≤jÓ÷π>-|æ 12.46 düs¡«»„' düs¡«X¯øÏÔdüÔ«+ 2.19
dü<ë‘·àì j·T<∏ë X¯óøöÔ 17.77 düeT˝ÀcÕºX¯àø£qø±' 11.39 düeTT»®«\»{≤C≤˝…’ 4.28 düs¡«‘·‘√Ô«|ü]>∑‘·+ 12.22
dü<ëq+<äeTj·T' kÕøå±‘Y 20.31 düeTeè‹Ôs¡“¤y˚<é jÓ÷^ 15.54 düeTÚ X¯Á‘Í #· $TÁ‘˚ #· 11.40 düs¡«‘·‘√Ô«|ü] Áb˛ø£Ô+ 18.33
dü<ë *+¬>’ø£ìcÕ˜Hê+ 11.68 düeTdüÔ»>∑<ä+&ÜHê+ 20.35 düeT´>¥ C≤„qÁ|ü<ä' 15.21 düs¡«‘·+Á‘·Á|üjÓ÷>∑»„+ 6.3
dü<ë•eeTTU≤H˚ø£ 21.48 düeTdüÔ»>∑<ë‘êà|æ 10.73 düeT´>¥ C≤„Hê–ï 16.51 düs¡«‘√ eTTKdü+|üqï+ 19.67
dü<ë•eeTTU≤X‚wü 1.5 düeTdüÔ»>∑<ë‘êà|æ 20.43 dü j·T<∏ës¡údüÔ<äq´dü´ 17.76 düs¡«Á‘· dü+#·πs<é jÓ÷^ 15.59
dü<ë•eeTTU≤X‚wü 2.2 düeTdüÔ»>∑<ë<Ûës¡ 21.48 dü söÁ<ä<Ûäs¡àdü+j·TTø£Ô 7.41 düs¡«ÁbÕDÏ>∑‘√ uÛ≤‹ 19.63
dü<ë •yês¡ÃH√bÕj·T 16.10 düeTdüÔ<˚e¬ø’+ø£s¡´ 3.80 düs¡«+ ø£sêàs¡Ãq+ 17.56 düs¡«eT+>∑\e÷+>∑\´+ 9.68
dü<ë •yÓ’ø£ìcÕ˜Hê+ 9.33 düeTdüÔ<˚e‘ê#·Áø£ 3.14 düs¡«+ ∫Á<ä÷|ü$C≤„Hê 11.35 düs¡«eT+>∑\kÂuÛ≤>∑´ 3.11
dü<ë dü+‘·TwüºVü≤è<äj·T 10.18 düeTdüÔuÛÑTeHêBÛX¯ 3.62 düs¡«+ •eeTj·T+ $X¯«+ 11.74 düs¡«\ø£åDdü+|üH˚ï 6.23
dü<˚ôVA-‹ÁuÛÑeTdüÔdü´ 16.53 düeTdüÔ˝Àø£ìsêàD 2.12 düs¡«+ dü+$qàj·T+ uÛ≤‹ 19.95 düs¡«$<ë´$X‚wüCÖ„ 2.29
dü<ä´' ø£è‘ês¡úsTT‘·T 4.54 düeTdüÔ˝Àø£ìsêàD 3.24 düs¡«>∑‘·«ìsêdüX¯Ã 10.6 düs¡«y˚<ëqTkÕ]‘ê« 5.7
dü<ä´' dæ~∆ø£s¡+ |ü⁄+kÕ+ 4.53 düeTdüÔ˝Àø£dü+<ëVü≤ 4.49 düs¡«>∑‘·«+ eTùV≤X¯dü´ 10.60 düs¡«y˚<ës¡ús¡÷|ü‘ê«‘Y 5.8
dü<˚´q yêeT<˚y˚q 7.15 düeTdüÔ˝Àø±ìïsêà‘·T+ 2.16 düs¡«>∑‘˚« eTùV≤X¯dü´ 10.57 düs¡«dæ~∆ø£s¡+ |ü⁄+kÕ+ 9.68
dü<√Ć≤‘ê~«uÛÑ÷‹X¯Ã 7.8 düeTdüÔy˚<äy˚<ëqÔ 21.46 düs¡«>±$T ‘·yÓ÷ Vü≤+‹ 15.24 düs¡«dæ~∆ø£s¡+ |ü⁄+kÕ+ 11.43
düÁ<ä÷|ü+ yê-|ü´düÁ<ä÷|ü+20.59 düeTdüÔy˚<äXÊÁkÕÔ~ 20.74 düs¡«>√-|æ dæú‘·' 10.58 düs¡«dü«+ Ms¡XË’yêHê+ 1.27
dü <Ûäs¡à' düs¡«˝Àø±Hê 16.58 düeTdüÔXÊÁdüÔkÕs¡»„+ 21.15 düs¡«»„ e<ä y˚T kÕøå± 4.52 düsê«ø±s¡‘·«e÷U≤´‘·+ 20.47
dü <Ûës¡j˚T‘Y düs¡«eT˝≤|ü 6.63 düeTdüÔdæ<ä∆düHêÔq 4.7 düs¡«»„dü´ eTùV≤X¯dü´ 10.55 düsê«ø±πs ∫<ëq+<˚ 20.53
dü|üÔø√{Ïwüß eT+Á‘˚wüß 8.4 dü eTVü‰Ms¡XË’yêHê+ 1.24 düs¡«»„+ düs¡«>∑+ XÊqÔ+ 2.5 düsê«+>√<ä÷›\q+ 7.30
düsê«‘·àHê Á|ü|üqï 11.59 düπs«cÕ+ XË’e‘·+Á‘êD≤+ 1.31 dü+kÕs¡‹$Ts¡#˚Ã¤<˚ 13.8 kÕøå±‘·ÿè‘·eTVü‰ 20.8
düsê«‘·àHê •yê|ü‹Ô' 11.57 düπs«wüß esêíÁX¯eT 7.68 dü+kÕs¡‹$Ts√Hêà~∏ 15.14 kÕøå±‘·ÿè‘·•e' •c˛´ 17.82
düsê«‘·àì |üπs ‘·‘˚Ô« 20.63 düs√«‘·ÿèwüº+ dü«e÷‘êàq+ 15.66 dü+kÕs¡<äT'K$#˚Ã<ä 5.76 kÕøå±‘·ÿè‘·+ |üs¡+ 10.43
düsê«‘êà-|æ |ü] 10.75 düs√« ˝Àø√ $dæà‘√ 21.54 dü+kÕs¡Hê≥ø£ÁuÛ≤+‹ 21.46 kÕøå±‘·ÿè‘˚ |üπs 18.65
düsê«<Ó’«‘·$#ês¡dü´ 10.40 dü X¯+uÛÑTs¡“¤>∑yêHé 2.13 dü+kÕs¡s√>∑<äcÕºHê+ 13.10 kÕøå±H√àø£åÁ|ü<ä' 10.24
düsê«~ÛcÕ˜‘·èø£' 18.57 düdüsê®‘·àdüeTÁ|üU≤´Hé 2.25 dü+kÕs¡s√>∑ìsêàB∏ 15.20 kÕøÏåD° düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ 20.30
düsê«q|ü´s¡ú$wüj·÷Hé 20.12 düdü+kÕÿπswüß *+π>wüß 10.48 dü+kÕs¡$wüø±+‘ês¡ 3.26 kÕ Bøå± Á‹$<Ûë Áb˛ø±Ô 6.12
düsê«qTÁ>±Vü≤ø£' X¯+uÛÑT' 18.62 dü+#·s¡Á‘·ŒeT<∏äÁX‚D° 3.8 dü+kÕs¡$wüø±+‘ês¡ 17.44 kÕq+<äes¡jÓ÷^+Á<ä 3.4
düsê«+‘·s¡Z‘·e÷‘êàq+ 3.56 dü+C≤‘ê bÕX¯$∫Ã‹Ô 20.77 dü+kÕs¡$wüeT÷sê¿\T 3.12 kÕ |ü⁄q]“¤<ä´‘˚ Á‘˚<Ûë 9.16
düsê«s¡úkÕ<Ûäø£C≤„q 15.25 dü+<˚Vü≤eqdü+<√Vü≤ 15.17 dü+kÕs¡$wüeèø£ådü´ 12.30 kÕ uÛÑøÏÔ]›«$<Ûë CÒ„j·÷ 9.6
düsê«\+ø±s¡dü+j·TTø£Ô+ 8.26 dü+|ü‘·T‡ ø£s¡àeT÷˝≤düT 5.71 dü+kÕs¡yÓ’<ä´ düs¡«»¶ 21.47 kÕuÛÑ´+‘·sê uÛÑøÏÔ]‹ 9.9
düsê«kÕeT|æ $<ë´Hê+ 4.31 dü+|ü‘·T‡ ‘·+ j·T<∏ëXÊÁdüÔ+ 4.36 dü+kÕs¡düs¡Œ<äcÕºHê+ 4.48 kÕeTs¡kÕ´‘Y |üsê‘·àkÕú‘Y 18.28
düπs« #· C≤„qjÓ÷π>q 6.46 dü+|üP»´ ‘·+ j·T<∏ëXÊÅdüÔ+ 4.36 dü+kÕs¡ùV≤j·T‘êãT~∆ 5.61 kÕeTs¡kÕ´qàVü‰jÓ÷^ 19.17
ùdπs« ‘˚ »|üj·T»„dü´ 8.30 dü+|üPs¡í#·+Á<äkÂuÛ≤>∑´ 3.27 dü+kÕsês¡Ô' •e+ 13.9 kÕyÓ÷´øÏÔ+ jÓ÷ q düVü≤‘˚ 10.9
düπs«+Á~j·T>∑‘·+ kÂK´+ 17.57 dü+Á|üDeT´ düe÷˙j·T 4.35 düVü≤#êØ dü<ëø±˝+ 10.19 kÕ j·TÁ‘· es¡Ô‘˚ kÕøå±‘Y 11.47
düπs«+Á~j·Tìs¡÷&Û√-|æ 17.18 dü+uÛ≤ej·T+düÔ<∏ë 3.61 düVü≤»+ #˚‹ ì]›wüº+ 5.30 kÕ j·TdæàHé es¡Ô‘˚ 9.9
düπs«+Á~j·TÁ|üeè‘êÔ´ #· 17.23 dü+uÛÑ÷j·T \j·Te÷j·÷+‹18.32 düVü≤»+ #˚‹ düπs«cÕ+ 9.80 kÕ kÕ |üPC≤ eTùV≤X¯dü´ 14.27
düπs«+Á~j·÷D≤+ yê´bÕπs 19.80 dü+$‘ê‡øå±‘·ÿè‹+ 20.7 düVü≤»+ <ëqeTT‘·ÿèwüº+ 9.84 kÕ kÕ Á|ür‹e÷Á‘˚D 19.34
düπs«cÕeT|æ »+‘·÷Hê+ 8.39 dü+$<˚e |üsêø±cÕº 19.71 düVü≤uÛÀ»qe÷U≤´‘·+ 14.34 dæπøú dæø√ú-X¯«y˚T<Ûädü´ 9.74
düπs«cÕeT|æ j·TC≤„Hê+ 11.62 dü+$<√«´$Tï •y˚ 19.97 düVü≤uÛÀ»q$T‘˚ćÕ+ 14.3 dæ<ä∆+ uÛÑø£Ôdü´ e÷Vü‰‘·à´+ 11.45
düπs«cÕe÷‘·àuÛÒ<ëHê 18.29 dü+$*¢+>∑|üsêeTØÙ 12.10 kÕ+K´+ jÓ÷>∑' bÕ+#·sêÁ‘· 5.4 dæ<ë∆HêÔUÒ´ eTVü‰‘·+Á‘˚ 5.14
düπs«cÕ+ <˚Væ≤HêeTqÔ 19.62 dü+kÕs¡ø±˝sêÁ‹düTÔ 14.12 kÕ+>±q÷´Hê #· j·÷ 9.15 dæ<ë∆' dü«dü«|ü<˚ 15.36
düπs«cÕ+ Áù|s¡ø£‘˚«q 18.27 dü+kÕs¡#·Áø£ìsê«Vü≤ 11.75 kÕøå±‘êÿs√‹ jÓ÷ 15.22 dæ<˚∆q yê-|ü´dæ<˚∆q 16.77
düπs«cÕ+ Ms¡XË’yêHê+ 6.55 dü+kÕs¡‹$Ts¡#˚Ã¤B 15.26 kÕøå±‘·ÿè‘·|üsêq+<ä 19.26 dæ<˚∆ kÕ<Û˚´ ∫πsD≤|æ 19.41
dæ<ë∆´ |ü+#êø£ås¡kÕ´dü´ 8.45 k˛-|æ >∑#˚Ã¤∫Ã¤ekÕúq+ 8.35 dü÷ú˝Ò ÁøÏj·÷düe÷|ü‹Ô' 15.47 dü«Á|üø±X¯eTìπs›X¯´+ 12.22
dæ+Vü‰düH˚ X¯ó<ä∆<˚X‚ 9.7 k˛eTHê<∏ë_Û<Ûëqdü´ 21.43 kÕï‘·+ X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡+ 6.16 dü«Á|üø±X¯$sê»+‘· 2.5
düT≈£îe÷s¡<ä\#êÃ¤j·÷ 4.25 k˛y˚TX¯«s¡eTVü‰*+>±‘Y 4.1 kÕïqø±˝Ò ø£sö bÕ<Í 7.20 dü«uÛ≤y√ <˚Væ≤Hê+ 19.35
düTø£è‘·+ <äTwüÿè‘·+ #ê|æ 11.51 k˛yÓ÷X¯«sê_Û<Ûëqdü´ 3.84 kÕïH˚wüß yês¡TD≤<˚´wüß 7.24 dü«e÷sêZ#ês¡ìs¡‘ê' 9.29
düTø£èr <äTwüÿèr yê|æ 14.19 k˛-*+^ dü <äTsê#êØ 9.41 düŒs¡Ùq+ bÕ|üX¯eTq+ 11.43 dü«e÷sêZ#ês¡e]ÔuÛÑ´' 9.49
düTø£è‘˚ |ü]|üπø« 21.20 düú\uÛÒ<ë qe Áb˛ø±Ô' 17.2 düŒs¡Ù\øÏå‘·yÓ’&É÷s¡´ 3.7 dü«e÷sêZ#ês¡$eTTU…’ 9.30
düTK<äT'U≤~uÛ≤y˚wüß 20.58 düú\uÛÒ<ëdüÔ«j·÷ 20.1 kÕŒ¤{Ïø£+ XË’\»+ yê|æ 6.22 dü«j·Te÷#·s¡‘˚ j·TkÕà 15.9
düTKdü÷Œ¤]Ôdü«s¡÷ù|D 18.69 düú\uÛÒ<ë' Á|üø°s¡Ô´H˚Ô 15.3 düTŒ¤s¡‘Í‡<ë$T˙ø£˝…’Œ' 4.28 dü«j·Ty˚Te dü«j·T+ uÛÑ÷‘ê«15.57
düTU≤ì düTU∫Á<ä÷ù| 17.36 düú\uÛÒ<ë' düe÷U≤´‘ê' 19.1 düàj·Te÷q' |üsêq+<˚ 15.55 dü«j·Ty˚Te dü«j·T+ uÛÑ÷‘ê«15.64
düTes¡íÁãVü≤àdü÷Á‘ê+ø£ 3.21 düú\y˚T‘·‘·‡e÷U≤´‘·+ 13.3 düàèr‹Vü‰düø£˝ÒŒwüß 7.44 dü«j·T+ |üs¡+ #·s¡+ #˚‹ 15.6
düTwüß|üÔdü´ j·T<∏ë edüTÔ 18.67 düú˝≤Hê+ qeø£+ #Ó’ø£´ 20.2 dü«ø£s¡àD≤ q *ù|´‘· 14.22 dü«s¡÷|üC≤„qdü+|üH√ï 15.57
düTVü≤è‘·T‡ ã+<ÛäTeπsZwüß 5.75 düú˝≤Hê+ qeø£+ Áb˛ø£Ô+ 16.1 dü«ø£s¡à|ü]bÕπøq 5.52 dü«s¡÷|üe÷<ä<Û˚ øÏ+∫‘Y 2.8
dü÷ø£åàs¡+Á<Ûä+ $C≤˙j·÷‘Y 12.27 düú˝≤Hê+ qeø£+ Áb˛ø£Ô+ 18.2 dü«ø£s¡àeTTø£Ô' •e 11.77 dü«s¡÷|ü+ |üè<∏äπ>‘˚cÕ+ 19.5
dü÷øå±àD´|æ #· ‘Ó’' 15.48 kÕú˝≤ì ‘êì #√ø±Ôì 17.1 dü«#·Ã¤+<ä#·]‘√ 20.75 dü«s¡Z+ yê qs¡ø£+ yê|æ 18.15
dü÷s¡´k˛´<äj·Te÷Á‘˚D 17.72 kÕúquÛÑ÷‘√ $eTs√Ù 20.29 dü«#·Ã¤+<ä#êØ ˝Àπø 4.12 dü«πsZ yê j·T~ yê uÛÑ÷eTÚ 5.70
dü÷s√´<äj˚T-|æ øÏ+ 16.56 kÕúq+ yê ‘·‘·Œ] 9.36 dü«#·Ã¤+<ä#êØ düs¡«Á‘· 17.23 dü«X¯øÏÔyêdüHê 17.30
düèwüºÁ|üeT<∏äeπsZwüß 2.27 kÕúH˚wüß |ü+#·<äX¯düT 7.31 dü«#·Ã¤+<ë#ês¡dü+‘·Tc˛º 15.52 dü«düú+ eTqdüÔ<∏ë ø£è‘ê« 9.8
dü«dü´ düs¡«dü´ ˝Àø£dü´ 14.29
düèwæº+ $<Û˚Væ≤ uÛÑ>∑eHé 2.24 kÕú|üsTTwü´dæ uÛÑ÷˝Àπø 3.86 dü«#·Ã¤+<ë#ês¡s¡dæø£' 21.4
dü«dü«s¡÷|ü‘·j·÷ ‘˚ ‘·T 11.36
ùdHêìs¡Z»eÁø£ÔX¯Ã 3.45 kÕú|ü´‘ê+ düs¡«˝Àπøwüß 20.83 dü«C≤‹≈£î\C≤Hé 10.31
dü«dü«s¡÷|ü+ •yêø±s¡+ 16.54
ùdy˚‘· |üs¡e÷#ês¡´+ 6.7 dæús¡eT+>∑\uÛÑè+>±s¡ 3.34 dü«‘·+Á‘·' düs¡«ø£è‘˚´wüß 15.65 kÕ«‘·àCÀ´‹wæ uÀ<Û˚q 20.15
ùde´Á|ükÕ<äø£+ 18.4 dæús¡eT<ä´ •eC≤„q+ 4.47 dü«|üs¡C≤„q$s¡Vü‰‘Y 20.55 kÕ«‘·àHÓ’yêdæú‘Í 20.20
ùdy√´ >∑Ts¡T' düeTkÕÔHê+ 18.71 dæús¡j·TÚeq˝≤eD´ 3.31 dü«|üïC≤‘·+ j·T<∏ë 19.45 kÕ«‘·à©q+ »>∑‘êÿs¡´+ 2.7
ùdy√´ >∑Ts¡T' düàè‘√ 18.72 dæús¡j·TÚeqkÂs¡uÛÑ´ 3.63 dü«|üïeC≤„qìwüŒ‘êÔ´ 19.44 kÕ«‘Ó’àø£uÀ<Ûë‘·ÔHêïX‚ 20.22
ôd’cÕ $<ë´ |üsê CÒ„j·÷ 14.43 dü÷ú\dü÷ø£åà|ü<ër‘˚ 15.47 dü«ù|ï <äèwüº+ j·T<∏ë edüTÔ 20.24 kÕ«qTuÛÑ÷‹Á|üe÷Ddüú+ 19.68
kÕ«qTuÛÑ÷‹Á|üe÷DÒq 15.43 Vü≤+düs¡÷|ü+ |üsê‘êàq+ 12.23
kÕ«qÔ'düú•e*+>∑dü´ 12.32 Vü‰s¡˙Vü‰s¡ø£s¡÷Œs¡ 4.22
kÕ«uÛ≤$ø£eTôV’≤X¯«s¡´ 3.64 Vü‰s¡q÷|ü⁄s¡πøj·T÷s¡ 3.35
ùd«#·Ã¤j·÷ dü+#·πs<é 15.70 Vü‰dü´qè‘·´+ ø£åD+ |üX¯´Hé 3.60
ùd«#êÃ¤ø£è‘·Á‹˝Àø±j·T 1.6 Væ≤‘·y˚Te #·πsìï‘·´+ 9.56
ùd#êÃ¤$Á>∑Vü≤j·TTø±Ôj·T 1.6 VüAj·Te÷Hê»´düHêÔq 4.24
ùd« eTVæ≤$Tï $©qdü´ 18.54 Vü≤èÁ‘·Œ<˚X¯eT|òüTÀπsD 7.22
ùd«wüº*+π> eTVü‰<˚e+ 10.62 Vü≤è<ëø±X¯>∑TVü‰©H√ 19.55
ùd«wüº*+π> j·T»Hé 10.63 Vü≤è<äj˚Twüß #· uÛÑø±ÔHê 10.74
ùd«wüº*+π> •yêø±πs 10.46 ùV≤e÷s¡$+<äø£*ø± 3.5
Vü≤kÕÔbÕ<ë~kÕy˚T´q 11.22 ùV≤e÷s¡$+<äìwü´+<ä 4.20

Shri Siddhantha Shikhamani Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Shri Siddhantha Shikhamani Telugu

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Shri Siddhantha Shikhamani Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

]ôdsYÃ |ü_øπ¢ wüH‡é dæØdt`60

l•ejÓ÷– •yê#ês¡´ $s¡∫‘·eTT

XËe’ uÛ≤s¡r XÀ<ÛÁä |ü‹cÕ˜qyéT

DTP : lyê]Á>±|òæø˘‡, ‹s¡T|ü‹.

eTTÁ<äD : SHAIVA BHARATI SHODHA PRATISTHANAM

$<ÛëqeTT˝À ‘Ó*j·TCÒdqæ eT÷&ÉT |ü<‘∆ä T· \˝À ‘·eT≈£î nqT≈£L\yÓTqÆ leT~Z]sê» dü÷s¡´dæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡T\T

á ø£è‹øÏ Ä+Á<ÛëqTyê<äeTT‘√ bÕ≥T Á>∑+<∏ädü+bÕ<äqu≤<Ûä´‘·qT leT‘Y ø±o C≤„qdæ+Vü‰düHêBÛX¯«s¡T\T

ldæ<ë∆+‘·•U≤eTDÏ 2. ~qeTTq≈£î ˇø£ |ü]#˚Ã¤<äeTT #=|üq Çs¡Te~jÓTTø£ÿ

‘·kÕ´d”qï+<äq' XÊ+‘·' n≥Te+{Ï Ä#ês¡T´ì≈£î\eTT dü<ë#ês¡eTT ø£*–q dü‘T· Œs¡Twüß\≈£î

n‘·ìì <˚•≈£î\T (•yê#ês¡T´\T) Ms¡XË’e•U≤s¡‘·ïeTì, 4. ø£$ ` ø±e´yéT

e+<˚ e÷ùV≤X¯«Ø+ X¯øÏÔyéT Á|ü‘·´øå±~Á|üe÷D≤HêyéT

‘·Á‘· ©qeTuÛÑ÷‘Y |üPs¡«yéT <√wüeTT(»qq eTs¡DeTT)\ dü+ã+<ÛäeTT ˝Òì~, ñbÕ~Û

‘˚wüß Á|üeT<∏äeπsZwüß HêHê|ü<∏äeTVü‰XË’e`

‘·èrj·T' |ü]#˚Ã¤<ä' eT+<ës¡, e≈£î\, nXÀø£, e÷$T&çe+{Ï eèø£eå TT\‘√ ì+&çq~,

Ç#êÃ¤C≤„qÁøÏj·÷s¡÷|ü ` ì+&ÉT#·+Á<äTì kÂ+<äs´¡ eTT‘√ b˛{°|&ü TÉ ‘·Tqï eTTKø£eT\eTT

@ee÷<ë´ eTVü‰uÛ≤>± (@ Á|üeT<∏äT\T) yÓ÷ø£å\øÏåàì øö–*+#·Tø=qT≥#˚‘· ‘·eT

j˚TcÕ+ $Áø£eTdüHêïVü‰ nuÛÑ»+‘· eTVü‰<˚eyéT

düsê«+‘·s¡Z‘·e÷‘êàqyéT ø£åD+ <˚eeTè>±ø°åD≤yéT

dü+uÛ≤ej·T+düÔ<∏ë #êHê´Hé ì‘·´j·TÚeq ‘ês¡TD´eTT‘√ n\sês¡T X¯Øs¡eTT>∑\yê&ÉT,

Á|ükÕ<ä+ düT\uÛÑ+ <ë‘·TyéT πs πs πsDTø£ <äTs¡T“<˚∆!

eTeT Á|ü‘ê|üeT‘·T\yéT z+ ‘·‘·‡‘Y Ç‹

#·‘·Ts¡ú' |ü]#˚Ã¤<ä' Á‹*+>∑<X˚ e¯ TTq+<ä* Á|ü»\+<äs÷¡ k˛y˚TX¯«s¡ eTVü‰*+>∑eTT

ìs¡÷∆‘·düs¡«dü+kÕs¡` j· T eTìj· T e÷~(ncÕº + >∑ ) jÓ ÷ >∑ ‘ · + Á‘· bÕs¡ + >∑ ‘ · T &É T ,

ø£]b˛‘·ø£sêø£èwüº` ‘·Á‘· ≈£îÁ‘·∫<ëuÛÀ>∑

Á‹Ák˛‘·ùde dü+ã<ä∆` q´ø£ÿè‘·ÁbÕø£è‘êVü≤+‘·yéT

5. lπsDTø£|üP»qyéT (@‘Ó+∫q eTVü‰‘·TàìøÏ) qeTdüÿ]+∫ Ä<äse¡ TT‘√ ÄVü‰«ì+∫

•e<Ûäs√à‘·Ôs¡+ HêeT eTTì|ü⁄+>∑e⁄&ÉsTTq n>∑dTü ´Ô &ÉT (πsDTø£) dæ<Tä ì∆ e÷≥\T $ì

|ü+#·eT' |ü]#˚Ã¤<ä' •eC≤„qø£s¡+ eπøå´

|ü⁄D≤´~Ûø£' ø°åDbÕ|ü' e÷sT÷ eTùV≤X¯«s¡ùdÔcÕyéT

>∑TDÁ‘·j·÷‹àø± X¯øÏÔ' uÛÀø±Ô uÛÀC´+ Áù|s¡sTT‘ê

øÏ+∫‘·‡‘·Ô«s¡CÀs¡÷|üyéT nÁ‘· Áù|s¡sTT‘ê X¯+uÛÑT'

•eÁ|ükÕ<ëJ®y√-j·TyéT 2. n<∏ä |æ+&ÉC≤„qdüú\yéT

◊Væ≤πø ø£åDÏπø kÂUÒ´ eTVü‰eTVæ≤e÷ì«‘·T&ÉsTTq $wüßeí ⁄ ≈£L&Ü eT‘·‡´, ≈£Ls¡à, esêVü≤,

Ä<Ûë´‹àø£+ ‘·T Á|ü<∏äeTyéT Ä~Û<Ó’$ø£e÷U≤´‘·yéT

‘·&ç<ä+≈£îs¡dü+ø±X‚ nì‘·´ãT<ë∆´ düs¡«Á‘·

wüD≤àkÕHé e‘·‡s¡+ yê-|æ Ç‹ X¯ó<˚∆q •ùw´D

$uÛÑ÷‹|ü≥º+ <ä‘êÔ«-Áπ> dü+kÕs¡uj

|”sƒ¡dæú‘˚-_ÛwæπøÔ #· ÁbÕDe<ë∆s¡D°j·TyéT ‘·‘Y

|üs¡+ ÁãVü≤à eTVü‰*+>∑yéT n|ü]∫Ã¤qïeTT (nK+&ÉeTT), ne´ø£eÔ TT (n>√#·se¡ TT), düHê‘·qeTT

Á|ü|+ü #·eTTqø£r‘·eTT, ne´j·TeTT (HêX¯sV¡ ≤æ ‘·eTT) nsTTq \j·T+ >∑#·Ã¤‹ j·TÁ‘Ó’e

XËy’ ê>∑eTeTT\j·T+<äT ªÁãVü≤àµeTì |æ\Teã&çq Ä CÀ´‹]¢+>∑eTT ‘·kÕà*¢+>∑$T‹ U≤´‘·yéT

*+>∑+ ‘·T Á‹$<Ûä+ Áb˛ø£ÔyéT <Ûës¡j˚T<äe<ÛëH˚q

ÁbÕD*+>∑$T<ä+ dü÷ø£åàyéT eT÷]∆ ï yê ø£+sƒ¡<˚X‚ yê

ãTT–‘ê´Vü≤ |ü$Á‘·+ ‘˚ n‘·|üÔ‘·qTe⁄ n+fÒ ‘·|üdüT‡#˚j·Tìyê&ÉT (|æ+&Édüú\eTT

q+<ëBHê+ >∑yê+ esêí' HÓ’$T‹Ôπøwüß uÛÑdæ‘·+

kÕïH˚wüß yês¡TD≤<˚´wüß ÄÅs›¡ (»\)kÕïqeTTø£Hêï uÛdÑ àü kÕïqeTT ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~. ÄÅs›¡ kÕïqeTT

s¡TÁ<äH˚Á‘·düeTT‘·ŒHêï •e⁄ì (bòÕ\)n–ï H˚Á‘·eTT qT+&ç q\T|ü⁄ s¡+>∑T˝À |ü~

•U≤j·÷y˚Tø£y˚Tø±dü´yéT Á‘·jÓ÷<äX¯eTTU≤Hé u≤ôVA«'

j·T' |æuÒ∫Ã+‘·j·THé s¡TÁ<äyéT düπs«wüß esêíÁX¯eTdü+>∑‘˚wüß

z+ ‘·‘Y dü‘Y Ç‹. nwüºeT' |ü]#˚Ã¤<ä'

‘·<∏ë |üs#êø£åØeT+Á‘ê‘Y ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ yÓTT<ä\sTTq <˚e‘·\˝À X¯+uÛTÑ e⁄ (eTùV≤X¯ó&ÉT)

z+ø±s¡|üPs√« eT+Á‘√-j·T+ n~«rj·TeTT (ˇø£ÿfÒ), |üs¡e÷q+<ädü«s¡÷|üeTT, ÁbÕ|ü+∫ø£

wü&Éø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘·eTTq+<ä* nø£ås¡eTT\ ≈£Ls¡TŒ˝À ‘=* Á|üDy˚HÓ’e eT+Á‘˚D

ìwüÿ\' dü+$<ëø±s¡' |ü+#êø£åØ$Te÷+ $<ë´yéT

»|üdüTÔ Á‹$<Ûä' Áb˛ø√Ô »|üeTqã&ÉT#·Tqï~. ô|<äe⁄\T >±ì ø=qHê\Tø£>±ì m≥Te+{Ï ø£<*ä ø£

yê∫ø±‘Y ‘·<äTbÕ+XÀX¯Ã Á|ü‹ì‘·´eTT (j·TeT) ìj·Te÷<äT\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqïyê&Ó,’ •euÛ≤e

‘·kÕà‘·ÔbÕ+dæ j·TC≤„X¯Ã á |ü+#êø£ås¡eTVü‰eT+Á‘·eTTqT ˇø£ÿkÕ] ñ#·Ã]+∫q

|ü+#êø£åØ+ düeTT#êÃs¡´ |ü+#êø£ås¡+ düeTT#êÃs¡´

edæwü˜yêeT<˚yê<ë´ |ü+#êø£så e¡ T+Á‘·eTTqT >∑T]+∫ m+‘·#|Ó Œæ q @$T Á|üj÷Ó »qeTT!

#·‘·Ts¡ú' |ü]#˚Ã¤<ä' Á‹+>∑<X˚ e¯ TTq+<ä Á|ü»\+<äs÷¡ k˛y˚TX¯«s¡ eTVü‰*+>∑eTT

C≤„j·T‘˚ +>∑y˚TyÓ’ø£yéT (yÓ÷ø£eå ÷s¡eZ TTq≈£î nqs¡T\Ω ì) ‘Ój·Te˝…qT.