Hotuba Nishati Na Madini New

HOTUBA YA WIZARA YA NISHATI
NA MADINI KUHUSU MAKADIRIO

YA MAPATO NA MATUMIZI KWA
MWAKA WA FEDHA 2017/2018
i
ii
ORODHA YA VIFUPISHO VILIVYOTUMIKA
KATIKA HOTUBA YA MWAKA 2017/18
AFD Agence Franaise

de Dveloppement
(French Agency for
Development)
AfDB African Development Bank
AFG Arusha Germ Fair
BADEA Bank of Arab for Economic
Development in Africa
BOO Build Own and Operate
BOOT Build Own, Operate and
Transfer
BTIP Backbone Transmission
Investment Project
CAMAR TEC Centre for Agriculture
Mechanization and Rural
Technology
CCM Chama Cha Mapinduzi
CDA Capital Development Authority
CHADEMA Chama cha Demokrasia na
Maendeleo
CIDA Canadian International
Development Agency
CIF Climate Investment Fund
CNOOC China National Offshore Oil
Company
iii
DBSA Development Bank of Southern
Africa
DfID Department for International
Development
Dkt Daktari
DSE Dar es Salaam Stock Exchange
EDCF Economic Development
Cooperation Fund
EIPC Electricity Infrastucture
Procurement Coordinator
EPP Environmental Protection Plan
EU European Union
EWURA Energy and Water Utilities
Regulatory Authority
FEED Front End Engineering Design
GIZ Deutsche Gesellschaft fr
Internationale Zusammenarbeit
GNT Government Negotiation Team
GRMF Geothermal Risk Mitigation
Fund
GST Geological Survey of Tanzania
GWh Gigawatt Hour
HGA Host Government Agreement
ICEIDA Icelandic International
Development Agency
iv
ICGLR International Conference on
Great Lakes Region
IDA International Development
Association
IGA Inter -Governmental Agreement
IOCs International Oil Companies
IPP Independent Power Producers
JBIC Japan Bank for International
Cooperation
JICA Japan International Corporation
Agency
KfW Kreditanstalt fr Wiederaufbau
KPCS Kimberly Process Certificate
System
kV Kilovolt
LNG Liquefied Natural Gas
LPG Liquefied Petroleum Gas
Mb Mbunge
MDAs Mining Development
Agreements
Mhe Mheshimiwa
MoU Memorandum of Understanding
MRI Mineral Resource Institute
MW Megawatt
NACTE National Council for Technical
Education
v
NBS National Bureau of Statistics
NDC National Development
Corporation
NDF Nordic Development Fund
NGUMP Natural Gas Utilization Master
Plan
OC Other Charges
OFID OPEC Fund for International
Development
OMCTP Online Mining Cadastre
Transactional Portal
ORIO Infrastructure Development
Facility (Ontwikkelingsrelevante
Infrastructuurontwikkeling)
PBPA Petroleum Bulk Procurement
Agency
PE Personal Emolument
PPP Public Private Partnership
PPRA Public Procurement Regulatory
Authority
PSMP Power Sytem Master Plan
QDS Quarter Degree Sheet
REA Rural Energy Agency
REE Rare Earth Elements
SCADA Supervisory Control And Data
Acquisition
vi
SE4ALL Sustainable Energy for All
Sida Swedish International
Development Cooperation
Agency
SMMRP Sustainable Management of
Mineral Resources Project
SPM Single Point of Mooring
SREP Scaling-Up Renewable Energy
Program
SSMP Sustainable Solar Market
Packages
STAMICO State Mining Corporation
TAKUKURU Taasisi ya Kuzuia na
Kupambana na Rushwa
TANESCO Tanzania Electric Supply
Company Limited
TANSOR T Tanzania Diamond Sorting Unit
TAZAMA Tanzania - Zambia Pipeline
Limited
TCF Trillion Cubic Feet
TEDAP Tanzania Energy Development
and Access Expansion Project
TEITI Tanzania Extractive Industries
Transparency Initiative
TGC Tanzania Gemological Centre
TGDC Tanzania Geothermal
vii
Development Company Limited
TIB Tanzania Investment Bank
TMAA Tanzania Minerals Audit Agency
TML TanzaniteOne Mining Limited
TPA Tanzania Ports Authority
TPC Tanganyika Planting Company
Limited
TPDC Tanzania Petroleum
Development Corporation
TRA Tanzania Revenue Authority
UKIMWI Ukosefu wa Kinga Mwilini
UNDP United Nations Development
Programme
UNEP United Nations Environment
Programme
USAID United States Agency for
International Development
VVU Virusi vya UKIMWI
WB World Bank
WDL Williamson Diamonds Limited
viii
HOTUBA YA WIZARA YA NISHATI NA
MADINI KUHUSU MAKADIRIO YA
MAPATO NA MATUMIZI KWA MWAKA
WA FEDHA 2017/2018
A. UTANGULIZI
1. Mheshimiwa Spika, kufuatia

taarifa iliyowasilishwa leo hapa Bungeni
na Mwenyekiti wa Kamati ya Kudumu ya
Bunge ya Nishati na Madini, naomba kutoa
hoja kwamba Bunge lako Tukufu likubali
kupokea, kujadili na kupitisha mpango na
makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara
ya Nishati na Madini kwa Mwaka wa Fedha
wa 2017/18.
2. Mheshimiwa Spika, nianze kwa

kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa kutujalia
afya njema sisi Waheshimiwa Wabunge
wote na hivyo kutuwezesha kuendelea na
utekelezaji wa majukumu yetu ya kitaifa
ndani na nje ya Bunge. Kwa uwezo wake
Mwenyezi Mungu, Bunge limeendelea
kutekeleza majukumu yake ya kikatiba
likiwemo la kuisimamia
Chanzo: REA, 2017 na kuishauri Serikali
ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.
1
3. Mheshimiwa Spika, nichukue fursa
hii kuwapongeza kwa dhati viongozi wetu
wa kitaifa kwa jinsi wanavyojituma katika
kutatua matatizo na changamoto mbalimbali
za Taifa letu na hatimaye kuwaletea wananchi
maendeleo. Viongozi hao wameendelea kutoa
miongozo ambayo kila mara imekuwa ikilenga
kuwaondolea wananchi kero mbalimbali
katika maeneo yao. Dhamira hii imedhihirika
wazi kwa jinsi Serikali ya Awamu ya Tano
inavyoshughulikia masuala yenye maslahi
ya kitaifa yakiwemo ya vita dhidi ya rushwa,
madawa ya kulevya, ubadhirifu wa mali za
Umma, malipo hewa pamoja na kurudisha
uwajibikaji Serikalini.
4. Mheshimiwa Spika, kwa namna

ya pekee nitumie fursa hii kumshukuru
na kumpongeza Dkt. John Pombe Joseph
Magufuli, Rais wa Jamhuri ya Muungano
wa Tanzania na Serikali yake jinsi
anavyochukua hatua za kusimamia na
kulinda rasilimali za Taifa hasa madini.
5. Mheshimiwa Spika, naomba

Chanzo:
pia REA, 2017
kumpongeza Makamu wa Rais wa
2
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mhe.
Samia Suluhu Hassan kwa kazi yake nzuri
anayoendelea kuifanya tangu alipoteuliwa.
Aidha, nampongeza Waziri Mkuu, Mhe.
Kassim Majaliwa Majaliwa (Mb.) kwa jinsi
anavyoendelea kusimamia kwa karibu
shughuli za Serikali tangu Serikali ya
Awamu ya Tano ilipoingia madarakani.
Ni wazi kuwa Viongozi wetu hao wa kitaifa
kwa kipindi kifupi walichokaa madarakani
wamefanya kazi nzuri na kubwa kwa kutoa
na kutekeleza miongozo makini ya kulisaidia
Taifa letu. Tuwaombee wote kwa Mwenyezi
Mungu ili waendelee na kasi hiyo ambayo
imekuwa ni chachu ya mabadiliko katika
nyanja mbalimbali na hatimaye nchi yetu
iweze kupiga hatua za kimaendeleo kwa kasi
kubwa zaidi.
6. Mheshimiwa Spika, nikupongeze

wewe binafsi, Mheshimiwa Naibu Spika,
Wenyeviti wa Bunge, Wenyeviti wote wa
Kamati mbalimbali za Kudumu za Bunge
lako Tukufu pamoja na Watendaji wa
Ofisi ya Bunge kwa jinsi mnavyoliendesha
Bunge REA,
Chanzo: letu2017
Tukufu kwa ufanisi mkubwa.
Nitoe Shukrani za kipekee pia kwa Mhe.
3
Doto Mashaka Biteko (Mb.), Mwenyekiti wa
Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati na
Madini na Mhe. Deogratias Francis Ngalawa
(Mb.), Makamu Mwenyekiti wa Kamati hiyo.
Aidha, nawashukuru Wajumbe wote wa
Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati na
Madini. Kwa kweli, nikiri kuwa Kamati hii
imekuwa msaada mkubwa katika usimamizi
na uendelezaji wa Sekta za Nishati na Madini
nchini kutokana na maoni na ushauri wao
wanaoutoa kwa Serikali kupitia Wizara
yangu.

kuungana pia na Waheshimiwa Wabunge
wenzangu kuwapongeza Waheshimiwa
Wabunge wapya walioteuliwa hivi karibuni
na Mhe. Rais wa Jamhuri ya Muungano
wa Tanzania ambao ni: Mheshimiwa Salma
Rashid Kikwete; Mheshimiwa Abdallah
Majura Bulembo; Mheshimiwa Anne
Killango Malecela; na Mheshimiwa Prof.
Palamagamba John Aidan Mwaluko Kabudi.
Aidha, nimpongeze Mheshimiwa Mchungaji
Dkt. Getrude Rwakatare, kwa kuteuliwa
Chanzo:
kuwa REA, 2017
Mbunge wa Viti Maalum kupitia CCM.
4
Pia, nampongeza Mheshimiwa Juma Ali
Juma, Mbunge wa Jimbo la Dimani kwa
heshima kubwa aliyopewa na wananchi wa
Jimbo la Dimani ili awawakilishe kwenye
Bunge hili la kumi na moja (11). Vilevile,
nimpongeze Mheshimiwa Catherine Nyakao
Ruge kwa kuteuliwa kuwa Mbunge wa Viti
Maalum kupitia CHADEMA. Niwapongeze pia
Waheshimiwa Wabunge wote waliochaguliwa
kuiwakilisha nchi yetu katika Bunge la
Afrika Mashariki na ni matarajio yetu kuwa
Wabunge hao wenzetu watatuwakilisha kwa
ufanisi na umakini mkubwa kwenye Bunge
la Afrika Mashariki.
8. Mheshimiwa Spika, nikupe pole

wewe binafsi na Bunge lako Tukufu kwa
kumpoteza mwenzetu tuliyekaa naye humu
kwa muda mrefu, marehemu Samwel Sitta
aliyekuwa Mbunge Mstaafu wa Jimbo la
Urambo Magharibi, Spika Mstaafu wa
Bunge la T isa (2005 2010) na Mwenyekiti
wa Bunge la Katiba. Wote tunakiri kuwa
Kiongozi huyo alikuwa mchapakazi, hodari
na mwenye msimamo katika masuala yenye
tija kwaREA,
Chanzo: Taifa. Vilevile, nitoe pole kwa Bunge
2017
lako Tukufu kwa kuwapoteza Mheshimiwa
5
Hafidh Ali Tahir, aliyekuwa Mbunge wa
Jimbo la Dimani, Zanzibar; pamoja na
Mheshimiwa Dkt. Elly Marko Macha, Mbunge
wa Viti Maalum wa CHADEMA. Naungana na
Wabunge wenzangu kutoa pole kwa familia
za marehemu. Pia, natoa pole nyingi kwa
wazazi, walezi, ndugu na familia za wanafunzi
wa Shule ya Msingi Lucky Vicent waliopoteza
maisha katika ajali ya gari iliyotokea Wilayani
Karatu hivi karibuni. Msiba ni suala gumu,
lakini hatuna la kufanya zaidi ya kumwomba
Mwenyezi Mungu azilaze roho za marehemu
mahali pema peponi, Amen.
9. Mheshimiwa Spika, baada ya maelezo

hayo ya awali, naomba sasa kuwasilisha
Taarifa ya Utekelezaji wa shughuli za
Wizara ya Nishati na Madini kwa Mwaka wa
Fedha wa 2016/17 pamoja na Mpango na
Bajeti kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18.
Chanzo: REA, 2017
6
B. TAARIFA YA UTEKELEZAJI WA
SHUGHULI ZA WIZARA YA NISHATI
NA MADINI KWA MWAKA 2016/17
PAMOJA NA MPANGO NA BAJETI
KWA MWAKA 2017/18
10. Mheshimiwa Spika, Maeneo

ya Kipaumbele kwa Mwaka wa Fedha wa
2016/17 katika Sekta ya Nishati ni pamoja
na: kuimarisha uzalishaji, u s a f i r i s h a j i
na kuongeza kasi ya usambazaji wa
umeme nchini; Kuendelea na utekelezaji
wa Mpango wa Kuboresha Sekta Ndogo ya
Umeme (Electricity Supply Industry Reform
Strategy and Roadmap); Kuendeleza Nishati
Jadidifu (Renewable Energies) kama vile
umeme jua, upepo, maporomoko madogo ya
maji, jotoardhi na tungamotaka; na kuvutia
uwekezaji katika Sekta ya Nishati, hususan
kwenye uzalishaji wa umeme na katika utafiti
wa Mafuta na Gesi Asilia.
11. Mheshimiwa Spika, pamoja na

maeneo hayo ya Nishati, Wizara pia ilitoa
kipaumbele katika Sekta ya Madini hususan
katika: Kuimarisha
Chanzo: REA, 2017 ukusanyaji wa Mapato
ya Serikali yatokanayo na rasilimali za
7
madini kwa kuziwezesha Ofisi za Madini za
Kanda, Ofisi za Afisa Madini Wakazi, Kitengo
cha Leseni cha Wizara pamoja na Wakala
wa Ukaguzi wa Madini Tanzania (TMAA);
Kuwaendeleza Wachimbaji Wadogo na wa
Kati wa madini; Kuhamasisha shughuli za
uongezaji thamani wa madini; Kuendelea
na utafutaji wa graphite na madini mengine
yanayohitajika kwenye teknolojia ya kisasa
(Rare Earth Elements-REE); na Kuimarisha
ufuatiliaji na ukaguzi wa afya, usalama,
mazingira na uzalishaji wa madini katika
migodi midogo, ya kati na mikubwa.
12. Mheshimiwa Spika, sambamba

na maeneo hayo ya ki-Sekta, Wizara vilevile
iliweka msisitizo katika maeneo mengine
yakiwemo: kuwajengea uwezo Watumishi
wa Wizara katika fani za Umeme, Mafuta,
Gesi Asilia, Jiolojia, Jemolojia, Uhandisi
Migodi na Uthaminishaji wa Vito na Almasi;
kuelimisha umma na kuboresha mawasiliano
kati ya Wizara na wadau mbalimbali kuhusu
masuala ya Nishati na Madini; kuboresha
mazingira ya Ofisi na vitendea kazi kwa
Watumishi
Chanzo: REA, ili
2017kuongeza ufanisi na ubora
katika utoaji wa huduma zinazohusu Nishati
8
na Madini; na kusimamia, kufuatilia na
kuboresha Sera, Sheria, Kanuni, Mipango na
Miongozo mbalimbali ili kuboresha ufanisi
na tija katika Sekta za Nishati na Madini.
13. Mheshimiwa Spika, katika

Mwaka wa Fedha wa 2017/18, Wizara ya
Nishati na Madini itaendelea kutekeleza
maeneo ya vipaumbele mbalimbali yakiwemo:
kuimarisha uzalishaji, usafirishaji na
usambazaji wa umeme nchini; kuimarisha
ufuatiliaji na ukaguzi wa afya, usalama,
mazingira na uzalishaji wa madini katika
migodi midogo, ya kati na mikubwa;
kuimarisha ukusanyaji wa Mapato ya Serikali
yatokanayo na rasilimali za Gesi Asilia na
Madini; kusimamia uingizaji, utunzaji na
usambazaji wa mafuta nchini; na kuwezesha
uwekaji wa mtandao wa usambazaji wa Gesi
Asilia viwandani na majumbani pamoja na
uendelezaji wa Mradi wa Kusindika Gesi
Asilia (Liquefied Natural Gas - LNG). Aidha,
Wizara pia itatekeleza maeneo mengine
mapya ambayo ni pamoja na: kuendelea na
utekelezaji wa Mradi Mkubwa wa Ujenzi
wa Bomba
Chanzo: la Mafuta kutoka Kabaale
REA, 2017
(Uganda) hadi Tanga (Tanzania); Ujenzi wa
9
Bomba la Mafuta Safi kutoka Dar es Salaam
(Tanzania) hadi Ndola (Zambia); Kukamilisha
mazungumzo kuhusu ujenzi na upatikanaji
wa Gesi Asilia kwenye Viwanda vya Mbolea
vinavyotarajiwa kujengwa katika maeneo ya
Kilwa Masoko (Lindi) na Mtwara; Kuendelea
na ujenzi wa Mradi wa kuzalisha umeme wa
Rusumo, MW 80; na Kuendelea na utekelezaji
wa Agizo la Serikali la kuhamia Dodoma.
Ukusanyaji wa Maduhuli ya Serikali

kwa Mwaka 2016/17
14. Mheshimiwa Spika, Wizara ya

Nishati na Madini katika Mwaka wa Fedha
wa 2016/17 ilipanga kukusanya Jumla
ya Shilingi bilioni 370.68 ikilinganishwa
na Shilingi bilioni 286.66 kwa Mwaka
2015/16. Mapato hayo yanatokana na vyanzo
mbalimbali vikiwemo: Ada za kijiolojia;
Mrabaha; Ada za Mwaka za Leseni; Mauzo
ya Nyaraka za Zabuni; Mauzo ya Gesi Asilia;
Tozo ya mauzo ya umeme; na Shughuli za
utafiti wa Mafuta na Gesi Asilia. Hadi kufikia
mwishoni mwa Mwezi Machi, 2017 Wizara
ilikuwa imekusanya
Chanzo: REA, 2017 Jumla ya Shilingi
bilioni 266.21 sawa na asilimia 72 ya lengo
10
lililokusudiwa. Wizara itaendelea na juhudi
za kukusanya ili kufikia lengo lililowekwa
katika kipindi cha Mwaka wa Fedha wa
2016/17.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18, Wizara
inatarajia kukusanya Jumla ya Shilingi
bilioni 727.50 ikilinganishwa na Shilingi
bilioni 370.68 kwa Mwaka wa Fedha
wa 2016/17 kutokana na vyanzo vyake vya
mapato, sawa na ongezeko la asilimia 96.3.
Ongezeko hilo la makisio ya makusanyo
limetokana na kuongezeka kwa mchango
wa mapato yatokanayo na mauzo ya Gesi
Asilia ambayo kwa Mwaka wa Fedha wa
2016/17 yalikadiriwa Shilingi bilioni
115.13 ikilinganishwa na Shilingi bilioni
477.36 kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18.
Kuongezeka kwa mauzo ya Gesi Asilia
kutatokana na kuanza kutumika kwa Gesi
Asilia katika viwanda vipya vikubwa. Viwanda
hivyo ni pamoja na: GOODWILL, Bakhresa
Food Products na Lodhia Group vilivyopo
Mkuranga - Pwani; Dangote kilichopo
Mtwara; pamoja
Chanzo: REA, 2017 na Coca - Cola na Bidco
vilivyopo Kinondoni - Dar es Salaam.
11
Matumizi ya Wizara ya Nishati na Madini
KwaMwaka 2016/17
16. Mheshimiwa Spika, Bajeti

iliyopitishwa kwa ajili ya Wizara ya Nishati
na Madini pamoja na Taasisi zake kwa
Mwaka wa Fedha wa 2016/17 ni Jumla
ya Shilingi trilioni 1.122. Bajeti hiyo
inajumuisha Fedha za Miradi ya Maendeleo
Shilingi trilioni 1.056, sawa na asilimia
94 ya Bajeti yote ya Wizara. Kati ya fedha
hizo za Maendeleo, Shilingi bilioni 724.84
sawa na asilimia 68.6 ni fedha za Ndani na
Shilingi bilioni 331.51 sawa na asilimia
31.4 ni fedha za Nje. Kwa upande wa Bajeti
ya Matumizi ya Kawaida, Wizara na Taasisi
zake ilitengewa Jumla ya Shilingi bilioni
66.23, sawa na asilimia 6 ya Bajeti yote
kwa Mwaka wa Fedha wa 2016/17. Kati
ya fedha hizo, Shilingi bilioni 38.87, sawa
na asilimia 58.7 ni kwa ajili ya Matumizi
Mengineyo (O.C.) na Shilingi bilioni 27.36,
sawa na asilimia 41.3 ni Mishahara kwa
ajili ya Idara, Vitengo na Taasisi zilizopo chini
ya Wizara.
Chanzo: REA, 2017
12
Fedha zilizopokelewa hadi Mwezi Mei,
2017
17. Mheshimiwa Spika, hadi

kufikia tarehe 25 Mei, 2017 Wizara
ilikuwa imepokea Jumla ya Shilingi bilioni
591.39, sawa na asilimia 52.71 ya Bajeti
yote iliyotengwa kwa Mwaka wa Fedha wa
2016/17 ambayo ni Shilingi trilioni 1.122.
Kati ya fedha hizo zilizopokelewa, Shilingi
bilioni 51.64 ni fedha za Matumizi ya
Kawaida ambapo Matumizi Mengineyo (O.C.)
ni Shilingi bilioni 28.48 na Mishahara
(P.E.) kwa Wizara na Taasisi zake ni Shilingi
bilioni 23.16. Kiasi kilichopokelewa ni sawa
na asilimia 77.97 ya fedha zote za Matumizi
ya Kawaida zilizotengwa ambazo Jumla yake
ni Shilingi bilioni 66.23.

kipindi hicho Jumla ya Shilingi bilioni
654.06 ambazo ni fedha za Miradi ya
Maendeleo zilipokelewa ambapo fedha za
Ndani ni Shilingi bilioni 522.96 na fedha
za Nje ni Shilingi bilioni 131.1. Fedha hizo
ni sawaREA,
Chanzo: na 2017
asilimia 61.93 ya Bajeti yote ya
Miradi ya Maendeleo kwa Mwaka wa Fedha
13
wa 2016/17 ambayo ni Shilingi trilioni
1.056. Fedha hizo zilizopatikana zilielekezwa
katika Miradi ya kupeleka umeme vijijini
kupitia Wakala wa Nishati Vijijini (REA);
Mradi wa Kinyerezi I Extension (MW 185);
ulipaji wa deni la Mradi wa Kinyerezi I (MW
150); Mradi wa Ujenzi wa Njia ya Kusafirisha
Umeme ya Makambako Songea (kV 220);
malipo ya madeni ya TANESCO na Mradi wa
Uendelezaji wa Rasilimali za Madini (SMMRP).
Aidha, kwa upande wa Wakala wa Nishati
Vijijini (REA) hadi kufikia tarehe 25 Mei,
2017 ulikuwa umepokea Jumla ya Shilingi
bilioni 448.87 sawa na asilimia 76.39
ya Bajeti yake kwa Mwaka wa Fedha wa
2016/17.
Ufanisi wa Wizara katika Masuala ya

Manunuzi
19. Mheshimiwa Spika, Wizara

imeendelea kusimamia matumizi ya
fedha za Umma kwa umakini mkubwa kwa
kuhakikisha kuwa masuala ya ununuzi
yanafanyika kwa ufanisi mkubwa. Katika
Chanzo: REA,
ukaguzi wa2017
ununuzi (Procurement Audit)
14
uliofanywa na PPRA katika kipindi cha
Mwaka 2015/16, Wizara ya Nishati na
Madini imekuwa miongoni mwa Wizara tatu
bora kwa kupata alama ya asilimia 88.85.
Katika Mwaka wa Fedha wa 2017/18, Wizara
itaendelea kusimamia manunuzi kwa ufanisi
zaidi katika kuhakikisha kuwa fedha za
Umma zinatumika ipasavyo kwa maslahi ya
maendeleo ya Taifa letu.
SEKTA YA NISHATI
SERA, MIPANGO NA SHERIA KATIKA

SEKTA YA NISHATI
Mpango Kabambe wa Uendelezaji wa Sekta

Ndogo ya Umeme (PSMP) na Matumizi ya
Gesi Asilia (NGUMP)
20. Mheshimiwa Spika, Serikali

katika kipindi cha Mwaka wa Fedha wa
2016/17 imekamilisha mapitio ya Mpango
Kabambe wa Uendelezaji wa Sekta Ndogo ya
Umeme (Power System Master Plan - PSMP
2016 Update) ambayo ilikamilika Mwezi
Chanzo: REA, 2017
Desemba, 2016. Mpango huo umebainisha
15
utekelezaji wa Miradi ya uzalishaji na
usafirishaji wa umeme katika kipindi kifupi
(2016 2020), kati (2021 - 2025) na kirefu
(2026 - 2040). Katika kipindi kifupi, kiasi
cha MW 4,193 zinahitajika, kipindi cha kati
MW 1,280 na kirefu MW 14,646 zinahitajika
kuongezwa ili kuweza kukidhi mahitaji ya
umeme nchini.
21. Mheshimiwa Spika, Mpango

huo wa PSMP umezingatia ukuaji wa
mahitaji ya umeme nchini, gharama nafuu
ya uwekezaji na uchangiaji wa vyanzo
mbalimbali vya nishati (energy mix) ambapo
umeme utazalishwa kutokana na Gesi Asilia,
maporomoko ya maji, makaa ya mawe, jua,
upepo, jotoardhi na tungamotaka. Mapitio
hayo yalifanyika kwa kushirikisha wadau
mbalimbali wakiwemo: Wizara na Taasisi za
Serikali; Shirika la Maendeleo la Kimataifa la
Japan (JICA); na Sekta Binafsi.
22. Mheshimiwa Spika, sambamba

na mapitio ya PSMP, Wizara pia imeandaa
Rasimu ya Mpango Kabambe wa Matumizi
ya GesiREA,
Chanzo: Asilia (Natural Gas Utilization Master
2017
Plan NGUMP) chini ya ufadhili wa Shirika la
16
Maendeleo la Kimataifa la Japan (JICA) kwa
kushirikisha Taasisi mbalimbali za Serikali,
Sekta Binafsi na Wataalam kutoka nchi za
Japan pamoja na Trinidad and Tobago.
Mpango huu unatoa mwongozo kuhusu
matumizi bora ya Gesi Asilia, uboreshaji
wa miundombinu ya Gesi Asilia pamoja na
kuweka misingi ya kuhakikisha Sekta
zote za uchumi zinahusishwa. Mpango
huu utatekelezwa kwa kipindi cha Miaka
thelathini (30) kuanzia 2017 hadi 2046,
ambapo Jumla ya Futi za Ujazo Trilioni
18.7 za Gesi Asilia zimepangwa kutumika
kwa ajili ya matumizi ya Soko la Ndani.
Aidha, Gesi Asilia kwa ajili ya uzalishaji
umeme ndio kipaumbele cha kwanza cha
Mpango huu ambapo kiasi cha Gesi Asilia
kilichotengwa ni Futi za Ujazo Trilioni
8.3, sawa na asilimia 44.4 ya Gesi Asilia
iliyotengwa kwa ajili ya Soko la Ndani.
Chanzo: REA, 2017
17
Kanuni za Maboresho na Ushindani
katika Sekta Ndogo ya Umeme, Upangaji
wa Bei ya Gesi Asilia na Ushirikishwaji
wa Watanzania katika Sekta Ndogo ya
Mafuta na Gesi Asilia

imekamilisha Kanuni za Maboresho na
Ushindani katika Sekta Ndogo ya Umeme
za Mwaka 2016 (The Electricity (Market Re-
Organization and Promotion of Competition)
Regulations, 2016) na kutangazwa kwenye
Gazeti la Serikali, Na. 229 la tarehe 21
Oktoba, 2016. Kanuni hizo, pamoja na
mambo mengine, zinatoa mwongozo wa jinsi
ya kuchochea ushindani kwenye shughuli
za uzalishaji umeme na kuratibu shughuli
hizo kupitia Kamati Maalumu (Electricity
Infrastructure Procurement Coordinator - EIPC).
24. Mheshimiwa Spika, Mwezi

Oktoba, 2016 Serikali ilikamilisha Kanuni
za upangaji wa bei ya Gesi Asilia kwa ajili
ya matumizi mbalimbali na kutangazwa
katika Gazeti la Serikali Na. 285. Aidha,
Chanzo: REA, 2017
kwa kutumia Kanuni hizo ukokotoaji wa
18
bei za Gesi Asilia kwa ajili ya viwanda vya
kimkakati vinavyojumuisha Viwanda vya
Mbolea na Saruji ulikamilika Mwezi Januari,
2017. Lengo la upangaji wa bei hizo ni
kuhamasisha uwekezaji katika Viwanda
vya Mbolea ili kufanikisha upatikanaji wa
mbolea ya bei nafuu nchini mwetu.

mafanikio yaliyopatikana katika utafutaji
wa Mafuta na Gesi Asilia, Serikali imeona
upo umuhimu wa kuhakikisha Watanzania
wanashiriki katika Tasnia hiyo ipasavyo. Ili
kufanikisha azma hiyo, Serikali imeandaa
Kanuni Mahsusi zitakazoongoza Kampuni
za Mafuta na Gesi Asilia jinsi zitakavyoweza
kuwashirikisha Watanzania katika Tasnia
ya Mafuta na Gesi Asilia (Local Content
Regulations).Kanunihusikazimeandaliwakwa
kushirikisha Wadau mbalimbali wakiwemo
Taasisi za Umma, Kampuni za Mafuta na
Gesi Asilia na Asasi za Kiraia. Kanuni hizo
zimekamilika na zimetangazwa katika Gazeti
la Serikali Na. 197 la tarehe 5 Mei, 2017.
Chanzo: REA, 2017
19
26. Mheshimiwa Spika katika
kuhakikisha huduma za udhibiti wa Nishati
zinaendelea kufanyika kwa uwazi, ubora na
ufanisi kwa lengo la kukuza Uwekezaji na
kuboresha Ustawi wa Kijamii na Kiuchumi
kwa Jamii ya Watanzania Mamlaka ya Udhibiti
wa Nishati na Maji (EWURA) iliandaa Kanuni
(Rules) mbalimbali. Kanuni hizo ni pamoja
na: Kanuni za Uendelezaji na Usimamizi
wa Miradi Midogo ya Umeme (The Electricity
(Development of Small Power Projects) Rules,
2016, GN No. 217 of 2016); Kanuni za Tozo
na Ada za Leseni za Umeme (The Electricity
(Licensing Fees) Rules, 2016, GN No. 287
of 2016); Kanuni za Usimamizi wa Mifumo
ya Umeme (The Electricity (System Operation
Services) Rules, 2016, GN No. 324 of 2016);
Kanuni za Usimamizi wa Soko la Biashara
ya Umeme (The Electricity (Market Operation
Services) Rules, 2016, GN No. 325 of 2016);
Kanuni za kusimamia Uuzaji umeme (The
Electricity (Supply Services) Rules, 2017, GN
No. 4 of 2017); na Usimamizi wa Biashara
ya Rejareja ya Petroli Vijijini na kwenye Miji
Midogo (The Petroleum (Retail Operations in
Townships and Villages) Rules, 2017, GN No.
14 of 2017).
Chanzo: REA, 2017
20
SEKTA NDOGO YA UMEME
Hali ya Upatikanaji wa Umeme Nchini
27. Mheshimiwa Spika, katika Mwaka

wa Fedha wa 2016/17 Serikali imeendelea
kuboresha Sekta Ndogo ya Umeme kwa
kuimarisha hali ya uzalishaji, usafirishaji
pamoja na kuongeza kasi ya usambazaji wa
umeme nchini. Umeme uliozalishwa kwa
Mwaka 2016 na kuingizwa katika Gridi ya
Taifa uliongezeka na kufikia GWh 7,092
ukilinganisha na GWh 6,227 zilizozalishwa
Mwaka 2015 sawa na ongezeko la asilimia
12.20. Aidha, mahitaji ya juu ya umeme kwa
Mwaka wa Fedha wa 2016/17 yameongezeka
hadi kufikia MW 1,051.27 iliyofikiwa tarehe
14 Februari, 2017 ukilinganisha na MW
1,026.02 katika Mwaka 2015/16. Katika
Mwaka wa Fedha wa 2016/17 mitambo yetu
ina uwezo wa kuzalisha umeme wa kiasi cha
MW 1,450.

imeendelea na jitihada za makusudi za
kuongeza
Chanzo: REA,Idadi
2017 ya Wananchi wanaopata
huduma ya umeme kwa lengo la kushamirisha
21
shughuli za kiuchumi na kijamii. Hadi
kufikia Mwezi Machi, 2017 Idadi ya Wananchi
waliofikiwa na huduma ya umeme (overall
electricity access level) imefikia asilimia
67.5 kulinganisha na asilimia 40 iliyokuwa
imefikiwa Mwezi Aprili, 2016. Aidha, Idadi
ya Wananchi wanaopata huduma ya umeme
mijini (urban electricity access level) imefikia
asilimia 97.3 ikilinganishwa na asilimia
63.4 iliyofikiwa Mwaka 2014/15; wakati
wanaopata huduma ya umeme vijijini (rural
electricity access level) imefikia asilimia 49.5
ikilinganishwa na asilimia 21 iliyofikiwa
Mwaka 2014/15.
29. Mheshimiwa Spika, kutokana

na uhakiki ambao ulifanywa na Shirika
la Takwimu la Taifa (National Bureau of
Statistics-NBS), hadi kufikia Mwezi Machi,
2017 imebainika kuwa Idadi ya Wananchi
waliounganishiwa umeme (overall electricity
connection level) imefikia asilimia 32.8
ikilinganishwa na asilimia 30 Mwaka
2015/16. Aidha, Idadi ya Wananchi
waliounganishiwa umeme mijini (urban
electricity
Chanzo: REA,connection
2017 level) imefikia asilimia
65.3 wakati waliounganishiwa umeme vijijini
22
(rural electricity connection level) imefikia
asilimia 16.9.
Kuongeza Uzalishaji wa Umeme
Mradi wa Kinyerezi II MW 240
30. Mheshimiwa Spika, utekelezaji

wa Mradi wa Kinyerezi II unaendelea vizuri.
Gharama zote za utekelezaji wa Mradi huu
zimeshalipwa. Kazi zifuatazo zimeshafanyika
au zinaendelea kufanyika: Mkandarasi
SUMITOMO kutoka Japan anaendelea
na ujenzi wa miundombinu na misingi
(foundations and concrete beams) kwa ajili ya
kusimika Mitambo sita (6); ujenzi wa Jengo
la Ofisi umekamilika na kwa sasa linatumiwa
na Wataalam wa SUMITOMO, TOSHIBA
na TANESCO; na utengenezaji wa mitambo
(manufacturing) unaendelea nchini Japan,
Korea Kusini na Singapore. Aidha, transfoma
nne (4) kati ya nane (8) na Mitambo mitatu
(3) kati ya sita (6) iliwasili nchini Mwezi
Februari, 2017 ambapo kazi ya kufunga
Mitambo imeanza Mwezi Aprili, 2017.
Chanzo: REA, 2017
23
kipindi cha Mwaka wa Fedha wa 2017/18
utengenezaji wa Mitambo ya Mradi wa
Kinyerezi II viwandani utakamilishwa na kazi
ya ufungaji wa Mitambo itaendelea. Aidha,
Mtambo wa kwanza wa kuzalisha umeme
wa MW 30 unategemewa kukamilika ifikapo
Mwezi Desemba, 2017 na Mradi mzima
unatarajiwa kukamilika Mwezi Desemba,
2018.
Mradi wa Kinyerezi I Extension MW 185
32. Mheshimiwa Spika, kama

tunavyofahamu Mradi wa Kinyerezi I MW
150 ulikamilika na kuanza kuzalisha umeme
rasmi Mwezi Machi, 2016. Baada ya Mradi
huo kukamilika, Serikali kupitia TANESCO
iliingia Makubaliano na Kampuni ya Jacobsen
Elektro AS ya Norway ili kupanua Mradi
huo kwa kuongeza Mitambo mingine ya MW
185 (Kinyerezi I Extension) na hivyo kufanya
uwezo wa Kituo hicho kuwa na Jumla ya
MW 335. Makubaliano hayo yalitokana na
azma ya Serikali ya kuondoa upungufu wa
nishati ya umeme
Chanzo: REA, 2017 kwa kutumia Gesi Asilia
inayopatikana nchini mwetu.
24
33. Mheshimiwa Spika, kazi
zilizofanyika kwa Mradi wa Kinyerezi
I Extension ni kukamilisha malipo ya
Mkandarasi wa Ufundi, Kampuni ya Citec kwa
asilimia 90 na Kampuni ya General Electric
ya Marekani imekamilisha matengenezo
ya Mitambo kwa asilimia 100 na Mitambo
ipo tayari kusafirishwa kuja nchini. Katika
Mwaka wa Fedha wa 2017/18, Mkandarasi
ataendelea na kazi ya ufungaji wa Mitambo
ambapo Shilingi bilioni 60, fedha za Ndani
zimetengwa kwa ajili ya kazi hiyo. Mradi huu
unatarajiwa kukamilika ifikapo mwishoni
mwa Mwaka 2019.
Mradi wa Mto Malagarasi - MW 45
34. Mheshimiwa Spika, Mradi huu

unahusisha ujenzi wa Mtambo wa kuzalisha
umeme wa MW 45 kwa kutumia maji
ya Mto Malagarasi uliopo Mkoani Kigoma na
unatekelezwa na TANESCO. Aidha, Benki ya
Maendeleo ya Afrika (AfDB) imeonesha nia ya
kufadhili Mradi huu. Taratibu za kumpata
Mshauri Mwelekezi wa Mradi zinaendelea
ambapo kwa
Chanzo: REA, sasa uchambuzi wa zabuni
2017
unafanyika na unatarajiwa kukamilika Mwezi
25
Mei, 2017. Gharama za utekelezaji wa Mradi
huu ni Dola za Marekani milioni 149.5,
sawa na takriban Shilingi bilioni 345.49
na unatarajiwa kukamilika Mwaka 2020.
Katika Mwaka wa Fedha 2017/18, Serikali
imetenga kiasi cha Shilingi bilioni 2.8 kwa
ajili ya kuanza kugharamia utekelezaji wa
Mradi huu.
Mradi wa Kakono - MW 87

unahusu ujenzi wa Mtambo wa kuzalisha
umeme wa MW 87 kwa kutumia maji ya Mto
Kagera uliopo Mkoani Kagera na unateke-
lezwa na TANESCO. Serikali imewasilisha
maombi ya Mkopo kwa Benki ya Maendeleo
ya Afrika (AfDB) Mwezi Julai, 2016 kwa
ajili ya kutekeleza Mradi huu ambapo AfDB
wameonesha nia ya kuufadhili. Mshauri
Mwelekezi Kampuni ya SP Studio Pietrangeli
ya Italia amepatikana kwa ajili ya usimamizi
wa Mradi.

Chanzo: REA, 2017
inakamilisha taratibu za kubadilisha umiliki
26
wa eneo la Mradi wa Kakono lenye ukubwa
wa Hekta 1,100 kutoka kwa Wamiliki wa sasa
(NARCO na Kagera Sugar) kwenda TANESCO.
Maombi yamewasilishwa kwa Mamlaka
husika za Wilaya za Misenyi na Karagwe ili
kupima na kutambua mipaka ya eneo la
Mradi. Gharama za ujenzi wa Mtambo na njia
ya usafirishaji umeme ni Dola za Marekani
milioni 379.4, sawa na takriban Shilingi
bilioni 876.79 na Mradi huu unatarajiwa
kukamilika ifikapo Mwaka 2021. Fedha
zilizotengwa kwa ajili ya kutekeleza Mradi
huo kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18 ni
Shilingi bilioni 2.05 ambazo ni fedha za Nje.
Mradi wa Rusumo - MW 80

wa Rusumo wa MW 80, Tanzania itapata
MW 26.6. Katika kipindi cha Mwaka wa
Fedha wa 2016/17 Wakandarasi wa kujenga
Kituo cha kufua umeme, COCO Group Jingal
Water (China) and Hydropower Construction
Company (Canada), walisaini Mkataba
tarehe 9 Novemba, 2016. Wakandarasi hao
watahusika na kazi za Civil and Hydro-
Chanzo: REA, 2017
mechanical. Pamoja nao watakuwepo
27
Andritz Hydro GmbH and Andritz Hydro PVT
Ltd kutoka nchi ya Austria watakaohusika
na kazi za Electro-mechanical. Aidha, malipo
ya awali kwa Wakandarasi kiasi cha Dola za
Marekani milioni 16.3 sawa na takriban
Shilingi bilioni 37.67 yamefanyika na
utekelezaji wa Mradi unaendelea.
38. Mheshimiwa Spika, uzinduzi

rasmi wa kuanza ujenzi (Ground breaking
ceremony) wa Kituo cha kufua umeme
cha Rusumo ulifanywa na Mawaziri
wanaosimamia masuala ya Nishati wa nchi
za Tanzania, Rwanda na Burundi, pamoja na
Benki ya Dunia (WB) na Benki ya Maendeleo
ya Afrika (AfDB) tarehe 30 Machi, 2017.
Gharama za ujenzi wa Mtambo wa kufua
umeme ni Dola za Marekani milioni 340
sawa na takriban Shilingi bilioni 785.74.
Mchango wa Serikali ni Dola za Marekani
milioni 113 ambao ni Mkopo kutoka Benki
ya Dunia (WB). Kwa Mwaka wa Fedha
wa 2017/18, kiasi cha Shilingi bilioni
2.8 kimetengwa kugharamia shughuli za
ujenzi wa Kituo hicho na Mradi unatarajiwa
kukamilika
Chanzo: REA, Mwaka
2017 2020.
28
Mradi wa Somanga Fungu (Lindi)
- MW 300
39. Mheshimiwa Spika, ili kuongeza

kiwango cha uzalishaji wa umeme nchini,
Serikali imepanga kuongeza Mitambo ya
kuzalisha umeme ya MW 300 kwa kutumia
Gesi Asilia katika eneo la Somanga Fungu
Wilaya ya Kilwa, Mkoani Lindi. Upembuzi
Yakinifu wa Mradi ulikamilika Mwezi Oktoba,
2016 kupitia ufadhili wa Benki ya Dunia.
Hatua inayofuata ni kutangazwa kwa Mradi
ili kupata Mtekelezaji (EPC & Financing)
atakayeshirikiana na Serikali kutekeleza
Mradi unaokadiriwa kugharimu Dola za
Marekani milioni 423, sawa na takriban
Shilingi bilioni 977.55 na unatarajiwa
kukamilika Mwaka 2020.
Mradi wa Somanga Fungu - MW 240.
40. Mheshimiwa Spika, ili kuendelea

kuongeza kiwango cha uzalishaji wa umeme
nchini, Serikali kupitia TANESCO imepanga
kutekeleza mradi wa MW 240 kwa kutumia
gesi asilia.
Chanzo: REA, Mradi
2017 huu utatekelezwa katika
eneo la Somanga Fungu, Kilwa kwa utaratibu
29
wa EPC with financing kupitia Kampuni ya
Sumitomo ya Japan. Gharama za kutekeleza
mradi huu zinakadiriwa kuwa Dola za
Marekani Milioni 300 ambapo asilimia 85
itatolewa na Benki ya Japan (Japan Bank for
International Cooporation - JBIC) na asilimia
15 ya fedha hizo itatolewa na Serikali ya
Jamhuri ya Muungano ya Tanzania.
41. Mheshimiwa Spika, kazi ya

upembuzi yakinifu wa mradi huu inaendelea
na inatarajiwa kukamilika baada ya miezi
mitatu (3). Kazi yote ya ujenzi inatarajiwa
kufanyika ndani ya miaka miwili (2) na mradi
unatarajiwa kukamilika Mwaka 2020. Mradi
huu utamilikiwa na Serikali.
Mradi wa Kufua Umeme Mtwara - MW 300

kupitia TANESCO ilianza majadiliano na
Serikali ya Japan kupitia Shirika lake la
Ushirikiano wa Kimataifa (JICA) kuhusu
utekelezaji wa Mradi wa Kuzalisha Umeme
kwa kutumia Gesi Asilia wa MW 300. Mradi
huu utahusisha
Chanzo: REA, 2017 ujenzi wa Mitambo ya
kufua umeme na njia ya kusafirisha umeme
30
ya msongo wa kV 400 kutoka Mtwara hadi
Somanga Fungu.
43. Mheshimiwa Spika, Kazi

zinazoendelea kwa sasa ni upembuzi
yakinifu na baada ya hapo TANESCO
itafanya majadiliano ya kiufundi na kifedha.
Utekelezaji wa mradi huo utaimarisha
upatikanaji wa umeme katika Mikoa ya
Lindi na Mtwara pamoja na kuingiza Mikoa
hiyo katika Gridi ya Taifa. Aidha, ujenzi
huo utawezesha kuuza umeme wa ziada
nchi za jirani ikiwemo Msumbiji. Mradi huu
unatarajiwa kukamilika Mwaka 2020 na
utamilikiwa na Serikali.
Mradi wa Umeme wa Makaa ya Mawe

Kiwira - MW 200

kupitia STAMICO imeanza majadiliano na
Serikali ya Urusi ambayo imeonesha nia ya
kufadhili utekelezaji wa Mradi wa Kiwira kwa
ajili ya kuzalisha umeme wa MW 200 kwa
kutumia Makaa ya Mawe pamoja na ujenzi wa
njia ya kusafirisha
Chanzo: REA, 2017 umeme wa msongo wa kV
400 kutoka Kiwira hadi Kituo cha Mwakibete
31
(Mbeya) na kuingizwa katika Gridi ya Taifa.
Kazi zitakazofanyika Mwaka 2017/18 ni
pamoja na kukamilisha majadiliano na
Mwekezaji na kuendelea kuchimba makaa ya
mawe. Gharama ya Mradi wote inakaridiwa
kuwa Dola za Marekani milioni 440.
Miradi ya Kinyerezi III - MW 600 na

Kinyerezi IV - MW 330
45. Mheshimiwa Spika, Miradi hii

imepangwa kutekelezwa chini ya Mpango wa
ubia kati ya Serikali na Sekta Binafsi (PPP).
Aidha, Majadiliano ya utekelezaji wa Miradi
yamechukua muda mrefu kutokana na
sababu mbalimbali ikiwemo Wabia kuhitaji
dhamana ya Serikali (Goverment Guarantee);
Mwekezaji kutaka Serikali iingie Makubaliano
ya moja kwa moja na Wakopeshaji (Direct
Agreement with Lenders); Mfumo wa
utekelezaji miradi kati ya Build Own and
Operate (BOO) na Build Own Operate and
Transfer (BOOT) kwa miradi ya IPP, na Bei
ya umeme (tariff) zinazopendekezwa na
Wawekezaji kuwa za juu kuliko bei elekezi
zinazotolewa na EWURA.
Chanzo: REA, 2017
32
imeendelea kusisitiza kuwa Mfumo wa
utekelezaji miradi utumike wa Build Own and
Operate (BOO) au EPC & Financing ambapo
hakutakuwa na Government Guarantee,
Capacity Charge wala Minimum Off - Take.
Aidha, CAPEX (Investment cost) isiwe sehemu
ya formula itakayotumika kupata bei ya
umeme (tariff) na TANESCO italipia gharama
za energy component (variable Operation and
Maintenance cost - O&M).
Miradi ya Uzalishaji Umeme ya Sekta

Binafsi
47. Mheshimiwa Spika, upande wa

Miradi ya Uzalishaji Umeme inayotekelezwa
na Sekta Binafsi (IPP) ikiwemo Mradi wa
Somanga Fungu MW 320 wa Kilwa Energy;
Mradi wa Mchuchuma MW 600; na Ngaka
MW 400 chini ya Shirika la Maendeleo la
Taifa (NDC) bado ipo katika hatua mbalimbali
za majadiliano.
Chanzo: REA, 2017
33
Upanuzi na Uboreshaji wa Njia za
Usafirishaji wa Umeme
Mradi wa Msongo wa kilovolti 400

kutoka Iringa hadi Shinyanga (Backbone
Transmission Investment Project - BTIP)
48. Mheshimiwa Spika, ujenzi wa

njia ya umeme wa Msongo wa kilovolti 400
na upanuzi wa Vituo vya kupozea umeme
kutoka Iringa Dodoma Singida Tabora
- Shinyanga ulikamilika Mwezi Desemba,
2016 kwa asilimia 100. Kwa sasa umeme
unasafirishwa kwa kutumia njia hiyo na
kupelekea kuboresha upatikanaji wa umeme
katika maeneo ya Mikoa hiyo na kwenye
Gridi ya Taifa kwa ujumla. Uzinduzi rasmi
wa Mradi huu utafanywa na Mheshimiwa
Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.
Mradi wa Msongo wa kilovolti 220 kutoka

Makambako hadi Songea na Usambazaji
wa Umeme Vijijini kwa Mikoa ya Njombe
na Ruvuma
49. REA,
Chanzo: Mheshimiwa
2017 Spika, Mradi huu
unahusu ujenzi wa njia ya kusafirisha umeme
34
wa Msongo wa kV 220 kutoka Makambako
hadi Songea yenye urefu wa kilomita 250,
ujenzi wa Vituo Vipya vya kupozea umeme
eneo la Madaba na Songea, umeme wa
Msongo wa kV 220/33 na upanuzi wa Kituo
cha kupozea umeme cha Makambako. Kwa
upande wa njia ya kusafirisha umeme kV
220 Makambako Songea, Mkandarasi
amekamilisha manunuzi ya vifaa vya Mradi
na usimikaji wa nguzo umeanza Mwezi
Machi, 2017.
50. Mheshimiwa Spika, kwa

upande wa ujenzi wa Vituo vitatu (3) vya
kupoza umeme vyenye uwezo wa kV 220/33
katika maeneo ya Makambako, Madaba na
Songea, Wakandarasi Kampuni za Shandong
Taikai na Norino International za China
zinaendelea kupima sampuli za udongo na
kusawazisha maeneo ya kujenga Vituo hivyo
na ujenzi utaanza Mwezi Mei, 2017. Aidha,
kwa upande wa kazi ya usambazaji umeme,
Mkandarasi Kampuni ya Isolux Ingenieria S.A
ya Hispania inaendelea na kazi ya kusimika
nguzo na kuvuta nyaya ambapo hadi kufikia
Mwezi
Chanzo:Aprili, 2017 amekamilisha umbali wa
REA, 2017
kilomita 365 kati ya 580, sawa na asilimia
35
62.9 katika maeneo ya Mkoa wa Ruvuma.
Kwa upande wa Makambako hadi Njombe
usimikaji wa nguzo na kuvuta nyaya umefikia
kilomita 118 kati ya kilomita 393, sawa na
asilimia 30. Aidha, Kituo kidogo cha kupozea
umeme cha Songea kV 33/11 kimekamilika
kwa asilimia 52.
51. Mheshimiwa Spika, katika kipindi

cha Mwaka wa Fedha wa 2017/18
Wakandarasi Shandong Taikai na Norino
International za China wataendelea na kazi
za kukamilisha ujenzi wa Vituo vya kupoza
umeme na Kampuni ya Kalpataru Power
Transmission Ltd ya India itaendelea na
ujenzi wa njia ya kusafirisha umeme kutoka
Makambako hadi Songea. Aidha, Kampuni
ya Isolux ya Hispania itaendelea na ujenzi wa
njia ya usambazaji umeme na kuunganisha
vijiji vilivyopo kati ya Makambako hadi
Songea kwenye Mkuza wa njia ya usafirishaji
umeme. Kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18
Mradi umetengewa Shilingi bilioni 3 fedha
za Ndani ikiwa ni mchango wa Serikali na
Shilingi bilioni 8 ikiwa ni fedha za Nje kutoka
Serikali ya 2017
Chanzo: REA, Sweden kupitia Shirika lake la
Maendeleo la Kimataifa (Sida). Utekelezaji wa
36
Mradi huu unatarajiwa kukamilika Mwezi
Agosti, 2018.
Mradi wa Njia ya Umeme ya Msongo

wa kilovolti 400 wa Singida Arusha
Namanga

inatekeleza Miradi ya ushirikiano wa ki-
Kanda ikiwemo Mradi wa njia ya kusafirisha
umeme Singida Arusha Namanga kV
400. Kazi zilizofanyika katika Mwaka wa
Fedha wa 2016/17 ni pamoja na: TANESCO
kusaini Mkataba na Kampuni ya Kalpataru
Power Transmission Ltd kutoka nchini India
kwa ajili ya ujenzi wa njia ya umeme kutoka
Singida hadi Babati (km 150), Kampuni ya
Bouygues Energy & Services ya Ufaransa
kwa ajili ya ujenzi wa njia ya umeme kutoka
Babati hadi Arusha (km 150) na Kampuni
ya Ubia kati ya Energoinvest ya Yugoslavia
na EMC ya India kwa ajili ya ujenzi wa njia
ya umeme kutoka Arusha hadi Namanga
(km 114); na kukamilika kwa tathmini ya
athari za mazingira na mali za Wananchi
watakaopisha ujenzi wa njia ya kusafirisha
Chanzo: REA, 2017
umeme.
37
53. Mheshimiwa Spika, taratibu za
kupata Mkandarasi wa ujenzi wa Kituo kipya
cha Arusha cha Msongo wa kV 400/220 na
upanuzi wa Kituo cha Singida zimekamilika.
TANESCO inatarajia kusaini Mkataba na
Kampuni ya Ubia kati ya Energoinvest
ya Yugoslavia na EMC ya India ambayo
imeshinda zabuni Mwezi Aprili, 2017. Aidha
uchambuzi wa zabuni za Wakandarasi
wa usambazaji umeme vijijini umeanza.
Gharama za Mradi huu ni Dola za Marekani
milioni 258.82, sawa na takriban Shilingi
bilioni 598.13. Fedha hizi zinatolewa na
AfDB, JICA na Serikali ya Tanzania ambayo
itachangia Dola za Marekani milioni 43.89,
sawa na takriban Shilingi bilioni 101.43.

zilizofanyika katika Mwaka wa Fedha wa
2016/17 ni pamoja na kukamilisha taratibu
za malipo ya fidia na kuanza kutekeleza
Mradi kwa awamu. Katika Mwaka wa
Fedha wa 2017/18, Serikali imetenga fedha
za Ndani Shilingi bilioni 48 kwa ajili ya
ulipaji wa fidia. Aidha, utekelezaji wa Mradi
utaanza baada
Chanzo: REA, 2017ya ulipaji wa fidia kukamilika
na Wakandarasi kulipwa malipo ya awali.
38
Mradi huu unatarajiwa kukamilika Mwezi
Desemba, 2019.
Mradi wa North - West wa kilovolti 400

kutoka Mbeya Sumbawanga Mpanda
Kigoma Nyakanazi

Mwaka wa Fedha wa 2016/17 kazi ambazo
zimefanyika ni pamoja na: kudurusu
Upembuzi Yakinifu wa Mradi kutoka Msongo
wa kV 220 na kuwa kV 400 kwa eneo la Mbeya
hadi Nyakanazi lenye urefu wa kilomita
1,080; utafiti wa athari za mazingira kwa
Awamu ya Pili kutoka Nyakanazi Kigoma
- Mpanda, kilomita 568 ambao umekamilika
Mwezi Februari, 2017; na kuanza Majadiliano
kati ya Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa
Tanzania, Serikali ya Korea ya Kusini kupitia
Shirika lake la Maendeleo (EDCF) na Benki
ya Maendeleo ya Afrika (AfDB) kwa ajili ya
kupata fedha za utekelezaji wa Mradi. Hatua
iliyofikiwa ni kwamba tayari Serikali kupitia
Wizara ya Fedha na Mipango imewasilisha
maombi rasmi kwa Taasisi hizo ya Dola za
Marekani milioni 428 sawa na takriban
Chanzo: REA, 2017
Shilingi bilioni 989.11.
39
56. Mheshimiwa Spika, kwa Mwaka
wa Fedha wa 2017/18 kazi zitakazofanyika
ni pamoja na: kukamilisha taratibu
za upatikanaji wa fedha za kutekeleza
sehemu ya Mradi huo kutoka Nyakanazi
hadi Kigoma kwa ufadhili wa EDCF ya
Korea Kusini ambayo imeonesha nia ya
kutoa Mkopo wa masharti nafuu wa Dola
za Marekani milioni 50, sawa na takriban
Shilingi bilioni 115.55; kukamilisha utafiti
wa athari za mazingira kutoka Mpanda hadi
Sumbawanga; na kulipa fidia Wananchi
kutoka Nyakanazi hadi Kigoma ambapo
Shilingi bilioni 12.3 zimetengwa katika
Mwaka wa Fedha wa 2017/18.
Mradi wa North - East wa kilovolti 400

kutoka Kinyerezi hadi Arusha kupitia
Chalinze na Segera

una lengo la kusafirisha umeme kutoka Kituo
cha Kinyerezi, Dar es Salaam hadi Arusha
kwa lengo la kukidhi mahitaji ya umeme
kwenye Gridi ya Taifa hususan katika Mikoa
ya Pwani,
Chanzo: REA, Tanga,
2017 Kilimanjaro na Arusha.
Gharama ya Mradi huu ni takriban Dola za
40
Marekani milioni 692.7, sawa na takriban
Shilingi trilioni 1.6 ambapo Benki ya
Exim ya China itatoa Mkopo wa asilimia
85 na Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa
Tanzania itatoa asilimia 15 ya gharama za
Mradi.

Mwaka wa Fedha wa 2016/17 kazi
zilizofanyika kwenye Mradi huu ni pamoja
na: kusainiwa kwa Mkataba wa Mkopo na
pande husika Mwezi Agosti, 2016; kusainiwa
kwa Mkataba kati ya TANESCO na Mtaalamu
Mshauri Kampuni ya TBEA kutoka China
kwa ajili ya usimamizi wa Mradi Mwezi
Januari, 2017; na kukamilika kwa tathmini
ya mali kwa maeneo ya kujenga Vituo vya
kupoza umeme vya Segera na Tanga pamoja
na eneo la njia ya umeme kutoka Kinyerezi
hadi Kiluvya, Dar es Salaam.

zilizopangwa kufanyika kwenye Mradi huu ni
kukamilisha tathmini ya mali za Wananchi
watakaopisha sehemu ya Mradi, pamoja na
Chanzo: REA, 2017
kulipa fidia kwa Awamu ya Kwanza kutoka
41
Kinyerezi hadi Chalinze. Serikali imetenga
fedha za Ndani kiasi cha Shilingi bilioni
19.80 kwa ajili ya kulipa fidia kwa Waathirika
pamoja na mchango wa sehemu ya asilimia
15 ya gharama ya Mradi.
Mradi wa njia ya umeme ya Msongo wa

kilovolti 400 kutoka Somanga Fungu
hadi Kinyerezi

unahusu ujenzi wa njia ya kusafirisha
umeme kutoka eneo la Somanga Fungu
Mkoani Lindi hadi Kinyerezi Mkoani Dar
es Salaaam pamoja na ujenzi wa Kituo cha
kupoza umeme eneo la Somanga Fungu.
Njia hii itatumika kusafirisha umeme
utakaozalishwa na Mitambo yenye uwezo
wa kufua takriban MW 620 inayotarajiwa
kujengwa eneo la Somanga Fungu Kilwa
Mkoani Lindi. Katika Mwaka wa Fedha wa
2016/17 TANESCO imesaini Mkataba na
Mtaalam Mshauri Kampuni ya Byucksan
Power Ltd ya Korea Kusini ili kudurusu
Upembuzi Yakinifu na kusimamia ujenzi wa
Chanzo: REA, 2017
njia ya kusafirishia umeme; na kulipa fidia
42
kwa Wananchi wanaopisha ujenzi wa njia
hiyo. Hadi kufikia Mwezi Machi, 2017 ulipaji
wa fidia kwa mali za Waathirika wa Mradi
ulikuwa umefanyika kwa Waathirika 2,305
kati ya 3,901 (sawa na asilimia 59.1) kwa
kiasi cha Shilingi bilioni 46.29.
Mradi wa njia ya Umeme wa Msongo

wa kilovolti 220 kutoka Kituo cha
Kufua Umeme wa Maji cha Rusumo hadi
Nyakanazi
61. Mheshimiwa Spika, Mradi wa

Rusumo wa MW 80 unahusisha ujenzi wa
njia za kusafirisha umeme kutoka Rusumo,
Mto Kagera hadi kwenye Gridi ya nchi za
Burundi, Rwanda na Tanzania. Kwa upande
wa Tanzania, Mradi huu unahusisha ujenzi
wa njia ya kusafirisha umeme kutoka Kituo
cha kuzalisha umeme cha Rusumo hadi
Nyakanazi yenye urefu wa kilomita 98 kwenye
Msongo wa kV 220. Mradi huu utasaidia
kuunganisha Mikoa ya Kagera, Kigoma,
Rukwa na Katavi kwenye Mfumo wa Gridi ya
Taifa na kuipatia umeme mwingi zaidi na wa
Chanzo: REA, 2017
uhakika.
43
kazi zilizofanyika kwenye Mradi huu ni
pamoja na: kusainiwa kwa Mkataba Mwezi
Desemba, 2016 kati ya TANESCO na
Mtaalam Mshauri, Kampuni za WSP Canada
Inc. na GOPA International Energy Consultant
GmbH ya Ujerumani kwa ajili ya kusimamia
utekelezaji wa Mradi; upimaji wa njia na
kufanya tathmini ya fidia ya mali za Wananchi
watakaopisha eneo la Mradi. Aidha, Serikali
imewasilisha taarifa ya Upembuzi Yakinifu
Benki ya Maendeleo ya Afrika (AfDB) Mwezi
Februari, 2017 kwa ajili ya ujenzi wa Kituo
cha kupoza umeme eneo la Benaco lililopo
Wilayani Ngara, Mkoani Kagera.

zitakazofanyika kwenye Mradi huu ni:
kukamilisha ulipaji wa fidia kwa Waathirika
wa Mradi na kuwapata Wakandarasi kwa
ajili ya ujenzi wa njia ya kusafirisha umeme
pamoja na Kituo cha kupoza umeme cha
Benaco Wilayani Ngara, Mkoani Kagera.
Serikali imetenga
Chanzo: REA, 2017 kiasi cha Shilingi bilioni
5.2 fedha za Ndani kwa ajili ya kulipa fidia.
44
Mradi wa Njia ya umeme ya Msongo wa
kilovolti 220 kutoka Bulyanhulu hadi
Geita
64. Mheshimiwa Spika, Mradi

utahusisha ujenzi wa njia ya umeme wa
Msongo wa kV 220 yenye urefu wa kilomita
55 pamoja na usambazaji umeme katika
vijiji vinavyopitiwa na Mradi Wilayani Geita.
Mradi huu unatekelezwa kwa Mkopo kutoka
Benki ya Maendeleo ya Kiarabu (Arab Bank
for Economic Development in Africa - BADEA),
OPEC Fund for International Development
(OFID) na Serikali ya Jamhuri ya Muungano
wa Tanzania. Kazi zilizofanyika kwa Mwaka
wa Fedha wa 2016/17 ni kukamilisha
uchambuzi wa zabuni za kuwapata
Wakandarasi wa ujenzi wa njia ya kusafirisha
umeme Mwezi Februari, 2017 na tathmini
ya mali za Wananchi watakaopisha eneo la
Mradi.

kwenye Mradi huu ni kulipa fidia kwa
Wananchi
Chanzo: REA,watakaopisha
2017 eneo la Mradi na
pia kuanza ujenzi. Fedha za Nje zilizotengwa
45
kwa ajili ya kutekeleza Mradi huu ni Shilingi
bilioni 7 na fedha za Ndani ni Shilingi bilioni
1 kwa ajili ya kulipa fidia.
Mradi wa Njia ya umeme ya Msongo

wa kilovolti 220 kutoka Geita hadi
Nyakanazi

unahusisha ujenzi wa njia ya kusafirisha
umeme wa Msongo wa kV 220 yenye urefu wa
kilomita 133, Kituo cha kupoza umeme cha
Nyakanazi na kusambaza umeme kwenye
vijiji vinavyopitiwa na Mradi. Aidha, Mradi
huu utagharimu takriban Euro milioni 45
sawa na Shilingi bilioni 95.67 kwa ufadhili
wa KfW ya Ujerumani, AFD ya Ufaransa,
Jumuiya ya Ulaya (EU) na Serikali ya Jamhuri
ya Muungano ya Tanzania.

zilizofanyika kwenye Mradi huu kwa Mwaka
wa Fedha wa 2016/17 ni pamoja na: upimaji
wa njia kuu ya usafirishaji umeme kutoka
Geita hadi Nyakanazi;tathmini ya gharama ya
Chanzo: REA, 2017
fidia kwa mali za Wananchi watakaoathirika;
46
tathmini ya athari ya kijamii na mazingira;
pamoja na usanifu wa Mradi.

kwenye Mradi huu ni pamoja na kukamilisha
ulipaji wa fidia kwa Wananchi watakao-
athirika pamoja na kuanza utekelezaji wa
Mradi. Fedha za Nje zilizotengwa kwa ajili ya
kutekeleza Mradi huu ni Jumla ya Shilingi
bilioni 9.1 ambapo Shilingi bilioni 1.6 ni
fedha za Nje na fedha za Ndani ni Shilingi
bilioni 7.5 kwa ajili ya kulipa fidia.
Miradi ya Usambazaji wa Umeme
Mradi wa kuboresha Mfumo wa usamba-

zaji umeme katika Jiji la Dar es Salaam
chini ya Ufadhili wa JICA

ulihusisha kazi zifuatazo: ukarabati wa Kituo
cha Ilala kV 132/33/11; ujenzi wa Jengo
Jipya la Control Center la Ilala; ufungaji
wa njia ya pili ya usafirishaji umeme wa
Msongo wa 2017
Chanzo: REA, kV 132 kutoka Ubungo hadi
Ilala; kupanua Kituo cha kupoza umeme cha
47
Msasani kV 33/11; ujenzi wa Vituo Vipya
vinne (4) vya kupoza umeme wa kV 33/11 vya
Jangwani Beach, Mwananyamala, Msasani
na Muhimbili; ujenzi wa njia mpya za Msongo
wa kV 33 kutoka Vituo vya kupoza umeme vya
Makumbusho, City Centre na Tegeta kwenda
Vituo Vipya vya Mwananyamala, Muhimbili,
Jangwani na Msasani.

wa Mradi huu ulifadhiliwa na Serikali ya
Japan kupitia Shirika lake la Maendeleo la
JICA kwa gharama ya Dola za Marekani
milioni 38, sawa na takriban Shilingi bilioni
87.82 na utekelezaji wake umekamilika kwa
asilimia 100 Mwezi Machi, 2017. Mradi huu
unasubiri kuzinduliwa rasmi na Viongozi wa
Kitaifa.
Mradi wa Kuboresha Mfumo wa

Usambazaji Umeme katika Manispaa ya
Dodoma chini ya Ufadhili wa JICA

kupitia TANESCO ipo katika majadiliano
Chanzo: REA, 2017
na Serikali ya Japan kupitia Shirika lake
48
la Ushirikiano la Kimataifa (JICA) katika
utekelezaji wa Mradi wa kuboresha mfumo
wa Usambazaji Umeme katika Manispaa ya
Dodoma. Mradi huu utahusisha ujenzi wa
njia ya kusafirisha umeme ya msongo wa
kV 132 yenye urefu wa kilometa 135 kutoka
Zuzu kwenda Msalato na Kikombo na ujenzi
wa Vituo viwili (2) vya kupoza umeme vyenye
uwezo wa MVA 90 kila kimoja katika maeneo
ya Msalato na Kikombo. Kazi nyingine itakuwa
ni ujenzi wa njia za kusambaza umeme za
msongo wa kV 33 zenye urefu wa kilometa
71 katika Manispaa ya Dodoma.

wa Mradi huu utaimarisha upatikanaji wa
umeme katika Manispaa ya Dodoma na
vitongoji vyake na pia kukidhi mahitaji ya
umeme yatakayoongezeka kutokanaa na
Dodoma kuwa Makao Makuu ya nchi. Aidha,
Mradi huu unatarajiwa kuanza Mwaka
wa fedha 2018/19 na utagharimu Dola za
Marekani milioni 38 sawa na takriban
Shilingi bilioni 76.
Chanzo: REA, 2017
49
Mradi wa TEDAP wa Kuboresha Njia za
Usambazaji Umeme (Distribution) Mikoa
ya Arusha, Dar es Salaam na Kilimanjaro
chini ya Ufadhili wa Benki ya Dunia

unahusisha upanuzi na ujenzi wa Vituo
Vipya 19 vya kupoza umeme wa Msongo
wa kV 33/11 pamoja na ujenzi wa njia za
usambazaji umeme kwa Msongo wa kV 33
na kV 11 zenye urefu wa kilomita 107 na
kilomita 34.01 sawia katika Mikoa ya Arusha,
Dar es Salaam na Kilimanjaro kwa gharama
ya Dola za Marekani milioni 43, sawa na
takriban Shilingi bilioni 99.37. Fedha hizi
zimetolewa na Benki ya Dunia kupitia Mradi
wake wa TEDAP.

Mradi huu upo katika hatua mbalimbali za
utekelezaji ambapo hadi kufikia Mwezi Aprili,
2017 asilimia 85 ya kazi zote zilizopangwa
zilikamilika na matarajio ni kukamilisha
Mradi huo ifikapo Mwezi Juni, 2017.
Chanzo: REA, 2017
50
Mradi wa uboreshaji wa huduma za
umeme Jijini Dar es Salaam chini ya
Ufadhili wa Finland

ulihusisha uboreshaji wa miundombinu ya
umeme katika Jiji la Dar es Salaam kwa
kufanya yafuatayo: kujenga Kituo kipya cha
kupoza umeme cha Msongo wa kV 132/33;
kufunga Kangavuke mbili (2) zenye uwezo
wa MVA 50 kila moja kwenye Kituo cha City
Centre; kujenga njia ya umeme wa Msongo
wa kV 132 chini ya ardhi kutoka Kituo
cha Ilala hadi Kituo kipya cha City Centre;
kujenga njia ya mzunguko wa umeme (ring
circuit) chini ya ardhi wa Msongo wa kV 33
kutoka Kituo cha kupoza umeme cha City
Centre kwenda Sokoine Railway Kariakoo
na kurudi tena City Centre; pamoja na
kuanzisha Kituo cha kuongozea Mifumo ya
Usambazaji umeme katika Msongo wa kV 33
na kV 11 (Distribution SCADA) katika eneo la
Mikocheni.

ulifadhiliwa na Serikali ya Finland kwa
Chanzo: REA, 2017
gharama ya Euro milioni 21.8 na Dola za
51
Shilingi bilioni 3.47. Kituo cha kuongozea
Mifumo ya Usambazaji umeme katika Msongo
wa kV 33 na kV 11 (Distribution SCADA)
kilichopo Mikocheni kilizinduliwa na Waziri
Mkuu wa Jamhuri wa Muungano wa
Tanzania Mhe. Kassim Majaliwa Majaliwa
(Mb.) tarehe 16 Novemba, 2016. Mradi huo
ulikamilika Mwezi Februari, 2017.
Mradi wa ORIO kwa Miji ya Ngara,

Biharamulo na Mpanda

unahusisha ufungaji wa Mitambo ya kufua
umeme yenye uwezo MW 2.5 kwa kila
Wilaya za Biharamulo, Mpanda na Ngara
na kupanua njia za usambazaji umeme kwa
lengo la kuyapatia maeneo husika umeme
wa uhakika. Gharama ya Mradi ni Euro
milioni 33.5 sawa na Shilingi bilioni 71.22
kupitia ufadhili wa Serikali ya Uholanzi
iliyotoa asilimia 50 na Serikali ya Jamhuri
ya Muungano wa Tanzania iliyotoa asilimia 50.
Chanzo: REA, 2017
52
umekamilika kwa Wilaya ya Biharamulo
Mwezi Septemba, 2016 na Wilaya ya
Ngara Mwezi Desemba, 2016. Mafunzo ya
Wajasiriamali katika maeneo ya Mradi na
mafunzo ya afya na usalama kazini kwa
Wafanyakazi wa TANESCO katika Vituo
hivi vya umeme vya Biharamulo, Mpanda
na Ngara yamefanyika Mwezi Machi, 2017.
Kazi inayoendelea kwa sasa ni ufungaji
wa Mitambo ya kufua umeme na ujenzi
wa miundombinu ya kusambaza umeme
katika Wilaya ya Mpanda ambapo unatarajia
kukamilika Mwezi Juni, 2017.
Mradi wa TANESCO wa Urban

Electrification

unahusu usambazaji umeme kwa Wateja
ambao hawajaunganishwana umeme maeneo
ya mijini (urban electrification programme).
Aidha, Mradi wa njia ya kusafirisha umeme
ya Msongo wa kilovolti 132 kutoka Morogoro
hadi Mtibwa umeingizwa kama sehemu
ya utekelezaji
Chanzo: REA, 2017wa Mradi huu. Benki ya
Maendeleo ya Afrika (AfDB) imeonesha nia ya
53
kufadhili Mradi huu kwa gharama ya Dola za

zitakazofanyika kwenye Mradi huu kwa
Mwaka wa Fedha wa 2017/18 ni pamoja na:
TANESCO kuboresha Upembuzi Yakinifu
(feasibility study) ikihusisha Mradi wa
Morogoro Mtibwa wa kV 132; Serikali
kusaini Mkataba wa Ufadhili na AfDB; na
baadae kuanza utekelezaji wa Mradi.
Miradi ya Kusambaza Umeme Vijijini

kupitia Wakala wa Nishati Vijijini (REA)
(i) Mradi Kabambe wa Kusambaza

Umeme Vijijini Awamu ya Pili
(REA Turnkey Phase II)

kufanikisha azma ya Serikali ya kuhakikisha
kuwa Wananchi wengi zaidi wanapata
huduma za umeme, Serikali ilitekeleza Mradi
Kabambe wa Awamu ya Pili (REA Turnkey
Phase II) wa
Chanzo: REA, 2017Kusambaza Umeme Vijijini
katika Mikoa yote ya Tanzania Bara. Katika
54
Wakala ulikamilisha kazi zifuatazo: ujenzi wa
Vituo sita (6) vya kuongeza nguvu ya umeme
kutoka Msongo wa kV 11 hadi 33 katika Miji
ya Kasulu, Kibondo, Kigoma, Mbinga, Ngara
na Tunduru; ujenzi wa njia za kusambaza
umeme za Msongo wa kV 33 zenye urefu
wa kilomita 17,740; ujenzi wa Vituo Vidogo
vya kupoza na kusambaza umeme 4,100;
na ujenzi wa njia ndogo ya usambazaji
umeme zenye urefu wa kilomita 10,970.
Hadi kufikia Mwezi Machi, 2017, Wateja wa
awali 153,821 sawa na asilimia 62 walikuwa
wameunganishiwa umeme kati ya Wateja
250,000 waliopangwa kuunganishwa. Aidha,
kazi za kuunganisha umeme kwenye Makao
Makuu ya Wilaya 13 za Busega, Buhigwe,
Chemba, Itilima, Kakonko, Kalambo, Kyerwa,
Mkalama, Mlele, Momba, Nanyumbu, Nyasa,
na Uvinza zimekamilika na kufanya Jumla
ya Makao Makuu ya Wilaya zilizopelekewa
umeme kupitia Miradi ya REA kufikia 25.
Gharama za Mradi wa huu ni Shilingi bilioni
900.15 zote zikiwa ni fedha za Ndani.
Chanzo: REA, 2017
55
(ii) Mradi Kabambe wa Kusambaza
Umeme Vijijini Awamu ya Tatu
(REA Turnkey Phase III)
82. Mheshimiwa Spika, hadi Mwezi

Agosti, 2016 Vijiji 4,395 vilikuwa vimefikiwa
na umeme sawa na asilimia 36 ya vijiji 12,268
vilivyopo Tanzania Bara. Lengo la Serikali ni
kufikia Vijiji 7,873 vilivyosalia ifikapo Mwaka
2020/21. Kwa Mwaka wa Fedha wa 2016/17
maandalizi ya Mradi wa Kusambaza Umeme
Vijijini Awamu ya Tatu yamekamilika na
utekelezaji umeanza. Mradi huu ni wa miaka
mitano (5) kuanzia 2016/17 hadi 2020/21
na unalenga kufikisha huduma ya umeme
kwenye vijiji vyote nchini ambavyo bado
havijafikiwa na umeme. Mradi unahusisha:
kuongeza wigo wa usambazaji umeme kwenye
maeneo yaliyofikiwa na miundombinu ya
umeme (Densification); kufikisha umeme wa
Gridi kwenye vijiji ambavyo havijafikiwa na
umeme (Grid extension); na Miradi ya umeme
ya nje ya Gridi (off-grid) utokanao na Nishati
Jadidifu, hasa Umeme Jua (Solar power).
83. Mheshimiwa Spika, hatua

Chanzo: REA,katika
zilizofikiwa 2017 maandalizi na utekelezaji
ni pamoja na kukamilika kwa uandaaji
56
wa orodha ya vijiji ambavyo havijapatiwa
umeme; kusainiwa Mikataba na kuanza
utekekelezaji wa Awamu ya Kwanza ya
Mradi wa Densification Mwezi Desemba,
2016 unaohusisha Mikoa ya Arusha,
Iringa, Mara, Mbeya, Pwani na Tanga kwa
ufadhili wa Serikali ya Norway kwa kiasi cha
Shilingi bilioni 28.62. Aidha, taratibu za
upatikanaji wa Wakandarasi wa kusambaza
umeme kwenye vijiji vilivyo kwenye Mkuza
wa njia ya kusafirisha umeme wa Backborne
Transmission Investment Project (BTIP) kutoka
Iringa hadi Shinyanga umekamilika na
Mradi umeanza kutekelezwa Mwezi Januari,
2017. Vilevile, uchambuzi wa maombi 300 ya
kusambaza umeme wa Nishati Jadidifu kwa
vijiji vilivyo nje ya Gridi ya Taifa umekamilika
na utekelezaji wake utaanza Mwezi Julai,
2017.

wa Fedha wa 2017/18 Serikali itaendelea
na utekelezaji kwa kufikisha umeme katika
vijiji 3,559 ambavyo tayari Wakandarasi
walishaanza kazi. Aidha, Serikali kupitia
REA itakamilisha taratibu za ununuzi wa
Wakandarasi kwa ajili ya kufikisha umeme
Chanzo: REA, 2017
kwenye vijiji 4,314 vilivyosalia ambavyo
57
vinajumuisha vijiji ambavyo vitapatiwa
umeme wa nje ya Gridi (off-grid). Aidha,
Serikali itaendelea na kusambaza umeme
kwenye vijiji vilivyo pembezoni mwa Mkuza
wa njia ya kusafirisha umeme wa Backborne
Transmission Investment Project (BTIP) kutoka
Iringa hadi Shinyanga.
85. Mheshimiwa Spika, Fedha

zinazohitajika kutekeleza Mradi huu kwa
Miaka Mitano ni takriban Shilingi trilioni 7.
Katika Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Serikali
imetenga kiasi cha Shilingi bilioni 469.09
fedha za Ndani na Shilingi bilioni 30 fedha
za Nje.
(iii) Mradi wa Mfano wa Kupunguza

Gharama za Miundombinu ya
Usambazaji Umeme Vijijini (Low
Cost Design Standards for Rural
Electrification)

kupunguza gharama za ujenzi wa
miundombinu ya usambazaji umeme vijijini,
Serikali ilipata ruzuku kutoka Benki ya
Chanzo: REA, 2017
Dunia ya kufanya utafiti kuhusu gharama
58
hizi na kutekeleza Mradi wa Mfano. Utafiti
huo ulifanyika katika Wilaya za Kilombero
na Mbozi ambapo ulibaini kuwa gharama
zinaweza kupungua kwa kati ya asilimia
30 hadi 40 iwapo Miradi itatekelezwa kwa
kutumia teknolojia ya gharama nafuu.
Katika Mwaka wa Fedha wa 2016/17 kwenye
Mradi huu kazi ya ujenzi wa miundombinu
iliendelea na hadi kufikia Mwezi Desemba,
2016 kazi zilikuwa zimekamilika kwa asilimia
96 (Mbozi) na asilimia 94 (Kilombero). Mradi
huu unatarajiwa kukamilika Mwezi Juni,
2017.
(iv) Utekelezaji wa Programu ya

Awamu ya Pili ya Mradi wa
Sustainable Solar Market
Package (SSMP II)

wa Programu ya Awamu ya Pili ya Mradi
wa Sustainable Solar Market Package
(SSMP II) unahusu ujenzi wa Mifumo
ya Umeme Jua katika Wilaya nane (8) za
Biharamulo, Bukombe, Chato, Kasulu,
Kibondo, Namtumbo, Sikonge na Tunduru.
Hadi kufikia
Chanzo: Mwezi Desemba, 2016, Jumla
REA, 2017
ya Mifumo Midogo ya Umeme 4,620 yenye
59
uwezo wa kWp 115 ilifungwa. Gharama za
Mradi ni Dola za Marekani milioni 18 sawa
na Shilingi bilioni 41.60 ambazo ni Mkopo
kutoka Benki ya Dunia.
(v) Mradi wa Kuhamasisha Upelekaji

na Matumizi ya Umeme Vijijini
(Lighting Rural Tanzania) 2014

ulihusisha kusambaza umeme unaotokana
na Mifumo ya Nishati Jadidifu (renewable
energies) kwa kujenga Gridi Ndogo Ndogo
zinazojitegemea kwenye maeneo yaliyo mbali
na Gridi ya Taifa na maeneo ya Visiwani.
Mradi huu ulitekelezwa na Waendelezaji
18 kwa ujumla katika maeneo mbalimbali
nchini. Mradi huu unatekelezwa katika
maeneo ya vijijini katika Mikoa ya Arusha,
Iringa, Kigoma, Lindi, Manyara, Mara, Mbeya,
Morogoro, Mwanza, Njombe, Pwani, Ruvuma
na Singida. Hadi kufikia Mwezi Desemba,
2016 Mradi ulikuwa umefikia asilimia
72 na gharama za Mradi ni Shilingi bilioni
4. Mradi huu unagharamiwa na Serikali ya
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.
Chanzo: REA, 2017
60
SEKTA NDOGO YA MAFUTA NA GESI ASILIA
Utafutaji wa Mafuta na Gesi Asilia
89. Mheshimiwa Spika, kwa kipindi

cha Mwaka wa Fedha wa 2016/17 utafiti wa
Mafuta na Gesi Asilia umeendelea kufanyika
katika maeneo ya baharini na nchi kavu.
Aidha, kushuka kwa bei za Mafuta na Gesi
Asilia katika Soko la Dunia, kumeathiri kasi
ya shughuli za utafutaji Mafuta na Gesi
Asilia nchini. Pamoja na changamoto hizo,
Jumla ya visima vitatu (3) vilichorongwa.
Visima viwili (Kitatange-1 na Bunju-1)
vilichorongwa na Kampuni ya Shell/BG
katika Vitalu namba 1 na 4 vilivyopo kwenye
kina kirefu cha maji ya Bahari ya Hindi
ambapo vyote havikuwa na mashapo ya
Gesi Asilia kama ilivyotarajiwa. Kisima cha
tatu (Ntorya -2) kilichorogwa na Kampuni ya
Ndovu Resources katika Kitalu cha Mtwara
kuhakiki Gesi Asilia iliyogunduliwa katika
Kisima cha Ntorya 1 na kazi ya kutathmini
kiasi kilichopo inaendelea. Kwa sasa kiasi
cha Gesi Asilia kilichogunduliwa nchini ni
Jumla
Chanzo: ya Futi
REA, za Ujazo (TCF) Trilioni 57.25
2017
ambapo Gesi Asilia iliyogunduliwa Nchi
61
Kavu ni TCF Trilioni 10.12 na kina kirefu
cha Bahari ya Hindi TCF Trilioni 47.13. Hata
hivyo, ugunduzi huu mpya uliofanywa katika
Kisima cha Ntorya - 2 utaongeza kiasi cha
Gesi Asilia iliyogunduliwa nchini baada ya
tathmini kukamilika.
Matumizi ya Gesi Asilia Viwandani
90. Mheshimiwa Spika, Jumla

ya Viwanda 42 tayari vimeunganishwa na
miundombinu ya Gesi Asilia. Katika Mwaka
wa Fedha wa 2016/17, Serikali kupitia
TPDC imeendelea kutafuta Wateja wapya
na kuendeleza ujenzi wa miundombinu ya
kusambaza Gesi Asilia. Majadiliano kati ya
TPDC na Dangote Cement Tanzania Limited
Mtwara yamekamilika na majadiliano
yanaendelea kati yake na Bakhressa Food
Factory, Knauf Gypsum na Lodhia Steel
vilivyopo Mkuranga Mkoani Pwani. Aidha,
Kiwanda cha Goodwill Ceramic Tanzania
Limited tayari kimeunganishwa na kuanza
kutumia Gesi Asilia ambapo kitatumia Jumla
ya Futi za Ujazo milioni saba kwa siku (7
mmscfd).
Chanzo: REA, 2017
62
kupitia TPDC itakamilisha mazungumzo
na Kiwanda cha kuzalisha Mbolea cha Kilwa
Masoko ambacho TPDC ni Mbia pamoja na
Kampuni ya Ferrostaal Industry Project GmbH
ya Ujerumani na Wabia wake Holdor Topsoe
A/S na Fauji Fertiliser Company Limited.
Kiwanda hiki hadi kukamilika kitagharimu
kiasi cha Dola za Marekani bilioni 1.92 sawa
na takriban Shilingi trilioni 4.44. Mahitaji
ya Gesi Asilia yanatarajiwa kuwa Futi za
Ujazo milioni 104 kwa siku (104 mmscfd) na
kitazalisha mbolea aina ya amonia tani 2,200
kwa siku pamoja na aina ya urea tani 3,850
kwa siku.
92. Mheshimiwa Spika, vilevile,

mawasiliano na Majadiliano kuhusu
upatikanaji wa Gesi Asilia kwa Kiwanda
cha kuzalisha Mbolea cha Mtwara chini ya
Kampuni ya Helm ya Ujerumani na Wabia
wake ambao ni Halmashauri za Mkoa wa
Mtwara yanaendelea. Kiwanda hiki hadi
kukamilika kitagharimu kiasi cha Dola
za Marekani bilioni 1.2 sawa na takriban
Shilingi trilioni 2.77. Mahitaji ya Gesi Asilia
yanatarajiwa kuwa Futi za Ujazo milioni 80
kwa siku
Chanzo: (802017
REA, mmscfd) na kitazalisha mbolea
tani 3,700 kwa siku.
63
Mfumo wa Uagizaji Mafuta kwa Pamoja
(Bulk Procurement System)

imeendelea na usimamizi wa Uagizaji Mafuta
kwa Pamoja kupitia Wakala wake (Petroleum
Bulk Procurement Agency PBPA). Taratibu za
uagizaji wa Mafuta kwa Pamoja zimeainishwa
katika Sheria ya Petroli (The Petroleum Act,
No. 21) ya Mwaka 2015 pamoja na Kanuni
za Uagizaji wa Bidhaa za Petroli kwa
Pamoja - (The Petroleum (Bulk Procurement)
Regulations, 2017, GN No. 198 of 2017).
Mfumo huu unaweka utaratibu wa mafuta
yote kuagizwa kwa pamoja kwa kutumia
utaratibu maalum unaowekwa ili pia kupata
manufaa ya kiuchumi (economies of scale)
na mafuta yanayokidhi ubora. Aidha, Mfumo
huu umelenga kuhakikisha usalama wa
upatikanaji wa mafuta (security of supply of
petroleum products) nchini kwa wakati wote.
94. Mheshimiwa Spika, Mfumo

wa zabuni ndio umekuwa unatumika
katika kupata Kampuni zitakazoagiza na
kuleta
Chanzo: mafuta nchini. Kampuni za mafuta
REA, 2017
huwasilisha kwa Wakala kiasi cha mafuta ya
64
petroli, dizeli, mafuta ya ndege na mafuta ya
taa wanachohitaji kuuza kwa Mwezi mzima.
Baada ya kupata kiasi cha mafuta kutoka
kwa Kampuni hizo, Wakala huandaa nyaraka
za zabuni na baadaye kutoa taarifa ya zabuni
hiyo kwa Kampuni zote zilizoidhinishwa (pre-
qualified) kushiriki katika zabuni za kuleta
mafuta. Mafuta yanayotakiwa kutumika
hapa nchini ni lazima yaagizwe kwa kutumia
Mfumo huu (mandatory for locally used
fuel), lakini mafuta yanayopitia hapa nchini
(transit) si lazima kuagizwa kwa kupitia
Mfumo huu (it is optional).
95. Mheshimiwa Spika, Mfumo huu

umeleta mafanikio makubwa katika Sekta
Ndogo ya Mafuta na Taifa kwa ujumla. Baadhi
ya mafanikio hayo ni kushuka kwa gharama
ya manunuzi (Premium) kutoka wastani
wa Dola za Marekani 50 kwa tani kabla ya
utaratibu huu mpaka wastani wa takriban
Dola za Marekani 20 kwa tani na uhakika
wa usalama wa upatikanaji wa mafuta
nchini. Hii ni kutokana na ukweli kwamba
zabuni za mafuta ya Mwezi hutolewa zaidi
ya Mwezi
Chanzo: REA,mmoja
2017 kabla ya muda husika,
pamoja na uhakika wa usahihi wa takwimu
65
za mafuta yaliyoagizwa na kuingia hapa
nchini. Kutokana na takwimu hizi vyombo
mbalimbali vinaweza kupanga mipango yake
kwa ufanisi zaidi ikiwemo Mapato ya Serikali
yatokanayo na Kodi za mafuta na kiasi cha
fedha zinazoweza kupatikana kwa Mwezi
kutokana na mafuta kwa ajili ya Mfuko wa
Nishati Vijijini, Mfuko wa Barabara, n.k.
96. Mheshimiwa Spika, Mfumo huu

pia umesaidia kupunguza gharama za meli
kusubiri kupakua mafuta (Demurrage costs).
Hivi sasa gharama hizo ni kati ya Dola za
Marekani 1.6 na 3.5 kwa tani moja ya uzito
tofauti na Dola za Marekani 45 hadi 50 kwa
tani moja ya uzito iliyokuwa kabla ya Mfumo
huu kuanza kutumiwa. Kupungua kwa
gharama hizi kunatokana na upangaji mzuri
wa meli unaofanywa na PBPA na kuongezeka
kwa sehemu za kupakulia mafuta. Jitihada
za TPA kujenga sehemu ya SPM ambapo meli
kubwa za dizeli zinaweza kupakua mafuta
na vilevile kuanza kutumika kwa Bandari ya
Tanga kumepunguza sana msongamano wa
meli katika sehemu ya Kurasini Oil Jet One
(KOJ 1).REA, 2017
Chanzo:
66
97. Mheshimiwa Spika, vilevile,
Mfumo huu umewezesha EWURA kupanga
bei elekezi kwa kutumia takwimu sahihi za bei
ya Mafuta katika Soko la Dunia na gharama
za kusafirisha mafuta hadi hapa nchini.
Aidha, Mfumo huu umepunguza gharama
za meli kusubiri kabla ya kupakua mafuta
(demurrage) na umewezesha kudhibiti ubora
wa mafuta yanayoagizwa nchini.

kipindi cha Mwezi Januari hadi Desemba,
2016 Jumla ya lita bilioni 4.97 za mafuta
ziliingizwa nchini ambapo lita bilioni 4.73
ziliingizwa kupitia Bandari ya Dar es Salaam
na lita milioni 237.85 ziliingizwa kupitia
Bandari ya Tanga. Kati ya mafuta hayo, lita
bilioni 2.34 sawa na asilimia 47.11 yalikuwa
kwa ajili ya matumizi ya ndani na lita bilioni
2.65 sawa na asilimia 52.89 yalikuwa kwa
ajili ya Nchi Jirani.
99. Mheshimiwa Spika, mafuta kwa

ajili ya matumizi ya ndani yameongezeka
kwa asilimia 2.23 kutoka lita bilioni 2.29
Mwaka 20152017
Chanzo: REA, hadi lita bilioni 2.34 Mwaka
2016. Aidha, mafuta yaliyoagizwa kwa ajili ya
67
Nchi Jirani (Burundi, DRC, Rwanda, Uganda
na Zambia) yameongezeka kwa asilimia 3.02
kutoka lita bilioni 2.57 Mwaka 2015 hadi
lita bilioni 2.65 Mwaka 2016. Ongezeko
hilo linatokana na kukua kwa mahitaji ya
mafuta ndani ya nchi hizo pamoja na nchi
jirani kuongeza uagizaji wa mafuta kupitia
Bandari ya Dar es Salaam.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Serikali
itaanzisha Mpango wa kuongeza upakuaji
wa mafuta kwa kutumia Bandari ya Tanga
yatakayokuwa yanasambazwa Mikoa ya
Kaskazini mwa nchi na pia kuanzisha Mfumo
huu kwa Bandari ya Mtwara kwa kusambaza
katika Mikoa ya Kusini mwa nchi na Nchi
Jirani. Vilevile, kuanzisha uingizaji wa
bidhaa za Liquified Petroleum Gas (LPG) kwa
kutumia Mfumo kama huu ili kuweza kupata
faida zinazopatikana kwa Mfumo wa uagizaji
kwa pamoja.
101. Mheshimiwa Spika, uagizaji

wa mafuta kwa pamoja umeendana
na uboreshaji
Chanzo: REA, 2017 wa viwango vya mafuta
anayonunua mlaji wa mwisho katika kituo. Ili
68
kudhibiti ubora wa mafuta, Serikali ilifanya
uamuzi wa kupunguza tofauti kati ya bei ya
Mafuta ya Taa na bei ya mafuta ya Petroli
na Dizeli. Kuimarisha udhibiti wa ubora
wa mafuta, vinasaba vimekuwa vikitumika
kubaini uchanganyaji wa mafuta unaoathiri
ubora. Hata hivyo, utaratibu wa matumizi
ya vinasaba umekuwa ukilalamikiwa na
baadhi ya wadau hali iliyosukuma Wizara
yetu kuangalia kwa makini mfumo huu
mwaka wa fedha ujao.
Mradi wa Kuchakata na Kusindika Gesi

Asilia (LNG Project)

Mwaka wa Fedha wa 2016/17 taarifa ya
tathmini ya athari za mazingira na kijamii
imekamilika. Pamoja na taarifa hiyo,
Mpango wa kuwapatia maeneo mbadala
Wananchi waishio katika eneo litakalojengwa
Mitambo ya LNG la Likongo Mkoani Lindi
(Ressettlement Action Plan) umekamilika.
Vilevile, kazi za kuingiza Michoro ya eneo la
Mradi wa LNG kwenye Ramani ya Mipango
Chanzo: REA, 2017
Miji imekamilika. Aidha, utaratibu wa
69
uvunaji Gesi Asilia kutoka kina kirefu cha
maji ya Bahari ya Hindi hadi eneo la nchi
kavu (Concept selection) kwa Kitalu Na.1
na Kitalu Na.2 umekamilika na kwa Kitalu
Na.4 unatarajiwa kukamilika katika Mwaka
wa Fedha wa 2017/18.
103. Mheshimiwa Spika, Majadiliano

ya kufikia Makubaliano ya utekelezaji wa
Mradi (Host Government Agreement - HGA)
kati ya Kikosi Kazi cha Wataalam wa Serikali
(Government Negotiation Team) na Kampuni
za Utafutaji Mafuta na Gesi Asilia (IOCs)
yalianza rasmi Mwezi Septemba, 2016. Mradi
huu utachukua muda wa takribani Miaka
nane (8) hadi kumi (10) kufikia uzalishaji
na utagharimu takriban Dola za Marekani
bilioni 30, sawa na takriban Shilingi trilioni
69.33. Kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18
Shilingi bilioni 13 zimetengwa kwa ajili ya
malipo ya fidia, upatikanaji wa ardhi pamoja
na shughuli nyingine za Mradi huu.
Chanzo: REA, 2017
70
Miradi ya Usafirishaji wa Mafuta na Gesi
Asilia
Mradi wa Bomba la Kusafirisha Mafuta

Ghafi la Afrika Mashariki (EACOP) kutoka
Kabaale (Uganda) hadi Bandari ya Tanga
(Tanzania)

imeendelea kushiriki kwa karibu katika
matayarisho ya ujenzi wa Bomba la
kusafirisha Mafuta Ghafi kutoka Kabaale
(Uganda) hadi Tanga (Tanzania), kilomita
1,445. Kazi zilizofanyika hadi Mwezi Machi,
2017 ni pamoja na: kusainiwa kwa Mkataba
wa Makubaliano ya Awali (MoU); kutolewa
kwa Vivutio vya Kodi; kufanya tathmini ya njia
ya Bomba (survey); tathmini ya mahitaji ya
njia ya Bomba (infrastructure requirements);
na Tathmini ya Athari ya Mazingira
Kijamii (Environmental and Social Impact
Assesment) na kusainiwa kwa Inter-
Governmental Agreement (IGA) tarehe 26
Mei, 2017. Gharama za Mradi huu ni Dola
za Marekani bilioni 3.5 sawa na takriban
Shilingi trilioni
Chanzo: REA, 2017 8.09. Wadau Wakuu katika
Mradi huu ni Kampuni ya TOTAL (Ufaransa),
71
CNOOC (China) na TULLOW (Uingereza)
pamoja na Serikali za Tanzania na Uganda.

zitakazotekelezwa katika Mwaka wa Fedha
wa 2017/18 ni pamoja na Mabunge ya nchi
husika (Tanzania na Uganda) kuridhia
Mkataba huo; kuanza Mazungumzo ya
Mkataba baina ya Serikali husika na Kampuni
ya Bomba (Host Government Agreement -
HGA); kuanza Mazungumzo ya Mkataba
wa Wanahisa (Shareholders Agreement);
kuanza Mazungumzo ya Mkataba baina ya
Mamlaka ya Bandari (TPA) na Kampuni ya
Bomba; Mwekezaji kukamilisha usanifu
wa Mradi (Front End Engineering Design -
FEED), upimaji (survey) wa eneo la kujenga
ghala katika Bandari ya Tanga; utafiti katika
Mkuza wa Bomba na katika eneo la Bahari
karibu na Bandari ya Tanga (mateocean and
geophysical technical studies).
Chanzo: REA, 2017
72
Mradi wa Ujenzi wa Bomba la Kusafirisha
Mafuta Safi (White Petroleum Products)
kutoka Dar es Salaam (Tanzania) hadi
Ndola (Zambia)

Ujenzi wa Bomba la Kusafirisha Mafuta
Safi (White Petroleum Products) kutoka
Dar es Salaam (Tanzania) hadi Ndola
(Zambia) unahusisha ujenzi wa Bomba
lenye urefu wa takriban kilomita 1,710
litakalojengwa sambamba na Bomba la
TAZAMA linalosafirisha Mafuta Ghafi (Crude
Oil) kutoka Dar es Salaam hadi Ndola. Bomba
Jipya litakuwa na uwezo wa kusafirisha tani
milioni nne (4) za mafuta kwa Mwaka. Mradi
huu pia utahusisha ujenzi wa Mabomba ya
Matoleo ya mafuta (take-off points) katika
maeneo ya Morogoro, Iringa, Njombe,
Mbeya na Songwe. Gharama za Mradi huu
zinakadiriwa kuwa Dola za Marekani bilioni
1.5 sawa na Shilingi trilioni 3.47.
107. Mheshimiwa Spika, Makubaliano

ya kuanza ujenzi wa Bomba la Kusafirisha
Mafuta Safi 2017
Chanzo: REA, yalitokana na ziara ya Rais
wa Jamhuri ya Zambia Mhe. Edgar Chagwa
73
Lungu, aliyoifanya nchini Tanzania tarehe 29
Novemba, 2016 na kukutana na Mwenyeji
wake Rais wa Jamhuri ya Muungano wa
Tanzania Mhe. Dkt. John Pombe Joseph
Magufuli. Hatua iliyofikiwa katika utekelezaji
wa Mradi huu ni kuunda Kamati Ndogo
(sub - committees) chini ya Makatibu Wakuu
wanaoshughulikia masuala ya Nishati
zitakazojadili masuala ya Sheria (Legal and
Institutional framework), Fedha (Fiscal and
Financing Options) na Utaalam (Technical
Issues); kuandaa Andiko la Mradi (Project
Concept Paper); kutengeneza Hadidu za Rejea
(Terms of Reference) kwa ajili ya kufanya
Upembuzi Yakinifu (Feasibility Study)
utakaoonesha gharama za Mradi na namna
bora ya kutekeleza Mradi. Kazi nyingine
inayoendelea ni kupitia Mikataba iliyopo ya
Kisheria na ya Kifedha ya TAZAMA (TAZAMA
Convention, 1968, Article of Association of
TAZAMA).

Bomba hili utafanywa kwa ushirikiano
wa nchi mbili za Tanzania na Zambia
na utaleta
Chanzo: manufaa makubwa kwa nchi
REA, 2017
zote. Kwa upande wa Tanzania manufaa
74
yatakayopatikana ni pamoja na uhakika wa
upatikanaji wa mafuta nchini hususan Mikoa
ya Dodoma, Iringa, Katavi, Mbeya, Morogoro,
Njombe, Ruvuma, Shinyanga, Singida,
Songwe, Rukwa na Tabora; ufanisi, usalama
na bei nafuu katika kusafirisha mafuta ikiwa
ni pamoja na kupunguza matumizi ya malori
ya mafuta ambayo yamekuwa yakiharibu
miundombinu ya barabara. Utekelezaji wa
Mradi huu unatarajiwa kuanza Mwaka 2018
na kukamilika Mwaka 2021.
Miradi ya Usambazaji Gesi Asilia Mikoa

ya Dar es Salaam, Lindi, Mtwara na Pwani
109. Mheshimiwa Spika, Mwezi

Desemba, 2016 Shirika la Maendeleo ya
Petroli (TPDC) lilitangaza zabuni ya kumpata
Mshauri Mwelekezi ili kuhuisha taarifa
ya Upembuzi Yakinifu na usanifu wa kina
wa michoro ya Mradi wa Kusambaza Gesi
Asilia Mkoani Dar es Salaam. Utaratibu
wa kukamilisha zoezi la kumpata Mshauri
linatarajiwa kukamilika mwishoni mwa
Mwezi Juni, 2017. Taarifa ya Mshauri
itakayopatikana
Chanzo: REA, 2017 itatumika kushawishi
Taasisi za Fedha zilizoonesha nia ya kufadhili
75
Mradi huu zikiwemo, Benki ya Maendeleo ya
Afrika (AfDB) na Benki ya Exim ya China.
Katika Mwaka wa Fedha 2017/18 Serikali
imetenga Shilingi bilioni 1 kwa ajili ya
uhuishaji wa taarifa ya Upembuzi Yakinifu.
Aidha, kwa upande wa Mikoa ya Pwani, Lindi
na Mtwara, Serikali kupitia TPDC imeendelea
na juhudi za kutafuta fedha za Mikopo ya riba
nafuu kwa ajili ya utekelezaji wa usambazaji
Gesi Asilia kwa ajili ya matumizi ya viwandani,
majumbani na Taasisi mbalimbali kwenye
Mikoa hiyo.
SEKTA NDOGO YA NISHATI JADIDIFU
(i) Nishati ya Jua (Solar Energy)

Mwaka wa Fedha wa 2016/17, Serikali kwa
kushirikiana na Sekta Binafsi ilifanikisha
kupatikana kwa MW 1 katika maeneo
ambayo yako nje ya Gridi ya Taifa kwenye
Kisiwa Cha Bwisya kilichopo Ziwa Viktoria na
maeneo mengine katika Wilaya za Simanjiro
Mkoani Manyara na Lumuli Mkoani Iringa.
Aidha, kupitia
Chanzo: REA, 2017Mfumo wa Usambazaji wa
Umeme wa Jua Majumbani na kwenye Taasisi
76
za Afya na Elimu (Solar Home Systems),
kiasi cha MW 2 kilipatikana katika maeneo
mbalimbali nchini na kufanya upatikanaji
wa umeme kwa kupitia Mfumo huu kufikia
takriban MW 9.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18
Serikali itakamilisha uandaaji wa Ramani
ya maeneo yenye fursa za uwekezaji wa
uzalishaji wa umeme wa Jua ikijumuisha
uainishaji wa miundombinu husika kwa
lengo la kuvutia uwekezaji katika Sekta Ndogo
hii. Aidha, Serikali kupitia TANESCO itaanza
kufanya Upembuzi Yakinifu katika Maeneo
ya Kishapu na Visiwa vya Mafia kwa ajili ya
uzalishaji umeme wa Jua kwa kati ya MW 50
hadi 300. Serikali pia kwa kushirikiana na
Sekta Binafsi itahakikisha kuwa Visiwa zaidi
vya Ziwa Victoria vikiwemo vya Bukerebe,
Bulubi, Bushengele, Bwiro, Izinga, Kamasi,
Kweru Kuu, Kweru Mto, Sizu na Zeru
vinapatiwa umeme kupitia Gridi Ndogo za
Umeme wa Jua. Aidha, Serikali itaendelea
kuweka mazingira wezeshi kwa Wasambazaji
wa vifaa na Mifumo ya Umeme Jua ili maeneo
mengine yaliyo
Chanzo: REA, 2017 pembezoni yapate umeme
kwa njia hii.
77
(ii) Nishati ya Upepo (Wind Energy)
112. Mheshimiwa Spika, uwekezaji

katika Nishati ya Upepo kwa kiasi kikubwa
unaathiriwa na upatikanaji wa ardhi. Katika
kushirikana na Halmashauri ya Wilaya ya
Wangingombe na Halmashauri ya Mji wa
Makambako ilifanya utatuzi wa mgogoro
wa ardhi kati ya Mwekezaji (Kampuni ya
Sino-Tan) na Halmashauri husika. Kazi
inayoendelea ni kupitia upya tathmini ya fidia
kwa wananchi watakaopisha utekelezaji wa
Mradi. Aidha, Kampuni ya Windlab ya Afrika
Kusini ilianza utafiti wa takwimu za Upepo
ili kuwekeza katika eneo la Makambako.
Katika Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Serikali
itafanya tathmini ya kina na ufuatiliaji wa
Miradi ya Umeme wa Upepo na kuwabaini
Waendelezaji wanaohodhi maeneo kwa
muda mrefu bila kuyaendeleza ili maeneo
hayo yaweze kushindanishwa na kupewa
Waendelezaji wenye uwezo wa kuyaendeleza.
Kiasi cha Shilingi bilioni 1.3 ambazo ni fedha
za Nje kimetengwa kwa ajili ya uendelezaji
wa Miradi
Chanzo: ya2017
REA, Nishati ya Jua na Upepo.
78
(iii) Miradi ya Tungamotaka
(Bio- Energies)

Mwaka wa Fedha wa 2016/17 uzalishaji
wa umeme kwa kutumia Tungamotaka
(Biomass) zitokanazo na mabaki ya miwa
katika Viwanda vya Sukari, mazao ya misitu
na mkonge umefikia MW 38 ambapo MW
10.5 zimeunganishwa kwenye Gridi ya
Taifa na MW 27.5 zinatumika kwa ajili ya
shughuli za Viwanda husika. Viwanda hivyo
ni Tanganyika Planting Company (TPC) cha
Mkoani Kilimanjaro MW 10; Kilombero Sugar
Company Limited cha Mkoani Morogoro MW
9; Mtibwa Sugar cha Mkoani Morogoro MW
5; Kagera Sugar cha Mkoani Kagera MW 5;
Tanzania Wattle Company (TANWAT) cha
Mkoani Iringa MW 2.5; Ngombeni Biomass
Project cha Mafia MW 1 na Mkonge Energy
cha Mkoani Tanga MW 1. Katika Mwaka
wa Fedha wa 2017/18 Wizara itaendelea
na uhamasishaji wa Sekta Binafsi ili
kuongeza uzalishaji wa umeme utokanao na
Tungamotaka. Hatua hii itaongeza mchango
wa Tungamotaka
Chanzo: REA, 2017 katika upatikanaji wa
umeme nchini kwa takriban MW 2 ambazo
79
zitaongezwa kwenye Gridi ya Taifa na kiasi
kingine zaidi kutumika kwa ajili ya Viwanda
husika.
(iv) Miradi ya Jotoardhi

(Geothermal)

kupitia Kampuni ya Uendelezaji wa Jotoardhi
(Tanzania Geothermal Development Company
Limited - TGDC), ambayo ni Kampuni Tanzu
ya TANESCO, imekamilisha utafiti wa kina
(detail surface study) wa uendelezaji Nishati
ya Jotordhi katika maeneo ya Ziwa Ngozi
(Mbeya) mnamo Mwezi Septemba, 2016, chini
ya ufadhili wa Shirika la Mazingira la Umoja
wa Mataifa (UNEP) na Shirika la Maendeleo
la Iceland (ICEIDA). Aidha, utafiti umeweza
kuainisha sehemu tatu (3) za kuchoronga
Visima vya Majaribio (Slim Wells) katika eneo
la Ziwa Ngozi ili kutathmini kiasi cha hifadhi
ya rasilimali ya Jotoardhi na uwezo wake wa
kuzalisha umeme. Vilevile, Serikali kupitia
Mshauri Mwelekezi ambaye ni Electro-
consult ya nchini Italia chini ya ufadhili
Chanzo: REA, 2017
wa Serikali ya Iceland kupitia Shirika la
80
Maendeleo la Iceland (ICEIDA) yupo katika
hatua za mwisho za kukamilisha utafiti wa
kina (detail surface studies) katika maeneo
ya Mbaka-Kiejo, Mkoani Mbeya na Luhoi
Mkoani Pwani.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18, Serikali
kupitia TGDC imejipanga kutekeleza Mradi
wa uchorongaji Visima Vitatu (3) vya utafiti
katika eneo la Ziwa Ngozi. Gharama za
Mradi ni Dola za Marekani milioni 12
sawa na Shilingi bilioni 27.73. Mradi huu
utafadhiliwa na Serikali kwa kushirikana na
Mfuko wa Uendelezaji Jotoardhi (Geothermal
Risk Mitigation Facility - GRMF) ulio chini
ya Kamisheni ya Afrika (AUC). Serikali
itagharamia kiasi cha Dola za Marekani
na kiasi kilichobakia cha Dola za Marekani
kitatolewa na GRMF kwa Mwaka wa Fedha
wa 2017/18.
Chanzo: REA, 2017
81
kupitia TGDC inategemea kufanya utafiti
wa kina (detail surface study) katika eneo la
Kisaki, Mkoani Morogoro kwa kushirikiana
na GRMF. Gharama za Mradi huu ni kiasi
cha Dola za Marekani milioni 1.32 sawa
na Shilingi bilioni 3.05. Serikali itachangia
kiasi cha Dola za Marekani 165,210 sawa na
Shilingi milioni 381.80 na GRMF itachangia
kiasi cha Dola za Marekani milioni 1.16
sawa na Shilingi bilioni 2.68.

kupitia TGDC inaendelea kutathmini
uendelezaji wa rasilimali ya Jotoardhi kwa
ajili ya matumizi ya moja kwa moja (direct
heat uses). Matumizi hayo ni pamoja na
kutengeneza mabwawa ya kuogelea ya maji
moto pamoja na uboreshaji wa sehemu hizo
za asili ambazo huvutia utalii. Matumizi
mengine ni pamoja na uzalishaji wa mazao ya
kilimo cha maua na mboga mboga, ukaushaji
wa nafaka, ufugaji wa samaki na shughuli
za viwandani (industrial processes). Miongoni
mwa
Chanzo:sehemu ambazo zinaweza kuendelezwa
REA, 2017
kwa matumizi hayo ni Ibadakuli iliyoko
82
Mkoani Shinyanga na Songwe katika Mkoa
wa Songwe.
118. Mheshimiwa Spika, ili kuwa na

uendelezaji endelevu wa Nishati ya Jotoardhi
nchini, Serikali inaendelea na uandaaji wa
Mpango Mkakati wa Uendelezaji wa Jotoardhi
na Sheria ya kuendeleza Jotoardhi nchini.
Mpango wa kumpata Mtaalam Mshauri kwa
ajili ya kazi hii utakamilika Mwezi Agosti,
2017. Utekelezaji wa kazi hizi unafadhiliwa
na Climate Investment Funds (CIF) kupitia
Mpango wa Scaling Up Renewable Energy
Programme(SREP) kupitia Benki ya Maendeleo
ya Afrika (AfDB) kwa gharama ya Dola
za Marekani 450,000, sawa na takriban
Shilingi milioni 1.04.
(v) Umeme wa Maporomoko

Madogo ya Maji (Mini-Hydro)

imeendelea kuhamasisha uendelezaji wa
Miradi ya Maporomoko Madogo ya
Maji ili kuhakikisha inatoa mchango katika
kuwafikishia umeme Wananchi na hasa wa
Chanzo: REA, 2017
vijijini. Katika Mwaka wa Fedha wa 2016/17
83
kiasi cha MW 36.99 kutoka Maporomoko
Madogo ya Maji kilizalishwa ambapo MW 6.11
zimeunganishwa kwenye Gridi ya Taifa na
kiasi cha MW 30.88 kinatumika katika Gridi
Ndogo Ndogo na Taasisi. Baadhi ya maeneo
hayo yenye Maporomoko Madogo ya Maji
ni Andoya (Mbinga), Darakuta (Manyara),
Ikondo (Njombe), Kiliflower (Arusha), Mwenga
(Mufindi), Tulila (Songea) na Yovi (Kilosa).

itaendelea kuhamasisha uendelezaji wa
Miradi ya Maporomoko Madogo ya Maji ili
kuhakikisha inatoa mchango wa upatikanaji
wa umeme wa bei nafuu nchini.
(vi) Usambazaji Umeme kwa Mfumo

wa Gridi Ndogo (Mini-Grids)

ilifanya ukaguzi na uhakiki wa Mifumo
ya Gridi Ndogo ili kubaini changamoto
zinazowakabili Waendelezaji. Katika kutatua
changamoto hizo, Serikali iliandaa Viwango
Chanzo: REA, 2017
na Kanuni za usimamizi wa Gridi Ndogo
84
zinazotoa Mwongozo wa uendeshaji wake
hususan pale eneo husika linapofikiwa
na Gridi ya Taifa. Katika Mwaka wa Fedha
wa 2017/18 Serikali itaendelea kuweka
mazingira bora ya uendelezaji wa Gridi
Ndogo za Umeme ili kuwezesha Wananchi
kupata umeme hasa maeneo ya Visiwa na
yale yaliyo pembezoni. Aidha, kupitia REA
III, Mradi huu umetengewa Shilingi bilioni
50 ambazo ni fedha za Nje kutoka Serikali
za Uingereza na Sweden ambapo Jumla ya
MW 26.9 zinatarajiwa kuzalishwa.
(vii) Uendelezaji wa Matumizi ya

Bayogesi (Biogas)

kushirikiana na Kituo cha Usambazaji na
Uendelezaji wa Teknolojia ya Kilimo Vijijini
(Center for Agricultural Mechanization and
Rural Technology - CAMAR TEC) imewezesha
ujenzi wa Mitambo 1,980 na kufanya Jumla
ya idadi ya Mitambo iliyojengwa kufikia
15,980 tangu Programu ianze Mwaka 2009.
Chanzo: REA, 2017
Wananchi 95,880 katika Mikoa yote ya
85
Tanzania Bara walinufaika na programu hii
kwa kuweza kumiliki Mitambo na kutumia
Bayogesi kwa ajili ya kupikia na kuwasha
taa. Aidha, Makampuni Binafsi ya ujenzi
wa Mitambo ya Bayogesi yapatayo 100
yalianzishwa na kutoa ajira kwa Watanzania
takriban 1,000. Ili kuongeza msukumo
wa ujenzi wa Mitambo mingi ya Bayogesi
nchini, Mwaka 2016 Serikali kupitia Mfuko
wa Nishati Vijijini ilianza kutoa ruzuku
kwa ajili ya ujenzi wa Mitambo 10,000
nchini. Gharama ya Utekelezaji wa Progamu
nzima hadi kufikia Mwaka 2019 ni Dola za
Shilingi bilioni 24.73. Katika Mwaka wa
Fedha wa 2017/18 Jumla ya Shilingi bilioni
1.5 zimetengwa kwa ajili ya kutekeleza Mradi
huu.

itaendelea kutoa ruzuku kupitia Mfuko wa
Nishati Vijijini ili kuhamasisha Kampuni
za uzalishaji mkonge, korosho pamoja na
Halmashauri za Miji kutumia teknolojia ya
Bayogesi katika
Chanzo: REA, 2017 uzalishaji wa umeme kwa
lengo la kuongeza thamani ya mazao na
86
utunzaji wa mazingira kwa kutumia Mabaki
ya Mazao na Taka za Mijini. Kupitia Mpango
huu, REA imetenga Jumla ya Shilingi bilioni
50 kwa ajili ya kutekeleza Miradi mbalimbali
ya Nishati Jadidifu ikiwemo teknolojia ya
Bayogesi.
(viii) Mpango wa Umoja wa Mataifa

wa Upatikanaji wa Nishati
Endelevu kwa Wote (Sustainable
Energy for All initiative - SE4ALL)
124. Mheshimiwa Spika, Tanzania

ni moja ya nchi zinazotekeleza Mpango
wa Umoja wa Mataifa wa Nishati Endelevu
unaojulikana kama Sustainable Energy
for All (SE4ALL). Mpango huu una lengo la
kuwapatia nishati bora watu wote Duniani
ifikapo Mwaka 2030. Katika Mwaka wa
Fedha wa 2016/17 Wizara ilikamilisha
maandalizi ya Action Agenda na Investment
Prospectus ambazo ni Miongozo muhimu
katika utekelezaji wa malengo ya SE4All.
Aidha, Serikali kupitia ufadhili wa Benki ya
Maendeleo ya Afrika (AfDB) ilianza maandalizi
ya kuandaa
Chanzo: utaratibu wa utekelezaji wa
REA, 2017
miongozo hii. Vilevile, kupitia ufadhili wa
87
Shirika la Maendeleo la Umoja wa Mataifa
(UNDP), Wizara ilikamilisha maandalizi
ya Programu ya Miaka Mitano (5) ambayo
itasaidia kuanza kwa utekelelezaji wa
Mpango wa SE4ALL.

kutambua mchango wa Tanzania katika
jitihada zake za utekelezaji wa SE4ALL,
Mwaka wa Fedha wa 2016/17 Umoja wa
Mataifa uliichagua Tanzania kuwa Mwenyeji
wa Mkutano wa SE4ALL kwa nchi za Afrika
zinazoendelea uliofanyika tarehe 5 hadi 6
Desemba, 2016. Mkutano huo uliandaliwa
kwa ushirikiano na Ofisi ya Umoja wa Mataifa
(UN) inayoshughulikia nchi zinazoendelea
(Office of the High Representative for LCDS)
pamoja na Shirika la Maendeleo la Umoja wa
Mataifa (UNDP).

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Serikali kwa
kushirikiana na UNDP, AfDB na Wadau
wengine wakiwemo Umoja wa Ulaya na
Benki ya Dunia itaendelea na utekelezaji wa
Chanzo: REA, 2017
SE4ALL ikiwa ni pamoja na uhamasishaji wa
88
upatikanaji wa fedha kwa ajili ya utekelezaji
wa Miradi iliyobainishwa katika Mpango wa
Uwekezaji wa SE4ALL (Investment Prospectus)
na uratibu wa shughuli za Programu hii.
(ix) Mpango wa Matumizi Bora ya

Nishati (Energy Efficiency)
127. Mheshimiwa Spika, Matumizi

Bora ya Nishati (Energy Efficiency) ni
suala linalotakiwa kupewa kipaumbele ili
kupunguza upotevu wa nishati kuanzia
uzalishaji, usafirishaji, usambazaji hadi
mtumiaji wa mwisho. Kutokana na juhudi
mbalimbali zilizofanywa na Serikali pamoja
na TANESCO zikiwemo za kukarabati na
kuwekeza katika njia za usafirishaji na
usambazaji wa umeme, upotevu wa umeme
umepungua kutoka asimilia 21 ya Mwaka
wa Fedha wa 2015/16 hadi asilimia 17 kwa
Mwaka wa Fedha wa 2016/17. Kwa Mwaka
wa Fedha wa 2017/18 Serikali itaendelea na
uwekezaji wa kuboresha njia za usafirishaji
na usambazaji umeme ili kuhakikisha
kwamba upotevu wa umeme unashuka hadi
kufikia
Chanzo: asilimia
REA, 201716.
89
128. Mheshimiwa Spika, kwa upande
wa Watumiaji wa mwisho (demand side),
katika Mwaka wa Fedha wa 2016/17 Serikali
kwa ufadhili wa Jumuiya ya Ulaya (EU)
imeandaa Mpango Mkakati wa Matumizi
Bora ya Nishati ulioweka mipango na
Miradi mbalimbali ya kuzuia upotevu wa
nishati katika nyumba za makazi, majengo
ya biashara, viwanda na Taasisi. Katika
kushirikiana na Wadau mbalimbali wakiwemo
Umoja wa Ulaya (EU), Sida, NORAD na GIZ
itaendelea kutekeleza Mradi huu.
129. Mheshimiwa Spika, Gharama za

Nishati hususan umeme zinachukua sehemu
kubwa ya gharama za uzalishaji katika
viwanda. Ili kuongeza ushindani wa viwanda
vyetu ni muhimu kupunguza gharama
za uendeshaji kwa kudhibiti upotevu wa
nishati na matumizi yasiyo ya lazima. Katika
kushirikiana na Shirika la Maendeleo
la Ujerumani (GIZ) imeandaa Mpango Kazi
wa Matumizi Bora ya Nishati kwa Watumiaji
Wakubwa
Chanzo: REA,(Energy
2017 Efficiency Action Plan
for Designated Consumers) na itatekeleza
90
Mpango huo kwa kushirikiana na GIZ katika
Mwaka wa Fedha wa 2017/18. Mradi huu
unakadiriwa kugharimu kiasi cha Euro
milioni 10 sawa na Shilingi bilioni 21.3 na
utatekelezwa katika kipindi cha Mwaka wa
Fedha wa 2017/18 hadi 2020/21.
SEKTA YA MADINI
Utafutaji na Ugunduzi Nchini wa Gesi ya

Helium

imeendelea kuchukua hatua na kuweka
mipango mbalimbali ya kuendeleza utafutaji
na ugunduzi wa Gesi ya Helium ambayo ni
adimu Duniani. Katika Mwaka wa Fedha wa
2016/17, Kampuni ya Helium One Limited
imeendelea kufanya utafiti wa Gesi hiyo
kupitia Kampuni zake Tanzu za Gogota (TZ)
Limited, Njozi (TZ) Limited na Stahamili
(TZ) Limited zenye leseni za utafutaji katika
maeneo mbalimbali ya Mikoa ya Rukwa na
Manyara (Ziwa Eyasi na Balangida). Katika
kutekeleza kazi hizo, Kampuni hiyo ilitoa
Kandarasi
Chanzo: REA, kwa
2017 Vyuo Vikuu vya Oxford
na Durham vya nchini Uingereza kufanya
91
utafiti katika leseni zake zilizopo Ziwa
Rukwa. Utafiti uliofanywa na Vyuo hivyo
umewezesha kugundulika kwa Helium ya
wingi wa takriban Futi za Ujazo bilioni 54
kutokana na sampuli za mavujia (gas seeps)
zilizochukuliwa na kufanyiwa uchunguzi
katika maeneo matano (5) yaliyopo eneo la
Ziwa Rukwa. Kiasi hicho kinakadiriwa kuwa
kikubwa zaidi ya mara sita (6) ya mahitaji ya
Dunia kwa sasa.
131. Mheshimiwa Spika, Kazi ya

uchorongaji wa Visima vya Utafiti katika
maeneo hayo zinatarajiwa kuanza Mwaka
2018. Kazi hiyo itawezesha kuhakiki kiasi
halisi cha Gesi ya Helium kilichopo katika
maeneo ilipogunduliwa. Aidha, uchimbaji
wa Gesi ya Helium utaanza mara baada
ya kukamilika kwa kazi ya utafiti wa kina,
Upembuzi Yakinifu na Tathmini ya Athari
za Mazingira na pia leseni ya uchimbaji
wa Gesi hiyo kutolewa. Kwa sasa shughuli
za kukusanya taarifa zaidi za kijiolojia,
kijiofizikia, na 2D Seismic survey zinaendelea
ili zitumike kwa ajili ya uchorongaji wa
Chanzo: REA, 2017
Visima vya Utafiti (Exploration wells). Gesi
92
ya Helium, pamoja na matumizi mengine
hutumika kupooza mashine za MRI Scanners
na vinu vya nuclear na pia hutumika katika
floating balloons.Serikali imeunda Kikosi Kazi
chake ambacho kitafanya kazi na Wataalam
Wazoefu kutoka nchi zenye uzoefu mkubwa
wa Gesi ya Helium.
Ukusanyaji wa Mapato yatokanayo na

Shughuli za Uchimbaji Madini Nchini

kipindi cha kuanzia Mwezi Julai, 2016 hadi
Machi, 2017 Wizara ilikusanya Mrabaha
wa Jumla ya Dola za Marekani milioni
56.77 sawa na takriban Shilingi bilioni
131.20 kutoka kwenye Migodi Mikubwa ya
Bulyanhulu,Buzwagi, Geita,NewLuika, North
Mara, STAMIGOLD, TanzaniteOne, Mwadui,
Ngaka na Dangote. Pia, kiasi cha Mrabaha wa
Shilingi bilioni 4.23 kilikusanywa kutokana
na mauzo ya dhahabu iliyozalishwa kwa
kuchenjua marudio kwa teknolojia ya vat
leaching. Aidha, Mrabaha wa Shilingi bilioni
4.45 ulikusanywa kutokana na uzalishaji
wa madini
Chanzo: REA, ya ujenzi na viwandani kutoka
2017
kwa Wachimbaji Wadogo. Makusanyo hayo
93
yametokana na kazi ya ukaguzi na uhakiki
wa madini yaliyozalishwa katika Migodi hiyo
inayofanyika kwa ushirikiano baina ya Ofisi
za Madini za Kanda na Wakala wa Ukaguzi
wa Madini Tanzania (TMAA). Vilevile, Wizara
imekusanya kiasi cha Shilingi milioni
14.52 kutokana na ada za Leseni na Vibali
mbalimbali.
133. Mheshimiwa Spika, vilevile

katika kipindi cha kuanzia Mwezi Julai, 2016
hadi Machi, 2017 Wizara ilikusanya Mrabaha
wa Dola za Marekani milioni 2.40 sawa na
Shilingi bilioni 5.55 kutokana na mauzo
ya Almasi na Dola za Marekani 906,347
sawa na Shilingi bilioni 2.09 kutokana na
mauzo ya vito ghafi na vilivyokatwa mathalan
Tanzanite, Garnet, Moonstones, Ruby, Spinel,
Tourmaline, Garnet, Sapphire, Amethyst,
Tsavorite na Zircon. Malipo haya yalitokana
na kazi ya uthamini iliyofanywa na Tanzania
Diamond Sorting Unit- TANSORT.
Chanzo: REA, 2017
94
134. Mheshimiwa Spika, pamoja
kupungua kwa shughuli za uwekezaji katika
Sekta ya Madini katika miaka hivi karibuni
kulikotokana na kushuka kwa bei ya madini
katika soko la dunia, mchango wa Sekta ya
Madini katika Pato la Taifa umeongezeka
kufikia Asilimia 4 Mwaka 2015 kutoka
Asilimia 3.7 Mwaka 2014/15.
135. Mheshimiwa Spika, aidha, Ajira

za moja kwa moja (direct employment) kwa
Watanzania kwenye migodi mikubwa nchini
imepungua kutoka 7,335 Mwaka 2015 na
kufikia 6,207 mwaka 2016 ikiwa ni punguzo
la Asilimia 15. Punguzo hilo limesababishwa
na migodi kupunguza wafanyakazi hususan
wa ajira za muda na mikataba kutokana na
kushuka kwa bei ya dhahabu. Aidha, idadi
ya wataalam toka nje ya nchi (expatriates)
imepungua kutoka 333 mwaka 2015 na
kuwa 294 mwaka 2016 ikiwa ni punguzo la
Asilimia 12.

kipindi hicho hicho, Wizara kupitia TMAA
Chanzo: REA, 2017
ilifanya ukaguzi wa hesabu za Fedha za
95
Migodi Mikubwa na ya kati kwa kushirikiana
na Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) na
kuiwezesha Serikali kukusanya Kodi ya
Mapato (Corporate Tax) ya Jumla ya Shilingi
bilioni 79.26 kutoka kwa Kampuni za
uchimbaji mkubwa wa dhahabu nchini.
Kati ya malipo hayo, Shilingi bilioni 45.76
zimelipwa na Kampuni ya Geita Gold Mining
Limited na Shilingi bilioni 33.50 zimelipwa
na Kampuni ya North Mara Gold Mine
Limited. Kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18,
Wizara kupitia Wakala wa Ukaguzi wa
Madini (TMAA) itaendelea kufanya ukaguzi
ili kuhakikisha malipo stahiki, hususan Kodi
ya Mapato (Corporate Income Tax) yanalipwa
Serikalini.

inalenga kukusanya Jumla ya Shilingi
bilioni 194.4 katika Sekta ya Madini
ikilinganishwa na Shilingi bilioni 215.96
zilizokadiriwa kukusanywa kwa Mwaka wa
Fedha wa 2016/17. Kiasi hicho ni sawa na
upungufu wa asilimia 9.98. Upungufu huo
unatokana
Chanzo: REA,na kushuka kwa bei ya Dhahabu
2017
kwenye Soko la Dunia na kupungua kwa
96
shughuli za utafutaji wa Madini nchini.
Wizara itaendelea kuimarisha ukaguzi na
usimamizi wa shughuli za madini ikiwa ni
pamoja na kuweka mkazo katika ukusanyaji
wa ada na Mrabaha kutoka kwa Wachimbaji
wa aina (kada) zote na Wafanyabiashara wa
madini nchini ili kufikia lengo la ukusanyaji
maduhuli kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18.
Ushuru wa Huduma (Service Levy)

Machi 2017, Kampuni za uchimbaji mkubwa
wa madini zimeendelea kulipa Ushuru wa
Huduma (Service Levy) kwa Halmashauri
mbalimbali ambapo Jumla ya Shilingi bilioni
11.27 zimelipwa. Kati ya Fedha hizo, Mgodi
wa Geita umelipa kiasi cha Shilingi bilioni
3.92 kwa Halmashauri ya Mji wa Geita; Mgodi
wa Bulyanhulu Shilingi milioni 760.57 kwa
Halmashauriya WilayayaMsalala na Shilingi
milioni 374.61 kwa Halmashauri ya Wilaya
ya Nyangwale; Mgodi wa North Mara Shilingi
bilioni 3.10 kwa Halmashauri ya Wilaya ya
Tarime; Mgodi
Chanzo: REA, wa Buzwagi Shilingi bilioni
2017
1.48 kwa Halmashauri ya Wilaya ya Kahama;
97
Mgodi wa New Luika Shilingi milioni 697.77
kwa Halmashauri ya Wilaya ya Chunya; na
Mgodi wa STAMIGOLD Shilingi milioni 167
kwa Halmashauri ya Wilaya ya Biharamulo.
Mgodi wa TanzaniteOne umelipa Shilingi
milioni 66 kwa Halmashauri ya Wilaya ya
Simanjiro; na Mgodi wa Wiliamson Shilingi
milioni 516.87 kwa Halmashauri ya Wilaya
ya Mwadui. Aidha, Kampuni ya Dangote
Tanzania Limited imelipa Shilingi milioni
187.92 kwa Halmashauri ya Wilaya ya
Mtwara. Katika Mwaka wa Fedha wa 2017/18,
Wizara itaendelea kuzipatia Halmashauri
husika takwimu sahihi za mauzo ya madini
ili kuwezesha ukusanyaji wa ushuru wa
HudumakutokakwaKampuni zinazoendesha
uchimbaji ndani ya Halmashauri zao.
Uzalishaji na Mauzo ya Madini Nje ya

Nchi
139. Mheshimiwa Spika, kwa kipindi

cha kuanzia Mwezi Julai, 2016 hadi Machi,
2017Jumla ya wakia milioni1.05zaDhahabu,
wakia 414,128 za Fedha na ratili milioni
10.4 za REA,
Chanzo: Shaba zilizalishwa na kusafirishwa
2017
nje ya nchi kutoka Migodi Mikubwa ya
98
STAMIGOLD, Bulyanhulu, Buzwagi, Geita,
New Luika na North Mara. Thamani ya
Madini yaliyosafirishwa kwa kila Mgodi ni
kama ifuatavyo: Mgodi wa STAMIGOLD
Dola za Marekani milioni 15.09, Mgodi
wa Bulyanhulu Dola za Marekani milioni
245.60, Mgodi wa Buzwagi Dola za Marekani
milioni 174.35, Mgodi wa Geita Dola za
Marekani milioni 465.76, Mgodi wa New
Luika Dola za Marekani milioni 76.15 na
Mgodi wa North Mara Dola za Marekani
milioni 381.02 ambapo Jumla ya thamani
ya madini hayo ni Dola za Marekani bilioni
1.36 sawa na Shilingi trilioni 3.14.

kipindi hicho, Jumla ya karati 163,748 za
Almasi na kilogram 2,872.79 za Tanzanite
(Grade A I) zilizalishwa na Migodi ya
Mwadui na TanzaniteOne, sawia. Katika
itaendelea kuimarisha usimamizi wa
shughuli za uzalishaji na biashara ya madini
na kuwavutia Wawekezaji Wapya hususan
kwenye madini ya graphite (kinywe), lithium
na madini
Chanzo: REA, mengine
2017 yanayohitajika kwenye
teknolojia ya kisasa (Rare Earth Elements-
99
REE) ili kuongeza mchango wa Sekta ya
Madini katika maendeleo makubwa ya
uchumi wa Taifa letu.

inatambua umuhimu wa wawekezaji
wakubwa wa nje na wa ndani katika uwekezaji
kwenye Sekta ya Madini. Kwa Mwaka wa
Fedha 2017/18, Serikali inadhamiria kwa
kushirikiana na wadau kupitia Sera, Sheria
na mikataba ya uendelezaji wa sekta hii
ili kuhakikisha uwekezaji katika sekta
unaendelea na kushimiri.
Kuendeleza Shughuli za Uchimbaji

Mdogo wa Madini

imeendelea na jitihada za kuendeleza
uchimbaji mdogo wa madini nchini. Jitihada
hizo ni pamoja na kutenga maeneo zaidi kwa
ajili ya Wachimbaji Wadogo, kutenga Fedha
zaidi za ruzuku na kuimarisha Shughuli za
Ugani.
Chanzo: REA, 2017
100
Machi, 2017 Wizara imetenga maeneo 11
kwa ajili ya Wachimbaji Wadogo wa madini
yaliyopo Msasa na Matabe Mkoani Geita,
Biharamulo na Kyerwa Mkoani Kagera, Itigi
Mkoani Singida, D-Reef, Ibindi na Kapanda
Mkoani Katavi, Ngapa Mkoani Ruvuma,
Nzega Mkoani Tabora na Kitowelo Mkoani
Lindi. Maeneo hayo yana ukubwa wa
takriban Hekta 38,951.7. Aidha, Wizara
kupitia Shirika la Madini la Taifa (STAMICO)
na Wakala wa Jiolojia Tanzania (GST)
inaendelea kufanya tathmini ya kina katika
maeneo hayo ili kubaini uwepo wa mashapo
ya madini zaidi kwa lengo la kuongeza tija
kwa Wachimbaji Wadogo.

kuwawezesha Wachimbaji Wadogo wa
madini kupata vifaa, Serikali ilitenga kiasi
cha Shilingi bilioni 7.48 kwa ajili ya
kutoa Ruzuku Awamu ya III kupitia Mradi
wa Usimamizi Endelevu wa Rasilimali za
Madini (Sustainable Management of Mineral
Resources Project SMMRP) unaofadhiliwa
na Benki
Chanzo: REA,ya Dunia. Maombi ya Ruzuku
2017
Awamu ya III yaliyowasilishwa yamefanyiwa
101
uchambuzi wa kina na taratibu kwa ajili ya
kutolewa ruzuku hiyo zinakamilishwa. Hata
hivyo, utoaji wa Ruzuku hiyo umechelewa
kutokana na baadhi ya Wanufaika wa Ruzuku
Awamu ya II kutumia fedha hizo kinyume
na Makubaliano ya Mikataba baina yao na
Serikali.

kukabiliana na tatizo hilo, Wizara
imewaandikia barua Wanufaika wa Ruzuku
kwa kuwajulisha mapungufu ya utumiaji
wa Ruzuku hiyo ili wafanye marekebisho na
kwa wale watakaoshindwa warudishe fedha.
Utoaji wa Ruzuku Awamu ya III utaendelea
baada ya kujiridhisha na utekelezaji wa zoezi
hili.
146. Mheshimiwa Spika, natoa

rai kwa Wanufaika wote wa Ruzuku
kuhakikisha kuwa wanatumia fedha
hizo kuendeleza Miradi ya uchimbaji na
uchenjuaji madini kwa mujibu wa Mikataba
yao. Wale wote watakaothibitika kutumia
Fedha za Ruzuku vibaya hatua za kisheria
zitaendelea kuchukuliwa dhidi yao.
Chanzo: REA, 2017
102
kupitia Mradi wa Usimamizi Endelevu wa
Rasilimali za Madini (SMMRP) wa Benki ya
Dunia Awamu ya II inaendelea na hatua
za uanzishwaji wa Vituo vya Mfano saba
(7) vya kuchenjulia madini katika maeneo
ya Buhemba Mara, D-Reef na Kapanda
Mpanda, Itumbi Chunya, Katente - Geita,
Kyerwa - Kagera na Maweni Mkoani Tanga.
Uanzishwaji wa Vituo hivi utagharimu Jumla
ya Dola za Marekani milioni 8.4 sawa na
Shilingi bilioni 19.41. Vituo hivyo vitatumiwa
na Wachimbaji Wadogo kuchenjua madini
na kujifunza namna bora na endelevu ya
kuendesha Migodi yao kitaalam na kwa tija
zaidi. Kazi iliyofanyika hadi sasa ni utafiti
wa kina ambapo uchorongaji wa miamba
umefanyika katika maeneo hayo ili kubaini
uwepo wa mashapo ya kutosha ya madini
husika. Kituo cha saba (7) kitakuwa eneo
la Masakasa/Mkwenyule-Wilayani Kilwa
ambacho ni Kituo cha uongezaji thamani
madini ya chumvi. Tayari eneo la Kituo
hiki limekaguliwa na linafaa kwa matumizi
yaliyokusudiwa.
Chanzo: REA, 2017
103
kipindi cha kuanzia Mwezi Julai, 2016
hadi Machi, 2017 Wizara imetoa mafunzo
kwa Wachimbaji Wadogo 6,000 katika
Kanda ya Kati, Kanda ya Kati Magharibi,
Kanda ya Kaskazini, Kanda ya Kusini,
Kanda ya Kusini Magharibi, Kanda ya
Mashariki, Kanda ya Ziwa Nyasa, Kanda ya
Ziwa Viktoria Magharibi na Kanda ya Ziwa
Viktoria Mashariki. Mafunzo hayo yalihusu
masuala ya uchimbaji madini, uchenjuaji,
afya na usalama Migodini, ujasiriamali na
utunzaji wa mazingira na yalitekelezwa na
Maafisa Madini wa Kanda na Mikoa. Zoezi
hilo lilifanyika ikiwa ni sehemu ya kazi za
kawaida za kupitia Bajeti za Ofisi za Kanda
za Matumizi ya Kawaida.

kutoa Huduma za Ugani kwa Wachimbaji
Wadogo nchini. Aidha, kwa kupitia STAMICO
na GST, Wizara imepanga kutoa mafunzo
ya nadharia na vitendo kwa Wachimbaji
Wadogo 4,000 katika Kanda za Kusini, Ziwa
Nyasa,
Chanzo: Kati
REA, na Kusini Magharibi. Pia, Wizara
2017
itaendelea kukamilisha ujenzi wa Vituo
104
vya Mfano na kuendelea kufanya utafiti wa
kina kwenye maeneo yaliyotengwa kwa
ajili ya Wachimbaji Wadogo. Shughuli hizo
zimetengewa Jumla ya Dola za Marekani
milioni 5.6 sawa na takriban Shilingi
bilioni 12.94 na zitagharamiwa na Mradi wa
SMMRP unaofadhiliwa na Benki ya Dunia
Uboreshaji wa Utoaji na Usimamizi wa

Leseni za Madini

imeendelea kuboresha huduma za utoaji
na usimamizi wa Leseni za madini kwa
kuwezesha malipo ya ada za Leseni za
madini kufanyika kwa njia ya Mtandao
(online payments). Katika kipindi cha kuanzia
Mwezi Julai, 2016 hadi Machi, 2017, Jumla
ya maombi ya Leseni 8,942 ya utafutaji na
uchimbaji wa madini yalipokelewa na Wizara
kwa njia ya Mtandao (Online Mining Cadastre
Transactional Portal). Kati ya hayo, maombi
585 ni ya utafutaji mkubwa, maombi 17 ni
ya uchimbaji wa kati na maombi 8,340 ni
ya uchimbaji mdogo. Baada ya uchambuzi
Chanzo: REA, 2017
wa maombi hayo, Jumla ya Leseni 3,467
105
zilitolewa. Kati ya hizo, Leseni 296 ni za
utafutaji mkubwa, 10 za uchimbaji wa kati na
3,161 za uchimbaji mdogo. Wizara itaendelea
kusimamia kwa karibu utoaji wa Leseni ili
kukuza mchango wa Sekta ya Madini kwenye
Pato la Taifa.

kuhakikisha kuwa Leseni zinazotolewa
zinafanyiwa kazi, Wizara iliendelea kufuatilia
Wamiliki wa Leseni na waliobainika
kutotekeleza masharti husika ya Leseni hizo
walifutiwa Leseni zao. Katika kutekeleza azma
hiyo, Jumla ya Leseni 2,153 zilifutwa, kati
ya hizo, Leseni 72 zilikuwa ni za utafutaji
madini na 2,081 ni za uchimbaji mdogo
wa madini. Aidha, hati za makosa (default
notices) 243 zilitolewa kwa Wamiliki wa
Leseni za utafutaji madini, 13 kwa Wamiliki
wa Leseni za uchimbaji wa kati na 2,186
kwa Wamiliki wa Leseni za uchimbaji mdogo.
Naendelea kutoa wito kwa Wadau wa Sekta
ya Madini kujisajili kwa njia ya Mtandao
ili kurahisisha huduma za utoaji Leseni
na kuongeza uwazi hivyo kupunguza
malalamiko ya kuwepo kwa upendeleo
Chanzo: REA, 2017
katika utoaji wa Leseni za madini.
106
wa Fedha wa 2017/18, Wizara itaendelea
kuboresha Mfumo wa utoaji wa Leseni na
kutoa mafunzo kwa Watendaji; kuhamasisha
Wadau wa madini ambao hawajasajiliwa
ili waweze kutumia Mfumo huu; kufanya
ukaguzi wa Leseni; na kufuta Leseni ambazo
hazifanyiwi kazi.
Kuimarisha Usimamizi wa Migodi Nchini

hadi Machi, 2017 Jumla ya Migodi 1,115
ilikaguliwa ili kuhakikisha kuwa Kanuni
za Usalama, Afya na Utunzaji wa Mazingira
Migodini zinazingatiwa. Kati ya Migodi hiyo,
Migodi Mikubwa minne (4), Migodi ya Kati
52 na Migodi Midogo 1,059 ilikaguliwa.
Ukaguzi huo umesaidia kuimarisha hali ya
Afya, Usalama na Utunzaji wa Mazingira kwa
Wachimbaji wa Migodi husika.
154. Mheshimiwa Spika, pamoja na

juhudi za Wizara katika ukaguzi wa Migodi,
Chanzo: REA, 2017
ajali zinaendelea kutokea hususan, kwenye
107
Migodi ya Wachimbaji Wadogo kutokana na
kutofuata Sheria na Kanuni za uchimbaji
madini. Maeneo ambako ajali zimetokea kwa
wingi ni maeneo yenye mifumuko ya madini
(mineral rush areas) ambayo yanavamiwa
na kuchimbwa bila leseni hususan kwenye
maeneo ya hifadhi za misitu ambako Wizara
ya Nishati na Madini haina uwezo wa kutoa
leseni bila ridhaa ya Mamlaka husika. Katika
kipindi cha Julai, 2016 hadi Machi, 2017
Jumla ya ajali 17 zilitokea katika Migodi
hiyo na kusababisha vifo vya Wachimbaji
30. Aidha, katika ajali hizo, Serikali kwa
kushirikiana na Wadau wa Sekta ya Madini
walifanikiwa kuokoa Wachimbaji 42 wakiwa
hai. Wizara inatoa shukrani za dhati kwa
Viongozi wa Serikali, Kampuni za Madini,
Taasisi mbalimbali, Wachimbaji Wadogo na
Wadau wote walioshiriki kwa namna moja
ama nyingine kuokoa maisha ya wahanga
wa ajali Migodini.
155. Mheshimiwa Spika, kutokana

na kuongezeka kwa ajali katika Migodi ya
Wachimbaji Wadogo, Wizara katika Mwaka
wa Fedha
Chanzo: REA,wa 2017/18 itaimarisha ukaguzi
2017
wa Migodi hiyo nchi nzima na kuwa na taarifa
108
za kila Mwezi za Migodi yote inayofanya kazi.
Migodi yote ambayo itabainika kutokidhi
vigezo vya kiusalama kwa mujibu ya
Kanuni za Afya na Usalama Migodini
za Mwaka 2010 itafungwa mara moja
hadi marekebisho stahiki ya kiusalama
yatakapofanyika na kuridhiwa na Mkaguzi
wa Migodi. Aidha, Wizara itaendelea
kuwajengea uwezo Wakaguzi wa Migodi kwa
kushirikiana na Taasisi mbalimbali ndani na
nje ya nchi ili waweze kukagua Migodi kwa
umakini zaidi na kupunguza matukio ya
ajali.

kusimamia utunzaji wa mazingira Migodini,
Kampuni ya ACACIA inayomiliki Migodi
ya Buzwagi, Bulyanhulu na North Mara
imeweka Hati Fungani (Rehabilitation Bond)
ya kiasi cha Dola za Marekani milioni
41.10 sawa na takriban Shilingi bilioni
94.98 kwa ajili ya kurekebisha mazingira.
Mkataba wa Makubaliano hayo umepitishwa
na Mwanasheria Mkuu wa Serikali na
kusainiwa na pande zote mbili tarehe 14
Desemba,
Chanzo: REA,2016.
2017 Aidha, Hati Fungani kwa
ajili ya Kampuni ya Williamson Diamonds
109
Limited inayomiliki Mgodi wa Almasi wa
Mwadui inapitiwa na Wataalam wa Wizara
na itawasilishwa Ofisi ya Mwanasheria
Mkuu wa Serikali kwa ajili ya ushauri wake
kabla ya kusainiwa. Pia, Kampuni za Geita
Gold Mining Limited, Shanta Mining Co.
Limited (New Luika Gold Mine), STAMIGOLD
Mine na Dangote Industries Tanzania Ltd
zimewasilisha Mipango yao ya ufungaji
Migodi yao kulingana na Sheria ya Madini ya
Mwaka 2010 na Kamati ya Kitaifa ya Ufungaji
wa Migodi imeshaanza kupitia Mipango
hiyo. Wamiliki wa Mgodi wa TanzaniteOne
wameelekezwa kutayarisha Mpango wa
Ufungaji Mgodi huo na kuwasilisha Wizarani
mapema iwezekanavyo. Migodi ya Kati na
Mikubwa yote nchini inafuata utaratibu huo
kwa mujibu wa Sheria ya Madini ya Mwaka
2010. Pia, Wizara itaendelea kutoa elimu
kwa Wachimbaji Wadogo kuhusu kuandaa
Mpango wa Utunzaji Mazingira (EPP) kwa
kuzingatia Sheria ya Madini ya Mwaka 2010.

itakamilisha Mkataba baina yake na
Chanzo: REA, 2017
Kampuni ya Williamson Diamonds Limited
110
kwa ajili ya kuweka Hati Fungani na kupitia
na kukamilisha Mipango ya Ufungaji Migodi
(Mines Closure Plans) kwa Migodi iliyobaki.
Pia, Wizara kupitia National Mine Closure
Committee itapitia na kukamilisha Mpango
wa Ufungaji wa Hati Fungani kwa Migodi ya
TanzaniteOne, Dangote, Geita Gold Mine,
New Luika Gold Mine na STAMIGOLD.
Usimamizi wa Masuala ya Baruti Nchini

hadi Machi, 2017 Jumla ya tani 31,092 za
Baruti na Vipande 3,878,607 vya Fataki
viliingizwa nchini kwa ajili ya matumizi
mbalimbali ikiwemo uchimbaji wa madini,
utafutaji wa Mafuta na Gesi Asilia na ujenzi
wa miundombinu. Aidha, Wizara ilitoa vibali
135 vya kuingiza Baruti nchini, vibali 280 vya
kulipulia Baruti na Leseni 31 za maghala ya
kuhifadhia Baruti. Maghala hayo yana uwezo
wa kuhifadhi Jumla ya tani 553 za Baruti
(fractured explosives) na Vipande milioni 5.5
vya Viwashio (detonators).
Chanzo: REA, 2017
111
kipindi cha Mwaka wa Fedha wa 2017/18,
Wizara itaendelea kuimarisha usimamizi wa
masuala ya Baruti nchini ikiwa ni pamoja
na kutoa elimu na mafunzo ya matumizi
bora na salama ya Baruti kwa Wachimbaji
Wadogo wa madini na Wadau wengine kwa
kushirikiana na Taasisi mbalimbali; kukagua
maghala ya kuhifadhia Baruti; kusimamia
matumizi sahihi ya Baruti kulingana na
Sheria zilizopo sambamba na kuwasilisha
Bungeni Muswada Mpya wa Sheria ya Baruti
ya Mwaka 2017 kwa kuwa Sheria iliyopo ina
mapungufu ya udhibiti wa matumizi mabaya
ya Baruti.
Kuhamasisha Shughuli za Uongezaji

Thamani Madini

Machi 2017, Wizara ilitoa Jumla ya Leseni
40 za uchenjuaji wa marudio ya madini ya
dhahabu. Aidha, ongezeko la leseni hizo
limewezesha Serikali kuongeza mapato
yatokanayo na shughuli za uchenjuaji
Chanzo: REA, 2017
dhahabu ambapo Jumla ya Mrabaha wa
112
Shilingi bilioni 4.23 umekusanywa. Katika
Kituo cha Jimolojia Tanzania (Tanzania
Gemological Centre TGC) kilichopo Arusha
kimeendelea kutoa mafunzo ya muda mfupi
(Miezi 6) ya usanifu wa madini ya Vito
(lapidary) ambapo wanafunzi 18 walidahiliwa
Mwezi Machi, 2016 na kumaliza Septemba,
2016. Pia, wanafunzi wengine 18 walidahiliwa
kuanzia Mwezi Oktoba, 2016 na wanatarajiwa
kumaliza masomo yao mwishoni mwa
Mwezi Mei, 2017 na hivyo kufanya Jumla
ya Wahitimu wa Kituo hicho kufikia 65
tangu kuanzishwa kwa mafunzo hayo Mwezi
Novemba, 2014. Mafunzo hayo yanaendelea
kudhaminiwa na Mfuko wa Kuwaendeleza na
Kuwajengea Uwezo Wanawake (Arusha Gem
Fair Women Foundation Fund) ulioanzishwa
kupitia Maonesho ya Vito ya Arusha.

ilianzisha taratibu za usajili wa Kituo hicho
kwenye Baraza la Taifa la Elimu ya Ufundi
(NACTE) katika Mwaka 2015/16. Hata hivyo,
usajili wa Kituo hiki haujakamilika hadi sasa
baada
Chanzo:ya NACTE
REA, 2017 kusitisha kwa muda usajili
wa vyuo nchini kwa lengo la kufanya uhakiki
113
wa ubora wa vyuo vilivyopo. Mara NACTE
watakapoanza tena zoezi la kusajili vyuo,
Wizara itahakikisha kuwa usajili wa TGC
unakamilishwa haraka. Usajili ukikamilika,
Kituo kinakusudia kutoa mafunzo ya
Diploma ya Gem & Jewellery Technology
ambapo mhitimu katika Mwaka wa Kwanza
atapata Cheti cha Basic Technician Certificate
in Gem & Jewellery Technology (NTA Level
4), Mwaka wa Pili Technician Certificate in
Gem & Jewellery Technology (NTA Level 5) na
Mwaka wa Tatu Ordinary Diploma in Gem &
Jewellery Technology (NTA Level 6). Pia, Kituo
kinatarajia kutoa mafunzo ya muda mfupi
kwa kozi mbalimbali za uongezaji thamani
madini.

juhudi za kukijengea uwezo Kituo cha TGC,
Wizara inawatumia Wakufunzi Waelekezi
kutoka nje ya nchi na wakati huo huo inajenga
uwezo wa Wakufunzi wa Kitanzania. Wizara
imepeleka Watumishi watatu (3) katika nchi
za Sri Lanka, India na Thailand kusomea
fani za usonara (Jewelly design & making),
ukataji na uchongaji
Chanzo: REA, 2017 (lapidary) na jimolojia
(gemology). Wataalam hao wamehitimu
114
mafunzo hayo na wameanza kazi kwenye
Kituo cha TGC.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Wizara
imepanga kupeleka Watumishi wengine saba
(7) kusomea fani mbalimbali za uongezaji
thamani madini kupitia Mradi wa SMMRP
unaofadhiliwa na Benki ya Dunia. Jumla
ya Shilingi milioni 694.76 zinakadiriwa
kutumika kwa ajili ya kugharamia mafunzo
hayo. Aidha, ili kukiongezea ufanisi, Kituo
kimepewa sub-vote itakayoanza kutumika
Uchambuzi na Uthaminishaji wa Madini

ya Vito

hadi Machi, 2017 Wizara kupitia TANSOR T
imeendelea kusimamia uthamini wa madini
ya Almasi na Vito ambapo kiasi cha karati
174,700 za Almasi zenye thamani
ya Dola za Marekani milioni 47.95 sawa
na Shilingi
Chanzo: bilioni 110.81 zilithaminishwa
REA, 2017
na kusafirishwa nje ya nchi. Vilevile, Wizara
115
ilifanya uthamini wa madini ya Vito ambapo
ilithaminisha tani 604.39 za madini ya
mapambo (Ornamental stones), gramu
milioni 3.30 za vito ghafi na karati 177,339
za madini ya vito yaliyosanifiwa kwa thamani
ya Dola za Marekani milioni 23.46 sawa
na Shilingi bilioni 54.22. Kutokana na
shughuli hizo, Serikali imekusanya Mrabaha
wa Dola za Marekani milioni 3.31 sawa na

kusimamia kwa umakini zaidi shughuli ya
uthaminishaji wa madini ya Almasi na Vito
vingine ili kuhakikisha Serikali inapata
mapato stahiki. Aidha, Wizara itaanzisha
na kusimamia masoko (magulio) ya ndani
ya madini ya Vito kwa kushirikiana na Ofisi
za Madini za Kanda na itatoa huduma za
kijimolojia kwa Wachimbaji Wadogo na wa
Kati.
166. Mheshimiwa Spika, uanzishwaji

wa masoko (magulio) ya ndani ya madini
ya Vito REA,
Chanzo: unalenga
2017 kuwaendeleza Wachimbaji
Wadogo kwa kuwapatia soko la uhakika
116
na bei za ushindani karibu na maeneo ya
Morogoro (Mkuyuni), Merelani, Tanga na
Tunduru na kupata madini yenye ubora
unaohitajika katika Maonesho ya Kimataifa
ya Vito ya Arusha (Arusha Gem Fair - AGF)
ambayo hufanyika mara moja au zaidi kwa
mwaka.
Miradi Mikubwa ya Madini

inaendelea kuhamasisha na kuwezesha
Kampuni za madini katika uendelezaji wa
Miradi Mikubwa ya madini. Miradi hiyo ni
pamoja na Miradi ya graphite (kinywe) iliyopo
Nachu, Namangale na Chilalo Wilayani
Ruangwa; Chidya na Chiwata Wilayani
Masasi na Epanko, Mahenge Wilayani
Ulanga. Madini ya graphite yanatumika
kwenye kutengeneza vilainishi (lubricants),
betri na vifaa vya kwenye injini za magari.
Uwekezaji katika Miradi hiyo upo katika
hatua mbalimbali za kukamilisha tathmini
ya athari za mazingira na ulipaji wa fidia.
Hata hivyo, Mradi wa Epanko umekumbwa
na tatizo la baadhi ya Wananchi kukataa
Chanzo: REA, 2017 yao kwa ajili ya kuanzishwa
kupisha maeneo
kwa Mradi huo. Wizara kwa kushirikiana na
117
Uongozi wa Mkoa wa Morogoro inaendelea
kutoa elimu kwa Wananchi juu ya umuhimu
wa Mradi huo.
168. Mheshimiwa Spika, Miradi

mingine ambayo ipo katika hatua ya
uendelezaji ni pamoja na Mradi wa Urani
ambao upo eneo la Mto Mkuju katika Wilaya
ya Namtumbo. Mradi huo unaendelezwa na
Kampuni ya Mantra Tanzania Limited. Hata
hivyo kutokana na kushuka kwa bei ya madini
ya urani katika Soko la Dunia, Mradi huo
umechelewa kuanza kwa kuwa uchimbaji
ukifanyika sasa Serikali na Mwekezaji
hawataweza kupata manufaa stahiki.
169. Mheshimiwa Spika, Miradi ya

Rare Earth Elements (REE) na niobium iliyopo
katika Wilaya ya Songwe ipo katika hatua za
juu za utafiti na uanzishwaji wa Mgodi, sawia.
Kukamilika na kuanzishwa kwa uchimbaji
wa madini katika Miradi hii kutasaidia
nchi kupata Mapato kutoka kwenye madini
mengine zaidi ya dhahabu ambayo Migodi
yake mingi inaendelea kufungwa kutokana
na kuisha
Chanzo: kwa mashapo katika maeneo
REA, 2017
husika.
118
Utatuzi wa Migogoro

hadi Machi, 2017, Wizara imeendelea na
juhudi za kutatua migogoro mbalimbali
katika Sekta ya Madini. Katika kipindi
hicho Wizara kupitia Kamati Maalum
ya Wataalam wa Serikali imefanya uhakiki
kwa Wananchi wa Kitongoji cha Nyamichele
Kijiji cha Nyakunguru wanaozunguka eneo
la Mgodi wa Dhahabu wa North Mara ambao
walifyekewa mazao yao wakati wa zoezi la
kufanya tathmini ya mali na ardhi Mwaka
2013. Jumla ya Wananchi 2,742 walifanyiwa
uhakiki wa maeneo yao ili kupisha shughuli
za Mgodi. Lengo la uhakiki huo lilikuwa ni
kubaini Wamiliki halali wa maeneo hayo ili
walipwe fidia ya mazao yaliyofyekwa pamoja
na gharama za usumbufu.
171. Mheshimiwa Spika, kati ya

Wananchi 2,742 waliohakikiwa, Wananchi
1,586 wamebainika kutokuwa na kasoro za
umiliki wa maeneo yao na Kamati ilipende-
keza walipwe
Chanzo: fidia ya mazao yao yaliyofyekwa
REA, 2017
pamoja na gharama za usumbufu. Wananchi
119
wenye umiliki wa maeneo (parcels) 1,016
wamebainika kuwa na kasoro mbalimbali za
umiliki wa ardhi, Kamati ilipendekeza majina
ya wamiliki wa maeneo hayo yachunguzwe
na TAKUKURU na Vyombo vingine vya Dola
ili haki itendeke.

na kutoa muda wa kutosha kwa ajili ya
uhakiki huo, Wananchi wanaomiliki maeneo
(parcels) 139 hawakujitokeza kwa ajili ya
kuhakikiwa, hivyo Kamati ilipendekeza kuwa
Wananchi hao wasilipwe chochote na kama
wataona hawakutendewa haki wanaweza
kudai haki hiyo kupitia Vyombo vya Sheria.
Aidha, pamoja na malipo hayo, Wananchi
wataendelea kumiliki maeneo yao kwa kuwa
Mgodi umeazimia kuendeleza uchimbaji kwa
njia ya chini kwa chini (Underground Mining).
173. Mheshimiwa Spika, Pamoja

na kushughulikia malalamiko ya fidia za
Wananchi wa Kijiji cha Nyakunguru, Kamati
pia ilitoa maelekezo kwa Mgodi wa North
Mara kuwalipa fidia stahiki na kuwahamisha
Chanzo: REA, 2017
Wananchi wote walio ndani ya eneo hai la
120
Mgodi (Mita 200) ili kupisha shughuli za
Mgodi. Maeneo hayo ni yale yaliyomo katika
Vijiji vya Matongo, Nyangoto, Nyabichune,
Mjini Kati, Nyakunguru, Komarera na Kijiji
cha Kewanja.

imefanikiwa kutatua mgogoro wa Wananchi
wa eneo la Magambazi Wilayani Handeni
waliokuwa wamevamia eneo la Leseni ya
uchimbaji la Kampuni ya Canaco. Wananchi
hao wameondolewa katika eneo hilo na
Kampuni hiyo imekubali kutoa sehemu ya
eneo ndani ya Leseni kwa ajili ya kuendesha
shughuli za uchimbaji kwa Wananchi hao.
Aidha, Wananchi wameelekezwa kuunda
vikundi na kuvisajili kabla ya kupewa Leseni
za uchimbaji. Hadi sasa vikundi saba (7)
vimeundwa na kusajiliwa, kikundi kimoja
kimeshapewa Leseni na kimeanza shughuli
za uchimbaji na vikundi vingine sita (6)
viko katika utaratibu wa kupatiwa Leseni
za uchimbaji mdogo. Kampuni ya Canaco
imeahidi kuvipatia baadhi ya vifaa vya
uchimbaji vikundi vitakavyopatiwa Leseni
katika
Chanzo:maeneo hayo.
REA, 2017
121
Ushiriki wa Watanzania Katika Shughuli
za Madini (Local Content)

inaendelea kuhamasisha na kutoa elimu
kwa Wananchi wanaozunguka Migodi
kuhusu fursa za kiuchumi zilizopo katika
Migodi inayowazunguka. Kwa hali ilivyo
sasa, ushiriki wa Watanzania katika kutoa
huduma na kuuza bidhaa kwenye Migodi
umefikia takriban asilimia 50. Vilevile,
Wizara inaendelea kuhamasisha Migodi
kutoa zabuni kwa Wananchi wanaozunguka
Migodi na Kampuni za Wakandarasi wa
Kitanzania ili kutoa fursa kwa Watanzania
kuuza huduma na bidhaa kwenye Migodi
hiyo.

inaendelea kuhamasisha Wamiliki wa
Viwanda kutumia malighafi za madini
yanayopatikana hapa nchini ili kukuza
Viwanda vya Ndani. Katika kutekeleza hilo,
Wizara imeweka zuio kwa Viwanda vya
Saruji kuingiza malighafi (Makaa ya Mawe
na Madini
Chanzo: ya Jasi) kutoka Nje ya Nchi.
REA, 2017
Ili kuhakikisha Wamiliki wa Viwanda vya
122
Saruji wanapata malighafi zinazotakiwa na
kwa muda muafaka, Serikali imewaelekeza
kuingia Mikataba na Wachimbaji wa madini
ya Jasi na Makaa ya Mawe.
177. Mheshimiwa Spika, ili kuongeza

uwazi na ushiriki wa Watanzania katika
Migodi Mikubwa, Serikali kupitia Gazeti la
Serikali Na. 286 la tarehe 07 Oktoba, 2016,
imetunga Kanuni za Usajili wa Hisa kwa
Kampuni za Madini (The Mining (Minimum
Shareholding and Public Offering) Regulations,
2016). Kanuni hizi zinazitaka Kampuni zenye
Leseni kubwa za Uchimbaji wa Madini (Special
Mining Licence) kuandikisha asilimia 30 ya
Hisa katika Soko la Hisa la Dar es Salaam (Dar
es Salaam Stock Exchange DSE). Kanuni
zinazitaka Kampuni zilizopata leseni kabla
ya kutangazwa kwa Kanuni kusajili asilimia
30 ya Hisa katika Soko la Hisa la Dar es
Salaam ndani ya kipindi cha miaka miwili
tangu kutangazwa kwa Kanuni hizi. Aidha,
Kampuni ambazo zitapata leseni baada ya
kutangazwa kwa Kanuni hizi zinatakiwa
kutekeleza masharti ya Kanuni hizi ndani
ya mwaka
Chanzo: REA,mmoja
2017 kutoka tarehe ya kupewa
Leseni.
123
178. Mheshimiwa Spika, kupitia
Gazeti la Serikali Na. 44 la tarehe 24 Februari,
2017 (The Mining (Minimum Shareholding and
Public Offering) (Amendment) Regulations,
2016), Serikali imefanya Marekebisho ya
Kanuni hizi kwa kuzitaka Kampuni ambazo
zinamiliki Leseni za Uchimbaji Mkubwa
zilizotolewa kabla ya kutangazwa kwa
Kanuni hizi kutekeleza masharti ya Kanuni
hizi ndani ya kipindi cha miezi sita (6) tangu
tarehe ya kutangazwa kwa mabadiliko ya
Kanuni hizo. Pia, Kampuni ambazo zitapata
leseni baada ya kutangazwa kwa Kanuni hizi
sasa zinatakiwa kusajili asilimia 30 ya Hisa
katika Soko la Hisa mara baada ya kuanza
shughuli za uchimbaji.
179. Mheshimiwa Spika, kwa sasa

kuna Jumla ya Kampuni 12 zinazomiliki
Leseni 14 za uchimbaji mkubwa
zinazohitajika kusajiliwa kwenye Soko la
Hisa. Kampuni hizo ni Bulyanhulu Gold
Mine Limited, Pangea Minerals Limited, Geita
Gold Mining Limited, North Mara Gold Mine
Limited (2), STAMIGOLD Company Limited,
Williamson Diamonds Limited, Mantra
Chanzo: REA, 2017
Tanzania Limited, El-Hilal Minerals Limited,
124
Kiwira Coal Mines Limited, Tanzania China
International Mineral Resources Limited
(2), Uranex Tanzania Limited na Dangote
Industries Limited. Wizara imeagiza Kampuni
hizo zijisajili kwenye Soko la Hisa la Dar es
Salaam (DSE).

Wizara itaendelea kuchukua hatua za
makusudi kuelimisha umma kuhusu
manufaa na fursa zilizopo katika Sekta ya
Madini na kushirikiana na Taasisi nyingine
za Serikali kujenga uwezo wa Watanzania
kushiriki katika Sekta hiyo. Natoa wito kwa
Wananchi kujiandaa ili Kampuni za madini
zikisajiliwa kwenye Soko la Hisa la Dar es
Salaam, Watanzania wajitokeze kwa wingi
kununua Hisa na hivyo kushiriki kwenye
umiliki wa rasilimali zao za madini.
Kuvutia Uwekezaji Katika Sekta ya

Madini

kipindi cha
Chanzo: REA, 2017 kuanzia Mwezi Julai,
2016 hadi Machi, 2017 Wizara imeendelea
125
kuhamasisha na kutangaza fursa mbalimbali
za uwekezaji katika Sekta ya Madini nchini
kupitia Balozi za nchi mbalimbali zilizopo
ndani ya nchi na Balozi zetu zilizopo nje
ya nchi zikiwemo Afrika Kusini na Canada.
Aidha, Wizara imefanikiwa kushiriki kwenye
Mkutano Mkubwa wa kuvutia wawekezaji
Afrika unaojulikana kama Mining Indaba
Afrika ya Kusini ambapo Serikali imetoa
taarifa mbalimbali kuhusu mazingira ya
uwekezaji katika Sekta ya Madini. Pia, Wizara
imeshiriki katika Mikutano ya Kimberly
Process Certificate System (KPCS) katika
Nchi ya Umoja wa Falme za Kiarabu (UAE)
na International Conference on Great Lakes
Region (ICGLR) katika Nchi ya Jamhuri ya
Kidemokrasia ya Kongo (DRC).

Machi, 2017 Wizara imefanikiwa kufanya
Minada Miwili ya Madini ya Tanzanite
Mkoani Arusha ambapo Mnada wa Kwanza
ulifanyika Mwezi Agosti, 2016 na Mnada wa
Pili ulifanyika Mwezi Machi, 2017. Katika
Mnada wa Kwanza
Chanzo: REA, 2017 madini yenye thamani
ya Dola za Marekani milioni 3.45 yaliuzwa
126
na kuiwezesha Serikali kukusanya Mrabaha
wa thamani ya Dola za Marekani 150,491
sawa na Shilingi milioni 347.78. Katika
Mnada wa Pili madini yenye thamani ya
Dola za Marekani milioni 4.20 yaliuzwa
na kuiwezesha Serikali kukusanya Mrabaha
wa kiasi cha Dola za Marekani 210,114.36
sawa na Shilingi milioni 485.57. Aidha,
Halmashauri ya Wilaya ya Simanjiro
ilikusanya Ushuru wa Huduma kiasi cha
Shilingi milioni 27.99.
183. Mheshimiwa Spika, lengo kuu

la Minada hii ni kuwakutanisha moja kwa
moja Wazalishaji wa Madini ya Tanzanite,
Wafanyabiashara na wenye Viwanda vya
kuongeza thamani madini ili kuwezesha
Wafanyabiashara kuuza madini yao kwa
bei ya ushindani na Serikali kukusanya
Mapato stahiki. Aidha, Minada hii husaidia
kupunguza utoroshaji wa madini nje ya
nchi na kuitangaza Tanzania katika medani
ya Kimataifa kuhusu fursa za madini
yanayopatikana nchini. Pia, Wizara ilifanya
Maonesho ya Kimataifa ya Vito na Usonara,
Chanzo: REA, 2017
Arusha kuanzia tarehe 03 hadi 05 Mei, 2017.
127
itaendelea kushiriki katika Maonesho na
Makongamano ya Kitaifa na Kimataifa ili
kutangaza fursa za uwekezaji katika Sekta ya
Madini hapa nchini. Pia, kuandaa Maonesho
ya Kimataifa na Minada ya Madini ya Vito
itakayohusisha Wanunuzi wa Ndani na
Nje. Katika Minada ya madini ya Tanzanite
Serikali itahakikisha Wauzaji wanajumuisha
Tanzanite iliyokatwa ili kukuza Viwanda vya
ndani vya kukata Madini ya Vito. Natoa wito
kwa Wadau wa madini ya Vito waendelee
kushirikiana na Wizara ili kufanikisha
Maonesho na Minada hiyo kwa lengo la
kukuza Masoko ya Ndani na kuhamasisha
shughuli za uongezaji thamani madini
nchini.
Mradi wa Usimamizi Endelevu wa

Rasilimali za Madini (SMMRP) wa Benki
ya Dunia

Usimamizi Endelevu wa Rasilimali za Madini
(Sustainable Management of Mineral Resource
Chanzo: REA, 2017
Project SMMRP) Awamu ya II unaofadhiliwa
128
na Benki ya Dunia umeanza ujenzi wa Kituo
cha mafunzo kwa Wachimbaji Wadogo cha
Rwamgasa - Geita. Kituo hiki kinajengwa
kwa ushirikiano baina ya Wizara, Mgodi wa
Geita na Ushirika wa Wachimbaji Wadogo wa
Rwamgasa. Ujenzi wa Kituo hicho utagharimu
kiasi cha Dola za Marekani 500,000 sawa
na Shilingi bilioni 1.16 ambao unatarajiwa
kukamilika ifikapo Mwezi Julai, 2017.
186. Mheshimiwa Spika, shughuli

nyingine za Mradi huu zilizofanyika ni pamoja
na kukamilika kwa taratibu za ununuzi za
kuwapata Washauri Waelekezi (Consultants)
kwaajiliyakusanifunakusimamiaukarabatiwa
Ofisi za Madini za Bariadi; Bukoba; Chunya;
Kigoma; Mpanda; Musoma; Songea; Ofisi
za STAMICO; na Chuo cha Madini Dodoma.
Kwa sasa Mradi unaendelea na utaratibu
wa kuwapata Wakandarasi ili ukarabati huo
uanze. Aidha, Mradi umekamilisha ununuzi
wa vifaa mbalimbali vya kutoa Huduma
za Ugani kwa Wachimbaji Wadogo kupitia
STAMICO, GST na Ofisi za Madini za Kanda.
Shughuli hizo zimegharimu takriban Dola
za Marekani milioni 5.68 sawa na Shilingi
bilioni
Chanzo: 13.13 na zimefadhiliwa na Benki ya
REA, 2017
Dunia.
129
kupitia Mradi wa SMMRP imewezesha GST
na STAMICO kufanya utafiti wa kijiolojia
katika maeneo yanayokusudiwa kuanzishwa
Vituo Bora vya Mfano na maeneo mengine
ya uchimbaji mdogo. Fedha zilizotumika
kwa ajili ya kazi hii ni Dola za Marekani
ambazo zimetolewa na Benki ya Dunia.
Kwa Mwaka wa Fedha wa 2017/18 kupitia
Mradi wa SMMRP, Wizara inatarajia kuanza
ukarabati na upanuzi wa Ofisi za Madini za
Bariadi; Bukoba; Chunya; Kigoma; Mpanda;
Musoma; Songea; Ofisi za STAMICO; na Chuo
cha Madini Dodoma. Lengo la ukarabati ni
kuboresha mazingira ya kazi ya Ofisi hizo
ikiwa ni pamoja na kuongeza vyumba vya
mikutano na madarasa vitakavyotumika
kufundishia Wachimbaji Wadogo (Centres
of Excellence). Vilevile, Wizara itaanza
ujenzi wa Vituo vya Mafunzo (Demonstrating
Centres) vitatu (3) katika Awamu ya Kwanza
kwenye maeneo ya Itumbi (Chunya), Katente
(Bukombe) na Mkwanyule (Kilwa).
Chanzo: REA, 2017
130
Wakala wa Jiolojia Tanzania (Geological
Survey of Tanzania - GST)

Machi, 2017, Serikali kupitia Wakala wa
Jiolojia Tanzania (GST) iliendelea kukusanya
taarifa za Jiosayansi na kuchora Ramani kwa
ajili ya kuvutia uwekezaji katika Sekta ya
Madini. GST kwa kushirikiana na Geological
Survey of China wamefanya na kukamilisha
utafiti wa Jiokemia katika Mikoa ya Mbeya
na Songwe ambao ulifadhiliwa na Serikali
ya China. Pia, GST kwa kushirikiana na
Geological Survey of Finland na Chuo Kikuu
cha Sokoine (SUA) imetengeneza Ramani za
Jiokemia za nchi nzima (Country Wide Multi-
Element Geochemical Maps) zinazoainisha
wingi wa madini ya aina mbalimbali za metali
(kama dhahabu, shaba, chuma, nikeli, bati
n.k.) katika sehemu mbalimbali za nchi.
Mradi huu umefadhiliwa na Serikali ya
Finland kwa kiasi cha Euro 750,000 sawa
na takriban Shilingi bilioni 1.59.
Chanzo: REA, 2017
131
189. Mheshimiwa Spika, Wakala
unaendelea na kazi ya utafiti wa uchenjuaji
ili kuongeza thamani ya madini ya Nikeli kwa
Wachimbaji Wadogo wa Milima ya Mwahanza
Haneti Dodoma. Wakala umekamilisha utafiti
wa uchenjuaji wa madini ya Shaba katika
Wilaya za Mpwapwa na Kilosa kwa lengo
la kuongeza thamani ya madini ya Shaba.
Pia, Wakala uliendelea kutoa Huduma
za Maabara za uchunguzi na upimaji wa
sampuli za Jiotekinolojia kwa ajili ya ujenzi
wa miundombinu kwa Wateja mbalimbali
wakiwemo Chuo Kikuu cha Dodoma na
Mgodi wa Almasi wa Mwadui.
190. Mheshimiwa Spika, Wakala kwa

kushirikiana na Chuo Kikuu cha Dar es
Salaam walifanya utafiti wa Tetemeko la Ardhi
lililotokea Mkoani Kagera tarehe 10/9/2016
na kuandaa taarifa za utafiti. Pia, Wataalam
kutoka Wakala, Chuo Kikuu cha Ardhi na
Chuo Kikuu cha Dar es Salaam walitoa elimu
kwa umma na kwa wahanga wa Tetemeko
hilo. Aidha, Wakala uliendelea kukusanya
takwimu kutoka Vituo nane (8) vya kudumu
vilivyoko nchini
Chanzo: REA, 2017vya kupimia Matetemeko ya
Ardhi, kuchakata takwimu, kuchora Ramani
132
na kuzihifadhi kwenye kanzidata (database)
kisha kuzitolea taarifa.
191. Mheshimiwa Spika, Wakala kwa

kushirikiana na Geological Survey of Finland
(GTK), umechapisha Ramani za Jiolojia za
block ya Nachingwea-Masasi/Tunduru na
taarifa (Explanatory Notes) zake baada ya
kupata matokeo kutoka Maabara za GST,
SUA pamoja na GTK-Finland. Vilevile, Wakala
umekusanya takwimu katika maeneo ya
Wilaya za Kondoa na Singida unaolenga
kupata vyanzo vya nishati ya Jotoardhi kwa
ajili ya uzalishaji umeme na umefadhiliwa
na USAID kwa thamani ya Shilingi milioni
33.44. Utafiti huu unafanyika chini ya Mradi
wa Partnership for Enhanced Engagement in
Research Project (PEERP), unaofadhiliwa na
Serikali ya Marekani.

umeanzisha Mfumo wa kuuza na kusambaza
Ramani mbalimbali za Jiolojia na Jiofizikia,
taarifa na takwimu kwa Wadau mbalimbali
kwa njia ya Mtandao (data sales portal) na
inaendelea
Chanzo: REA,kuimarisha
2017 na kuboresha Mfumo
wa kuchakata, kutunza na kusambaza
133
takwimu na taarifa za Jiosayansi kwa Wadau
(Geological and Mineral Information System
GMIS).

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Wakala
umepanga kuendeleza tafiti na kukusanya
taarifa za Jiosayansi kwa ajili ya kuchora
Ramani nne (4) za Jiolojia za Mfumo wa QDS
kwa skeli ya 1:100,000 (QDSs 264, 275, 276
na 277) na Ramani nyingine mbili za Jiokemia
za Mfumo wa QDS (QDS 264 na 275) kwenye
maeneo yaliyopo katika Wilaya za Songea
Vijijini, Ludewa na Madaba. Pia, Wakala
umejipanga kufanya uhakiki maalum (field
checks) wa Jiolojia, Jiokemia na kuboresha
Ramani za QDS 49, 64 na 65 na kukusanya
na kuhakiki taarifa za uwepo wa madini
nchini na kuboresha kanzidata yake.

utaendelea kuratibu majanga asilia ya
Kijiolojia ikiwa ni pamoja na Matetemeko ya
Ardhi, Milipuko ya Volkano, Maporomoko ya
Ardhi (uchunguzi wa Jiomofolojia) ili kubaini
Chanzo: REA, 2017
maeneo yenye hatari ya kupata Maporomoko
134
ya Ardhi na kutoa ushauri kwa Wananchi
waishio katika maeneo hayo. Aidha, Wizara
itaendelea kuboresha mazingira ya kazi kwa
Wakala kwa kununua vifaa vya utafiti wa
Kijiolojia na Maabara. Wakala wa Jiolojia
ulichakata takwimu na taarifa mbalimbali za
Matetemeko ya Ardhi zilizokusanywa kuanzia
Mwaka 1900 kuhusu mahali yalipowahi
kutokea pamoja na ukubwa wake katika Mji
wa Dodoma. Hii itawezesha kuainisha maeneo
yenye Mipasuko chini ya Ardhi ambayo yana
uwezekano mkubwa wa kutokea Matetemeko.
Ramani zinazoonesha taarifa hizi zinaweza
kutumika katika upangaji bora wa Mji
wa Dodoma, hivyo nachukua fursa hii
kuwashauri Halmashauri ya Manispaa ya
Dodoma na Wadau wengine kushirikiana
na GST katika kupanga matumizi bora ya
Ardhi.
Wakala wa Ukaguzi wa Madini Tanzania

(TMAA)
195. Mheshimiwa Spika, Mwaka 2009

Serikali ilianzisha Wakala maalum kwa ajili
Chanzo: REA, 2017
ya Ukaguzi wa Shughuli za Uwekezaji katika
135
Sekta ya Madini (TMAA). Kazi kubwa ikiwa ni
pamoja na kukagua gharama za uwekezaji wa
makampuni makubwa, mapato yatokanayo
na uwekezaji huo, kodi pamoja na mrabaha
unaolipwa Serikalini. TMAA hufanya kazi
kwa kushirikiana na Ofisi za Madini za
Kanda husika, TRA, pamoja na Wizara ya
Mambo ya Ndani. Utendaji wa Taasisi hiyo
uliendelea kuonesha mapungufu katika
Sekta kwa kubaini mianya ya upotezaji wa
mapato ya Serikali. Pamoja na utendaji huo,
wadau mbalimbali wakiwemo Wananchi wa
kawaida waliendelea kupaza sauti wakidai
Taifa linaibiwa kupitia miradi ya madini.

maoni na ushauri wa wadau, Serikali
imekuwa ikichukua hatua mbalimbali ili
kulinda maslahi ya Taifa. Serikali imeandaa
na kuwaongezea uwezo watendaji, imepanga
watendaji wenye ujuzi katika maeneo ya
migodini, mipakani, viwanja vya ndege na
kwenye bandari zilizopo nchini. Kutokana na
jitihada hizo, kwa Mwaka 2016/17, Wakala
uliweza kukamata madini yenye jumla ya
thamani ya 2017
Chanzo: REA, Dola za Marekani 119,906.45
sawa na Shilingi milioni 277.10 katika
136
viwanja vya ndege vya Arusha, Dar es
Salaam, Kilimanjaro, Mwanza na Songwe.

wa Fedha wa 2016/17, Wakala ulifanya
ukaguzi na kuwezesha Serikali kukusanya
mrabaha wenye thamani ya Shilingi bilioni
4.45 ikilinganishwa na jumla ya Shilingi
bilioni 6.27 zilizokusanywa kwa kipindi cha
Mwaka 2015/16. Kupatikana kwa kiwango
kidogo cha mrabaha, kushuka kwa mrabaha
uliokusanywa kwa Mwaka 2016/17 na vilio
vya wananchi kulipelekea Serikali kuchua
hatua mbalimbali ili kuhakikisha Serikali
inapata mapato stahiki na kukuza Pato la
Taifa.

wa Fedha 2017/18, Serikali itaimarisha
Wakala wa Ukaguzi wa Madini (TMAA) kwa
kuzingatia maoni na ushauri wa wadau
mbalimbali. Ushauri uliotolewa na Kamati
Maalum za Bunge pamoja na Kamati
Maalum ya Wataalam iliyoundwa rasmi na
Mheshimiwa Rais kuchunguza mchanga
uliomo katika
Chanzo: REA, makontena ya makinikia ya
2017
dhahabu utazingatiwa. Lengo la jitihada hizi
137
ni kuhakikisha kwamba Taifa linanufaika
kikamilifu kutokana na rasilimali za madini.
Shirika la Madini la Taifa (State Mining

Corporation STAMICO)

Machi, 2017, STAMICO kupitia Kampuni
yake Tanzu ya STAMIGOLD imezalisha
Jumla ya wakia 12,092 za Dhahabu na
wakia 1,659 za madini ya Fedha (silver) na
kuiingizia Kampuni Shilingi bilioni 36.88.
Kampuni pia ililipa Serikalini Mrabaha wa
200. Mheshimiwa Spika, kupitia

uchimbaji unaofanyika kwa ubia kati ya
STAMICO na Kampuni ya TanzaniteOne
Mining Limited (TML), Jumla ya kilo 2,872.79
za Tanzanite zilizalishwa na kuuzwa kwa
kipindi cha Mwezi Julai, 2016 hadi Machi,
2017 ambapo Jumla ya Shilingi bilioni
16.93 zilipatikana na Shilingi milioni 846.5
zililipwa Serikalini kama Mrabaha.
Chanzo: REA, 2017
138
na hatua hizo, STAMICO pia inaendelea
kutekeleza Mradi wa ununuzi wa madini
ya Bati kutoka kwa Wachimbaji Wadogo
walioko Kyerwa Mkoani Kagera ambapo
hadi kufikia Machi, 2017 tani 18.08 za
madini hayo ziliuzwa na kulipatia Shirika
Jumla ya Shilingi milioni 325.49 ambazo
zimewezesha ulipaji wa Mrabaha kwa Serikali
wa kiasi cha Shilingi milioni 13.02 na
Shilingi 976,471 zimelipwa kama ushuru
wa Huduma kwa Halmashauri ya Wilaya ya
Kyerwa. Aidha, katika kipindi cha kuanzia
Mwezi Januari hadi Machi, 2017 Jumla ya kilo
1,205 za madini ghafi ya Bati zimenunuliwa
kwa Jumla ya Shilingi milioni 22.90.
202. Mheshimiwa Spika, ili kukidhi

mahitaji ya Makaa ya Mawe nchini, STAMICO
imeanza rasmi uchimbaji wa Makaa hayo
katika Kilima cha Kabulo - Kiwira kuanzia
Mwezi Aprili, 2017 ambapo Jumla ya tani
107,078 zinakadiriwa kuchimbwa kwa
Mwaka na Mradi huu utagharimu kiasi cha
Shilingi bilioni 2.39. Lengo la Mradi huu
ni kuwauzia
Chanzo: Makaa ya Mawe Viwanda vya
REA, 2017
Saruji na watumiaji wengine.
139
203. Mheshimiwa Spika, Shirika
limefanikiwa kufanya kazi ya ukadiriaji
na uthaminishaji wa mashapo ya madini
yaliyopo kwenye Mradi wake wa dhahabu
wa Buhemba ambapo kiasi cha wakia
441,772 za dhahabu (indicated resources)
zimekadiriwa kuwepo katika mashapo hayo.
Aidha, Mwezi Juni, 2017 kazi za ukadiriaji
na uthamini wa mashapo zitafanyika katika
mashimo ya Buhemba Main na Mwizi
na kazi hizo zitakapokamilika zitawezesha
ongezeko la mashapo yanayokadiriwa kufikia
wakia 600,000. Mpango uliopo ni kutafuta
Mwekezaji wa kuingia naye Ubia.

Machi, 2017 Shirika limeendelea kufanya
tathmini za uwepo wa mashapo katika
Leseni zake za madini inazozimiliki. Leseni
zilizofanyiwa utafiti ni Leseni ya dhahabu
iliyopo Busanda Mkoani Geita na Madini
ya Rare Earth Elements - REE iliyopo Sengeri
Mkoani Songwe. Pia, Shirika limepata Leseni
20 za uchimbaji madini mdogo (PML) wa
kokoto katika maeneo ya Chigongwe Dodoma
na Ubena
Chanzo: Zomozi
REA, 2017 Pwani ambazo zitawezesha
uanzishaji wa Mradi wa kokoto katika maeneo
140
hayo. Katika Mwaka wa Fedha wa 2017/18
jumla ya Shilingi bilioni 2.64 zimetengwa
kwa ajili ya kutekeleza Mradi huu.

hadi Machi, 2017, STAMICO imeendelea
kutoa huduma za kitaalam kwa Wachimbaji
Wadogo nchini. Jumla ya Wachimbaji
Wadogo 15 wamefanyiwa utafiti wa Kijiolojia
katika maeneo ya Lwamgasa - Geita (Blue
Reef), Bukandwe - Mbogwe, Nyampalahala
Bukombe (Paso Mine), Mpinga-Bahi,
Mkalama na Mandawa-Rwanga (Mkalama
Copper Gold Project), Kazikazi Itigi, Kiteto,
Wami - Pangani (Jiwe Project), Kerezia na
Nganzo Bukombe, Nsagali Gold Mine na
Makangaga Kilanjelanje - Kilwa (Mishangu
International). Tafiti hizo zimewezesha
Wachimbaji hao kupata taarifa za uwepo wa
madini katika maeneo yao ambazo wanaweza
kuzitumia kupata mikopo kutoka Taasisi za
Fedha. Wachimbaji waliofaidika na taarifa
hizo za utafiti na waliofanikiwa kupata
mikopo kutoka Benki ya Uwekezaji Nchini
-Chanzo:
TIB niREA,
Nsagali
2017 Gold Mine na Makangaga-
Kilanjelanje - Kilwa (Mishangu International).
141
206. Mheshimiwa Spika, Katika
Machi, 2017 STAMICO kwa kushirikiana na
GST chini ya Mradi wa SMMRP unaofadhiliwa
na Benki ya Dunia imefanya utafiti wa
Kijiosayansi unaohusisha uchorongaji wa
miamba na ukadiriaji wa mashapo ya madini
katika maeneo yanayotarajiwa kuanzisha
Vituo vya Mfano vya uchenjuaji wa madini
kwa Wachimbaji Wadogo katika maeneo
ya Itumbi (Chunya), Katente (Bukombe)
na Kapanda (Mpanda). Katika kipindi hiki
Jumla ya mita 4,138 za Reverse Circulation
(RC) na mita 5,201 za Diamond Drilling (DD)
zilichorongwa kwenye maeneo hayo. Aidha,
STAMICO itaendelea kuboresha taarifa
zinazohusu Wachimbaji Wadogo pamoja na
upatikanaji wa masoko ya madini nchini
kupitia Tovuti ya Wachimbaji Wadogo ya
STAMICO (Small Scale Mining Portal www.
ssm-stamico.co.tz) na Mfumo wa utoaji wa
taarifa hizo kupitia simu za kiganjani.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18, Shirika
litaendelea kufanya tafiti katika maeneo yake
ya Busanda
Chanzo: (Dhahabu), Sengeri Southern
REA, 2017
Extension (Rare Earth Elements) na Mingoyo
142
Lindi (Graphite) pamoja na kutoa Huduma
za kibiashara za ushauri wa kitaalam
(Consultancy) katika Sekta ya Madini.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Shirika pia
limepanga kuendelea kuchimba Makaa
ya Mawe katika Leseni yake ya Kilima cha
Kabulo Kiwira ambapo kiasi cha Shilingi
bilioni 10 kimetengwa na Serikali kwa ajili
ya kuendeleza Mradi huo. Aidha, Shirika
linaendelea kukamilisha ukadiriaji wa
mashapo ya dhahabu pamoja na usanifu
wa Mgodi katika Mradi wa Buhemba
pamoja na kutafuta Mbia mwenye uwezo
ili kuendeleza Mradi huo. Pia, Shirika
litaendelea kusimamia Miradi yake ya
STAMIGOLD pamoja na Miradi ya Ubia
ikiwemo TanzaniteOne ili kuongeza ufanisi
na Mapato ya Serikali.
Chanzo: REA, 2017
143
Asasi ya Uwazi Katika Rasilimali za
Madini na Gesi Asilia (Tanzania Extractive
Industries Transparency Initiative
TEITI)

kipindi cha kuanzia Mwezi Julai 2016 hadi
Machi, 2017 TEITI imeandaa Mpango-Kazi
(Road Map) wa kuanzisha Rejista ya Majina
na taarifa za Watu Wanaomiliki Hisa katika
Leseni na Mikataba ya Madini, Mafuta na
Gesi Asilia kama ilivyoahidiwa na Mhe.
Waziri Mkuu Kassim Majaliwa Majaliwa
(Mb.) alipomwakilisha Mheshimiwa Rais
katika Mkutano wa Wakuu wa Nchi kuhusu
Kudhibiti Rushwa (London, Anti-corruption
Summit, 2016) uliofanyika Nchini Uingereza,
tarehe 12 Mei, 2016. Aidha, TEITI imefanya
mapitio ya Sheria (Legal Review Study) kwa
ajili ya maandalizi ya uanzishaji wa Rejista
hiyo. Lengo ni kubaini kama kuna vipengele
katika Sheria zilizopo vinavyokataza uwekaji
wazi wa majina ya watu wanaomiliki hisa
katika Leseni na Mikataba ya Madini, Mafuta
na Gesi Asilia, hasa Sheria ya Kampuni ya
Mwaka 20022017
Chanzo: REA, (Companies Act, 2002) kwa ajili
ya kuvifanyia marekebisho.
144
210. Mheshimiwa Spika, maandalizi
kwa ajili ya ukusanyaji wa Takwimu za Kodi
zilizolipwa na Kampuni za Madini, Mafuta
na Gesi Asilia katika Mwaka wa Fedha
wa 2014/15 na 2015/16 yamekamilika.
Maandalizi hayo yamezingatia maelekezo
ya Waheshimiwa Wabunge wa Kamati ya
Kudumu ya Bunge ya Nishati na Madini
yaliyotolewa Mwezi Oktoba, 2016 kwa
kukusanya na kuweka wazi takwimu za
misamaha ya kodi, matumizi ya mafuta na
mishahara ya Wafanyakazi wa Kigeni. Ripoti
zitatolewa kwa umma kuanzia Mwezi Juni,
2017.

kutekeleza matakwa ya Sheria ya TEITI ya
Mwaka 2015 Kifungu 16 (1)(a) kinachomtaka
Waziri kuweka wazi Mikataba ya Madini,
Mafuta na Gesi Asilia, Mwezi Desemba, 2016
Wizara ilizitaarifu Kampuni zenye Mikataba
ya Madini na Gesi Asilia (MDAs na PSAs)
kwamba inakusudia kuweka wazi Mikataba
hiyo. Kampuni hizo zinatakiwa kuifahamisha
TEITI kwa mujibu wa Kifungu 27 (2) kama
kuna sehemu
Chanzo: ndani ya Mikataba hiyo ambayo
REA, 2017
kibiashara ni muhimu kutowekwa wazi. Kati
145
ya Kampuni 24, Kampuni nne (4) za madini
na 20 za Mafuta na Gesi Asilia, Kampuni mbili
(2) zimewasilisha maombi TEITI ambayo hivi
sasa yanafanyiwa kazi. Aidha, maandalizi
yanafanyika ili kuweka wazi Mikataba ya
Kampuni hizo kwenye Tovuti za Wizara.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 TEITI
itakamilisha na kutoa kwa Umma Ripoti ya
Malipo ya Kodi yanayofanywa na Kampuni za
Madini, Mafuta na Gesi Asilia kwa Serikali
kwa kipindi cha Mwaka wa Fedha wa 2016/17.
Aidha, TEITI itaendelea kuelimisha Umma juu
ya matumizi ya takwimu zinazotolewa katika
Ripoti zake ili waweze kutumia takwimu hizo
katika kuhoji uwajibikaji wa Serikali.
Chuo cha Madini Dodoma (Mineral

Resources Institute MRI)

Machi, 2017, Chuo kimedahili Jumla ya
wanafunzi 527 katika fani za Jiolojia na
Utafutaji Madini;
Chanzo: REA, 2017 Uhandisi Migodi; Uhandisi
Uchenjuaji Madini; Sayansi za Mafuta na
146
Gesi Asilia; na Uhandisi na Usimamizi wa
Mazingira Migodini. Pia, Chuo kimeandaa
Mtaala mpya wa Upimaji Ardhi na Migodi
(Curriculum for Land and Mine Surveying)
ambao umewasilishwa NACTE kwa ajili ya
usajili. Aidha, Chuo kimefanya upanuzi na
ukarabati wa Ofisi na madarasa, ujenzi wa
ukumbi wa mihadhara pamoja na viwanja
vya michezo kupitia Mradi wa SMMRP
unaofadhiliwa na Benki ya Dunia. Pia, Wizara
imetoa Jumla ya Shilingi milioni 148.03 kwa
ajili ya ufadhili kwa vijana 71 wanaosoma
fani mbalimbali za madini, Mafuta na Gesi
Asilia katika Chuo hiki.

Mwaka wa Fedha wa 2017/18 Chuo
kitaendelea kupanua wigo wake wa kutoa
mafunzo kwa kuanzisha programu mpya
ya Upimaji Ardhi na Migodi. Pia, Chuo
kimekusudia kuandaa Mtaala wa Wachimbaji
Wadogo kwa ajili ya Watendaji wa kada ya
kati watakaoweza kujiajiri kama Wachimbaji
Wadogo wenye ujuzi au kufanya kazi moja kwa
moja na Wachimbaji Wadogo wengine kote
nchini. Aidha, Chuo kitaendelea kuwajengea
uwezo
Chanzo: Watumishi
REA, 2017 wake na pia kuendelea
kuimarisha miundombinu yake muhimu.
147
C. AJIRA NA MAENDELEO
YA RASILIMALI WATU
215. Mheshimiwa Spika, ili Watumishi

wa Wizara waweze kufanya kazi kwa weledi
na ufanisi zaidi ikilenga kuinua mchango wa
Sekta za Nishati na Madini kwenye Pato la
Taifa, katika Mwaka wa Fedha wa 2016/17,
Wizara iliandaa Mpango wake wa mafunzo
kwa kipindi husika. Kupitia Mpango huo,
Wizara ilipanga kupeleka Watumishi 87
katika mafunzo ya muda mrefu na Watumishi
166 katika mafunzo ya muda mfupi. Mpango
huo unaendelea kutekelezwa ambapo hadi
kufikia mwishoni mwa Mwezi Machi, 2017,
Watumishi 67 wamehudhuria mafunzo ya
muda mrefu ndani na nje ya nchi. Kati ya
hao 2 wanasomea Shahada ya Uzamivu,
43 Shahada ya Uzamili, 16 shahada ya
kwanza na 6 Stashahada. Aidha, katika
kipindi hicho Wizara ilipeleka Watumishi
28 katika mafunzo ya muda mfupi ndani na
nje ya nchi. Mafunzo hayo yalitolewa katika
fani mbalimbali zikiwemo: Uthaminishaji,
Ukataji na Utafiti wa Vito; Uhandisi Migodi;
Jiolojia; Fedha,
Chanzo: REA, 2017Uhasibu na Usimamizi katika
masuala ya Mafuta na Gesi Asilia; Usimamizi
148
wa Mazingira; Uchumi na Sera za Umma;
Sheria hususan katika Mafuta na Gesi
Asilia; Petroli; na masuala ya Jiosayansi kwa
ujumla. Pamoja na mafunzo haya kufanyika
nchini, Watumishi walihudhuria mafunzo
nje ya nchi zikiwemo: Australia, Brazil,
China, India, Norway, Sri Lanka, Thailand na
Uingereza. Mafunzo hayo ya muda mrefu na
muda mfupi kwa ujumla yaligharimu Jumla
ya Shilingi bilioni 1.41 zikiwa ni fedha za
Ndani na Nje zilizotengwa na Wizara kwa
216. Mheshimiwa Spika, p a m o j a

na mafunzo hayo, Wizara pia iliendelea
kushirikiana kwa karibu na Washirika wa
Maendeleo ili kupata ufadhili wa masomo kwa
Watanzania wanaokidhi vigezo katika nchi
mbalimbali kwenye mafunzo ya Shahada za
Uzamili na Uzamivu. Katika Mwaka wa Fedha
wa 2016/17 Watanzania 16 walipata ufadhili
wa kusomeshwa nchini China Shahada ya
Uzamili na wawili (2) Shahada ya Uzamivu
kutoka Serikali ya Jamhuri ya Watu wa China
katika masuala ya Mafuta na Gesi Asilia.
Chanzo: REA, 2017
149
217. Mheshimiwa Spika, ili kuendelea
kuwapa Watumishi ujuzi mbalimbali kwa
ajili ya kuinua utendaji wao, Wizara kwa
Mwaka wa Fedha wa 2017/18 imepanga
kuwapeleka Jumla ya Watumishi 227 katika
mafunzo ya fani mbalimbali zikiwemo:
Usimamizi wa Rasilimali za Mafuta na Gesi
Asilia; Sheria; Uchumi; Jiolojia; Jemolojia;
pamoja na Fedha na Uhasibu katika masuala
ya Mafuta na Gesi Asilia. Kati ya Watumishi
hao, 77 watahudhuria mafunzo ya muda
mrefu na Watumishi 150 mafunzo ya muda
mfupi. Katika kipindi hiki Wizara imetenga
Jumla ya Shilingi milioni 679.73 kwa ajili
ya kuwezesha mafunzo hayo.

kuboresha ustawi na afya za Watumishi
wanaoishi na virusi vya UKIMWI waliojitokeza,
Wizara imeendelea kuwawezesha Watumishi
10 kwa kuwapa huduma ya lishe na dawa kwa
kuzingatia Waraka wa Utumishi wa Umma Na.
2 wa Mwaka 2006. Katika Mwaka wa Fedha
wa 2017/18, Wizara itaendelea kutoa elimu
mahali pa kazi ili kuzuia maambukizi
mapya na 2017
Chanzo: REA, kuwahudumia waathirika wa
UKIMWI kadri watakavyojitokeza na Jumla
150
ya Shilingi milioni 12 zimetengwa kwa ajili
hiyo. Sambamba na jitihada hizo, Wizara pia
itaendelea kuhamasisha Watumishi kupima
afya zao mara kwa mara ili kujua kama wana
Magonjwa Sugu Yasiyoambukiza (MSY) kama
vile magonjwa ya shinikizo la damu, kisukari
na saratani ili waweze kuchukua hatua
stahiki mapema. Aidha, Wizara itaendelea
kuwahamasisha Watumishi juu ya umuhimu
wa kufanya mazoezi ili kuimarisha afya zao
kwa ajili ya kuendelea kulitumikia Taifa letu
ipasavyo na kwa ufanisi zaidi.

kuwapa motisha na kuongeza tija kwenye
utendaji kazi kwa Watumishi wake, Wizara
imeendelea kubuni njia mbalimbali ikiwemo
ya kuwapandisha vyeo Watumishi wake.
Katika kutekeleza dhana hii, kwa Mwaka
wa Fedha wa 2017/18 Wizara inatarajia
kuwapandisha vyeo Jumla ya Watumishi 360
ambao wamepata sifa za kitaaluma na wenye
utendaji mzuri wa kazi kulingana na Sera
ya Menejimenti na Ajira katika Utumishi wa
Umma ya Mwaka 1999.
Chanzo: REA, 2017
151
D. WIZARA YA NISHATI NA
MADINI KUHAMIA DODOMA
220. Mheshimiwa Spika, Wizara ya

Nishati na Madini inaunga mkono juhudi za
Serikali ya Awamu ya Tano iliyoamua kwa
dhati kutekeleza maamuzi ya Mwasisi wa
Taifa letu, Hayati Mwalimu Julius Kambarage
Nyerere ya Mwaka 1973 ya kuufanya Mji wa
Dodoma kuwa Makao Makuu ya Nchi yetu
ambapo pia maamuzi hayo yamesisitizwa
kwenye Ilani ya CCM ya Mwaka 2015 2020
katika Ibara ya 151 kuhusu kuhamishia
Makao Makuu Dodoma. Katika kutekeleza
Maamuzi hayo, Wizara imeanza kutekeleza
Mpango wa Kitaifa wa zoezi hilo ambalo
linatekelezwa kwa awamu. Katika Awamu
ya kwanza, tarehe 10 Februari, 2017 Wizara
ilihamisha Watumishi 47. Awamu hii
ilihusisha Watumishi wa ngazi mbalimbali
wakiwemo Waziri, Naibu Waziri, Katibu
Mkuu, Naibu Makatibu Wakuu, Makamishna,
Wakurugenzi na Maafisa. Kwa Mwaka wa
Fedha wa 2017/18, Wizara itaendelea
kutekeleza Maamuzi hayo ambapo katika
kipindi hicho
Chanzo: REA, Watumishi 107 wanatarajiwa
2017
kuhamishwa kuanzia Mwezi Agosti, 2017.
152
E. UIMARISHAJI WA MAWASILIANO
KATI YA WIZARA NA JAMII

imeendelea na Mpango wake wa utoaji taarifa
mbalimbali kuhusu utekelezaji wa shughuli
zake kupitia Kitengo chake cha Mawasiliano
Serikalini. Katika Mpango huo, Wizara
imeandaa na kuchapisha Matoleo ya Majarida
40 kuhusu habari za kila Wiki za Wizara na
Taasisi zake. Majarida yamesambazwa kwa
Wananchi, Balozi za Tanzania nje ya nchi,
mitandao ya kijamii, makundi ya WhatsApp,
Tovuti ya Wizara, vyombo vya habari na
Maafisa Habari wa Taasisi mbalimbali.
Kupitia Mpango huu zaidi ya wadau 7,500
wamepata taarifa hizo. Katika kipindi hiki pia,
Wizara iliwahabarisha Wananchi na Wadau
mbalimbali kuhusu masuala yanayoendelea
katika Sekta za Nishati na Madini kupitia
vyombo mbalimbali vya habari vikiwemo
radio, magazeti, tovuti na televisheni.

pia imeendelea kutoa elimu kwa Wananchi
katika maeneo
Chanzo: REA, 2017 mbalimbali kwa kutumia
gari lake la matangazo ambalo kimsingi
153
limekuwa chachu ya kuzitangaza shughuli
muhimu zinazotekelezwa na Wizara katika
maeneo mbalimbali ya nchi yetu yakiwemo ya
uchimbaji mdogo wa madini. Katika Mwaka
wa Fedha wa 2017/18, Wizara itaendeleza
juhudi hizo kwa kutoa elimu kwa Wananchi
wengi zaidi.
F. USHIRIKIANO WA KIMATAIFA
223. Mheshimiwa Spika, napenda

kutambua michango ya Washirika wa
Maendeleo ambao wamekuwa mstari wa
mbele kuunga mkono juhudi za Serikali za
kuleta maendeleo kwa kupitia misaada yao
mbalimbali kwenye Utekelezaji wa Miradi
ya Maendeleo katika Sekta za Nishati na
Madini. Kwa niaba ya Serikali, napenda kutoa
shukrani za dhati kwa: Benki ya Maendeleo
ya Afrika (AfDB), Benki ya Maendeleo ya
Afrika Kusini (DBSA), Benki ya Dunia (WB),
Benki ya Exim ya China, Benki ya Ushirikiano
wa Kimataifa ya Japan (JBIC), Benki ya
Maendeleo ya Kiarabu (BADEA), Benki ya
Unicredit Austria, Climate Investment Fund
(CIF),
Chanzo: Economic
REA, 2017 Development Cooperation
Fund (EDCF), OPEC Fund for International
154
Development (OFID), Mfuko wa Uendelezaji
Jotoardhi (GRMF) pamoja na Taasisi na
Mashirika ya: AFD (France), Shirika
la Mazingira la Umoja wa Mataifa (UNEP),
ICEIDA (Iceland), CIDA (Canada), DfID (UK),
IDA (Benki ya Dunia), JICA (Japan), KfW
(Germany), GIZ (Germany), NORAD (Norway),
NDF (Nchi za Nordic), Sida (Sweden), Umoja
wa Ulaya (EU), Shirika la Maendeleo la Umoja
wa Mataifa (UNDP), The Nertherlands (DRIVE)
na USAID (United States of America); na
nchi za Brazil, Denmark, Finland, Germany,
Iceland, Norway na Korea ya Kusini. Katika
kipindi cha Mwaka wa Fedha wa 2017/18,
Serikali kupitia Wizara ya Nishati na Madini
itaendeleza ushirikiano na Washirika hawa
na wengine wa Maendeleo ili kuendeleza
miradi mbalimbali.
G. SHUKRANI

nimalizie kwa kumshukuru kwa dhati Mhe.
Dkt. Medard Matogolo Chananja Kalemani,
Mbunge wa Chato, Naibu Waziri wa Nishati na
Madini kwa 2017
Chanzo: REA, ushirikiano anaonipatia katika
kusimamia Sekta za Nishati na Madini. Nakiri
155
wazi kuwa michango yake imekuwa msaada
mkubwa katika kufanikisha utekelezaji wa
majukumu yangu ya kila siku ya Wizara na
kitaifa kwa ujumla.
225. Mheshimiwa Spika, ni wazi

kuwa mafanikio yote ya Wizara yanategemea
ushirikiano wa Watendaji Wakuu na Wataalam
mbalimbali. Hivyo, naomba nitumie nafasi
hii kuwashukuru Naibu Makatibu Wakuu
Prof. James Epiphan Mdoe pamoja na
Dkt. Mhandisi Juliana Leonard Pallangyo,
Makamishna, Wakurugenzi, Wakuu wa Idara
na Vitengo pamoja na Watumishi wote wa
Wizara. Watendaji hao wa Wizara wamekuwa
makini katika kunipa ushauri na ufafanuzi
katika maeneo mbalimbali ya kiutendaji, hali
ambayo imenisaidia katika kuiongoza Wizara
kwa ufanisi na hatimaye kuleta mafanikio
makubwa.
226. Mheshimiwa Spika, nichukue

pia fursa ya kipekee kuwashukuru Wakuu
wote wa Taasisi, Wenyeviti wa Bodi na
Wajumbe wa Bodi za Taasisi pamoja na
Chanzo: REA, 2017
Watumishi mbalimbali wa Taasisi zilizo
156
chini ya Wizara yetu kwa ushirikiano wao
wanaonipatia katika kutekeleza majukumu
tuliyopewa. Ni matumaini yangu kuwa
ushirikiano huu utazidi kuendelezwa siku
zijazo kwa lengo la kuinua mchango wa Sekta
za Nishati na Madini katika Pato la Taifa.
227. Mheshimiwa Spika, kipekee

napenda kumshukuru tena Mheshimiwa
Rais kwa jinsi anavyojitoa kusimamia
rasilimali za nchi hii kwa maslahi mapana
ya wananchi na Taifa letu. Ninawashukuru
wananchi wanaojitokeza kumuunga
mkono Mheshiwa Rais na kumuombea kila
anapochukua hatua ili kuwaletea maendeleo
Watanzania. Hakika kiongozi wetu mkuu
anastahili maombi.
Chanzo: REA, 2017
157
H. HITIMISHO
228. Mheshimiwa Spika, Bajeti ya

Wizara ya Nishati na Madini kwa Mwaka
wa Fedha wa 2017/18 pamoja na kutumika
katika kutekeleza shughuli mbalimbali,
imelenga katika kutekeleza Miradi Mikubwa
ya Nishati ili kuchochea Sekta nyingine za
kiuchumi na hivyo kukuza uchumi wa Taifa
letu na maendeleo ya Watanzania kwa ujumla.
Wizara pia katika kipindi hiki itaendelea kwa
kasi na utekelezaji wa maelekezo ya Serikali
ya Awamu ya Tano ya upatikanaji wa Nishati
ya uhakika ili kuwezesha kufikiwa kwa
lengo la Tanzania kuwa Nchi ya Viwanda.
Katika kutekeleza azma hiyo, sehemu
kubwa ya Fedha za Miradi ya Maendeleo
ambazo ni Shilingi bilioni 756.76, sawa na
asilimia 80.6 ya Fedha zote za Maendeleo
zimeelekezwa katika kutekeleza Miradi ya
kimkakati ya Nishati.

Bunge lako Tukufu likubali kupitisha
Makadirio ya Jumla ya Shilingi
998,337,759,500 kwa Mwaka wa Fedha
wa 2017/18.
Chanzo: Mchanganuo wa Bajeti hiyo ni
REA, 2017
kama ifuatavyo:
158
(i) Shilingi 938,632,006,000, sawa na
asilimia 94 ya Bajeti yote ya Wizara
ni kwa ajili ya kutekeleza Miradi ya
Maendeleo. Kati ya Fedha hizo Shilingi
763,304,679,000,sawanaasilimia81
ya fedha zote za Maendeleo ni Fedha za
Ndani na Shilingi 175,327,327,000,
sawa na asilimia 19 ni Fedha za Nje.
(ii) Shilingi 59,705,753,500, sawa na

asilimia 6 ya Bajeti yote ya Wizara ni
kwaajiliyaMatumiziyaKawaida.Katiya
fedha hizo, Shilingi 28,833,681,500,
sawa na asilimia 48.3 ya fedha zote
za Matumizi ya Kawaida ni kwa ajili ya
Matumizi Mengineyo (Other Charges
O.C.) na Shilingi 30,872,072,000,
sawa na asilimia 51.7 zitatumika
kulipa Mishahara ya Watumishi
(Personnel Emolument P.E) wa Wizara
na Taasisi zake.
Chanzo: REA, 2017
159
tena nitoe shukrani zangu za dhati kwako
na kwa Waheshimiwa Wabunge wote kwa
kunisikiliza. Hotuba hii pia inapatikana
katika Tovuti ya Wizara kwa anuani ya
www. mem.go.tz. Vilevile, Hotuba hii ina
vielelezo mbalimbali kwa ajili ya ufafanuzi
wa masuala muhimu yanayohusu Sekta za
Nishati na Madini.

kutoa hoja.
Chanzo: REA, 2017
160
VIELELEZO VYA HOTUBA YA MWAKA WA
FEDHA WA 2017/18 KUHUSU SEKTA ZA
NISHATI NA MADINI
A: SEKTA YA NISHATI
Kielelezo Na. 1: Mgawanyo wa Ufuaji Umeme

katika Gridi ya Taifa
Chanzo: TANESCO, 2017
Chanzo: REA, 2017
161
Kielelezo Na. 2: Mauzo ya Umeme kwa Wateja
Mbalimbali
Chanzo: REA, 2017
162
Kielelezo Na. 3: The National Grid System
Chanzo: REA, 2017
163
Kielelezo Na. 4: Percentage Distribution of
Households Connected to National
Grid Electn"city by Region by
December, 201 6
Legend Grid Connection N

--- t 1iot1
-ionalBoanda.ly
Wltl:fbod y
-
c:::::J 2.8 -6.6
6.7- 38.7
A
- 38.8-60.7 ====>
;..._... .'2;0 240 0 iometers
48K
- 60.8 - 79.9
- 80.0 - 98.9
Chanzo: REA, 2017
164
Houselwlds using Solar Power
Electn"city by Region by December,
2016
Solar Connection N
legend
-ltre.rn.abonaiBoull<fary c::::J U -15_4 A
- 15.5 - 28.5
VVite.rbody
120 24(} 480
- 28.6 - 43.3 ---= ------Kilometers
- 43.4 - 57.6 ==
- 57.7 - 75.0
Chanzo: REA, 2017
165
Households Connected to
Electricity by Source of Energy and
Place of Residence by December,
2016
Chanzo: REA, 2017

Households Connected to
Electricity by Place of Residence
and Main Source of Electricity by
December 2016
Chanzo: REA, 2017
166
Kielelezo Na. 8: Exploration Activity Map, National
Natural Gas Infrastructure Project
and The East Africa Crude Oil
Pipeline Project
UNITED REPUBLIC OF TANZANIA
EXPLORATION ACTIVITY
LICENSE STATUS- FEBRUARY, 2017

PSA - Exploration Licenses
- o i d
c==J Rukwa Basin - Heritage Rukwa (T) Ltd
-
CJ Kyela Basin -Heritage Rukwa (T) Ltd
c::::J Pangani Basin- Swala Oil and Gas (T) Ltd

DC Reserved Blocks
- iit
Blocks under Negotiation

Mnazi Bay - Maurel et Prom
D
c::::J Kiliwani North - Ndovu Resources Gas Fields
Development Application
c::::J Latham Kimbiji - Petrodel Pipelines
-Mkuranga Location- Maurel et Prom -- NNGIP & Songosongo Pipeline
-Nyuni Area - Ndovu Resources -- Tanga- Uganda Crude Oil Pipeline
Chanzo:TPDC,2017
167
Kielelezo Na. 9: Hali ya Ugunduzi wa Gesi Asilia Hadi Kufikia Mwezi Februari,
2017
Kita- Visima vya Mwaka Muende- Hali halisi Makadirio Kiasi
lu cha Uzalishaji/ ilipo- shaji ya Ugunduzi Kilichopo
Ugun- Ugunduzi gundu- (BCF) P90 (TCF)
duzi lika
Son- S4, S7,S10 & Panafri-

1974 Imeendelez- 880 1 2.5
gosongo S11 can En-
wa
ergy
Mnazi- MB, MB2,MB3 Imeendelez-
1982 M &P 262 35
bay & MS-x1
168
wa
Mku- Haijaendelez-
Mkuranga-1 2007 M&P 0.2
ranga wa
Ndovu Imeendelez-
Nyuni Kiliwani-N 2008 0.07 0.07
Resource wa
Ndovu Haijaendelez-
Ruvuma Ntorya-1 2012 0.178
Resource wa
Ruvu Mambakofi-1 2015 Haijaendelez- 2.17
Dodsal
wa
4.45 -
JUMLA YA GESI NCHI KAVU
10.118
Chaza-1 2011 BG Tz Haijaendelezwa 0.47
Jodari-1 2012 BG Tz Haijaendelezwa

Jodari
2012 BG Tz Haijaendelezwa 3.53
North-1
Jodari
2012 BG Tz Haijaendelezwa
Block South-1
1 Mzia-1 2012 BG Tz Haijaendelezwa
Mzia-2 2013 BG Tz Haijaendelezwa 8.5
Mzia- 3 2013 BG Tz Haijaendelezwa
169
Mkizi -1 2013 BG Tz Haijaendelezwa 0.6
Taachui-1 2014 BG Tz Haijaendelezwa 1.10
Zafarani-1 2012 Statoil Haijaendelezwa 6.0
Zafarani-2 2012 Statoil Haijaendelezwa

Block 3.6
Lavani-1 2012 Statoil Haijaendelezwa
2
Lavani-2 2012 Statoil Haijaendelezwa 1.4
Tangawizi-1 2013 Statoil Haijaendelezwa 5.4
Mronge -1 2013 Statoil Haijaendelezwa 2.5

Piri-1 2014 Statoil Haijaendelezwa 3.0
Aug-
Giligiliani-1 Statoil Haijaendelezwa 1.7
14
Mar-
Mdalasini Statoil Haijaendelezwa 1.8
15
Block
Papa-1 2012 BG Tz Haijaendelezwa 2
3
Chewa-1 2010 BG Tz Haijaendelezwa 1.8
Block Pweza-1 2010 BG Tz Haijaendelezwa 1.9
4 Ngisi - 1 2013 BG Tz Haijaendelezwa 0.8
170
Kamba-1 2014 BG Tz Haijaendelezwa 1.03

JUMLA YA GESI KWA BAHARINI 47.13
JUMLA
KUU 57.25
(TCF)
Chanzo: TPDC, 2017
Kielelezo Na. 10: Hali ya Ugunduzi wa Gesi Hadi
Kufikia Mwezi Februari, 2017
Chanzo: TPDC, 2017
Kielelezo Na. 11: Uzalishaji na Matumizi ya Gesi

Asilia kwa Kipindi cha kuanzia
Mwaka 2007 hadi 2016
Chanzo: TPDC, 2017
17
1
Kielelezo Na. 12: Mwenendo wa Premium za
Uagizaji Mafuta Nchini Mwaka
2016 Kabla ya Cargo by Cargo
Tender kuanzishwa
Chanzo: PBPA, 2017
17
2
Uagizaji wa Mafuta ya Petroli
Mwaka 2016-2017 baada
ya Cargo by Cargo Tender
kuanzishwa
Chanzo: PBPA, 2017

Uagizaji wa Mafuta ya Dizeli
Mwaka 2016 - 2017 Baada
kuanzishwa
Chanzo: PBPA, 2017
17
3
Uagizaji wa Mafuta ya Ndege
Mwaka 2016-2017 baada
kuanzishwa
Chanzo: PBPA, 2017
17
4
B: SEKTA YA MADINI
Kielelezo Na. 1: Kiasi cha Dhahabu

Kilichozalishwa na Kuuzwa Nje
na Migodi Mikubwa ya Dhahabu
(2007 - 2016)
Chanzo: TMAA, 2017
17
5
Kielelezo Na. 2: Kiasi cha Mrabaha Kilicholipwa
Nchini (2007 - 2016)
Chanzo: TMAA, 2017
Kielelezo Na. 3: Thamani ya Madini Yaliouzwa Nje

Madini ya Dhahabu, Fedha na
Shaba (2007 - 2016)
Chanzo: TMAA, 2017
17
6
Kielelezo Na. 4: Thamani ya Madini ya Tanzanite
yaliyouzwa Nje kwa Mwaka 2011
hadi 2016
Chanzo: MEM, 2017
Kielelezo Na. 5: Thamani ya Madini ya Almasi

yaliyouzwa Nje (2011 2016)
Chanzo: MEM, 2017
17
7
Kielelezo Na. 6: Uwiano kwa Asilimia ya
Thamani ya Madini Kulinganisha
na Bidhaa Nyingine
Zilizosafirishwa Nje ya Nchi (2011
2015)
Chanzo: MEM, 2017
17
8
Kielelezo Na. 7: Thamani ya Madini
Yaliyosafirishwa Nje ya Nchi
(2013 - 2016)
Chanzo: MEM, 2017
Kielelezo Na. 8: Takwimu za Leseni kuanzia tarehe

01 Julai, 2016 hadi 28 Februari,
2017
Chanzo: MEM, 2017
17
9
Kielelezo Na. 9: Mwenendo wa Wastani wa Bei
ya Dhahabu katika Soko la Dunia
(2007 - 2016)
Chanzo: LME/LBMA, 2017
Kielelezo Na. 10: Mwenendo wa Wastani wa Bei

ya Madini ya Fedha katika Soko
la Dunia (2007 - 2016)
Chanzo: LME/LBMA, 2017
18
0
Kielelezo Na. 11: Ramani inayoonesha wingi wa
madini ya shaba
Chanzo: GST, 2017
18
1
Kielelezo Na. 12: Ramani inayoonesha kiwango
cha tindikali (pH value) kwenye
udongo Nchini
Chanzo: GST, 2017
Kielelezo Na. 13: Taarifa za Udahili wa Wanafunzi

(2013/14 2016/17) katika
Chuo cha Madini, Dodoma
Chanzo: Chuo cha Madini, 2017
18
2

Hotuba Nishati Na Madini New

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hotuba Nishati Na Madini New

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hotuba Nishati Na Madini New

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HOTUBA YA WIZARA YA NISHATI

NA MADINI KUHUSU MAKADIRIO

AFD Agence Franaise

1. Mheshimiwa Spika, kufuatia

2. Mheshimiwa Spika, nianze kwa

4. Mheshimiwa Spika, kwa namna

5. Mheshimiwa Spika, naomba

6. Mheshimiwa Spika, nikupongeze

7. Mheshimiwa Spika, naomba

8. Mheshimiwa Spika, nikupe pole

9. Mheshimiwa Spika, baada ya maelezo

Chanzo: REA, 2017

10. Mheshimiwa Spika, Maeneo

11. Mheshimiwa Spika, pamoja na

12. Mheshimiwa Spika, sambamba

13. Mheshimiwa Spika, katika

Ukusanyaji wa Maduhuli ya Serikali

14. Mheshimiwa Spika, Wizara ya

15. Mheshimiwa Spika, katika

16. Mheshimiwa Spika, Bajeti

17. Mheshimiwa Spika, hadi

18. Mheshimiwa Spika, katika

Ufanisi wa Wizara katika Masuala ya

19. Mheshimiwa Spika, Wizara

SERA, MIPANGO NA SHERIA KATIKA

Mpango Kabambe wa Uendelezaji wa Sekta

20. Mheshimiwa Spika, Serikali

21. Mheshimiwa Spika, Mpango

22. Mheshimiwa Spika, sambamba

Chanzo: REA, 2017

23. Mheshimiwa Spika, Serikali

24. Mheshimiwa Spika, Mwezi

25. Mheshimiwa Spika, kufuatia

Chanzo: REA, 2017

Hali ya Upatikanaji wa Umeme Nchini

27. Mheshimiwa Spika, katika Mwaka

28. Mheshimiwa Spika, Serikali

29. Mheshimiwa Spika, kutokana

Kuongeza Uzalishaji wa Umeme

Mradi wa Kinyerezi II MW 240

30. Mheshimiwa Spika, utekelezaji

Chanzo: REA, 2017

Mradi wa Kinyerezi I Extension MW 185

32. Mheshimiwa Spika, kama

Mradi wa Mto Malagarasi - MW 45

34. Mheshimiwa Spika, Mradi huu

35. Mheshimiwa Spika, Mradi huu

36. Mheshimiwa Spika, Serikali

37. Mheshimiwa Spika, Mradi huu

38. Mheshimiwa Spika, uzinduzi

39. Mheshimiwa Spika, ili kuongeza

Mradi wa Somanga Fungu - MW 240.

40. Mheshimiwa Spika, ili kuendelea

41. Mheshimiwa Spika, kazi ya

Mradi wa Kufua Umeme Mtwara - MW 300

42. Mheshimiwa Spika, Serikali

43. Mheshimiwa Spika, Kazi

Mradi wa Umeme wa Makaa ya Mawe

44. Mheshimiwa Spika, Serikali