1

Andon %axpaski



















Centar za vizantolo{ki studii Skopje
2004

2








































3

















ANDON
[AHPASKI
KRATOK
VOSKRESNIK



4









P o p o v o d,
120 godi{ninata
od nastanuvaweto na
Psaltikiskiot zbornik
na Andon [ahpaski
vo 1884 godina









5

Andon %axpaski









Voveden tekst,
redaktura i notografija
d-r Jane Koxaba{ija









Centar za vizantolo{ki studii Skopje
2004

6
Avtor,
Andon [ahpaski

Naslov,
Kratok voskresnik

Voveden tekst i redaktura
d-r Jane Koxaba{ija.

Recenzenti,
Georgij Sekuloski, protopsalt
m-r Panajotis Somalis, protopsalt

Izdava~,
Centar za vizantolo{ki studii Skopje

Pe~atnica,










Generalen sponzor,
FIDKO Bor~e DOOEL








7


Andon %axpaski (+1928)
Protopsalt na crkvata Sv. Bogorodica"
vo s. Smojmirovo - Male{evsko

8































9














Prv del

ANDON [AHPASKI
I NEGOVIOT PSALTIKISKI ZBORNIK
















10
































11




Voved

So proglasuvaweto na samostojnosta na Makedonskata pra-
voslavna crkva vo 1967 godina, a vo taa svetlina i prvite rezul-
tati od istra`uvawata na crkovnata muzika vo Makedonija, pre-
zemeni od Institutot za nacionalna istorija na po~etokot na
1970 godina,
1
pridonesoa da se zgolemi interesiraweto za starite
crkovno-muzi~ki rakopisi i pe~ateni knigi. Vo ovoj period na
koncertnite podiumi zapo~naa poza~esteno da se izveduvaat cr-
kovni kompozicii od minatoto, kako i sovremeni muzi~ki dela na
religiozno-crkovni temi. Kako rezultat na ovaa razdvi`enost i
na zgolemenite aktivnosti za istra`uvawe na sopstvenoto kul-
turno minato, be{e otkrien pogolem broj na muzi~ki rakopisi i
pe~ateni knigi so nevmatsko muzi~ko pismo, a preku ovie i na
redica dotoga{ nepoznati imiwa na pretstavnici na crkovnata
muzika od prerodbenskiot i od podocne`niot period, koi{to dej-
stvuvale na teritorijata na Makedonija i po{iroko
2
.
Vo ovoj pogled, zna~ajno be{e otkrivaweto na kratkiot pri-
ra~nik na stru`anecot Naum Miladin (1817-1897), napi{an na gr-
~ki jazik, vo 1843 godina.
3
So ova otkrivawe na zasega najstariot
so~uvan prira~nik za izu~uvawe na hrisantovata notacija, se pot-
vrduva faktot deka na teritorijata na Makedonija se izu~uvalo
nevmatskoto muzi~ko pismo. Isto taka, so toa se objasnuva i pri-
sustvoto na brojni crkovno-muzi~ki rakopisi i pe~ateni knigi so
ovaa notacija i nivnata {iroka primena vo crkovnata praktika
vo XIX-ot i po~etokot na XX-ot vek na celata teritorija na Ma-
kedonija. Dosega se otkrieni pedesetina muzi~ki rakopisi, od
koi{to najgolemiot del pretstavuvaat prepisi od drugi postari

1
Ortakov, Dragoslav, Ars nova Macedonica, Makedonska kniga, Skopje, 1986, p. 99.
2
Georgievski, Mihailo, Slovenski rakopisi vo Makedonija, vol. III.
NUB Sv.Kliment Ohridski, Skopje, 1988.
3
Golabovski, Sotir, Makedonska muzika/ 1 Od muzi~koto minato na Struga,
Skopje, 1977, p. 46-47.


12
rakopisi i pe~ateni knigi na crkovno-slovenski jazik od vtorata
polovina na XIX-ot i po~etokot na XX-ot vek.
4

Najstar od ovie rakopisi e psaltikiskiot zbornik, koj{to
se ~uva vo Narodnata i univerzitetska biblioteka Sv. Kliment
Ohridski- Skopje, zaveden kako Crkovna psaltika na Janaki
Stojmenovi~ od s. Orizari (Ko~ansko), od 1849 godina, pod reden
broj 55 (NUB Ms 161). Stanuva zbor za rakopis koj{to vo najgole-
miot del pretstavuva prepis na delovi od tri psaltikiski rako-
pisi od muzi~kata zbirka na Rilskiot Manastir pod redni broevi
X (inv. br. 2860), XV (inv. br. 2865) sostaveni od Kiril Rilski i
XIX (inv. br. 2969).
5

Ovoj dobro so~uvan rakopis, koj{to sodr`i tvorbi na slo-
venski i na gr~ki jazik, e karakteristi~en za preodniot period,
koga vo makedonskite crkvi gr~kiot jazik zapo~na da se zamenuva
so slovenskiot. Vo ovoj muzi~ki rakopis se zastapeni tvorbi od
redica poznati vizantiski kompozitori od gr~ka proviniencija,
kako {to se: Georgij Kritski, Joan Protopsalt, Petar Lambada-
rij, Daniil Protopsalt, Grigorij Protopsalt i dr. Psaltikija-
ta na Janaki Stojmenovi~ e interesna i so toa {to na po~etokot
sodr`i grafikon na dijatonskata skala na prviot glas so for-
mula za kadencirawe i nekolku kratki ritmi~ki ve`bi.
Vo sledniot period se otkrieni pogolem broj rakopisi kako
i nekolku pe~ateni zbornici so novi podatoci za nivnite sozda-
va~i, so {to zna~ajno se pro{irija soznanijata za makedonskata
crkovna muzika. Takov e slu~ajot so Psaltikiskiot voskresnik
na Vasil Ivanov Bojaxiev (1876-1950) od Kratovo
6
, otkrien vo
1978 godina, vo koj{to se so~uvani i dve kompozicii na Dimitar
Zlatanov-Gradoborski (+1887). Vo toj period muzi~koto tvore{-

4
Georgievski, Mihailo, Slovenski rakopisi vo Makedonija, NUB
Sv. Kliment Ohridski, Skopje, 1993. r. 84.
5
Stojmenovi~ Janaki, Voskresnik, NUB Sv. Kliment Ohridski, Skopje, Ms.161.
Dinev, e, Rilskata crkovno-pev~eska {kola v na~aloto na 19 vek i
ne nite predstaviteli, Izvesti na instituta za muzika, kniga IV,
Izdanie na BAN, Sofi , 1957. p. 19-22.
6
Georgievski, Mihailo, Makedonska muzika/2, Nekolku novootkrieni muzi~ki
rakopisi od Makedonija, Skopje, 1979, r. 51.
Ortakov, Dragoslav, Ogledi za vizantisko-slovenskata muzika vo Makedonija
Vorldbuk, Skopje, 2001. r. 98.


13
tvo na ovoj golem prerodbenik s#u{te se smeta{e za izgubeno.
Rakopisot na Bojaxiev e zna~aen i zaradi faktot {to sodr`i i
niza tvorbi od Manasij pop-Todorov (1856-1936)
7
, kaj nas poznat
samo kako izdava~ na crkovno-muzi~ki knigi od Bugarija. Inaku,
ovoj dolgogodi{en u~itel po crkovno peewe, koj{to vtoriot pe-
riod od `ivotot go pominal vo Bugarija, e roden vo egejskiot del
na Makedonija, vo seloto Sabatkoj, Sersko.
8
Otkrieni se podato-
ci, deka Manasij pop Todorov, otkako zavr{il gr~ko u~ili{te za
psalti, eden period prestojuval vo Bitola za da nau~i crkovno
peewe na slovenski jazik.
Interesirawe vo nau~nite krugovi pobudi i otkrivaweto
na Psaltikiskiot zbornik, napi{an vo 1907 godina vo Braila -
Romanija, od rakata na sestraniot prerodbenik od Lazaropole,
Vasil Ikonomov (1848-1934).
9
Pokraj tvorbi od Joan Harmosin-
Ohridski, ovoj prekrasen muzi~ki rakopis sodr`i i tri nepozna-
ti kompozicii na malku poznatiot crkoven peja~ i avtor od peri-
odot na Nacionalnata prorodba, Dimitar Pavlov - [tipjanin
(1840-1919), koj{to dosega be{e poznat samo kako kulturen i pros-
veten deec.
10

Vo privatnata muzi~ka zbirka na poznatiot romanski muzi-
kolog-vizantolog prof. d-r arhid. Sebastijan Barbu-Bukur go ot-
kriv rakopisot na George Kazana. Vrz osnova na zapisite od nas-
lovnata strana na ovoj muzi~ki rakopis, kako i na nekoi podatoci
od drugi izvori do koi{to dojdov podocna, zaklu~iv, deka stanuva
zbor za ploden kompozitor na crkovna muzika, najverojatno roden
vo grat~eto Bajasa (Egejska Makedonija), koj kon krajot na XIX-ot
bil crkoven pea~ vo Carigrad, na po~etokot na XX-ot vek nekol-

7
Bojaxiev, Ivanov, Vasil, Psaltikien vzkresnik. M. IV 1862 (rakopis, MANU)
8
Dinev, Pet r, Muzikou~itel t Manasi Poptodorov, C rkoven vestnik
br. 11, stp. 8, Sofi , 19 mart 1960 g.
Bogoev , M. Mir~o, U~ebnik po izto~no c rkovno penie, Plovdiv, 1940, p.104.
Koxaba{ija, Jane, Pretstavnici na crkovnoto peewe od Makedonija,
Pelagonitisa, br. 13-15, godina VIII, Bitola, 2003.
Koxaba{ija Jane, Masnasij pop Todorov, Premin br. 9. god. II, 2002. Skopje.

p. 62.
9
Ristovski, Bla`e,Vasil Ikonomov (1848-1934) Institut za nacionalna istorija,
Skopje, 1985. p. 126-127.
10
Zavoev , Pet r , Grad ip , Sofi , 1928, r. 25-28.
Koxaba{ija, Jane, Buditelskiot duh na crkovno-muzi~kite dejci, Premin,
br. 3, godina I, Skopje, 2001.

14
ku godini prestojuval vo Bitola, a najposle bil protopsalt na
crkvata Dobroteasa vo Bukure{t (Romanija).
11

Od pe~atenite knigi so hrisantovata muzi~ka notacija, koi-
{to se izdadeni od pretstavnici na isto~noto crkovno peewe od
Makedonija, najgolemo interesirawe vo makedonskata kulturna i
nau~na javnost pobudija zbornikot Pashalija od Joan Harmosin-
Ohridski (1829-1890), pe~aten vo 1869 godina vo Carigrad
12
i ~e-
tirite psaltikii so zaedni~ki naslov Isto~no crkovno peewe na
Kalistrat Zografski (+1913) i na monasite na zografskiot ma-
nastir, izdaden vo 1905 godina, vo Sv. Gora.
13
Ova, vo prv red, zara-
di faktot {to tie sodr`at i nivni li~ni, kako i tvorbi od drugi
makedonski kompozitori.
Proletta 2003 godina, be{e pronajdena crkovno-muzi~kata
kniga Prira~nik za psalt na Dimitar Zlatanov - Gradoborski
(+1887), eden od najmarkantnite pretstavnici na isto~noto crkov-
no peewe vo 19 vek
14
, ~ie{to muzi~ko tvore{tvo, kako {to e ve}e
spomnato, vo tekot na celiot XX vek se smeta{e za izgubeno. Ovaa
obemna psaltikija od okolu 830 stranici, pokraj tvorbi od naj-
poznatite vizantiski avtori na crkovna muzika, sodr`i i pove}e
desetici kompozicii od samiot Gradoborski, kako i adaptacii i
tolkuvawa na tvorbi od drugi avtori.
15

Re~isi istovremeno so epohalnoto pronao|awe na Prira~-
nikot za psalt od Dimitar Zlatanov - Gradoborski, semejstvoto
[ahpaski mi stavi na raspolagawe eden prekrasen muzi~ki rako-
pis, napi{an na hrisantovata notacija. Stanuva zbor za Psalti-
kiskiot zbornik na Andon [ahpaski (+1928), dosega sosema ne-
poznat pretstavnik na crkovnoto peewe od periodot na Nacio-
nalnata prerodba od seloto Smojmirovo, Male{evsko, na kogo mu
se posveteni slednite stranici na ovaa kniga.

11
Cazana, Gheorghe, Musa bisericeasc, Bucureti, 1922 (sopst. Seb. Barbu-Bukur)
Ionescu, Gheorghe C., Lexicon, Editura Diogene, Bucureti, 1994. p. 72.
Cordescu, Mihail-Vergiliu, Istoricul coalelor romne din Turcia, Bucureti, 1906.
12
Harmosin-Ohridski , Ioann , Pashali , Carigrad , 1869. Predgovor, r. 4.
13
Vostocno Qerkovno Phn`e, FFF-a casty, Liturgf , Solun , 1905.
14
Boulgara1kh, Dhmh1trioj, 3Egko1lpion 2Ieroya1ltou, tupogr. Makedoni1a,
Qessaloni1kh, 1886.
15
Koxaba{ija, Jane, Dimitar Zlatanov Gradoborski: Liturgija,
Centar za vizantolo{ki studii Skopje. 2004. p. 23-39.

15
I.




@ivotniot pat

So neodamne{noto otkrivawe na nevmatskiot rakopis na
Andon [ahpaski vo seloto Smojmirovo, Male{evsko, istorijata
na makedonskata muzika se zbogatuva so u{te edno ime na dosega
sosema nepoznat pretstavnik na crkovnata muzika od vizantisko-
slovenskata tradicija. Ova se prvite napi{ani redovi za nego i
za negoviot Psaltikiski zbornik, koj{to na dnevnata svetlina
se pojavuva po celi 120 godini od negovoto nastanuvawe.
Za ovoj muzi~ki deec od periodot na Prerodbata, koj{to so
svoja raka ispi{al stotici i stotici muzi~ki stranici, litur-
giski tekstovi, pisma i razni drugi sekojdnevni potrebi na lu-
|eto okolu nego, za sebe ne ostavil, re~isi, nikakva pi{ana traga.
Osnovnite podatoci za `ivotot na Andon [ahpaski gi dobiv od
negoviot pravnuk Bor~e [ahpaski, po se}avawe na ona {to go
slu{al od svojot dedo Aralampie i od roditelite.
Spored ka`uvawata prenesuvani od koleno na koleno, semej-
stvoto [ahpaski poteknuva od mija~ko-brsja~kite krai{ta. Vo
prvata polovina na XVIII-ot vek, pod pritisok na raznite pqa~-
ka{ki bandi, semejstvoto bilo prinudeno da go napu{ti rodnoto
ogni{te. Kako neposredna pri~ina za ova se naveduva ubistvoto
na nekoj si lokalen turski nasilnik, koj{to go izvr{il nekoj od
~lenovite na ova semejstvo. Turskite vlasti podolgo vreme mu
postavuvale zamki na ovoj, po s# izgleda, silen i itar ~ovek, no,
nikako ne uspevale da go fatat. Zaradi toa od samite Turci dobil
prekar [ahvaz (turski naziv za eden vid siv sokol). Eden del od
semejstvoto se zasolnil vo tikve{kiot kraj, a samiot progonet
[ahvaz so ostatokot od semejstvoto prodol`il daleku na istok
naseluvaj}i se vo Gorna Xumaja (denes Blagoevgrad, vo Bugarija).
No, tuka ne ostanale podolgo, bidej}i, dali poradi starata ili
poradi nekoja nova pri~ina, [ahpazovi povtorno zapadnale vo
nemilost kaj turskite vlasti, zaradi {to go prodol`ile svoeto
begstvo. Kone~no pribe`i{te semejstvoto na{lo vo maloto selo
Smojmirovo, vo male{evskiot kraj, vo koe{to i deneska `iveat

16
nivni potomci.
16
Eden del od potomcite na [ahpazo si go zadr-
`ale prezimeto so mala modifikacija vo [ahpaski, dodeka drugi-
ot del, vo koj{to dve generacii ednopodrugo bile sve{tenici,
deneska go nosat prezimeto Popovski.
Andon [ahpaski mu pripa|a na pettoto koleno od lozata
[ahpazovi po nivnoto naseluvawe vo Smojmirovo. U{te vo najra-
nata mladost go svrtel vnimanieto na sebe kako s#strano nada-
reno, dinami~no i qubopitno mom~e so nemiren duh. Na svoite
sovremenici im ostanal vo se}avawe kako protopsalt koj so svo-
eto peewe gi privlekuval vernicite na bogoslu`bite vo selskata
crkva Sv. Bogorodica. Bil zapameten i kako mo{ne ve{t kroja~,
osobeno poznat po {ieweto na sve{teni~ki ode`di. Osven toa,
Andon [ahpaski bil i selski u~itel i odli~en kaligraf, za {to
najdobra potvrda e negoviot Psaltikiski zbornik, ispi{an so
golema ve{tina.
Godinata na ra|aweto na Andon, kako i mnogu drugi poedi-
nosti od negoviot buren `ivot, ostana nepoznata. Se pretposta-
vuva deka e roden okolu sredinata na XIX-ti vek, najdocna vo {ee-
setite godini. Po smrtta na tatko mu Jovan, koj umrel mnogu mlad,
gri`ata okolu maliot Andon (And#) ja prezel ~i~ko mu - pop
Lazar. Sogleduvaj}i gi sposobnostite na And#, pop Lazar go dal
na kroja~ki zanaet, a bidej}i poseduval muzi~ki talent i ubav
glas, go podu~uval crkovno peewe i povremeno go anga`iral vo
crkvata kako psalt.
Po zavr{uvaweto na kroja~kiot zanaet, po s# izgleda, Andon
bil ispraten vo nekoe u~ili{te na dousovr{uvawe na crkovnoto
peewe, no, ne e poznato kade i so kakvo brazovanie se zdobil.
Poa|aj}i od podatokot deka eden period `iveel i rabotel kako
psalt vo Buranovo, selo nedaleku od Rilskiot manastir (dene{na
Bugarija), mo`e da se pretpostavi deka Andon [ahpaski crkovno

16
Vo seloto Smojmirovo e so~uvano edno predanie, spored koe, [ahpazo vra}aj}i se
so svojata majstorska tajfa, se zadr`al vo nekoe tursko selo, vo koe{to tokmu toj
den imalo |ure{ (pelivanski turnir). Koga ba{-pelivanot, koj dotoga{ be{e gi
sovladal site svoi protivnici na turnirot, pra{al dali ima u{te nekoj da mu
izleze na megdan, [ahpazo ne mu odoleal na ovoj predizvik i istr~al na borili{-
teto. Samiot ne bil mnogu krupen, no, onaka silen i cvrst, a zgora na toa i ve{t vo
boreweto, [ahpazo kajdisal na protivnikot i uspeal tripati da go frli na zemi.
Kako pobednik na turnirot ja dobil prvata nagrada, a toa bilo eden vol, koj [ahpa-
zo go poteral pred sebe i zaedno so tajfata si zaminal za Smojmirovo.

17
peewe, mo`ebi, u~el kaj rilskite monasi vo t.n. rilska crkovno-
pea~ka {kola. Osven toa, vo ovoj manastir toj mo`el da gi sovla-
da i kaligrafskata ve{tina i da go usovr{i {ieweto na sve{-
teni~ki ode`di.
Po vra}aweto vo rodnoto Smojmirovo Andon [ahpaski pro-
dol`il da raboti kako psalt vo lokalnata crkva, kade {to sve{-
tenik bil i negoviot bratu~ed pop \or|i, eden od trojcata sinovi
na ~i~ko mu pop Lazar. Povozrasnite smojmirov~ani se se}avaat,
deka dvajcata bratu~edi bile mnogu bliski: imale ku}a-lepenka i
vo tekot na celiot `ivot `iveele kako bra}a. Poznato e i toa,
deka Andon nekolku godini rabotel i kako u~itel vo Smojmirovo,
{to govori deka bil eden od pobrazovanite lu|e vo svojata sre-
dina. Mo`e da se pretpostavi, deka osven kako selski u~itel i
psalt, Andon istovremeno rabotel i kako kroja~, bidej}i po svo-
jata ve{tina, osobeno vo kreiraweto na sve{teni~ki ode`di, bil
poznat vo Male{evijata, pa i po{iroko.
No, so tekot na vremeto, crkovnoto peewe s# pove}e se iz-
dvojuvalo kako glavna dejnost, a na krajot, stanalo i edinstvena
preokupacija na Andon. Spored ka`uvawata na negovite potomci
i na povozrasnite `iteli na Smojmirovo, Andon imal solidna
biblioteka od skapo plateni knigi i rakopisi koi{to gi sozda-
val so svoja raka. Bidej}i bil poznat protopsalt, po povod razni
verski praznici ~esto bil pokanuvan da pee i vo drugite crkvi vo
male{evskiot kraj. Ne e isklu~eno, kako odli~en kaligraf, za
potrebite na ovie crkvi da prepi{uval razni psaltikii.
Poa|aj}i od, zasega, edinstveniot so~uvan rakopis na Andon
[ahpaski, vo koj se nao|aat i dve kratki gramatiki za izu~uvawe
na hrisantovata notacija, kako i od faktot deka vo Smojmirovo
imalo pove}e psalti, mo`e so sigurnost da se ka`e deka toj imal
i svoja {kola za crkovni pea~i. Najpoznati psalti vo Smojmirovo
bile Gogo (\or|i Mu{karski) i sinovite na Andon - Aralampie i
Jovan. Najdobar i vistinski naslednik na Andon bil Aralampie
[ahpaski (1898-1993), koj, po s# izgleda, deka e i posledniot psalt
na teritorijata na Makedonija, koj{to go prakticiral crkovnoto
peewe od vizantisko-slovenskata tradicija. Bil protopsalt na
crkvata Sv. Bogorodica vo Smojmirovo s# do poslednite denovi
od svojot `ivot. Po~ina vo dlaboka starost, vo 1993 godina.
Vo periodot me|u dvete Svetski vojni pri crkvata Sv. Bogo-
rodica vo Smojmirovo imalo i hor od desetina psalti, koj posto-
jano se obnovuval so mladi pea~i od seloto. Toa e, vsu{nost,

18
horot koj{to go osnoval Andon od svoite u~enici, a podocna go
prezel pod svoe rakovodstvo sin mu Aralampie. Vo godinite po
osloboduvaweto, so novoto op{testveno-politi~ko ureduvawe vo
Makedonija, horot zgasnal, a vo crkvata ostanale trojcata psalti
Aralampie, Jovan~o i Gogo. Interesno e da se odbele`i, deka,
iako, neposredno po Prvata svetska vojna vo vardarskiot del na
Makedonija, so potpa|aweto pod srpsko vladeewe, be{e vovedeno
srpskoto narodno crkovno peewe, vo celiot period po oslobo-
duvaweto, vo Crkvata Sv. Bogorodica vo Smojmirovo, preku dej-
nosta na trojcata psalti, prodol`i da se prakticira crkovnoto
peewe od starata vizantisko-slovenskata tradicija.
Od sevo ova {to e ka`ano za crkovnoto peewe vo Smojmiro-
vo i za negovite pretstavnici, mo`e da se zaklu~i deka temelite
koi{to gi postavil Andon [ahpaski vo periodot na Nacional-
nata prerodba bile dovolno cvrsti, za da gi pre`iveat crkovno-
srpskiot {ovinizam i povoeniot ateizam vo Makedonija i da ja
do`iveat novata prerodba - vra}aweto na crkovnoto peewe od
vizantisko-slovenskata tradicija vo makedonskite hramovi.
Vra}aj}i se povtorno na Andon [ahpaski i na vremeto koga
bil vo naponot na svoite sili, se soo~uvame so faktot, deka toj
kako eden od retkite obrazovani lu|e i kako poznat protopsalt,
ne samo vo Smojmirovo, tuku i po{iroko, bil mo{ne po~ituvan i
vlijatelen ~ovek. Negovata dinami~na li~nost ne mo`ela da bide
odminata nitu vo edna rabota od interes za seloto, pa, taka i vo
izgradbata na novata crkva vrz temelite na starata tro{na sel-
ska crkva Sv. Bogorodica, na samiot po~etok na XX-ot vek.
Negovite crkovno-prosvetni aktivnosti, zaradi koi u`ival
golem ugled kaj svoite soselani, ne mo`ele da im bidat po volja i
na lokalnite nasilnici, na onie koi{to pod pla{tot na razni
revolucionerni organizacii go terorizirale mirnoto naselenie
i go prisiluvale na poslu{nost. Od edna takva grupa Andon [ah-
paski duri bil osuden i na smrt. Vo posledniot moment uspeal da
im izbega na gonitelite i da se spasi od najlo{oto. Me|utoa,
`rtva na ovie teroristi~ki grupi stanala negovata sakana `ena
Hristena, a kako posledica na toa i dvete mali deca Magda i
Stefan, koi po~inale neposredno po ovoj nastan. Po ovaa semejna
tragedija, koja{to ja pre`iveal samo sredniot sin Aralampie,
Andon povtorno se obidel da si sozdade semejstvo, o`enuvaj}i se
so Ordana, koja mu prirodila u{te dve deca - Jovan i Pola.

19
Vo vrska so ovie teroristi~ki grupi koi gi dr`ele vo strav
i pot~inetost lu|eto od ovoj kraj, vo Smojmirovo s#u{te se raska-
`uva eden podocne`en nastan, koj zavr{il kobno po zdravjeto, a
podocna i po `ivotot na Andon [ahpaski. Imeno, nekoj od seloto
go anga`iral Andona da mu napi{e poplaka - pismo do vlasta
zaradi ubistvoto na bratot. Andon dobro ja sostavil i ubavo ja
napi{al poplakata na svojot soselanec, no, bandata na ubiecot,
koj{to bil lokalen nasilnik, znaej}i koj ja napi{al poplakata,
vo znak na odmazda, go pretepala Andona. Od te{kite povredi koi
gi zadobil vo predelot na bubrezite, toj ne se oporavil do krajot
na `ivotot. Umrel vo svoeto rodno Smojmirovo, na 20 januari,
1928 godina.
* * *
I od ovie skudni podatoci za `ivotot na Andon [ahpaski,
glavno, dobieni po pat na usno prenesuvawe od negovite potomci,
mo`e da se naseti negovata neobi~na priroda, o~igledno predi-
sponirana za duhovnoto i kreativnoto. Ovie nekolku napi{ani
stranici se prv obid, makar i so nedovolno soznanija, da se pod-
osvetli negoviot `ivoten pat i crkovno-muzi~kata dejnost. Pro-
dol`uva potragata po drugite negovi muzi~ki rakopisi i crkovni
knigi, za koi{to negovite potomci imaat soznanija deka postojat
i deka se pove}e na broj. Sekoe novo soznanie za `ivotot i za
muzi~kata dejnost na Andon [ahpaski }e pretstavuva i pridones
kon prou~uvaweto na crkovnoto peewe od vizantisko-slovenskata
tradicija na teritorijata na Makedonija vo XIX i po~etokot na
XX vek.













20
II.




Psaltikiskiot zbornik

Otkrivaweto na nevmatski rakopisi i na muzi~ki dejci
pretstavnici na crkovnoto peewe od vizantisko-slovenskata tra-
dicija, koi{to vo muzikolo{ko-vizantolo{kata nauka se sosema
nepoznati, e proces koj{to na teritorijata na Makedonija s#u{te
trae. Ova najdobro go ilustriraat ponapred spomenatite rakopis-
ni i pe~ateni zbornici od periodot na Nacionalnata prerodba.
Eden od poslednite otkrieni muzi~ki rakopisi e Psaltikiski-
ot zbornik na Andon [ahpaski (+1928), koj{to pred po{irokata
kulturna javnost se obelodenuva preku ovaa kniga po povod 120
godini od negovoto nastanuvawe.
Psaltikijata na Andon [ahpaski e pi{uvana vo s. Smojmi-
rovo, Male{evsko, vo periodot od oktomvri 1882 do januari 1884
godina, na crkovno-slovenski jazik i na hrisantovata muzi~ka no-
tacija. Pi{uvana e so crno, a povremeno i so violetovo mastilo
na obi~na tenka hartija, so kaligrafska ve{tina, osobeno muzi~-
kite nevmi. Rakopisot vo sega{nava sostojba ima 544 stranici bez
paginacija, po {est reda na edna stranica ( retko po 5 i 7). Ima
dimenzii 123 h 100 mm. i e podvrzan profesionalno so korici od
karton obvieni so kafeava ko`a. Odnapred na rakopisot mu nedo-
stigaat izvesen broj stranici i, iako e re~isi celosno ~itliv,
negovata sostojba ne e zadovolitelna.
Vo rakopisot ne se nao|a imeto na negoviot sostavuva~ i pi-
{uva~. Mo`ebi toa bilo zapi{ano na izgubenite stranici ili na
mestata koi{to se uni{teni od vlagata. Na poslednata stranica,
so istiot rakopis stoi napi{ano deka Zbornikot e zavr{en vo
januari 1884 godina vo Smojmirovo. Na dnoto na ovaa stranica
ima dopi{uvano u{te ne{to, no, za `al, toa e sosema ne~itlivo.
Poa|aj}i od toa deka ovie zapisi se napi{ani od istata raka so
koja{to e napi{an celiot Zbornik, osven toa, Andon [ahpaski
bil edinstveniot muzi~ki obrazovan i pismen ~ovek vo Smojmi-
rovo, ne ostanuva nikakov prostor za somnevawe, deka rakopisot e
negovo delo.

21
Muzi~kiot zbornik na Andon [ahpaski sodr`i dva glavni
delovi: 1. Kratok voskresnik so kratka gramatika i ve`bi za pa-
ralagija (solfe`irawe) i 2. Liturgija. Napred ima pridodaden
del, koj{to verojatno nastanal ne{to porano i sodr`i tvorbi za
najrazli~ni bogoslu`beni potrebi. Ona {to za na{ata crkovna
muzika ima posebno zna~ewe e toa {to ovoj pridodaden del zapo~-
nuva so tvorbata Dostojno est na peti glas od Joan Harmosin -
Ohridski, ~ij{to po~etok, za `al, ne e so~uvan. Interesno e toa
{to, ovoj, zasega, najstar otkrien prepis na Harmosinovata anto-
logiska kompozicija ne e napraven od samiot zbornik Pashalija
na Joan Harmosin, tuku od nekoj prepis. Ova e u{te edna potvrda
deka tvorbata Dostojno est na peti glas od Joan Harmosin
Ohridski bila mo{ne omilena i deka se prenesuvala me|u psal-
tite, koi{to sakale da bidat vo tek so aktuelnite muzi~ki zbid-
nuvawa na po{irokiot crkovno-slovenski prostor.
Od dosega{nite sporedbi na ovoj rakopis so pe~atenite
knigi od toj period se zabele`uva deka poedini kompozicii od
Psaltikijata na Andon [ahpaski se srodni, a na momenti iden-
ti~ni so onie od zbornikot na poznatiot bugarski muziko-u~itel
Nikola Trandafilov - Slivnenec, Cvetosobranie prvata pe-
~atena kniga na slovenski jazik, vo 1847 godina, vo Bukure{t.
18

No, postojat indikacii, deka tie, sepak, ne se prezemeni od ovoj
zbornik, tuku od razni drugi rakopisi, najverojatno od onie na
Rilskiot manastir, ili od nivnite prepisi.
Vrz osnova na dosega{nite istra`uvawa, mo`e da se zaklu~i
deka Kratkiot voskresnik od Zbornikot na Andon [ahpaski,
najmnogu sli~nosti ima so rakopisniot Voskresnik na Janaki
Stojmenovi~ od s. Orizari, nastanat vo 1849 godina, koj, kako {to
e ka`ano i ponapred, pretstavuva prepis od tri rilski rakopisi.
Liturgijata - vtoriot del od rakopisot na Andon [ahpaski, e
pi{uvana kako antologiski zbornik vo koj{to sostavuva~ot ne se
pridr`uva strogo do voobi~aeniot psaltikiski redosled na tvor-
bite. Sodr`i kompozicii od najpoznatite vizantiski avtori na
crkovna muzika od XIV do XIX vek: Sv. Jovan Kukuzel, Hrisav
Novago, Georgij Kritski, Jakov Protopsalt, Petar Lambadarij -
Peloponeski, Joan Lambadarij, Hurmuzij Hartofilaks, Daniil

18
Trendafilov, Nikola, Cv tosobranie, Bukur t, 1847.


22
Protopsalt, Petar Efeski, Grigorij Protopsalt, Joan Harmosin
- Ohridski i drugi avtori ~ii{to imiwa ne se navedeni.
Zbornikot na Andon [ahpaski e eden od retkite rakopisi
sozdadeni na teritorijata na Makedonija, koi{to sodr`at kratki
gramatiki na hrisantovata muzi~ka notacija. Imeno, neposredno
pred Kratkiot voskresnik ima prikaz na site muzi~ki znaci so
slovenski imiwa, ve`bi za paralagija (solfe`irawe) za sovladu-
vawe na muzi~kite intervali, kako i grafikon na dijatonskata
skala na prviot glas. Sudej}i spored intervalskata podelba na
oktavata prika`ana na ovoj grafikon, vo koja golemiot stepen
ima 12, maliot 9 i polustepenot 6 komi, ne e isklu~eno, toa da e
prezemeno od prvata pe~atena teoriska kniga na slovenski jazik -
Gledalo
19
, od ve}e spomenatiot teoreti~ar Nikola Trandafilov -
Slivnenec, pe~atena vo 1848 godina vo Bukure{t, ili od nekoj
nejzin prepis. Inaku, ovaa intervalska podelba na oktavata ja
zastapuvaat i drugi teoreti~ari od Makedonija, me|u koi i Ka-
listrat Zografski
20
.
Kratka gramatika sodr`i i Liturgijata - vtoriot del od
Zbornikot na Andon [ahpaski, {to e dosta nevoobi~aeno, ovoj-
pat so paralelna muzi~ka terminologija na slovenski i na gr~ki
jazik. Ova nedvosmisleno govori deka taa e prezemena od nekoj
postar slovenski rakopis ili kniga, vo koi gramatikata na hri-
santovata muzi~ka notacija e s#u{e dvojazi~na.
Sudej}i spored kaligrafskata ve{tina i ortografskata
preciznost demonstrirani vo ovoj rakopis, mo`e so sigurnost da
se ka`e, deka toa e delo na iskusen prepi{uva~ so sigurna, izve`-
bana raka i deka ovoj crkovno-muzi~ki zbornik ne e nitu prviot,
nitu pak edinstveniot {to go napi{al. Poa|aj}i od ovie svojstva
na Psaltikiskiot zbornik, mo`e da se zaklu~i, deka Andon
[ahpaski poseduval solidno poznavawe na hrisantovata teorija i
praktikata na isto~noto crkovno peewe, so kakvo {to toga{ mo-
`el da se zdobie samo vo manastirskite u~ili{ta od visokou~eni
psalti.
* * *

19
(Trandafilov, Nikola - Slivneneq), Gledalo, radi slavno-bolgarskata nnh
novonapecatana psaltika, Bukure\, 1848.
20
(Arximandrit Kalistrat), Vostocno qrkovno phnie, Voskresnik,
Manastirot Sv. Gewrgi Zogra vo Sv. Gora, 1905.

23
So otkrivaweto na Psaltikiskiot zbornik na Andon [ah-
paski makedonskata muzi~ka nauka se zbogatuva so u{te eden dra-
gocen dokument so pove}ekatno zna~ewe za crkovnoto peewe od
vizantisko-slovenskata tradicija i, voop{to, za nacionalnata
kultura. U{te edna{, na uverliv na~in se potvrdi faktot, deka
psaltikata na teritorijata na Makedonija vo XIX-ot vek ve}e ne
se prenesuvala samo po pat na usmeno predanie od neukite sve{te-
nici i psalti, tuku prodol`i da se {iri i so crkovno-muzi~kata
dejnost na s# pogolemiot broj posveteni poedinci, koi bile nada-
reni i obrazovani, no, ve}e i nacionalno osoznaeni. Vsu{nost,
preku nivnata dejnost zapo~na da se manifestira otporot protiv
asimilatorskata politika na Carigradskata patrijar{ija i po-
trebata za vra}awe na slovenskiot jazik vo bogoslu`bata. So toa,
ovie poedinci od redot na Crkvata ja ozna~ija Prerodbata na ma-
kedonskiot narod, periodot vo koj{to se sozdava{e makedonskata
nacija i se postavuvaa temelite na nejziniot samostoen kulturen
razvoj. Andon [ahpaski e eden od niv.



















24
III.




Sodr`ina na Zbornikot

Ovaa kni{ka po povod 120 godi{ninata od zavr{uvaweto na
rakopisniot Psaltikiski zbornik (1884) pretstavuva prvo pret-
stavuvawe na negoviot sostavuva~ Andon [ahpaski pred makedon-
skata kulturna i nau~na javnost. Dejnosta na ovoj s# dosega nepoz-
nat pretstavnik na crkovnoto peewe od periodot na Prerodbata,
vo ovaa prigoda }e bide prika`ana preku Kratkiot voskresnik -
prviot del na Zbornikot.
So cel ovaa kniga da im bide od korist i na idnite istra-
`uva~i na `ivotot i dejnosta na Andon [ahpaski, na slednite
stranici e daden i celosniot pregled na sodr`inata na negoviot
Psaltikiski zbornik, a na krajot, kako aneks na knigata i kako
ilustracija na ona {to e izneseno za rakopisot na Andon [ah-
paski, dadeni se i faksimili od Kratkiot voskresnik. Origi-
nalniot muzi~ki rakopis e sopstvenost na semejstvoto [ahpaski,
a Centarot za vizantolo{ki studii raspolaga so kompakt-
disk, na koj{to se nao|a celokupniot materijal na ovoj zbornik.


1. Cestnhi$ xer$v`m (vtor del od Dostojno est na peti glas
od Joan Harmosin-Ohridski; napred nedosigaat najmalku
~etiri stranici);
4. Glas n* o Ni (Dostoino est);
8. Grigor` Pervophvqa, glas e* Pa,(V pamt vhcn$ b$det pravednik)
21. V bogorodicn prazdniq, Petra Lam(badarij)/ glas a*= Pa.
(Ca$ spasen`a)
29. Septemvr` 14. Vozdvijen`e cestnago Kr^ta, Dana`la Pervophvqa,
Glas a* aPa. (Znamenas na nas liqa Tvoegw).
37. Dekemvr`, 25: Rojdestva Xr`^tova, Dana`ila Protopsalta, glas a* Ke.
(Izbavlen`e posla Gospody). Tvorbata ne e celosna. Nedostiga
poslednata tretina najmalku tri stranici.
43. Nekolku tekstovi na podobni stihiri (prvata necelosna):
Xothx slezami (na ~etvrti glas), Prepodobne Otce bogonose

25
eodos`e Rad$is postniceskix voistin$, Gospodi sogrha nepresta
(na peti glas),Vslojive na nebeshx nadejd$, Iz creva rodils
(na {esti glas).
47. Kratka gramatika so prikaz na intervalskite, temporalnite
i ornamentalnite muzi~ki znaci, grafi~ki prikaz na skalata
na prviot glas i ve`bi za paralagija (solfe`).
55. (Kratok voskresnik):
Glas Pervi, a* Pa,
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Vsemirn$ slav$, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
63. Glas tor,
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Preide shny zakonna, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
71. Nacalo Tretago glasa, [
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Kakw ne divims, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
79. Glas Cetverti, dPa
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Ije tebe radi, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
89. Glas Pti, (= )
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
V Cermnhm mori, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
97. Glas %esti,
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Kto tebe ne blajit, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
105.Glas Sedmi,
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Mati bw poznalas. Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
113.Glas Wsmi,o
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava I nnh,
Qary nebesni, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
123. Stihir evangelsk:
Utrenn a*. Glas pyrvi aPa.
126. Utrenn v. Glas vtori
130. Utrenn g*. Glas treti [ Ga
136. Utrenn d*. Glas cetvrti dPa.
140. Utrenn e*. Slava, Glas e* = Pa.
146. Utrenn *. Slava, Glas u

26
152. Utrenn z*. Slava, Glas c Ga.
155. Utrenn n*. Slava, Glas n* o Ni.
159. Utrenn *. Slava, Glas e* = Pa.
164. Utrnnn f*. Slava, Glas * u
169. Utrenn fa*. Slava, Glas n* o Ni.-
175. Poslhdovan`e na Bojestvenata slujba
Svt`i Boje, zabavno. Glas tori. (od Georgij Kritski)
Svt`i Boje, Svt`i Bezsmertni,Pomilui nas.
179. Na Prejdeosv\enn slujb: Glas pti,=
(Da ispravits molitva mo);
W tebh rad$ets (samo tekst, dopi{an podocna),
(Dostoinw i pravedno esty,Glas v* )
183.Na Velik`i cetvertok.
Vmhsto Xer$vikoi. Glas * u , Georg` Kritskago (?).
197.Na Velikata s$bota.
akova Protopsalta Glas e *= , (Da molcit svka plot).
207.Na Velik den. Glas pet.= (Xristos voskrese).
Dr$go, zabavno. Glas pet.=
208. Slava, Zabavna. Na Xvalitex, Xrisaa Mladago. Glas peti.=
(I nnh, Voskresen` den);
231. Dostoinw esty, na sek`i glas, (Glas) a*. aPa
235. Glas v* (Drevnoe phn`e)
239. Glas tret`i. [ Ga
242. Glas d* Vu.
246. Glas %esti *
250. Glas (sedmi) z* Zo.
254. Glas wsmn*. o Ni.
261. (Xer$vika) Glas z* ( Petra Eeskago.)
283. (Xer$vika) S`e Perta Lambadar`. Glas a*. (aPa.)
291. Sedmicn, Xer$vika Glas a*. (aPa.)
297. (Xer$vika) Glas cetverti. dDi.
304. (Xer$vika) Grigor` Pervopevqa Glas v*.
312. (Xer$vika) Grigor` Pervopevqa Glas tret [
320. (Xer$vika) Glas e*.=
329. (Xer$vika) Glas * u
335. (Xer$vika) Glas z*. Zo

27
342. (xer$vika) Petra Lambadar`, Glas wsmn*. o Ni
349. (Xer$vika) Dr$gi prostran Glas a*.aPa
364.(Kratka gramatika so prikaz na intervalskite, temporalnite
i ornamentalnite muzi~ki znaci na gr~ki i slovenski jazik).
366. Pricastni nedhlni na osm glasa Foana Lambadar`, Glas a* aPa.
(Xvalite Ego), Vmhsto Xeruviko. Glas= Pa (Nnh sili nebesn),
Glas= Ke (Vk$site i vidite)
385. Na Vasil`eva sl$jb, Glas ( Fwanna Protoalta),
(Svt, svt, svt, Aminy, Aminy, Tebe poen),
397. Glas= Ke (Lojesna bo tvo)
404. Pricastn ob\i: na prazniq-t na svt-t.
Glas (sedmi z*) Zo. (V pamty vhcn$)
412. Na bogorodicn-t prazdnic. Glas d Di. (Ca$ spasen`)
420. Na Apostol-t. Glas (wsmn).o Ni. (Vo vs zeml)
427. Na nedhli-t prez vsickta godin. Glas (a*)aPa. (Xvalite Gospoda)
441. Irmosi ctos pht v vladicnit i bogorodicnt praznici vmesto
Dostoino esty. Na rojdestvo Xristovo. Glas (a*)aPa. (Velicai due
mo, Tainstvo stranoe viju).
445. Na Bogovlen`e. Glas (* u) (Velicai, d$e mo, Nedo$mhet
vsk zk).
449. Na Srhten`e Gospodne. Glas [ (Bogorodiqe povan`e xrist`anwm,
V zakonh shni).
453. Na Blagovh\en`e. Glas (cetverti d*)dVu. (Blagovhstv$i, zemle, FAkw
wd$evlennom$ Boj` k`vwt$).
456. Na Bbeden`e. Glas (cetverti)dVu. (Aggeli, vxojden`e Precist
zr\e, FAkw wd$evlennom$ Boj` k`vwt$).
457. V Kyrstopokonn Nedhl. Glas (a*)= Pa (O, Mati Dhvo Bogorodiqe).
460. Na Lazarev sbot. Glas (Cist$slavno poctim ld`e).
461. Na Qvhtonosn nedhl. Glas (cetverti)dVu. (Bog Gospody, i
vis nam).
464. V Velik`i Cetvertok. Glas (*) . (Stranstv` Vladcn).
466. V Velikat sbot. Glas (*) . (Ne ridai mene Mati).
469. Na Vskresen`e Xristovo. Glas= Pa. (Aggel vop`e blagodatnhi,
Svhtis, svhtis, novi Fer$salime).
474. Na Tomina nedel. Glas (a*)= Pa. (Tebe svhtl$ svh\t$).
478. V Ptdestniqa. Glas (sedmi z*) Zo. (Netlhn` isk$en`em)

28
480. V Ponedhlnik Svtago D$xa (Na Sv. Troiqa). Glas (cetverti d*) Vu.
(Rad$is qariqe materodhvstvena).
483. Na Prhobrajen`e. Glas (cetverti d*) Vu. (Velicai due mo,
Rojdestvo tvoe netlhno).
486. Na Uspen`e Bogorodicno. Glas= Pa. (Rodi vsi blajim t, Aggeli,
spen`e Precist vidhve, Pobhjdats estestva).
490. Na Rojdestvo Bogorodicno. Glas Ni. (Velicai, d$e mo,
C$jde materem dhvstvo).
492. Na Vozdvijen`e Cestnago Kyrsta. Glas Ni. (Velicai, d$e mo,
Tain esi, Bogorodiqe).
495. Svhtilen. Glas g* Ga. (Apostoli koneq).
496. Zapis na marginite: Meq* Dekem(vri): 22, go(dina) 1883;
497. Tozi tropar sa phe nad mertviqi. Socinen ot M. Xr. A preveden
na blgarski ot S. Velkov. Glas Ni. (Plac$ i rda).
518. Tova s phe koga sa oblica prvosv\e(n)ka, scineno Foana
Kok$zela, prepraveno prevedeno otS. Vlk. Glas (sedmi z*) Zo.
(Sve proroq).
532. Irmosi po greceski phsnosocinen P. Peloponiiskago, nnh je
porecenomu na slivno Bolgarski phsnocini i dopolni G. L. Tetvan.
Glas pti`.= (Rad$i s dvere Gospodn).
543. Zapis na marginite: M. `an$(ari) 11 d(en) go(dina) 1884.
544. Zapisi: V Smoimirovo, M. na april`a G. 1884.


















29
CITIRANA LITERATURA


(Arximandrit Kalistrat), Vostocno qrkovno phn`e, Voskresnik,Sv. Gora, 1905.
(Arximandrit Kalistrat), Vostocno Qerkovno Phn`e, FFF casty, Liturgf , Solun , 1905.
Bogoev , M. Mir~o, U~ebnik po izto~no c rkovno penie, Plovdiv, 1940.
Bojaxiev, Ivanov, Vasil, Psaltikien vzkresnik. M. IV 1862 (rakopis, MANU)
Georgievski, Mihailo, Slovenski rakopisi vo Makedonija, vol. III.
NUB Sv.Kliment Ohridski, Skopje, 1988.
Georgievski, Mihailo, Slovenski rakopisi vo Makedonija,
NUBSv. Kliment Ohridski, Skopje, 1993.
Georgievski, Mihailo, Makedonska muzika/2, Nekolku novootkrieni muzi~ki
rakopisi od Makedonija, Skopje, 1979.
Gledalo, radi slavno-bolgarskata nnh novonapecatana psaltika, Bukure\, 1848.
Golabovski, Sotir, Makedonska muzika/ 1 Od muzi~koto minato na Struga,
Skopje, 1977.
Dinev, Pet r, Muzikou~itel t Manasi Poptodorov, C rkoven vestnik
br. 11, stp. 8, Sofi , 19 mart 1960 g.
Dinev, e, Rilskata crkovno-pev~eska {kola v na~aloto na 19 vek i
ne nite predstaviteli, Izvesti na instituta za muzika, kniga IV,
Izdanie na BAN, Sofi , 1957.
Zavoev , Pet r , Grad ip , Sofi , 1928.
Koxaba{ija, Jane, Buditelskiot duh na crkovno-muzi~kite dejci Premin,
br. 3, godina I, Skopje, 2001.
Koxaba{ija, Jane, Dimitar Zlatanov Gradoborski: Liturgija,
Centar za vizantolo{ki studii Skopje. 2004.
Koxaba{ija Jane, Masnasij pop Todorov, Premin br. 9. god. II, 2002. Skopje.

Koxaba{ija, Jane, Pretstavnici na crkovnoto peewe od Makedonija,
Pelagonitisa, br. 13-15, godina VIII, Bitola, 2003.
Ortakov, Dragoslav, Ars nova Macedonica, Makedonska kniga, Skopje, 1986.
Ortakov, Dragoslav, Ogledi za vizantisko-slovenskata muzika vo Makedonija
Vorldbuk, Skopje, 2001.
Ristovski, Bla`e, Vasil Ikonomov (1848-1934) Institut za nacionalna istorija,
Skopje, 1985.
Stojmenovi~ Janaki, Voskresnik, NUB Sv. Kliment Ohridski, Skopje, Ms.161.
Trendafilov, Nikola , Cv tosobranie, Bukur t, 1847.
(Trandafilov, Nikola - Slivneneq), Gledalo, radi slavno-bolgarskata nnh
novonapecatana psaltika, Bukure\, 1848.
Harmosin-Ohridski , Ioann , Pashali , Carigrad , 1869.



Boulgara1kh, Dhmh1trioj, 3Egko1lpion 2Ieroya1ltou, tupogr. Makedoni1a,
Qessaloni1kh, 1886.

Cazana, Gheorghe, Musa bisericeasc, Bucureti, 1922. (manus.)
Ionescu, Gheorghe C., Lexicon, Editura Diogene, Bucureti, 1994.
Cordescu, Mihail-Vergiliu, Istoricul coalelor romne din Turcia, Bucureti, 1906.


30
































31













Vtor del

KRATOK VOSKRESNIK
















32
































33

Glas Pervi._= Pa.6 x


Go- spo- di voz- vax___Te- bh,_____ - - sl - - - i__

_______m. Ou - sl - - - i____ m_______ Go - - spo-

- - di. Go- spo-di voz-zvax kTe - bh______ - sl - - -

i__________m: von - mi gla - - s$____ mo - le - -

n` - ___ mo - - e - - gw, vneg - da voz - zva - - ti mi kTe-

- bh.___ Ou -sl - i______m, Go - - - - spo - - di.

Da is - pra-vit- -s mo - li - - - tva mo - - ,

- ko ka- di - - lo pred___ To - - bo - - - - - voz-

dh - - n`- e r$ - k$______ mo - - e - - , jer-tva ve- cer-

34

n - - .___ Ou - sl - i_____ m, Go - - - spo - - -

di.


Sla - va Ot - q$ i S - - - n$ i Sv - to - m$ D$- -

- - x$, i n- nh i pri - - sno, i vo vh - ki vh- -kwv,

_________ a - - - miny.


Vse - mir-n$- sla-v$, ce - lo- vhk pro-zb-$- - i Vla-

di - - k$- -rojd - - - $ - - - , ne - bh - sn$ - __

__dvery, vos - po- im Ma- r` - - ___Dh - - - - - v$

bez - plot - - tnx___ph - - sny, i vhr- nx - - do

bre - - - n` - - - e: s` - bo - vi- s ne - -

35

- - bo,____ i xram___Bo - je - - - stva: s` - pre-gra-

jde n`- - e vraj- di raz-r$ - iv - - i, mir________vve - - de, i_

__ qar - - stv` - e_____ - ver - - - ze. S` - $- bw

i - m$-\e vh - - r - - tver- -jde - - - n` - - - e,

po - bor- ni- ka i - ma- - m iz ne - ___ rojd- a - go - -

- s Go - - - spo - - - da. Der - zai - te -


- - - bw, der - zai - te l - - d` - e____ Bo - - - j` -

- - i: i - bo toi po - - bh - - dit___ vra - - gi, -

- - - kw____ vse - si - - - len.________
Na xvalitex._= Pa.

Vs - ko - e d - xa - n`-e da xva - - lit__Go - - -

36

spo - - - da. Xva - li- te Go - spo - - da__ s ne- - bes, xva- -

li - - te e - - go v v - - nix. Te - bh po-do-ba -

et ph - - sny Bo - - - g$.


Xva - li - te E- go vsi ag - - ge- -li E - - gw, xva - li - te

E - go vs si - - l___ E - - gw. Te - bh po-do-ba - et ph-

- - sny_________ Bo - - - g$.





37

Glas tor.


Go- spo- di voz- zvax__k Te - - bh,___ - sl - - i

m. Ou - - sl - - - i m,____ Go - - - spo - - -


di. Go - spo - - di, voz - - zvax k Te - bh,______ - sl- -

- - i - - - m: von - mi gla- s$ mo- le - n` - ______

mo - e - - gw,___________ vne - gda voz- zva - ti______ mi________

k Te - - bh._______ Ou - sl - - - i____m, Go - -

spo - - - di.


Da is - pra-vit-s mo-lit- va mo - - , - - kw ka -
'
di - lo pred_____To - - bo - - - , voz - dh - - - n` -

38

- - e______ r$ - - k$_____ mo - e - - - , jer - tva_

________________________ ve - cer - - - n - - - .

Ou - - sl - i m,__Go - - - spo - - - di.


Sla - - va Ot- - q$, i___S - - n$, i Sv-to - - m$

D$ - - x$, i n - nh i pri-snw, i vo vh - - ki vh- kwv,

_______ a - miny.__


Prei -de shny___ za - - kon - - na - - - , bla - go-
'
da - ti_____pri - - ed - - - i: - - ko - je______ bo__

____k$- pi - - na ne sga - ra- e w - pa - - l - - e -

- - ma, ta - ko dh- va ro - di - la___________ e - - -

39

si, i_____ dh - va______pre-b - - la__________ e - - -

si, vmh- stw sto - - pa o - - - - - - - gne-

- - na - - - gw, pra- ved-no - - e__________voz-s` - - a__

________ soln - - - qe: vmh- - sto Mw - u - - se - - -
'
a, Xr`s- -tos,____________________________________ spa - - se -

n` - e___d$_________ na - - - ix_________

'
Vs-ko - e di - xa - - n` - - e da xva- - lit Go - -

spo - da. Xva - li- te Go - spo - - da_______s ne- -bes, xva- -li-

- - te E - go_____ v v - - - nix. Te - bh po- do - ba-

- et ph - - sny__ Bo - - - - - g$.

40

Xva-li - te E - - go vsi ag - - ge- - li E - - gw, xva-

li - te E - go sv si - - l E - - go.___________ Te - bh

po - do - - ba - et ph - - sny Bo - - - g$.













41

Glas tret`i. [ Ga.

Go - spo - - di,____voz - zvax___________k Te - - bh, - sl-

- - i________ m._______ Ou - sl - - i m,__ Go - - -
'
spo - - - - di.___ Go- spo-di, voz-zvax k Te-bh,_______ -

sl - - - i____________ m: von - mi gla - - s$__

__ mo - le - - n` ___ mo - - - e - - - gw,___ vne-

gda voz - zva - ti mi_____ kTe - - bh. Ou - sl - - -

i m___ Go - - - - spo - - di.


Da is - pra-vit- - s,___ mo - li - - - - tva____ mo-

- - - ,____ - - kw ka - - di - - lo____ pred_________

42

To - bo - - - ,____ voz - dh - - n` - e r$ - k$_________

__ mo - e - - - - ___ jer - - - tva_________ ve - -

- - cer - - n - - - . Ou - sl - - - i m___

Go - - - - - - spo - - - - di.


Sla - - va Ot- - q$,___ i S - - - - n$, i Sv-
'
to - - - m$ D$ - - - - x$,____ i n - nh____

i pri - - - snw, i vo vh - - ki vh- - kov - - -
'
a - - - - miny.__


Ka - - kw__ ne - - di - vim - - - s bo - go - m$j-
'
no- - m$ roj - de - stv$___tvo-e- m$, Pre - ce - - stna - - :___

43

is - k$ - e- n`- bo - go - - m$ - - je - ska - - gw ne pri-

em - - i, Vse - ne - po - roc - - - na - , ro - di - la e - si

bez________ Ot - - qa S - na plo - - t ` - - ,

pre - jde vhk ____Ot - - qa roj - - de - na - - go bez__
'
ma - - - te - - - - re,____ ni - ka- ko-je pre- ter- phv-

a-go iz - me - ne - - - n` - - , i - li sme-e - n` - - ,

i - li_______ raz - - dh - - le-n` - ,____ no o - bo - s$-

- \e - - stv$ svoi - - - stvo qe - - lo so - - xra - -

a - - - go.___ Thm-je, ma - - ti___ Dh - - vo_____Vla-


di - - ci - qe, To - go mo - - li spa- sti - - - - s_

44

___ d$ - - am pra - vo - sla - - vnw___ Bo - go - ro - di- -

q$ is - - po - vh - da - - - - - - \ix___ t._

________


Vs- ko-e d - xa - n` - e da xva-lit Go-spo- -da. Xva - li-

te Go- spo- -da s ne-bes, xva - li - - te E- go v vi- -nix. Te - bh

po-do-ba-et ph - - sn Bo- g$.


Xva - li - te E - go vsi an - ge - li E - go, xva - li - te E-

go__ sv si-l E- go. Te - bh po-do-ba-et ph - - sn Bo- g$.








45

Glas cetverti._o Pa.


Go - spo - di, voz- zvax k Te- bh,____ - - - sl - -

- i - - - m. Ou - sl - - - i____ m, Go - - -

spo - - - di. Go-spo-di, voz- zvax k Te - - bh, - - sl-

- - - i_________m: von - mi gla - - s$ mo - le - n`-

- - - mo - - - e - - - gw, vne - gda voz-

zva- ti__ mi k Te- - bh.________ Ou - sl - - i m,___Go- spo -

_o Pa.
di.___


Da is - pra - - vit - s mo- li - - - - tva_______

mo - - , - - kw ka - - - di - - lo pred___ To -

46

bo - - - - , voz - dh - - n` - - e r$ - k$______mo-

e - - - , jer - - tva____ ve - - cer - - - n - - -

. Ou - sl - - - - i m____ Go - spo - - di.___

Sla-va Ot - q$,_____ i S - - n$, i Sv - to - m$_____

D$ - - - - x$, i n- nh i pri- snw,__ i vo vh - -

ki vh - kov,___________a - - - miny.


I - je te-be ra - di bo - go - w - teq pro - - rok____

__ Da - - - vid phs-nen-no w te - bh pro - - voz - - gla - -

si ve - li - c` - te - bh______ So - - - vor - - e -

- - m$: pred- sta qa - ri - - qa w - - de- - sn$ - - -

47

______ Te - - - be. T bo ma- tery xo - da- ta- i - q$____

ji - - vo - - ta po - - - ka - - - za bez Ot - qa

iz te - be vo - ce - lo- vh - ci - ti - - s bla - go - - vo - - li-

- - - - vi_______Bog, da Svoi___ pa - ki___ wb - - no -

vit_________ ob - - - raz, is-tlh - - v`i - strasty - - -

mi, i za-bl$jd-e-e go- ro - xi- \no- e wb- ret__________

_____ wv - - - ca, na ra- mo vos - pr` - im, ko____Ot -

q$________ pri - - ne - - - set, i Svo - e - m$ xo- th - n` - - ,

s ne - be-sn-mi so - - vo- - k$ - - pit si - - - la - -

- mi, i spa-set, Bo-go - ro- di - - qe, mfr, Xr`-stos i-mh-

48

- - - i ve - - l` - - i bo - ga - - t$ -
Na Xvalitex._o Pa.
mi - - - - - losty.


Vs-ko- e d - xa - n` - - e da xva - - lit Go - -

- spo - - - da. Xva - li - te Go-spo- -da sne- - bes,_______

xva - li - - te E - - go______v v - - - nix. Te - bh po-

do - - - - ba - - et ph - - - sny___ Bo - - - g$.


Xva - li - te E - go vsi ag - - ge - - - li__

_____E - - - gw, xva - li - te E - go vs si - - -

li________ E - - gw. Te - bh po - do - - - ba - -

et pe - - sny__ Bo - - - g$___

49

Glas pty`i. Pa.


Go - - - - - - - spo - - - di, voz- zvax__

kTe - bh,_____- - sl - - - - i________ m. Ou-sl- i__

m, Go - - - - - spo - - - di. Go- spo-di, voz-zvax

kTe - bh_____ - sl - - - - i__________m: von-mi gla-

s$ mo- le - n` - - mo - - e - - - gw, vne - gda voz-

va - ti mi_____ kTe - - bh. Ou- sl- i______m, Go- -

spo-di.


Da is - pra- vi- - ts mo - li - - - - - tva____mo - -

, - - kw ka - - di - - lo pred____To - bo - - -

50

, voz - dh - - n` - - e_____ r$ - k$_____mo - - e - -

- , jer - - tva____ ve - - cer - - - - n - - - . -sl-

i_____ m, Go - - spo- - di.


Sla - - - - - va___Ot - - q$,_________ i_____ S-

- - n$, i Sv - to - - m$ D$ - - - x$, i n-

nh i pri - - snw, i vo vh - ki___ vh - kwv,_________________ a -

- - miny.


VCerm-nhm mo - ri ne - is - k$ - so - bra - - cn - ____

ne - - - vh - - - st ob-raz na-pi - sa - - s___

_____ i - - no - - - gda: ta- mo Mw- u - sei,___ raz - - dh -

51

li - - - tely_____vo - - - d: zdh je__ Gav- r`il,____

_____ sl$ - ji - - tely c$ - - de - - - se. Tog - da gl$-

bi-n$ e-stvo- -va ne - mo - - kren- no___ F - - sra - ily:________

n - nh je Xr` - sta ro - - di bez- - sh - - - men - - no

Dh - - - va. Mo - - - re,___po pro - es - tv` - i F -

sra - - - i - - le - - vh, pre-bsty___ ne - - pro - - xo - -

- - - - dno: Ne - po - ro - - - - - - - cna - -

- - - - - , po roj- des - tvh E-ma- n$ - - i- le- - vh,____

pre- bsty___ ne - tlhn - - - na. Si, i_____pre - - jde__

_____si, - vlei-s - kw ce-lo- vhk, Bo - je,_____ po - mi-


52
Na Xvalitex. Pa.
- l$i__ nas.___________________


Vs - ko - e d - xa - n` - e da xva - - lit__ Go - -

- - spo - - - da. Xva - li - te Go - spo - - da__s ne - - bes,

xva - - - li - - te E - - go vv - - - nix. Te - bh

po - do - ba - et ph - - sny Bo - - g$.


Xva - li - te E - - go vsi ag - - ge - li______ E - -

- gw, xva - li- te E - - go vs____ si - - - l____ E - -

gw. Te - bh po-do- ba - - et ph - - sny Bo - - g$.

53

Glas esti.


Go - spo- - di voz-zvax kTe- - bh, - sl - - - - i__

_______m. Ou - sl- - i_________m, Go - spo - - - di.

Go - spo-di, voz-zvax kTe-bh________ou - sli - - - - i_______

___m: von - mi gla - - - s$_____mo - le - n` - - mo - - -

e - - - gw, vne - gda voz - zva - - - ti_______ mi_

____kTe - - bh. Ou - sl - - - i___ m Go - - - spo-

- - - di.


Da is - pra - vit - - - s mo - li - - tva______mo-

- - , - - kw ka- - di - - lo pred_____ To - bo - -

54

- , voz - - dh - - - - n` - - - e______ r$ - -

k$______mo - - e - - - - , jer- tva________ve - cer - -

- na - - - . Ou - sl - - - i___ m Go - - -

spo - - - di.


Sla - - va Ot - q$,_____ i___ S - n$ i Sv - to - -

m$ D$ - - - x$, i n-nh i pri - snw, i vo vh-

ki vh-kwv,_____ a - - - miny.


Kto te- be ne___ - - bla- - jit, pre - sv - ta - -

Dh - - - vo: kto___li ne_______ vo - - spo - - et tvo-

e - gw pre - - ci - - sta - - gw ro - - jde - - stva;

55

Bez - lh - tnw bo Ot - qa voz - s - - - vi_ Sn e-

di - - no - - rod - - - ni, Toi- je te - be____ ci - -

st - - ___ proi - - - de, ne - iz - re - - cen - -

no____ vo - plo - - - \s, e - ste-stvom Bog___si e - -

ste-stvom bv__ ce - lo - - vhk____ nas___ ra - - - di,

ne vo dvo - li - q$ ra - - zdh- l - - - - e -

- - mi, no vo dvo- e - ste- - stv$ ne - sli- - tnw___poz-

na- va - - - e - - - mi. To - go____mo-li, ci- sta- - vse-

bla - je - - - na - - - , po - mi- lo-va-ti - s___

d$-am_______ na - - m._________________

56
Na Xvalitex. .


Vs - ko - - e d - xa - n` - - e da xva - - lit_______

Go - - spo - - da. Xva - li - te Go - spo- -da_____ s ne-

- bes, xva - li - te_______E - go__________ vvi - - - nix.

Te - bh po - - do- - ba - - et ph - - sny Bo - - - g$.

Xva - li - te E - go vsi ag - - - ge - - - - li_

__E - - - gw, xva - li - te E - - go vs____ si - -

l E - - go. Te- bh po-do- -ba - - et ph - - sny Bo - -

- g$.




57

Glas sedmi. Ga.


Go - spo-di, voz- zvax kte - - bh,____ - - sl-i___ m.__

Ou - sl - - - i____ m, Go-spo - di.____ Go-spo-di,voz- -

vax kTe- - bh,___ - sl - - i m:____ von - - mi gla - -

s$ mo - le - - - n` - - mo - - e - - - gw, vne-

da voz- zva - - ti mi kTe - - bh. Ou - sl - - - i m, Go - -

- - - - - spo - - - - di.


Da is - pra- vit - - s mo - li - - tva mo - - , - - kw

ka - di - - - - lo _____pred_____ To - bo - - - - ,___

voz - dh - - n`- e r$ - k$_____ mo - - e - - - ____ jer - -

58

tva ve - - cer - n - - . Ou - sl - - i___ m___Go - - spo-

- - - di.


Sla - va Ot - q$,___________ i S - - n$___ i Sv- to - m$

D$ - - - x$, i n - nh i pri - - - snw, i vo

vh - - - ki____ vh- kwv, a - miny.__


Ma - ti____ - bw__po- zna - - la - s e - - si, pa - -

ce es - tes - tva,______________Bo - - go - ro - - di - qe,____

pre - b - la je e - si___ Dh - - - - va,____ pa - - ce

slo - - va i___ ra - - z$ - - ma: i c$ - de - se roj-

de-stva________ tvo - e - - go ska - za - - - ti - zk ne-

59

mo - - - jet.___ Pre - sla - vno bo s$ - - - \$

za - ca - - - t` - - , Ci-sta - ,____ ne - po - sti - -

jen esty___ w - braz__ ro- - jde - - n` - - : i - dh- je

bo xo- \est___ Bogy,___ po - be - jda - - - - et - - s

e - - ste- stva__________ cin.__ Thm- je t______ vsi,_____

Ma- - tery Bo - - - - j` - - vh - - d$ - \e,___ mo-lim

ti s pri - lh - - - jnw, mo - li___ spa - sti - - s___ d$ -

Na Xvalitex. Ga.
- am_____ na - - m._______


Vs - ko - e d - xa - n` - - e________ da xva - - lit Go -


- - spo - - - da. Xva - li - te Go- spo- -da s ne - - bes,_

60

__ xva - li - - - te E - - go v v - - - nix. Te - bh

po - do - ba - - - - et______ ph - - sny Bo - - -

g$.___


Xva - li - te E - go___________ vsi ag - - ge - li______ E-

- - - gw, xva - li - te E - - go vs si - - l E - -

gw. Te - bh po- do - ba - - - et____ ph - - sny Bo - - -

g$.__






61

Glas osmi. Ni.


Go- spo-di voz- zvax - - kTe - - bh,____ - sl - - i-

- - - m. Ou- sl- i m,____Go - - - - spo - - -

di. Go- spo - - di, voz-zvax kTe - - bh,_____ - sl - - -

i________ m: von - mi gla- - s$ mo - le - - - n` - __

________ mo - - e - - - gw, vne - gda___voz- zva - - ti

mi k Te - - bh.______________ - sl - - i m Go - - -

spo - - - di.


Da is - pra - vi- - ts mo - li - - tva mo - - , - -

kw ka- - di - - lo pred To - - - - bo - - - ,

62

voz - dh - - n` - - e_______r$ - k$____ mo - - e - - - ,

jer - - tva ve - cer - - - n - - - . Ou-

sl - - i____m, Go - - - spo - - - di.


Sla - - va Ot - - q$, i S - - n$,______i Sv - - to-

m$____________ D$ - - - x$, i n- nh i____pri - -

- snw, i vo vh - ki vh - kwv,________ a - - - miny.


Qary____ ne - - be - - sni za ce - lo - vh - ko - -

l - b` - - e_____ na zem- li - vi - - s, i s ce-

lo-vh- ki po - - - - - - ji - - - ve: Dh-v

'
bo cis - t - ploty pr` - - e - - mi i iz ne - ____

63


pro- e - - di s vo-spr` - - - - - t` - - - em, e -

din esty__ Sn, s$- g$b_________ e - stes- - tvom, no ne

i - po - sta - - - s` - - - . Thm-je so - ver - en-

'
na____ To - go____ Bo - - ga, i so - ver - e-na ce - lo - - vh-

- - ka vo - is- ti - - n$___pro - - po - - vh - - da - -

- - - \e, is - po - vh- d$-em Xr`-sta Bo - ga na- - -

- e - - - go: E - go - - - - je mo - - li,

Ma - - ti bez - ne - - vh - - - - stna - - - - ,

po - mi - - lo - - va- ti-s D$- am____ na- -im._______




64
Na Xvalitex. Ni.


Vs-ko- e d - xa - n` - - e da xva - - lit Go - - -

spo - - - da. Xva - li - - te Go - - spo - - - da

s ne - - - bes, xva - li - - - te___ E - go v v - -

nix.__ Te - bh__________po-do-ba-et___________ pe - sny_

___ Bo - - - g$.

Xva - li - - te E - - go vsi ag - ge- - li E - - - gw,

xva - li - - te____ E - - go______ sv si - - -

l______ E - - - gw. Te - bh____po - do- ba- - et_______

_____ ph - sny_____ Bo - - - g$.

65

UTRENNI EVANGELSKI STIXIRI
Stixira 1. Glas pyrvi._= Pa.

Na go - - r$ ou - ce - ni - kom____ i - - d$ - - - -

- \m za ze - mno- e voz- ne- se - n` - e,__ pred- sta_________

Go - - - spody: i po - klo - niv - e - - s E - -

m$, i dan - - n - - ____ vla - - sti vh - - zdh_____

na - $ - - civ - e - - - s, vpo - dne - be - - - -

sn$ - - po - s - la - - x$ - - s,___ pro - po - vh - -

- da - - ti____ e - je iz mer-tvx vos - kre - se - n` - - e,

i e -je na ne - be - sa voz - e - - - stv` - - - e:


im- je i vo vh- ki spre - - b - - va - - ti ne- loj- ni

66

w - bh - \a - s Xr`-stos_____Bog, i Spas____ d$________

na - - - x.

Stixira 2. Glas vtori.


S mf - - r___ pri - - ed - - - m - - je sMa-rf - e-

- je - - nam i ne - do - $ - - - - mh - - va-

''
- - - \m - - s,___________ka - - kw___b$ - - det__im___

ou - l$ - ci - - - ti je - la - - - n` - - - e,
'
- vi - - s___ka - - meny vz - - ti, Bo - je-stven -


- ni________ - no - - a, ou - to - l - - - i________

m - - tej_______________ d$___________ix: vo - sta - -


67

____ bo, gla - - go - - - let, F - i - s$s__________ Go- -

- - - spody. Thm-je pro - - po - - vh - di- - te pro - po - vh

- dni - - kwm E - gw ou - - ce - - - ni - - kwm v Ga- l`-

le - - te - - \i, i____________________________________

vi ________________________________________ vi- dh - - ti E -

- go vos - kres - - - a____ Iz mer - - - tvx,

- kw Ji - zno - dav - - - qa____ i Go - - - - -
Stixira 3. Glas treti. [
spo - da.


Mag - da - li - nh______ Ma - - rf - - - i,____ Spa - so -

- - vo bla - go - vh - stv$ - - - - - - - -

68

\ei iz mert - - vx___vos - kre - - se - - - n` - - -

'
e____________ i_____ - - vle - - n` - - - e,____

ne vh - - - r$ - - \e___________je ou - - ce - ni - -

- q, po - no - si - - - mi b - - - a w______
'
je-sto - - ser - - d` - - - - - - e:____ no zna-meny-mi

vo- w - r$j - - e - - s_____ i c$ - - - de - s,___ ko

'
pro - po - vh - - da - - n` - - ______po - - s - la - - x$ -

- - - s.____ I T ou - - bw, Go - - - spo - di,

k na - caly - - no - m$ svh - - - t$___voz- ne - - sl -

_________ e - - - si______Ot - - - q$, o - ni je pro-

69

po - vh - - - - - - - da_____pro - po - vh - - da - -

a_______________________[a___________________vs - - -

- d$ slo - vo,__c$ - de- s_____ou -vh- - r - - - - - -

\e.___ Thm - - je pro - svh - tiv - - e - - s th - -

- - mi, sla - - - vim__Tvo - - - e e - je iz mer-

- - tvx___vos - kre - se - - - n` - - - e, Ce - lo - vh - -

ko- - lb - ce_____Go - - - - - - spo - - - di._

Stixira 4. Glas cetvyrti._o Pa.
__________

Ou -tro__bh gl$ - bo - - - - ko,___________ i

je - n pr` - i - do- a na grob____ Tvoi,_____Xr` - - - ste:

70

no th- lo ne w - brh- te - - s je - - la - e - - mo - - e_

_______ i - - mi. Thm- je ne - - do - - $ - - mh - va -

- - - - \m - - - s, i - je v ri - - zax ble-

- \a-\ix- -s pred-sta - - - v` - - i,____ gla - go - - la-

- - x$: cto_____Ji - va - - - - gw____ smer- tv - -

- mi i - - - \e - - - te; vo - sta, - - ko-je

__ pred - re - - ce, cto ne po - - mni- te____gla- -gwl_______ E -

- - - gw; im - je vh - - - - - - ro - - - vav - -

vi- dhn- na - ____ pro - - po - - vh - - - - da - - - x$,

no mn - - x$- - s___lja__ bla - - go - - vh - - - \e - - n`-

71

- - : ta - kw b - - - - - - a e - \e____

ko - - sni____ou - ce - - - - ni - - - q._____ No Pe-

tr te - - ce____i,___vi - - dhv, pro- sla - - - - - - vi

Tvo - _______ v se - - bh____________c$ - - de - - sa.___

Stixira 5. Glas peti. Pa.

'
W pre - - m$ - - drx s$ - deb____ Tvo - - ix,__________

_____ Xr` - - ste! Ka - kw Pe- tr$____ ou - - bw pla-

\a - ni - qa-mi e - - di - - - nh - - - mi, dal e- -

si____ ra - z$ - mh - - - ti Tvo- e_______vos - - kre - se - -

- - - - n` - - - e: L$ - qh je i Kle - - o - - ph


72

sp$ - te - es-tv$- , be - - sh - - do - - - val_____ e - -

- si, i be - sh - d$-i, ne a - b` - - e Se - be____________

- - - vl - - e - - i; thm-je i po - no - simy_

___ b - - va - - - e - - i, - kw e -din pri-ely--

stv$ - - i vo F - - e - r$ - sa - - lim, i ne pri - ca - -

\a- i - - s____ vko-neq_____ so - - vh - - - ta______ e-

- - - gw. No I - - je____ vs kso - - zda - n` - - poly - -

zh__ stro - - - - , i - je w Te - bh pro - ro-

ce - - stv`- - - krl____ e - - - si, i vneg - da bla-

go - slo - vi - - ti_______ xlhb po - znal - - s______

73

e - - - si________ i - ma: e - - je i pre - - jde to- -gw

serd - - qa k po- zna- n`- Tvo- e- m$______ras - - pa - la - - -

- - - sta - - - s. FA - je i ou- ce - ni- kom_______ so -

- - bran - - - nm - je -snw pro - po - ve - da- - sta Tvo- e

vos - - kre - se - - - - n` - - - e, im - - je po -

mi - - l$i__ nas.________________

Stixira 6. Glas esti.


I - stin- -ni mir____T, Xr` - - ste kce-lo - vh - - - kwm_

Bo - j` - im, mir___ Tvoi_______da- - ,___ po vo - sta - n` - - i,

_______ - ce - - ni - - - kom,____ pri - stra - - -

74

- - - - n________po- ka- zal e - si____ ,____mn-\ -

____d$x_________ vi - - dh - - ti: no____ - -

ti - - il_______ e - - - si m-tej__d$-i____________

__ ix, po - ka - zav_________ r$ - - - - - - qh i__

___________ no - - - zh______ Tvo - - - i. O - ba - -

ce ne___vh - r$ - - - - - - \m e - - \e, bra - en__

pri - - ca- \e - - n` - - - em, i - ce - - n`i

vo - - - spo - mi - - na - - - n` - - - em - ver- zl e-

si____________________ix m, e - je ra- z$ - mh- - ti____

_____pi - sa - - - n` - - - : im - - - - - - je

75

i O - te - - ce - - - sko - - - - e w- bh - to-
'
va - - - n` - - e_________ w - - bh - - - \av,___

__ i bla - go - - - slo - - viv___ , - st$- -pil__

e - si____ na ne - - - bo. Thm-je__ s ni - - - mi

'
po- kla - n - em - - s____ Th - - bh,______________________

______________ Go - - spo- - di sla - - - va______ Te - -

Stixira 7. Glas sedmi. Ga.
- bh.


Se tma i____ ra - - nw,___ i cto___ gro - - ba__

Ma - rf - e,______ sto - i - - - - i,__ mno - - g$ - - __

tm$___ i - mh - - -\i v ra - - z$ - - - mh, v nei-

76

- je, gdh po - lo - - jen_____ bst,__ vo - pro - a - - -

- e - - i, F - i - s$s;___no__vijdy sri - - \$- - \a - - s__

_____________ - ce - ni - - ka, ka - kw pla-\a - - ni - qa- -mi

i__ s$ - da - - rem vo - skre - se n` - - e___________ w - - brh-

- - to - - - - sta, i po - m - n$ - - sta - - je w

six - - pi - sa- n` - .____ S ni-ma-je i i - ma - - je i

m vh - - ro - - - va - - - - ve, vo - sph - va -

- em___ T,______________ ji - - zno- - dav - - - - qa

Stixira 8. Glas osmi. Ni.
Xr` - - sta.

Ma - r` - - i - n sle - - z ne vs$-e__ pro- li - - va - -

77

t - s_________________te - - - plh: se - - -

bo spo - - do - bi - - s_____ i - ca - - \ix______ ag - ge -

lwv i vi - dh- n` - - sa-ma- gw______ F - i - s$ - - - sa:_

______________ no e - \e zem-na- ___m$ - - - dr- stv$-

- et, - - kw je - na_____ne - mo - - - \na - - - :

tem - - - je_______ i___ - s - - la - - s ne pri-

ka - sa - - ti - - s___________ Xr` - - - st$.___ No o -

ba - - ce_______ pro - - po - vh - - dni - - qa po - - s - la-

- - - et - - - s Tvo-im - - ce - ni - - kwm im- je

bla-go- vh - stvo - va - - n` - e no - - s - - - \i, e - -

78

- - - - je ko O - te- ce-sko - m$______ jre- b`- - vo-

- sxod vo - zvh - - \a - - - - - - \i: s ne - -

'
- - je spo - do - - bi i____ nas___ - vle - - - n`-

- ________ Tvo - - e - - - gw, Vla-di-ko Go - - - spo-
Stixira 9. Glas peti. Pa.
- - - di.


FA - kw v po- slh - - dn- ____ lh - - - ta, s$- \$-

po - zdh___ ____s$b- - bot, pred-stal e - si_____ dr$- - gom,____

____________ Xr` - - - ste, i c$ - de- sem c$- -do iz - -

vh- - stv$ - - - e - - - i, za- kl- ce-nm vxo-dom_

dver - - nm e - je iz mer-tvx Tvo - - e______ vo - - skre - se-

79

- - - - - n` - - - e. No is - pol-nil e - si ra-

do-sti - - ce - - ni - - ki, i D$ - xa____Sv - - ta -

- - go pre-po - dal_____ e - - - si____________im,

i vlasty___ po - - dal____ e - - si w-sta - vle - - n` - __

____ grh - - xwv: i w - m$_____ ne______ ws - - sta - -

- - vil_____ e - - - si v ne - - vhr-stv` - - ____ po-gr$-

ja - - - ti - - - s_________ b$ - - - - ri. Thm- -

je po - dajdy i___nam ra - - - z$m i - - - stin - -

- ni, i ws- ta- vle - n`- - e ________ pre - - grh - e - - -

ni, bla - go - $ - tro- bne Go - - spo - - di._________________

80
Stixira 10. Glas esti.


Po e - - je vo ad_____ so- - es - - tv`i________________

i e - je iz mert-vx vo - - - skre - se - - - n` -

- - i, skor - b - - e, - ko je do - sto - - - e, w

raz - l$ - ce - n` - - i____ Tvo - - em, Xr` - ste,________ - -

ce - - ni - - - q,_____na dh - la-n`- e w - - bra-ti-

- - a - - - s: i pa - - ki ko - - ra - - bli___

__ i____mre - - - ji, i___ lo - - - va____ ni - gdh - - -

je: no T,___ Spa - - se,______ - - viv - - - s

- - - kw____ Vla - - - di - ka___ vshx,__ w- de - sn$-

81

- ____ mre - - ji po - ve - lh - va - - e - - - i vo - -

vre - - - \i____ i bsty slo - vo dh - - lo__ vsko - -

rh, i mno - - - - - je mno - - je-stvo__ rb__

______________ mno - - go - - - e, i ve - ce - -

- r___ stran - - na - - _____go - to - - va na______ ze - -

- mli: e - - je pri - cas - tiv - - m- - s tog - da Tvo-im

_________ - ce - - ni - - - kom,___ i nas n - - nh

m- sle - - no spo - do - bi na - - - sla - di - - - ti -

- - s, Ce - lo - vh- ko - lb - - - ce Go - - - spo -
Stixira 11. Glas osmi. Ni.
- - - di.

82

FA - vl - - - Se - - be - - ce - ni - - kom

Tvo - - im,___Spa - - - - - se, po____________ vos - kre -

- - se - - - - - - - n` - - - i, Sf- mw - n$__

____ dal e- - si o-veq pa - - - - - stv$, za lb - ve

voz - da - - - n` - - e, - je w pas - tvh__po - - pe - ce-

n` - - - _______ i - - - \. Thm - - je i gla-

go - - - lal e - - si: a - \e l - bi-i m,___ Pe - - tre,

pa - si a - gn--q Mo - - ,______pa - - si ov - q________

___ Mo - - - . On je a - b` - e po - ka - - z$-

- - dr$-go - l - bno - - e,____ w dr$-zem -ce-ni-qh_______

83

vo - pro - - - a - - - e. E - - je mo - li-

- - tva - mi, Xr` - - ste, sta - - do Tvo - - e____________ so - -

- xra - - ni_______ ____ vol- kwv__ g$ - b - - - \ix_

_________ e.












KONEQ I BOGU SLAVA.








84






























85











ANEKS
FAKSIMILI
od Kratkiot voskresnik















86



























87






88






89






90







91







92







93







94







95







96







97







98







99







100







101







102







103







104







105







106







107







108







109







110







111







112







113







114







115







116







117



































118
Bele{ka za redaktorot

Jane Koxaba{ija e roden na 19 Juli 1942 godina vo s. Kupa, Grcija.
Muzi~kite studii gi zapo~nuva vo 1960 godina na Pedago{kata Akademija
vo Skopje, kaj Prof. Vlastimir Nikolovski. Vo 1963 godina se zapi{uva na
Muzi~kata Akademija vo Belgrad na Oddelot za muzi~ka teorija (prvata
godina kaj Prof. Qubica Mari}, a preostanatite tri vo klasata na
Prof. Vlastimir Peri~i}). Po vra}aweto vo Skopje, na Fakultetot za
Muzi~ka Umetnost najprvin studira solo-peewe vo klasata na Prof.
Kosta Trpkov, a potoa, na istiot fakultet, gi prodol`uva studiite na
Nastavno-teoretskiot oddel, na koj{to i diplomira vo 1976 godina. Za
vreme na studiite vo Skopje i Belgrad, raboti kako estraden umetnik, a
izvesno vreme i kako nastavnik po muzika.
Najgolemiot del od svojot raboten vek go pominuva na razni dol`-
nosti vo Makedonskata radio-televizija, najprvin kako novinar, potoa
kako Urednik na Muzi~ko-govornata redakcija, Urednik na Muzi~kata
prva, potoa i na vtorata programa na Makedonskoto radio i Odgovoren
urednik na Muzi~kata i kasetna produkcija na Makedonskata radio-
televizija. Vo me|uvreme od Sobranieto na NR Makedonija, vo 1983 godina,
e imenuvan za Direktor na Makedonija Koncert - Rabotna organizacija
za prezentirawe na kulturnite vrednosti vo Republikata i vo stran-
stvo, kade {to ostanuva do 1990 godina.
Vo prviot period pi{uva popularna i detska muzika, a podocna se
orientira kon kamerna, horska i crkovna muzika. Kako avtor na zabavni
melodii i stihovi u~estvuval i bil nagraduvan na festivalite: Belgrad-
ska prolet-67 (Mom~e i samovila), Skopje-68 (Planino, moja rudi-
no), Va{iot {lager na sezonata-69 vo Saraevo (Daleku vo dale~ina),
Zagreb-70 (Dal da pla~am, il da peam), Skopje-71 (Pla~am), Skopje-
72 (Me pogledna, me ma|epsa), Opatija-72 (Starata gitara). Nagra-
den e na Konkursot za sve~ena pesna na Republika Makedonija, koj{to go
raspi{a Sobranieto na R. Makedonija vo 1993 godina (Makedonijo, zemjo
moja, za me{an hor i orkestar). Paralelno so komponiraweto pi{uva osvr-
ti, recenzii i kritiki za nacionalnata radio-televizija i za razni vesni-
ci i spisanija.
Vo poslednive desetina godini negova edinstvena preokupacija e
crkovnata muzika od vizantiskata tradicija i transkribiraweto na
crkovno-muzi~ki rakopisi so razni vizantiski notacii na zapadno notno
pismo. Za taa cel, vo pove}e navrati prestojuval vo Grcija, Bugarija i
Romanija. Kako stipendijant na Vladata na Republika Romanija zavr{i i
postdiplomski studii od oblasta na vizantiskata muzika, psaltikata i
paleografijata kaj Prof. Arhid. D-r Sebastijan Barbu-Bukur, na Muzi~-
kiot univerzitet vo Bukure{t. Kaj istiot profesor ja odbrani i dok-
torskata teza Muzi~kata kultura od vizantiska tradicija na terito-
rijata na Makedonija vo 19 vek.

Jelica Todor~evska, muzikolog

119
SODR@INA

Prv del
ANDON [AHPSKI I
NEGOVIOT PSALTIKISKI ZBORNIK

Voved11

I. @ivotniot pat ..15

II. Psaltikiskiot zbornik...20

III. Sodr`ina na Zbornikot..24

CITIRANA LITERATURA29

Vtor del
KRATOK VOSKRESNIK
Glas Pervi, a* Pa ..33
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Vsemirn$ slav$, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
Glas tor, ...37
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Preide shny zakonna, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
Glas treti, [ 41
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Kakw ne divims, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
Glas Cetverti , dPa .45
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Ije tebe radi, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
Glas Pti, .49
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, V Cermnhm mori, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
Glas %esti, ...53
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Kto tebe ne blajit, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).


120
Glas Sedmi, .57
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Mati bw poznalas. Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).
Glas Wsmi, ..61
(Gospodi vozvax k Tebh, Da ispravits molitva mo, Slava
i nnh, Qary nebesni, Vskoe dxan`e, Xvalite Ego).

Stixir evangelsk
Utrenn a*. Glas pyrvi aPa 65
Utrenn v. Glas vtori 66
Utrenn g*. Glas treti [ Ga ...67
Utrenn d*. Glas cetvrti dPa 69
Utrenn e*. Slava, Glas e* = Pa ...71
Utrenn *. Slava, Glas u ..73
Utrenn z*. Slava, Glas c Ga 75
Utrenn n*. Slava, Glas n* o Ni ..76
Utrenn *. Slava, Glas e* = Pa ...78
Utrnnn f*. Slava, Glas * u .80
Utrenn fa*. Slava, Glas n* o Ni ..81

ANEKS faksimili od Karatkiot voskresnik ..85

Bele{ka za redaktorot (Jelica Todor~evska, muzikolog) 118










121


















CIP Katalogizacija vo publikacija
Narodna i univerzitetska biblioteka Sv. Kliment Ohridski,
Skopje

783 . 4 : 281 . 96

[AHPASKI, Andon
Krastok voskresnik, [partitura] /Andon [ahpaski;
voveden tekst: d-r Jane Koxaba{ija.
- Skopje: Centar za vizantolo{ki studii, 2004. 122 str. :
noti (nevmi); 30 sm.

Tira`: 500. - Bibliografija: str. 29. Faksimili: 85-116

ISBN 9989 - 2254 - 2 - 7
1. Koxaba{ija, Jane
a) Kratok voskresnik pravoslaven


122





















Izdava~:
Qentar za Vizantoloki Studii
ul. Palmiro Toljati, br. 178
nas. ^ento, 1040 - Skopje,
Republika Makedonija

tel. (070) 254-969, (070) 243-549

e-mail: [email protected]


Site prava zadr`ani.
Ne e dozvoleno prepe~atuvawe, kopirawe
ili objavuvawe na ova izdanie vo bilo koja forma,
bez pismena soglasnost na izdava~ot.