Vrienden, roep de Britten op om te blijven

Beste Europese vrienden,

We naderen nu snel een kritiek moment in het Britse Brexit-drama. Hoe onwaarschijnlijk het ook mag lijken, er is een serieuze kans dat de Britten er in een tweede referendum voor kiezen om in de EU te blijven. Wat een bijzondere boost zou dit zijn voor het naoorlogse project om een beter Europa op te bouwen!

Hierbij hebben we de hulp van onze vrienden nodig. Ik kan goed begrijpen waarom veel Europeanen de toestand zat zijn en het Verenigd Koninkrijk graag naar de uitgang begeleiden. We hebben nu 900 dagen achter de rug waarin de Britse regering eerst geen onderhandelingsstandpunt wist te formuleren, toen onrealistische eisen stelde en ten slotte geen parlementaire instemming wist te krijgen met het akkoord dat ze had gesloten. Nu de poging van de Tory-Brexiteers om Theresa May ten val te brengen is mislukt, is zij politiek vleuggellam. De kans dat haar akkoord door het parlement wordt goedgekeurd, is nog steeds heel klein.

De klok tikt door, ‘B-day’ nadert – 29 maart 2019 – en het gevaar van een chaotische ‘no deal’-Brexit komt dichterbij. Ik begrijp waarom leiders als bondskanselier Angela Merkel de Britse premier deze week tijdens de Europese Raad ‘over de drempel’ willen helpen. Dan kan de EU weer verder met de aanpak van alle andere uitdagingen: populisme en de gele hesjes, de aanhoudende problemen in de eurozone, de immigratie, Vladimir Poetin en Donald Trump.

Toch zou dit de klassieke politieke fout zijn: de korte termijn laten prevaleren boven de lange termijn. Ja, op korte termijn zou het de zekerheid bieden de Britse regering over de drempel van de Brexit te helpen, zodat de EU weer met andere zaken verder kan. Maar op lange termijn zou een Brexit leiden tot een etterende Britse zweer die het lichaam van de Europese Unie zou verzwakken.

Die zweer zou al snel na B-day ontstaan. Groot-Brittannië moet dan onderhandelen over zijn toekomstige relatie met de EU, op grond van een vage en niet-bindende Politieke Verklaring, en vanuit een uitzonderlijk zwakke onderhandelingspositie. Deze onderhandelingen zouden lang duren en lastig zijn. De valse Brexit-beloften zouden snel duidelijk worden. Om niet zelf de schuld op zich te hoeven nemen, zouden de Brexiteers en de eurosceptische media in Groot-Brittannië (die het op zijn zachtst gezegd met de waarheid niet zo nauw nemen) de tegenslagen van het land wijten aan ‘de Europeanen’ en vooral de Fransen – dit doen de Engelsen al 700 jaar.

En zelfs als we dit vergiftigd vingerwijzen achter ons weten te laten, is het een gevaarlijke illusie om te denken dat Groot-Brittannië gewoon constructief met de rest van Europa kan blijven samenwerken. Denk aan buitenlands beleid, defensie, terrorismebestrijding (denk aan de jongste slachtoffers in Straatsburg), inlichtingenuitwisseling en alle andere terreinen waarop het VK substantieel aan Europa bijdraagt. Zo werkt de politiek niet, zeker niet in deze populistische tijden. Ook is het een illusie om te denken dat de Britten over een paar jaar met de staart tussen de benen terugkeren, smekend om weer in genade aangenomen te worden.

Dat is een ernstige misvatting over het Britse karakter.

De enige goede Brexit is geen Brexit. De kans daarop – wat May charmant het ‘risico van geen Brexit’ noemt – is de laatste weken enorm gegroeid. Elders mag het nationalistische populisme de werking van de democratie ernstig hebben geschaad, in Groot-Brittannië wérkt de democratie. Ik heb de laatste tijd met veel Britse parlementsleden gesproken en gezien hoe serieus ze hun rol als gekozen vertegenwoordigers op dit kritieke moment opvatten. Daardoor neemt de moeder aller parlementen het heft nu in handen. Niemand weet wat de uitkomst zal zijn van de vaak geheimzinnige en theatrale procedures. Redt het akkoord het alsnog? Nieuwe verkiezingen? Een regering van nationale eenheid? Een ‘No deal’ door toeval, in plaats van weloverwogen? Alles is mogelijk en niets is zeker – behalve dat er nog wekenlang vuurwerk, rook en verwarring zal zijn. Maar de mogelijkheid die stilzwijgend de grootste steun onder parlementsleden verwerft, is een tweede referendum.

Het is belachelijk om het ondemocratisch te noemen als het Britse soevereine parlement de kwestie weer aan het volk zou voorleggen. Een nieuwe referendumcampagne kan grimmig en splijtend worden, maar de kortetermijnrisico’s van woede en verdeeldheid moeten worden afgewogen tegen de langetermijnrisico’s, voor Groot-Brittannië en voor Europa.

Natuurlijk kunnen we het referendum nogmaals verliezen. Maar ook dan zou het land er niet slechter voor staan dan nu, misschien zelfs wel beter: dan kan niemand beweren dat mensen niet wisten waar ze voor stemden. Het staat in ieder geval vast dat er een overtuigende meerderheid voor ‘blijven’ moet stemmen om te zorgen dat Groot-Brittannië weer constructief mee gaat doen en de EU helpt de broodnodige hervormingen door te voeren.

De jongste opiniepeilingen (en de bookmakers) wijzen in die richting, maar we moeten een veel betere pro-Europese campagne voeren dan in 2016.

Als het parlement voor een tweede referendum zou stemmen, hebben we maar een paar handreikingen van onze EU-partners nodig. Artikel 50 zou tot de zomer van 2019 moeten worden verlengd. Ook de lastige kwestie rond de Britse deelname aan de Europese verkiezingen van eind mei moet worden opgelost. De uitspraak van het Europees Hof van Justitie van deze week bevestigt dat het Verenigd Koninkrijk na een stemming om te blijven eenzijdig artikel 50 kan herroepen. Alles wat we van u nodig hebben, vrienden, is een heldere, eenvoudige, positieve boodschap: we willen dat jullie blijven!

Als u ervan overtuigd bent dat een sterker Europa in een gevaarlijke wereld alleen kan worden opgebouwd als ook het Verenigd Koninkrijk zijn steentje bijdraagt, als u elke slag toejuicht die de duistere krachten van het nationalistische populisme kan worden toegebracht, als het iets voor u betekent wat Engeland, Schotland, Wales en Ierland in de loop der eeuwen afzonderlijk en tezamen aan Europa hebben bijgedragen, als u waarde hecht aan alles wat Groot-Brittannië heeft gedaan voor de Europese vrijheid in de Tweede Wereldoorlog, voor de wederopbouw in het naoorlogse West-Europa en de bevrijding van het juk van de communistische dictaturen in Oost-Europa, gun ons dan deze kans. Als u met Britse collega’s hebt gewerkt, aan een Britse universiteit hebt gestudeerd, hebt genoten van bepaalde aspecten van de Britse sport en cultuur of Britse vrienden hebt; als de Britten ooit iets hebben gedaan wat uw hart heeft beroerd, geef ons dan uw solidariteit en steun. Door Groot-Brittannië te helpen, helpt u ook Europa.

Dank u wel.