Osmanlı Paleografyası

OSMANLI DİPLOMATİKASINDA FERMAN VE BERAT ARASINDA BENZERLİK VE FARKLAR

ÖZET
Osmanlı Arşivlerinde yer alan belgeler gerek hazırlanma sebepleri, gerekse hazırlandıkları makam ve kalemler açısından çeşitli sınıflara aynlarak incelenir.
Belgelerin hazırlandıkları ve işlem gördükleri, tarih, kalem veya müdüriyetler baz alınarak yapılan bu sınıflandırma (Provenance sistemi) da, Osmanlı diplomatist (diplomatika uzmanları) leri birbirinden değişik görüşler ileri sürmüşler ve farklı tasnifler yapmışlardır.
Bu sınıflandırmalardan biri Macar Arşiv Uzmanı ve Osmanlı tarihçisi Lajos Fekete tarafından yapılmıştır. Bu tasnif sonraki yıllarda da genel kabül görmüştür. Bazı tenkitlerle birlikte Halil lnalcık tarafından da kabül edilen bu tasnif, Mübahat Kütükoğlu'nun Osmanlı Belgeleri'nin Dili -diplomatik- isimli kitabında tekrar ele alınmış, genişletilerek yeni bir şekle sokulmuştur.
Söz konusu bu tasnife göre; birinci grup:
Sultani belgeler (Padişaha adına düzenlenen belgeler) dir. Bunlar; Ferman, berat, ahidname, name-i hümayun, hatt-ı hümayun, irade ve sebeb-i tahrır hükmü dür.
Her iki vesika türü de sultanın herhangi bir konu hakkında verdiği emr ve hükmü ifade etmesi, tuğra taşıması, aynı yazı çeşidi ile yazılması gibi benzer özellikler sebebiyle çok zaman birbiriyle karıştınlmakta, ferman yerine berat, berat yerine de ferman terimi kullanılmaktadır.
Gerçekte ise -aşağıda detaylarıyla açıkladığımız gibi- ferman ve berat; gerek düzenleniş sebebi gerekse muhteva ve diplomatika açısından farklı özelliklere sahiptir.
Önce, genel olarak sultanı vesikalarda olması gereken rükn ve şartları, sonrada sırasıyla ferman ve beratın rükünlerini şema halinde gösterecek, sonrada her iki vesika arasındaki benzerlik ve farklara işaret edeceğiz.
***

SIMILARITY AND DIFFERENCES BETWEEN FERMAN AND BERAT FORM IN OTTOMAN DIPLOMATICS

ABSTRACT
Documents in the Ottoman Archives are examined in different classes in terms of reasons for their preparation as well as the authorities and items they were prepared.

In this classification (Provenance system), based on history, pen or directors, where documents are prepared and processed, Ottoman diplomatists (diplomatics experts) made different opinions and made different classifications.
One of these classifications was made by Hungarian Archive Expert and Ottoman historian Lajos Fekete. This classification was accepted as a general acceptance in the following years.  This classification, which was accepted by Halil lnalcık along with some criticisms.Also; was reconsidered in the book of the Language of Ottoman Documents - Diplomatic - by Mubahat Kütükoğlu and expanded into a new shape.

According to this classification;  first group:
Sultani documents (documents issued in the name of the Sultan).  These;  Ferman, berat, ahidname, name-i hümayun, hatt-ı hümayun, will and Sebeb-i Tahrir Hükmü.

Both types of documents are mixed with each other because of the similar features such as expressing the command and verdict given by the sultan about any subject, carrying the tugra, writing with the same type of writing, and the term of decree is used instead of decree.

In reality, as we have explained in detail below, ferman and berat;  It has different characteristics both in terms of its arrangement and its content and diplomatics.

First, we will show the roots and conditions of the sultan in the documents, and then the rows of the decree and the order, respectively, and then we will point out the similarities and differences between the two documents.
***

Carrying out all public services;  There is a tax-free class of government officials. To these;  It was called "military".  What is meant to be explained with this word, which is used differently from the term “military” today;  they are privileged officers who have the blessing given by the sultan.Their mandate, powers and privileges;  It is stated in the possessions they have. Briefly to be specified; An ordinary person, for example, a villager from reaya, had gained a privileged status with this task when he was given a blessing by the sultan.

For this reason;  In addition to being accepted as the most important document of the Ottoman bureaucracy, in terms of both its meaning and other meanings;  in formal terms;  the most advanced type of document.

We are in this article;  of the etymology of this word beside;  we will also describe similar words and terms used in the same sense.  Next, we will focus on the conditions that are required for a document to be considered a berât and show the general structure of the berât.  In addition, due to its similarity;  the berât often mixed with edict (ferman) We will also draw attention to its distinctive features.

One of the documents prepared in the name of the sultan (sultânî) among the Ottoman classical period documents
The berat or "berat-ı hümâyûn” is briefly the command of the monarch, which grants authority and privilege to the given persons or approves the right of disposition or ownership on the state property and grants them to third parties. French: "diplome" (ordonance royale)  , English: "privilige", German: “befehl”. The word berât (plural "berevât"), which is expressed by the words "befehl", is briefly described in the Ottoman dictionaries, all of which belong to the late Ottoman period:

"The concession bill given from a nev'î mîrî", "the letter, the plural berevât comes. In Kâmûs-i Osmânî, it means" written paper.  In our will, nishan, rank, civil servant, salary and concession means the official and “fermaname” written and issued by the state for various purposes. Cem'î “berevât” comes ".

GERMİYANOĞLU SARAYI ve DEVLET KÜLTÜRÜ’NÜN ; OSMANLI DİPLOMATİKA VE BÜROKRASİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLER

GİRİŞ veya ÖZET

Genel olarak ifade etmek gerekirse; Türk-İslam devletleri, beylikler ve Osmanlı devlet teşkilatı, bürokratik yapı ve entellektüel yaşamı,kullanılan sembol ve klişeler; Orta Asya geleneğine ilave olarak, temelleri çoğu kez Mezopotamya uygarlığına kadar uzanan binlerce yıllık Greko-İranien gelenek ve kültürün bir devamı, tekamülü veya yansıması niteliğindedir. Bu kültür zaman içinde Türk-Moğol ve Türk-İslam kültürü ile belirgin bir değişim ve dönüşüm göstermiş, daha kompleks ve karmaşık bir hüviyet kazanmıştır.

Sözkonusu tekamül sadece Selçuklu ve Osmanlı ile sınırlı kalmamış etkisini günümüze kadar sürdürdürmüştür. Kullandığımız Hilal ve  yıldız motifli bayrağın ve birer berat çeşidi olan Ahidname ve mülkname türü belgelerin bile ilk örneklerine Mezopotamya uygarlıklarında rastlamaktayız.

Halil İnalcık “greko-iranien kültür” şeklinde açıkladığı; Helenistik kültür ile İran kültürünün birleşik mirasını; özellikle 14.yüzyılda Osmanlı saray ve entellektüel yaşamına aktaranlar Germiyanoğlu Saray ve çevresinde söz sahibi olmuş devlet adamları,alim ve edibleri olmuştur.Bunun en güzel örneklerini Nizami’de, Ahmedi’nin İskendernamesi’nde, Ahmed-i Dâi’nin münşeatında, Şeyhî vd. diğerlerinde açıkça görebiliyoruz.Ahmedi’nin bu eserinin son kısmı aynı zamanda ilk manzum Osmanlı gazavatnamesidir. Sözkonusu edib ve şairler Osmanlı hükümdarları adına İran edebiyatından bir çok çeviri yapmış,Hayyam, Hafız ve Sadi’yi kültürümüze taşımışlar, Osmanlı klasik edebiyatının ilk örneklerini vermişlerdir.
Osmanlı tarih yazıcılığının da genellikle XV. yüzyılın ilk çeyreğinde Ahmedi (ö. 1413) ile başladığı kabül edilmektedir. Daha sonra II. Murad zamanında tarihi takvimler ve anonim Tevârih-i Âl-i Osman'larla devam etmiştir.
Özellikle Ahmed-i Dâî, edebiyat alanındaki çevirilerinin yanında, Osmanlı bürokrasi ve diplomatikası bakımından önemli olan Teressül adlı örnek münşeat mecmuası ile Osmanlı küttap sınıfı ve bürokratları için bir model oluşturmuştur.
Bundan öte, Osmanlı Beylerinin örnek yazışmalarından bazıları da doğrudan doğruya Germiyan Beyleri ile yapılmıştır.Bu vesikalar; Belge tekniği, yazışma stilleri, üslub ve formülleri ifade eden “inşa tekniği” veya “diplomatika” açısından da ayrı bir önem arzetmektedir.
*****
GERMİYANOĞLU PALACE AND STATE CULTURE;  EFFECTS ON OTTOMAN DIPLOMATICS AND BUREAUCRACY
 
INTRODUCTION or ABSTRACT

Generally speaking;  Turkish-Islamic states, principalities and Ottoman state organization, bureaucratic structure and intellectual life, symbols and stereotypes used;  In addition to the Central Asian tradition, it is a continuation, evolution or reflection of the thousands of years of Greco-Iranian tradition and culture, the foundations of which often extend to Mesopotamian civilization. This culture has evolved significantly with Turkish-Mongolian and Turkish-Islamic culture over time and has gained a more complex and complex identity.

This evolution was not only limited to the Seljuks and the Ottomans, but has continued its influence until today.  Even the first examples of the flag with the crescent and star motifs we use and Ahidname and Mülkname type documents, which are a kind of berat, are found in Mesopotamian civilizations.

Halil İnalcık explained as "Greco-Iranian culture";  The combined heritage of Hellenistic culture and Iranian culture;  Especially in the 14th century, the Ottoman palace and the intellectuals who transferred it to the Germiyanoğlu Palace and its surroundings were statesmen, scholars, and scholars. The last part of this work of Ahmedi is also the first verse Ottoman awaat. The aforementioned writers and poets made many translations from Iranian literature on behalf of the Ottoman rulers, carried Hayyam, Hafız and Sadi to our culture, and gave the first examples of Ottoman classical literature.

Ottoman historiography is generally XV.  It is accepted that it started with Ahmedi (d. 1413) in the first quarter of the century.  Then II.  It continued with historical calendars and anonymous Tevârih-i Âl-i Osmans during Murad's time.

In addition to his translations in the field of literature, Ahmed-i Dâî has created a model for the Ottoman library class and bureaucrats with an exemplary journal titled Teressül, which is important in terms of Ottoman bureaucracy and diplomacy.

Moreover, some of the sample correspondence of the Ottoman Beys were made directly with the Germiyan Beys.  Document technique also has a special importance in terms of “construction technique” or “diplomatica” which expresses styles, styles and formulas.
*****
***

SELÇUKLU DİPLOMATİKASI’NIN OSMANLI DİPLOMATİKASI’NA ETKİLERİ
Selçuklu Diplomatikası; Orjinal tabirle ilm-i inşa veya resm-i kitabeti Osmanlı resmî  inşa veya yazışma kültürünü temelden etkilemiştir. Bu resmî devlet kültürü veya divan geleneğini bize gösteren kaynaklar; çoğunluğu Farsça ve Arapça olan inşa eserleri veya münşeatlardır. Öyle ki, Osmanlı Berat ve Fermanlarında kullanılan birçok kalıp ve klişe aynen olduğu gibi bu münşeatlardan Osmanlı diline çevrilmiştir. Biz bu makalemizde bu etkileşimi örnekleriyle göstermeye çalıştık.
&&&&&
THE EFFECTS OF SELJUK DIPLOMATICS ON THE OTTOMAN DIPLOMATICS
Seljuk Diplomatics;  Originally, the scientific construction or the official inscription has fundamentally influenced the Ottoman official construction or correspondence culture. Sources that show us this official state culture or divan tradition;  are constructions (inşa) or munshahs (münşeat) mostly Persian and Arabic.  In fact, many patterns and stereotypes used in Ottoman Berat and Fermans were translated into Ottoman language from these münşahs.  In this article, we tried to show this interaction with examples.

Osmanlı Diplomatikasında Değişim Sürecinde II.Abdülhamid’in Berat ve Nişanları

Özet
Osmanlı Diplomatikası veya diplomatiği, berat, nişan ve ferman tabirleri her geçen gün daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda yurt içi ve dışında, tarih bölümleri başta olmak üzere yalnız bu isimle veya paleografya ile birlikte verilen derslerin sayısı da sürekli artmaktadır. Uzun süre Osmanlı yönetiminde kalmış Balkanlar ve Doğu Avrupa ülkelerinde nerdeyse bir asır önce başlamış olan, Osmanlı Paleografya ve diplomatika alanında geç de olsa ülkemizde de bir canlanma ve hamlenin gözlenilir seviyede olması memnuniyet verici bir husustur. 
Ancak Osmanlı diplomatika geleneğini 19. Yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren; “Klasik Dönem İnşa veya Münşeat Geleneği” ve “Batı Tarzı Diplomatika Geleneği” şeklinde ikiye ayırarak incelemek gerektiğini düşünüyorum. Sultan Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid Dönemi ise bu iki anlayış arasında bir geçiş ve kaynaşma devri olarak değerlendirilmelidir. Bununla birlikte; klasik kurumlar kısmen de olsa varlığını sürdürmekte ancak; yenileşme, değişim ve reform karşısında her geçen gün daha da zayıflamaktadır. Bu dönem aynı zamanda diplomasi dilinde de Fransızca’nın Osmanlı lisanına galebe çaldığı bir devri anlatmaktadır.

Aşağıda örneklerini vereceğimiz II.Abdülhamid Dönemi Berat ve Nişanları da bu değişim ve arayış döneminin karakteristik özelliklerini aksettirmektedir. II.Mahmud ve Abdülmecid’le belli bir ivme kazanan bürokrasi ve batı tarzı yazışma, taltif, onurlandırma ve ödüllendirme geleneğini, “Osmanlı’da Nişan ve Madalya” dönemi olarak da isimlendirmek mümkündür. Bu nedenle II.Abdülhamid devrine ait “sultani” belgelerin başında gelen “berat” ların büyük çoğunluğunu nişan ve madalya beratları ile vakıf görevleri denilen cihet (çoğulu cihât) veya vazife beratları oluşmaktadır.   
————
Berat and (charter/diploma) Nishan of Abdulhamid II in the Process of Change in Ottoman Diplomatics
 
Summary
The terms of Ottoman Diplomatics or diplomacy, berat, nishan and edict began to be used more and more every day.  In this context, the number of the courses taught together with this name or paleography, especially in history departments, both in Turkey and abroad, is constantly increasing.  It is a pleasant matter that a revival and move in our country, which started almost a century ago in the Balkans and Eastern European countries, which were under Ottoman rule for a long time, was observable in our country, even if it was late.
However, from the first quarter of the 19th century on the Ottoman diplomatic tradition;  I think that it is necessary to examine it by dividing it into two as "Classical Period Construction or Munşeat Tradition" and "Western Style Diplomatica Tradition".  Sultan Abdülmecid, Abdülaziz and II.  The Abdulhamid Period, on the other hand, should be considered as a transition and a period of fusion between these two understandings. However;  classical institutions still exist, albeit partially;  is getting weaker day by day in the face of innovation, change and reform.  This period also tells about a period in which the French was victorious to the Ottoman language in the language of diplomacy.
 
The Berat and Insignia of the Abdulhamid II period, which we will give examples below, also reflect the characteristic features of this period of change and search.  It is also possible to name the tradition of bureaucracy and western-style correspondence, reward, honoring and rewarding with Mahmud II and Abdulmecid as the "Nishan and Medal in the Ottoman Empire".  For this reason, the majority of the "berats", which are among the "sultan" documents belonging to the period of Abdulhamid II, consist of nishan (berat) and medal certificates, and cihet (plural: cihat) or duty certificates.

ARŞİV HİZMETLERİNİN DAHA PRATİK HALE GETİRİLMESİ VE İNTERNET BAĞLANTISINA GEÇİŞ

Dr.Nejdet GÖK, Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü

ÖZET
Arşiv hizmetlerinde en başta gelen görevler; bilgi (enformation) ve belge (document) lerin kontrol edilmesi, sağlıklı ortamlarda muhafaza edilerek tasnif olunması, çağdaş teknikleri kullanarak özetlenip kataloglanması ve çeşitli yöntemlerle araştırmacıların hizmetine sunulmasıdır.

Her alanda olduğu gibi arşivcilik ve arşiv hizmetlerinde de çağın gelişmelerine, inovasyon ya da yenilenme becerilerine ayak uydurabilecek sistemleri kurmak, bilişim teknolojisinin gereğini yerine getirmek ve günümüzde “bilgi çağı” veya “bilgi toplumu” deyimleriyle özetlenen, “çağdaş uygarlık düzeyi” ne yakışır tekniklere sahip olmak ve kullanabilmek amaçlanmalıdır.

Bilgisayar ve iletişim teknolojileri sayesinde; ülkeler arası sınırların fazla bir anlam ifade etmediği, her geçen gün daha da küçülerek; ortak bir dil ve kültür zemininde buluşmaya doğru gidildiği günümüz dünyasında; bizim de arzulanan ölçüde yer bulabilmemiz, internet gibi; çağdaş teknolojilerin hayata geçirilmesine bağlıdır. Bu durumun; milletletin hafızası kabül edilen arşivler açısından daha önemli olduğu kuşkusuzdur. Bu nedenle öncelikle; ulusal bilgi altyapısı çalışmalarının, ortak bir amaç çerçevesinde ele alınması ve yürütülmesi gerekir.
Bu nedenle; gelişmiş ülkelerin yaptığı gibi; bizim de ilk iş olarak; arşivlerimizi dijital ortama aktarmamız ve bilgiye erişimi kolaylaştırmamız gerekir. Ayrıca; sadece ABD, Eyalet Arşivleri için kullanılan; “STATE ARCIVES” (Devlet Arşivleri) tabirini “Milli Arşiv” vb. bir başka tabirle değiştirmeliyiz.
*****

MAKING ARCHIVE SERVICES MORE PRACTICAL AND TRANSITION TO INTERNET CONNECTION

SUMMARY

The foremost tasks in archive services;  Control of information and documents, preservation and classification in healthy environments, summarizing and cataloging using modern techniques and presenting them to researchers with various methods.

To establish systems that can keep up with the developments of the era, innovation or renewal skills, to fulfill the requirements of information technology, and to have techniques that are suitable for the "contemporary civilization level", summarized in the terms of "information age" or "information society", in archiving and archive services as in every field.  It should be aimed to be and be able to use.

Thanks to computer and communication technologies;  The borders between countries do not make much sense, getting smaller every day;  In today's world where a common language and culture is going towards meeting;  our ability to find the desired amount of space, like the internet;  It depends on the implementation of modern technologies.  Of this situation;  There is no doubt that the memory of the nation is more important in terms of the accepted archives.  Therefore, first of all;  National information infrastructure studies should be handled and carried out within the framework of a common purpose.

Therefore;  as developed countries do;  as our first job;  We need to digitize our archives and facilitate access to information.  Also;  used only for US State Archives;  "STATE ARCIVES" (State Archives) term "National Archive" etc.  we have to replace it with another phrase.
*****