Halk Kütüphaneleri

Bu çalışmada Norveç halk ve belediye kütüphanelerinde sunulan kütüphanecilik hizmetleri, hizmet ve personel standartları ve halk kütüphanelerinin toplumsal yaşam içindeki rolü halk kütüphanesi hizmet politikaları çerçevesinde genel olarak ele alınmaktadır. / In this study, Norwegian public library and the municipal library services were presented in terms of
staffing and service standards as well as role of the public libraries withing social life in the framework of the  public library service policies in Norway.

Kütüphane nedir, halk kütüphanesi tanımı kütüphaneleri anlamak için yeterli midir? Halk kütüphaneleri gelişen teknolojik gelişmelerin ışığında ele almak ve gözlemlemek kütüphanenin amaç ve işlevlerini anlamamıza yardımcı olmaktadır. Peki Halk kütüphanesi deyince ne anlarız.

Türkiye’de bilgi toplumunda halk kütüphanelerinin rolünü tanımlayan ve halk kütüphanelerinin bu rolü ne düzeyde yerine getirdiklerini ölçen çalışmaların azlığı araştırmamın ana gerekçesini oluşturmaktadır.  Yapılan araştırmanın amacı bilgi toplumunun özelliklerini ve gereksinimlerini tanımlayarak Ankara‘daki halk kütüphanelerinin bu gereksinimi ne ölçüde karşıladıklarını ortaya koymaktır. Yetersizliklerin olduğu durumlarda ise bunun kütüphane, kütüphaneci veya üst yönetimden kaynaklanan nedenleri belirlemektir. Araştırmada bilgi toplumu içinde halk kütüphanelerinin ne kadar etkili ve aktif rol aldığı belirlenmektedir. Araştırma, Ankara’da seçilmiş 5 halk kütüphanesinde yapılan gözlemleri, hizmetlerin incelenmesini ve bilgi toplumunda halk kütüphanelerinin sorumlulukları üzerine kütüphane çalışanlarıyla yapılan görüşmeleri kapsamaktadır.

Ulusların kültürel kalkınmasında vazgeçilmez bir unsur olan kültür kurumları, içinde bulunduğu toplumun sosyal ve kültürel gelişiminde önemli rol oynayan çekim merkezlerindendir. Chitalishteler ve halkevleri, Bulgaristan’da ve Türkiye’de kollektif bir ulus kimliği yaratarak, halkın eğitsel ve kültürel kalkınmasına katkı sağlamayı amaçlayan önemli kültür kurumlarıdır. Bu kurumlar gerçekleştirdikleri faaliyetlerle ülkelerinin en stratejik eğitim ve kültür merkezleri olmuşlardır. Bu çalışmada Bulgaristan’ın kültür ve kütüphanecilik tarihinde son derece önemli bir yere sahip olan ve günümüzde de Bulgaristan’ın en yaygın kütüphane ağı ve toplumsal merkezleri olan chitalishteler ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş döneminin önemli eğitim ve kültür kurumlarından birisi olan halk evleri genel hatlarıyla incelenecektir. Türkiye’de halkevleri ile ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında; genellikle bu kurumlarla Çekoslavakya’daki sokollar, Almanya’daki yurttaş evleri, İtalya’daki dopolavorolar, Sovyetler Birliği’ndeki komsomollar, Fransa’daki jakoben kulüpleri gibi dönemin kültür misyonu taşıyan kurumlarıyla arasındaki benzerliklere dikkat çekildiği görülmektedir (Şimşek, 2002, s. 22-26). Bu çalışmalarda Türkiye’nin komşusu ve çok yakın tarihsel bağları olan Bulgaristan’daki en yaygın kültür kurumları olan chitalishtelerle halkevleri arasındaki büyük benzerliklere hiç değinilmemiş olması oldukça ilginçtir. Zira bilindiği üzere Mustafa Kemal Atatürk, Balkan Savaşlarından bir süre sonra Sofya’da askeri ataşe olarak görev yapmıştır (Süleymanoğlu Yenisoy, 2011). Atatürk’ün görev yaptığı süre boyunca hiç chitalishte görmemiş olması ya da chitalishtelerin hizmet ve etkinliklerinden habersiz olması çok zayıf bir ihtimaldir. Ayrıca gerek Türk ocaklarını gerekse halkevlerini kuran kadronun da Avrupa’daki örneklerden daha ziyade; yakınımızdaki ortak tarih ve kültür mirasına sahip olduğumuz Bulgaristan’daki chitalishtelerden etkilenme ihtimali daha yüksek görünmektedir. Çalışmanın hareket noktasını da bu düşünce oluşturmaktadır. Bu kapsamda çalışmada diğer çalışmalardan farklı olarak chitalishtelerle Halkevleri arasındaki benzerlikler ele alınacaktır. Çalışmanın ayrıca Türkiye’de chitalishteler hakkında kapsamlı bilgi sunan ilk araştırma olması açısından da literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çerçevede çalışmada ilk olarak chitalishteler, ardından ise halkevleri hakkında genel bir değerlendirme yapılacaktır. Çalışmanın tartışma ve sonuç bölümünde ise iki kültür kurumu arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ele alınarak, konu ile ilgili genel bir bakış açısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Öz Gittikçe küreselleşen dünyamızın yapısına ilişkin etnik ve kültürel çeşitlilik çerçevesinde gelişmenin ön koşulu, tüm birey ve grupların hak ve özgürlüklerinin, yaş, cinsiyet, din, inanç, dil, kültür ve benzeri farklılıklarına bakılmaksızın olabildiğince eşit biçimde temsili ile bu yapının devlet politikaları ve yasal dayanaklarla korunmasıdır. Bu bağlamda ortaya çıkan ve beraberliği sağlayacak bir harç niteliği taşıyan çok-kültürlülük, bir başka deyişle çoğulcu ve çok-kültürcü anlayış tüm devlet mekanizmaları ve toplumsal katmanlarda içselleştirilmesi gereken bir olgudur. Halk kütüphaneleri, bilgi verici, eğitsel, kültürel ve benzeri işlevleri ile çok-kültürlü grupların gereksinimleri doğrultusunda plan ve politikalar geliştirmeleri durumunda bu harcı en fazla sağlamlaştıran araçlardır. Literatüre dayanan bu çalışmada halk kütüphanelerinde çok-kültürlü hizmet anlayışının önemi ve dünyada bu anlamda ileri uygulamaları olan ülke örnekleri ile beraber Türkiye'deki durumun irdelenmesi amaçlanmaktadır. Çok-kültürlü yapıyı benimseyerek hizmet veren halk kütüphanelerinin, önyargılar ve ayırımcılıktan uzak, farklı kültürlerin uzlaşı içinde buluşması olanaklarını sunan zeminler olacağına ve toplumun kolektif bilincini bu anlayışla besleyerek farkındalık yaratacağına inanılmaktadır.

Including all learning activities that are maintained and developed
throughout the life in order to develop information and skills both
individually and socially, lifelong learning is a phenomenon that recently
became a current topic, especially in education sciences, and has been
researched from different points of view. Since there is information and
learning in its core, this concept is extremely important in librarianship and
epistemology fields. For libraries, especially public libraries are strategic
institutions that have roles and responsibilities in the lifelong learning
process. The public libraries are expected to perform active services and
activities in the process of implementing all lifelong learning skills,
particularly information literacy, on individuals. This study investigates the
differences in the lifelong learning processes of the municipality libraries
that operate in connection with Istanbul Metropolitan Municipality
Directorate of Libraries and Museums. The purpose of the study is to
determine the views of the employees regarding their roles and
responsibilities in their libraries. Making use of quantitative research
methods, the data of this study consist of the answers of 195 participants,
working in 20 municipality libraries in connection with Istanbul
Metropolitan Municipality, to the questions in the survey. In this context,
Likert-type questionnaire was used, in which participants‘ opinions on
lifelong learning were rated from highest to lowest. The data collected within the scope of the research were evaluated using descriptive analyzes.
The study tries to determine the roles and responsibilities, regarding lifelong
learning, of the participants in their libraries; the competence of the activities
and trainings provided in the libraries within the scope of lifelong learning;
and the views on lifelong learning competences individually and
occupationally. The answers to the survey conclude that nearly all
participants consider both libraries and municipality libraries as lifelong
learning centers. However the participants are indecisive (3,2359) about the
lifelong learning and information literacy activities of their libraries. The
opinions of the library employees, regarding individual and occupational
lifelong learning competences, have been observed to be of generally high average (4,1436).

Konya, kültürel derinliğe tarihi bir geçmişe sahip bir şehirdir. Tarihi geçmişin ve kültürel derinliğinin en önemli müesseselerden birisi ve en önemlisi kütüphanelerdir. Dün olduğu gibi bugünde kütüphaneler Konya'nın en önemli ilim, bilim ve kültür merkezleridir.

Her mekânda olduğu gibi kütüphaneler de toplumların belleğinde bir yer edinir. Toplum belleğindeki kütüphane kurumunun farkındalığı ve algısı kütüphanelerin son dönemde artan ve çeşitlenen hizmetleriyle kullanıcılarına sunduğu olanaklardan dolayı olumlu yönde gelişmektedir. Son yıllarda eskiye oranla kütüphanelere olan ilginin arttığı bilinmektedir. Bu durum, kurumların vizyon ve misyonları doğrultusunda kullanıcı yararına faaliyetlerini gerçekleştiren kütüphaneler oluşturmalarını zorunlu kılmaktadır. Oluşturulan bu kütüphanelerin, kullanıcı ihtiyaçlarını doğru ve eksiksiz bir şekilde karşılayabilmesi için ise kütüphanenin 5 temel unsurunun (bütçe, personel, kullanıcı, derme ve mekân) uygun biçimde bir araya getirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada kütüphanenin temel unsurlarından biri olan "mekân" incelenecektir. Çalışmada Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olan İstanbul'daki halk ve çocuk kütüphane binalarını
"ISO 11219 Kütüphane Binaları Niteleyici Koşullar ve Temel İstatistikler Standardı - Mekân, İşlev ve Tasarım", "2012 Halk Kütüphaneleri Yönetmeliği" ve "2004 IFLA Halk Kütüphanesi Hizmeti: Gelişim İçin IFLA/UNESCO İlkeleri" temelinde değerlendirmek, mevcut duruma ilişkin saptamalar yapmak ve sorunların çözümüne ilişkin çeşitli önerilerde bulunmak amaçlanmaktadır.

Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de okul öncesi eğitim konusu özellikle 2000'li yıllarda önemli gündem konuları arasında yer almış; okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması ve desteklenmesi için Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından bazı yasal düzenlemeler yapılmıştır. Okul öncesi eğitimde okullaşma oranının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılıyor olsa da, asıl önemli olan bu yaygınlaştırma çalışmalarına paralel olarak, okul dışı ücretsiz eğitim hizmetlerini desteklemeye yönelik çalışmaların geliştirilmesidir. Kendileri için özel alanlar ve programlar hazırlanmış olan farklı sosyo-ekonomik çevreden gelen çocukların halk kütüphanelerine erişiminin sağlanması ile çocuklar arasındaki akademik farkları eşitlemek ve duygusal kırılganlıkları azaltabilmek için çok önemli bir fırsat elde edilmiş olacaktır. Nitekim erken yaşlardan itibaren kütüphane kullanımı desteklenen çocuklar, büyük olasılıkla ileriki yıllarda da kütüphane kullanıcısı olarak kalacaklardır. Fakat milli eğitim sistemi ile kütüphaneler arasında organik bağın kurulmamış olması, Türk Kütüphaneciliğinin mekân, kullanıcı ve hizmet olarak gruplanabilecek sorunlarının temeli olarak da gösterilebilir. Nitekim 6-17 yaş arası çocuk ve gençlerin hayatlarında zorunlu bir sürecin temelini oluşturan milli eğitim müfredatının, kitap okuyan ve kütüphaneyi üçüncü mekân olarak kullanan insan tipini yetiştirecek biçimde düzenlenmemiş olması kütüphane-okul arasındaki işbirliğinin kurulmasına ve çocuk ve gençlerin bu işbirliğinin doğal bir üyesi olmasına engel olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, İstanbul'daki halk kütüphanelerindeki çocuk bölümlerinde, okul öncesi dönem çocukları için ayrılmış olan alanların uygunluğunu analiz etmektir. Bu çalışma kapsamında, halk kütüphanelerinde en az %25 oranında temsil edilmesi gereken çocuk bölümlerinin koleksiyon, hizmetler, faaliyetler ve mekân olarak ne kadar etkin olduğu ve halk kütüphanelerinin hizmet planlarını oluştururken okul öncesi dönem çocuklarına bu planlamada ne ölçüde yer verdiği analiz edilmiştir. Bu analizleri gerçekleştirmek için, İstanbul'un farklı bölgelerinde faaliyet gösteren 30 tane halk kütüphanesinde bu çalışmalar yapılmıştır. Çalışmada kullanılan veri toplama formları 5 faktör altında 20 kriterden oluşmaktadır. The subject of preschool education was among the major agenda issues in Turkey especially in the 2000s, and some legal arrangements have been made by the Ministry of National Education for the dissemination and support of preschool education. Although efforts are being made to increase the enrollment rate in preschool education, parallel to these dissemination efforts, it is important to develop studies to support free educational services out of school. Providing the access of children from different socioeconomic backgrounds to the public libraries where special areas and programs are prepared for them will be a very important opportunity to equalize academic differences between children and reduce emotional vulnerabilities. As a matter of fact, children whose library use has been promoted since early ages are likely to remain library users in the future. Unfortunately, the lack of an organic link between the national education system and the libraries is a serious problem. As a matter of fact, the national education curriculum, which forms the basis of a compulsory period in the lives of children and adolescents between the ages of 6 and 17, is not designed to educate people who read books and use the library as the third space. The purpose of this study is to analyze the appropriateness of the areas designated for preschool children in the children's sections of public libraries in Istanbul. This study analyzes the way in which the children's sections, which should constitute at least 25% of the public libraries, are effective as collections, services, activities and space, and how the public libraries provide service plans to preschool children in this plan. These analyses were carried out in 30 public libraries in different regions of Istanbul. The data collection forms used in the study consist of 20 criteria under 5 factors.

Halk kütüphanelerinin yönetimi ve yönetsel işlevlerinin literatüre bağlı olarak değerlendirildiği bu çalışmada, öncelikli olarak yönetim kavramının genel bir değerlendirmesi yapılmış ve halk kütüphanelerinde yönetim konusunun kavramsal çerçevesi çizilmiştir. Halk kütüphanelerindeki yönetim işlevlerinin biçimlenmesinde, halk kütüphanesinin bağlı bulunduğu halk kütüphanesi sisteminin ve halk kütüphanelerinde sunulan hizmetlerin belirleyici bir rol oynaması sebebiyle, çalışmada halk kütüphanesi sistemleri ve halk kütüphanelerinde sunulan temel hizmetler konusu da irdelenmiştir. Çalışmada ayrıca halk kütüphanelerindeki planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve denetim işlevlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler verilmiş ve Bilgi Toplumu’na geçiş süreciyle ve bilgi teknolojileri kullanımının örgütlerde yaygınlaşmasıyla birlikte yönetim anlayışında yaşanan dönüşümün halk kütüphanelerindeki yönetsel süreçleri nasıl etkilediği konusu üzerinde de durulmuştur. Çalışmanın sonuç bölümünde ise halk kütüphanelerinde yönetim süreçlerine ilişkin genel bir bakış açısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Halk kütüphaneleri yerel kültür unsurlarının toplanması, düzenlenmesi, korunması, erişime sunulması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında büyük sorumluluklar taşıyan önemli yerel bellek kurumlarıdır. Yerel kültür değerlerinin uzun süreli kalıcılığını ve erişimini sağlamak, halk kütüphanelerinin temel işlevleri arasındadır. Günümüzde halk kütüphaneleri yerel bellek işlevlerini dijitalleştirme, internet, sosyal medya gibi yenilik ve teknolojilerle destekleyerek, içinde bulunduğu yerel toplumun hem küresel dünya ile entegrasyonuna katkı sağlamakta hem de onların kültürel kimlik kazanımında ve aidiyet duygusunu pekiştirmekte önemli rol oynamaktadırlar. Bu çalışmada, halk kütüphanelerinin yerel kültür mirasının korunması, yerel kültür unsurlarının erişime sunulması ve yerel bellek kurumu olarak içinde bulunduğu toplumun hafızasının kalıcılığının sağlanmasındaki rolü ve fonksiyonları ele alınmıştır. Bu kapsamda çalışmada öncelikli olarak halk kütüphaneleri ve yerellik arasındaki ilişki irdelenmiş, ardından halk kütüphanelerinin yerel kültür belleği olma işlevi incelenmiştir. Halk kütüphanelerinin yerel bellek işlevleri ele alınırken önce “kültür”, “yerel kültür”, “kültürel miras” ve “kültürel bellek kurumları” kavramları tanımlanarak konunun kavramsal çerçevesi oluşturulmuş, sonrasında halk kütüphanelerinin yerel bellek kurumları olarak temel misyon ve sorumlulukları anlatılmıştır. Çalışmada ayrıca Türkiye’deki halk kütüphanelerinin yerel bellek işlevleri açısından genel bir değerlendirilmesi de yapılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise halk kütüphanelerinin yerel niteliklerinin ve yerel bellek kurumu olma işlevlerinin önemine vurgu yapılarak, Türkiye’deki halk kütüphanelerinin yetersiz olan yerel niteliklerinin ve yerel bellek işlevlerinin güçlendirilmesine yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Bu çalışmanın amacı Türkiye'deki halk kütüphaneleri yöneticilerinin "ideal kütüphane" kavramı ve "çalıştıkları kütüphane" bağlamında oluşturdukları metaforları karşılaştırarak var olan durum ile düşlenen durumu ve düşlenenin ne oranda gerçekleştiğini ortaya koymaktır. Bunun için toplam 81 ilde bulunan halk kütüphanesi yöneticilerine anket uygulanmıştır. Araştırmanın evreni 81 olup yanıt alınan 38 anket değerlendirme kapsamına alınmıştır. Kütüphane yöneticilerinin ideal kütüphane kavramına ilişkin ağırlıklı olarak "kültür merkezi" metaforunu geliştirmiş olmaları, kütüphanelerin kültürel işlevlerinin öne çıkarılması arzusuna işaret etmektedir. Ayrıca mevcut duruma ilişkin geliştirilen algı ağırlıklı olarak "kültür merkezi" metaforu ile örtüştürülebildiği için düşlenen duruma yaklaşıldığı düşünülebilir.