Filozofia Analityczna

In order to find a convincing position in the ‘free will’ debate, two sorts of determinism are distinguished. The merits of encompassing determinism, which is determinism as it is usually understood, and individual determinism, which focuses on the agent, are brought to the fore. The existence of encompassing determinism cannot conclusively be proven, but it may be demonstrated, on the basis of individual determinism, that actions come about in a determined way, leaving no room for ‘free will’. In order to facilitate the discussion, recent scientific developments in such diverse fields as, e.g., quantum mechanics and neuropsychology are incorporated. Balancing the arguments, I aspire to a consistent and nuanced viewpoint, not eschewing divergent conclusions.

Nihilism poses grave problems for those who seek directives to lead their lives. In this article, the three most important ways to deal with nihilism are inquired, with an emphasis on their credibility. Both nihilism from a metaphysical perspective and the emphasis on pleasure from nihilistic considerations are given attention. The acceptance of nihilism can have far-reaching consequences, which are evaluated at various points. Nietzsche’s approach must also be considered. He accepts what he calls a sort of nihilism, but as a means to ‘new’ values. This alternative to nihilism is examined no less critically than the other two stances.

The quest to provide a fundamental understanding and explanation of reality is an ambitious one. Perhaps it is too ambitious. The possible restrictions for such an enterprise to be successful must be inquired in order to determine the issue. Section 1 explores one’s understanding in reaching (scientific) conclusions: to what extent does a successful account testify to understanding? Section 2 focuses on the other side of such an account: does it provide an explanation in a more fundamental sense than pointing out causes of phenomena, or is it restricted to such a task? A critical stance vis-à-vis the (scientific) enterprise of unearthing reality’s structure remains necessary in order not to confuse a consistent and productive theory with one that demonstrates an understanding and explanation in the sense of this article.

This article is focused on answering the question to what extent one can be a sceptic. Sextus Empiricus’s Outlines of Scepticism serves as a guide. In section 1, it is investigated whether three logical laws have a certain foundation or are subject to doubt. In section 2, Sextus’s way to deal with these laws is examined; the question arises how dogmatic his approach is. After that, a possible ‘reply’ by Sextus to the criticism receives attention. Section 3 is concentrated on a possible alternative to Sextus’s approach. Besides logical laws, some important methods are concerned.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie zagadnienia specyficznej formy
myślenia jaką jest myślenie transcendentalne. Zagadnienie to wymaga jednocześnie
przedstawienia historycznych warunków w których rodzi się Kantowski projekt filozofii
transcendentalnej, a także dokładnej oraz szczegółowej analizy i wykładni struktury oraz
metody konstrukcji teoretycznej filozofii Kanta. Zgodnie z przyjętą przez Kanta definicją
światowego pojęcia filozofii konstrukcja taka musi zostać odniesiona do bezwarunkowych
celów. Dlatego też pomocniczym tematem pracy jest problem teleologii i definicji
człowieczeństwa.

To jest draft tekstu napisanego w 2009 roku, przyjetego w 2010 i od tego czasu podlegającego drobnym poprawkom językowym. Ma zostać opublikowany w 2016 w  Przewodniku po filozofii Boga i religii, pod redakcją Janusza Salamona. Od tamtego czasu analityczna filozofia religii nie stała w miejscu, obecnie dysponuję też bogatszą literaturą - więc tekst i bibliografia wymagałyby uzupełnień. Ale to już raczej wymaga nowego artykułu.

Antologia Analityczna ontologia umysłu. Najnowsze kontrowersje składa się z 16 artykułów napisanych przez czołowych przedstawicieli współczesnej analitycznej metafizyki umysłu (m.in. D. Chalmersa, D. Dennetta, D. Davidson, J. Fodora, J. Kima, D. Lewisa, T. Nagela, H. Putnama, J. Searle’a, R. Stalnakera). Tekstom zebranym w antologii w miarę jednolity charakter nadaje zagadnienie relacji interteoretycznych i międzypoziomowych (redukcja, emergencja, superweniencja, wieloraka realizacja), którego szczególnym przypadkiem jest problem dotyczący natury relacji psychofizycznych. Autorzy poszukują nowych odpowiedzi na fundamentalne pytania metafizyki umysłu. Czym jest i jak istnieje umysł? Jaka relacja zachodzi między umysłem a mózgiem, ciałem i środowiskiem? Czy procesy umysłowe redukują się do procesów neurobiologicznych (a jeśli tak/nie, to w jakim znaczeniu redukcji). Czy umysły to wielorako realizowalne programy implementowane w tworzywie fizycznym? Czy własności i stany umysłowe, takie jak świadomość i treści umysłowe, odznaczają się względną autonomią wobec procesów niższego rzędu, na bazie których zachodzą? Czy treść umysłowa ma charakter nieredukowalnie relacyjny, czy też sprowadza się do wewnętrznych stanów systemu poznawczego? Na czym polega emergencja psychofizyczna i jakie są jej odmiany? Czy istnieją wersje dualizmu psychofizycznego zgodne z aktualnym stanem wiedzy naukowej na temat procesów umysłowo-poznawczych? Na czym polegają metodologiczne ograniczenia analitycznej metafizyki umysłu i w jaki sposób można je przezwyciężyć?

Te i inne zagadnienia podejmują autorzy prac zebranych w niniejszej antologii. Całość poprzedza obszerne wprowadzenie (autorstwa Marcina Miłkowskiego i Roberta Poczobuta) do problemów i metod analitycznej metafizyki umysłu.

The article is diverse on two parts. In the first part, the author refers assumptions of Bohdan Chwedeńczuk book, “Przekonania religijne” [Religious Beliefs] that was devoted to justify the thesis according to which religious statements are meaningless. He emphasizes a role of so called Hume Requirement that was postulated as a demarcation line between meaningful and meaningless words in Chwedeńczuk argumentation chain. Next he indicates main objections against the Requirement which were considered by Chwedeńczuk. The second part of the article is a discussion with critiques that were emerging after publishing of “Przekonania”. Such philosophers as J. J. Jadacki, M. Przełęcki, K. Kondrat, M. Pawliszyn, W. Wolańczyk and I. Ziemiński formulated a number of arguments against the thesis about meaninglessness of religious statements. Author shows that Jadacki, Przełęcki and Ziemiński presented compelling arguments which cannot be undermine basing on the “Przekonania” text, thus these objections must be included if the Chwedeńczuk’s theory could be considered as justified. Arguments formulated by Kondrat and Wolańczyk are possible to refute and Pawliszyn’s critique is pointless.

Zebrane w części pod tytułem filozofia psychologii, będące częścią szerszego zbioru, eseje Donalda Davidsona zostały umieszczone w porządku chronologicznym: Zdarzenia mentalne (1970), Umysł materialny (1973), Psychologia, jako filozofia (1974, Zwierzęta racjonalne (1982) 1 i choć dotyczą kolejno problemów z grubsza odpowiadających ich tytułom to nie będę omawiać tych problemów osobno. W zamian postaram się wykazać, że są to kolejne próby omówienia jednego problemu. Mówiąc bardzo ogólnie jest to problem relacji tego, co psychiczne i tego, co fizyczne. Możemy też na wstępie od razu zaznaczyć, że jest to stanowisko antyredukcjonistyczne, zwane przez Davidsona monizmem anomalnym, zgodnie, z którym stany mentalne nie redukują się do stanów fizycznych czy też, że nie jest możliwe wykazanie tego, że się redukują 2 . Davidson rozważając problem natury relacji sfery psychiki i tego, co fizyczne, zdaje się zmagać z pewnym aspektem problemu, czym są kompetencje językowe -rozumiane, jako zdolność do biegłego posługiwania się językiem, tj. do produkowania i interpretowania zdań należących do tego języka. Sformułowane przez niego odpowiedzi na ten dylemat są, jak mi się wydaje, polemiką z projektem epistemologii znaturalizowanej Quine'a. Quine jest dla Davidsona głównym źródłem inspiracji. Jego holizm (słynna teza Duhema-Quine'a) stanowi fundament przedstawionej przez Davidsona argumentacji. Drugim ważnym źródłem inspiracji jest Immanuel Kant, który także zmagał się z problemem relacji tego, co zmysłowe i tego, co myślane, tego, co zdeterminowane i tego, co wolne. Kant rozważając ten problem buduje swoją filozofię transcendentalną. Filozofię warunków możliwości tego, co dane, które koniec końców wśród tych warunków odnajduje wolność, jako autonomię, czyli podleganie prawu, które samemu się stanowi. Choć sam Davidson rozważa tę kwestię głownie w kategoriach przyczynowości to wydaje mi się, że dwóch filozofów łączy ten sam problem i de facto to samo przekonanie, co do kształtu odpowiedzi.

Celem artykułu jest prezentacja statusu i zastosowania metody modelowej zakładanej w idealizacyjnej teorii nauki. Artykuł składa się z następujących części: 1. „Modelowanie w nauce. Dwa przykłady”; 2. „Idealizacja a abstrakcja i izolacja”; 3. „Odmiany modelowania. Próba przeglądu”; 4. „Modelowanie w poznańskiej szkole metodologicznej”; 5. „Problem prawdziwości modeli idealizacyjnych”; 6. „Dwa typy modelowania w naukach społecznych”; 7. „Idealizacja a sfery ludzkiej aktywności intelektualnej”; 8. „Metoda modelowa w historii nauki”.

The purpose of this article is to argue with a thesis that Kazimierz Ajdukiewicz's views on ontology prove that he could have accepted the consequences of Amie Thomasson's "easy ontology”, which is a stance that ontological problems are relatively easy to solve. Thus, some attempts were made to embed Ajdukiewicz's position in the contemporary metatological discussion. Therefore there are arguments for a thesis that his views on ontology should be regarded as deflated.

Analityczna epistemologia religii w XX wieku zosta³a zdominowana przez trzy g³ówne paradygmatyczne interpretacje religii: scjentystyczno-naturalistyczn¹, Wittgen-steinowsk¹ oraz przez stanowisko epistemologii zreformowanej, g³oszone przez myoelicieli nawi¹zuj¹cych do pewnej postaci teologii kalwiñskiej. Stanowisko scjentystyczne domaga siê spe³nienia przez religiê warunków sensownooeci i racjonalnooeci narzucanych przez metodê naukow¹, o ile ma ona posiadaae prawo do wymagania uznawania prawdziwooeci twierdzeñ wiary. Niektórzy, jak Alfred Ayer, Kai Nielsen czy Michael Martin uznaj¹, Recenzja Roger Trigg, Rationality and Religion, "Filo-Sofija" 3(2003), 1, 278-87.

The aim of this paper is to analyze the views of Rudolf Carnap and Willard van Orman Quine. In the paper I will argue that Quine's approach to ontology is deflationary. I would like to refer to Price's interpretation in which he indicates that Quine’s views were deflationary and to compare Carnap's and Quine’s ontological views.

Hasło z 2002 roku dotyczące filozofii religii zmarłego w 2013 roku  Petera Geacha. Skrócona i nieco zredagowana przez pracownika PWN wersja (co odbiło się na prezentacji wszechmocy) ukazała się w: Religia. Encyklopedia PWN T. Gadacz, B. Milerski (red.), Encyklopedia PWN, Warszawa 2002, tom.4, s. 156-157. Hasło zostało uzupełnione o datę śmierci filozofa.

Wstęp do antologii „Analityczna metafizyka umysłu”

Metafizyka umysłu stanowi obecnie główny obszar problemowy filozofii umysłu, jednego z najintensywniej rozwijanych działów filozofii współczesnej. Niewiele przesady jest w twierdzeniu, że każdy problem oraz każde stanowisko z zakresu filozofii umysłu ma swój „składnik metafizyczny”. Iluzją jest przekonanie, że można badać i rozwiązywać problemy filozoficzne, w tym problemy filozofii umysłu, bez żadnych założeń lub konsekwencji metafizycznych . Jeżeli zaś zgodzimy się z W. V. Quinem, iż nie ma teorii naukowych pozbawionych metafizycznych zobowiązań [ontological commitments], do metafizyki umysłu włączymy również metafizyczne aspekty empirycznych teorii umysłu (obliczeniowych, neurobiologicznych, neurokognitywnych, psychologicznych) budowanych w obrębie różnych działów kognitywistyki.
Mimo tej, zadawałoby się oczywistej, konstatacji, stosunkowo rzadko uprawia się metafizykę (ontologię) umysłu w sposób systematyczny . Najczęściej nie traktuje się jej jako pełnoprawnego, odrębnego działu filozofii. Problemy metafizyki umysłu dyskutowane są przy okazji analizy innych zagadnień zaliczanych do ontologii, epistemologii, filozofii języka, antropologii, etyki, filozofii logiki i matematyki, a zwłaszcza filozofii nauk kognitywnych.

Hick John, w: Andrzej Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, Go-Iq, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2003, vol. 4, s. 425-8. W niniejszym tekście zmieniono na własciwe poprawione przez korektę inicjały I. M. Crombie.

Hasłowe ujęcie filozofii religii Johna Wisdoma, filozofa ważnego dla wczesnej fazy rozwoju analitycznej filozofii religii. Wisdom John, w: T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Encyklopedia PWN, Rut – żywotność,Warszawa 2003, tom. 9, s. 417-9.

In the article Popper, Tarski and Relativism Jennings argues that according to T-equivalence all ontology (all sort of things in the world) is the derived from the first-order language. So such argumentation leads directly to the relativistic interpretation of Tarski’s semantic theory of truth. This interpretation is very controversial especially given that almost all philosophers of the Lvov-Warsaw School assert that truth is a nonrelativistic value. It seems that Alfred Tarski shares this view with Kazimierz Twardowski and his students. However there are many incompatible interpretations according to which the semantic theory of truth generates different consequences.
Thus we can understand this theory in a relativistic, deflationist or absolutist ways. In this article I am reconstructing the relativistic and nonrelativistic interpretations of the semantic theory of truth and I attempt to provide an answer to the important question about whether or not Alfred Tarski is a relativist?

Recenzja C. Stephen Evans and Merold Westphal, (red.), Christian Perspectives on Religious Knowledge, William B. Eerdmans Publishing    Company,    Grand    Rapids,    Michigan,    1993.    "Kwartalnik Filozoficzny”, 26(1998), 1, s. 214-20.

The paper explores two pivotal concepts of Moore’s philosophy: sense data and immediate knowledge, examining their mutual relations. While the concept of sense data is commonly known and has often been extensively discussed, that of immediate knowledge is usually not explicitly mentioned. Nevertheless, Moore, in his arguments for the philosophy of common sense (e.g. in A Defence of Common Sense or Proof of an External World ), often referred to examples of empirical knowledge that can be defined as immediate knowledge, i.e. knowledge acquired directly, not inferentially, and constituting a foundation for drawing all further conclusions concerning the empirical world, e.g. “Here is one hand”. The opposite of it is mediate knowledge, which is always a result of inferring from statements expressing bits of immediate knowledge. Although the two terms in question rarely appear explicite in Moore, they are widely discussed in his lectures from 1910—1911, published only in 1953 as Some Mai...

The purpose of this article is to present contemporary varieties of panpsychism, i.e.  a metaphysical view according to which at least some of the fundamental properties which constitute the world are mental. Despite its popularity in the history of philosophy, the view has been thought, in the analytic tradition, to be unscientific. Nevertheless, in light of some insolvable problems with the explanation of mind, panpsychism has become a view which is taken seriously as a correct metaphysical theory. In this article, I propose a broad definition of panpsychism in order to uncover the possible causes of its variety. Subsequently, I argue that there are two main motivations to embrace panpsychism: the law of continuity and the acceptance of fundamental monism. Further, I present some problems with panpsychism, especially the problem of combination. In the final part, I suggest that panpsychism should be taken seriously in the recent debates about the mind, regardless of its difficulties.

The article is a metaphilosophical and metatheoretical discussion relating to the theory of law pursued in the mainstream of the classical project of analysis. The purpose of these remarks is to show the challenges which philosophical pragmatism, and especially analytical pragmatism, poses to classical analysis. The first part of the text is devoted to the presentation
of the mainstream of postwar Polish law theory as the implementation of the analysis program, with the conception of Z. Ziembinski serving as an example. The next part characterizes analytical pragmatism of R. Brandom and the challenges addressed to such research programs as classical analysis. The last part examines philosophical benefits that classical
analysis could obtain by embracing the challenges of analytical pragmatism. These include the ability to overcome the cognitive dualism, better justification of rationality and extending the anthropological perspective.

Ordinary language contains numerous expressions that presuppose Cartesian dualism. Wittgenstcin found t[iis presumption ungrounded, mainly because his philosophical anatysis indicated to hirn that the meaning of linguistic expressions is ultimately determined by ostensiye defnitions. Such definitions cannot be used to identify mental states or their elements, so psychological expressions has to be rejected as based on a fiction of priyate language. Contemporary Wittgensteinians, following Austin and Ryle, usually propose an attempts haye the merit of basically agreeing with the yiews of Wittgenstein himself whose operational attitude did not allow him to formulate positiye ontological claims and macie him content with his rejection of dualism. At the same tinie, howeyer, these attempts seem unsatisfactory insofar as they tend to refute cognitiye scierice by using purely conceptual or yerbal distinctions. they cannot support a priyate language. Hence, common sense interpretation of operational conception of meaning for ordinary language. Their przykład nie jest jednoznaczny, to metoda późnego tym choćby