Europeistyka

Państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) przez dekady posiadały specjalny status w zewnętrznym systemie powiązań gospodarczych oraz wsparcia rozwojowego EWG/UE, stając się pierwowzorem relacji Wspólnoty z krajami rozwijającymi się. Na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci stosunki z tymi krajami ulegały jednak silnym przeobrażeniom. Zmiany modelu wzajemnej współpracy dokonywane były przede wszystkim w oparciu o zmieniające się koncepcje rozwoju najbiedniejszych państw, próby zdynamizowania gospodarczego państw rozwijających się, odpowiednie zabezpieczenie wzajemnych interesów, ale także jako odpowiedź na niepowodzenia wcześniej realizowanych strategii. Książka ma na celu przedstawienie ewolucji stosunków pomiędzy Unią Europejską a krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP). Zrozumienie zmieniającego się modelu współpracy pomiędzy obydwoma partnerami, jak również próby zakreślenia kształtu wzajemnych relacji w przyszłości, są kluczowymi elementami niezbędnymi dla szerszego zrozumienia podejmowanych przez Unię Europejską działań w relacjach z państwami trzecimi, w tym przede wszystkim z krajami rozwijającymi się.

Książka pod redakcją: Ewa Małuszyńska, Grzegorz Mazur.

Publikacja przedstawia najważniejsze elementy struktury Unii Europejskiej, zasady jej funkcjonowania, proces integracji obejmujący zarówno sferę społeczną, jak i gospodarczą oraz efekty osiągnięte po ponad 70 latach od powstania pierwszej Wspólnoty. Uwzględniono regulacje dotyczące bieżącego okresu finansowania 2014–2020 w zakresie najważniejszych obszarów polityki UE oraz jej struktury instytucjonalnej.

Każdy rozdział podręcznika rozpoczyna informacja wskazująca, jakie najważniejsze zagadnienia znajdują się w jego treści. Wszystkie rozdziały zawierają podsumowanie, pytania kontrolne oraz literaturę dla osób poszukujących szerszych informacji na dany temat.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Część I. Organizacja i funkcjonowanie Unii Europejskiej

Rozdział 1. Teoretyczne aspekty integracji
Piotr Idczak

Rozdział 2. Pogłębianie integracji europejskiej. Poszerzanie Wspólnot
Piotr Idczak

Rozdział 3. Instytucje Unii Europejskiej
Magdalena Sapała

Rozdział 4. System prawny i decyzyjny
Magdalena Sapała

Rozdział 5. Finansowanie działań Unii Europejskiej
Ewa Małuszyńska

Część II. Integracja gospodarcza w Unii Europejskiej

Rozdział 1. Rynek wewnętrzny
Dorota Czyżewska

Rozdział 2. Polityka ochrony konkurencji
Magdalena Śliwińska

Rozdział 3. Unia gospodarcza i walutowa – funkcjonowanie strefy euro
Grzegorz Mazur

Rozdział 4. Budowanie konkurencyjności gospodarki Unii Europejskiej
Dorota Czyżewska

CZĘŚĆ III. Działania Unii Europejskiej

Rozdział 1. Wspólna polityka rolna
Piotr Idczak

Rozdział 2. Polityka spójności
Ewa Małuszyńska

Rozdział 3. Środki unijne na politykę rozwoju w Polsce w latach 2014–2020
Ida Musiałkowska

Rozdział 4. Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce Unii Europejskiej
Ewa Mińska, Ida Musiałkowska

Rozdział 5. Polityka ochrony konsumenta
Magdalena Śliwińska

Rozdział 6. Polityka transportowa
Hubert Igliński

Rozdział 7. Polityka ochrony środowiska 
Arnold Bernaciak

Rozdział 8. Polityka energetyczna
Mariusz Ruszel

Rozdział 9. Polityka naukowo-badawcza
Ewa Mińska, Ida Musiałkowska

Rozdział 10. Polityka szkolnictwa wyższego
Cezary Kościelniak

Rozdział 11. Polityka społeczna
Maciej Żukowski

Rozdział 12. Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
Tadeusz Gadkowski

Część IV. Unia Europejska na arenie międzynarodowej

Rozdział 1. Wspólna polityka handlowa
Grzegorz Mazur

Rozdział 2. Polityka rozwojowa
Paweł Frankowski

Rozdział 3. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
Tadeusz Gadkowski

Przekazujemy Państwu publikację omawiającą wybrane zagadnienia związane ze zbliżającym się dziesięcioleciem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Zamieszczone w niej artykuły są efektem pracy zespołu Laboratorium Idei Prezydenckiego Programu Eksperckiego.
Powołanie zespołu Laboratorium Idei było związane z chęcią stworzenia dodatkowego eksperckiego zaplecza dla rozpoczynającego urzędowanie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. Chcieliśmy budować Kancelarię jako urząd nowoczesny, w którym obok profesjonalnych i doświadczonych urzędników znajdą się także przedstawiciele nowego pokolenia, o dużym potencjale intelektualnym i ideowym. Ludzie otwarci na dialog i współpracę, myślący o przyszłości Polski i Europy oraz umiejący znaleźć przestrzeń do współdziałania z przedstawicielami różnych środowisk.
Zamysł powołania takiego zespołu eksperckiego zrodził się wiele lat temu. Towarzyszyła mi wtedy myśl o zagospodarowaniu w sprawach ważnych dla kraju potencjału i wiedzy ekspertów niezależnych od struktur rządowych i parlamentarnych. Zależało mi na zaangażowaniu dobrze wykształconych młodych ludzi
– z ich świeżym, nieobciążonym zaszłościami spojrzeniem na rzeczywistość, pozbawionych urzędniczej rutyny, mających krytyczne, ale zarazem twórcze podejście do rozwiązywanych problemów i odwagę inicjowania przedsięwzięć sprzyjających rozwojowi i modernizacji Polski.
Pomysł udało się zrealizować w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W 2011 roku ogłosiliśmy nabór do I edycji Prezydenckiego Programu Eksperckiego. Powstała interdyscyplinarna platforma wymiany doświadczeń, która umożliwiła młodym przedstawicielom środowiska naukowego wykorzystanie własnych kompetencji w praktyce – w codziennej pracy Kancelarii Prezydenta RP.
Zespół Laboratorium Idei Prezydenckiego Programu Eksperckiego w latach 2012-2013 tworzyła grupa młodych ekspertów ze stopniem naukowym doktora, wyłonionych na drodze wieloetapowego konkursu spośród ponad 200 kandydatów. Pochodzą oni z różnych ośrodków akademickich w Polsce i prowadzą badania w dziedzinach, które należą do priorytetów prezydentury Bronisława Komorowskiego. Niezaprzeczalnym atutem Laboratorium Idei jest różnorodność poglądów jego uczestników i spojrzeń na kwestie polityki państwa. Program jest przedsięwzięciem długofalowym, a uczestnicy kolejnych edycji będą mieli możliwość współpracy z poprzednikami i czerpania z ich doświadczeń.
Rezultatem pracy zespołu inaugurującego Prezydencki Program Ekspercki jest niniejsza publikacja poświęcona wybranym aspektom obecności Polski w strukturach unijnych oraz kluczowym zagadnieniom dotyczącym funkcjonowania państwa. Zbiegające się w przyszłym roku dwudziestopięciolecie pierwszych wolnych wyborów oraz dziesięciolecie wejścia Polski do Unii Europejskiej to dobra okazją do sporządzenia bilansu zmian, jakie zaszły w Polsce – tak wewnątrz, jak i na arenie międzynarodowej.
Wyrażam serdeczne podziękowania zespołowi pierwszej edycji Laboratorium Idei za otwartość i inwencję, za współtworzenie tego wartościowego przedsięwzięcia. Żywię nadzieję na dalszą, owocną współpracę.

Katedra Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego zorganizowała III edycję konkursu adresowanego do uczniów liceów ogólnokształcących i profilowanych oraz innych szkół ponadgimnazjalnych z województwa mazowieckiego, lubelskiego i podlaskiego. Tematem tegorocznej edycji konkursu była "Tożsamość europejska-prawda czy mit?". Jury konkursu, biorąc pod uwagę m.in. następujące kryteria: zgodność z tematem konkursu; kreatywność i oryginalność pomysłu; wiedzę autora z zakresu tematyki konkursu; poprawność kompozycyjną, stylistyczną i języ-kową pracy; postanowiło przyznać pracy Alberta Pielaka-ucznia klasy drugiej VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława IV w Warszawie-I miejsce oraz w ramach wyróżnienia-opublikować esej. Praca ucznia przygotowana została w sposób staranny i biorąc pod uwagę młody wiek autora-niezwykle dojrzały oraz świadczący o erudycji. Autor porusza w niej istotne kwestie dotyczące wartości europejskich. Stara się zde-finiować pojęcie "europejskości", wskazuje na jej specyfikę i uwarunkowania. Wykazuje się analitycznym podejściem do problemu badawczego, wprowa-dza liczne egzemplifikacje oraz odwołuje się do uznanych autorytetów. Esej pod względem formalnym przygotowany został na bardzo wysokim poziomie, poprawnym językowo i stylistycznie.

Aktualne badania opinii publicznej pozwalają stwierdzić, że w społeczeństwie włoskim rosną tendencje (neo)autorytarne. Za ich wcielenie wielu obserwatorów uznaje najbardziej obecnie popularnego we Włoszech polityka - Matteo Salviniego. Lider Ligi (dawniej Ligi Północnej) świadomie prowokuje radykalnie prawicowym i populistycznym dyskursem (również w mediach społecznościowych), co skutkuje porównywaniem go przez krytyków do D. Trumpa, a nawet B. Mussoliniego czy A. Hitlera. W artykule dokonano analizy autoportretu politycznego M. Salviniego w postaci jego autobiografii, a także - przeglądu ocen fenomenu Ligi i jej lidera ze strony włoskich i anglosaskich politologów. Tekst zamykają dalsze pytania badawcze, m.in. o znaczenie sympatii prorosyjskich Salviniego oraz pojawiające się oskarżenia o ukryte finansowanie Ligi przez Moskwę.

Na pierwszy rzut oka problematyka kultury ekonomicznej niewiele ma wspólnego z problematyką administracji publicznej. Ta pierwsza dotyczy wszak relatywnie autonomicznych aktorów gospodarczych, dla których głównym obszarem działania jest rynek, podczas gdy w centrum zainteresowania tej drugiej znajduje się biurokratyczny system, którego podstawowym zadaniem jest zarządzanie państwem. Od dawna też wiadomo, że racjonalność działań rynkowych, wsparta na maksymalizacji zysku i ograniczaniu kosztów/strat, ma krańcowo odmienny charakter od racjonalności zachowań biurokratycznych. A jednak, sposób funkcjonowania administracji ma istotne znaczenie dla kształtowania się działań gospodarczych.

Artykuł opublikowany w Nowej Europie Wschodniej 3/2020. Od dwóch dekad obserwujemy renesans myślenia geopolitycznego w Europie Wschodniej. Język metafor geopolitycznych niepostrzeżenie przeniknął do świata polityki, mediów i ekspertów. Wyraźny wzrost napięcia w regionie po 2014 roku tylko sprzyja temu procesowi. Tekst omawia cztery główne problemy z powracającą tradycją geopolityczną w Polsce w perspektywie roku 2020.

Abstrakt: Niniejszy artykuł podejmuje problematykę kontroli mobilności i jej związku z su-werennością terytorialną państwa narodowego. Opierając się na teoretycznej analizie suwerenności terytorialnej w globalizującym się świecie, przyjęto założenie, zgodnie z którym rosnąca współza-leżność państw w erze transgranicznych przepływów osobowych i postindustrializacji nie jest rów-noznaczna z zanikiem suwerenności. Sprawia ona natomiast, że wykonywanie funkcji państwowych w dziedzinie kontroli granicznej, a zwłaszcza kontroli mobilności rozumianej jako nadzór nad transgranicznym przepływem osób, staje się coraz bardziej złożone. Wnioski wskazują, że pomimo liberalizacji przepływów ludzkich, które są cechą wyróżniającą globalizację, państwa dążą do zacho-wania swoich prerogatyw w dziedzinie kontroli ruchu osobowego, postrzeganej jako domena ich suwerennej władzy. Umiędzynarodowienie, ekstraterytorializacja, selektywna restrykcyjność, pry-watyzacja i outsourcing mechanizmów kontroli mobilności są głównymi przejawami reakcji państw narodowych na procesy globalizacji, motywowanej chęcią utrzymania monopolu w zakresie decy-dowania, kto może wjechać na ich terytorium. Wymienione płaszczyzny reakcji państw narodowych na presję wywieraną na ich granice w ramach globalizującej się rzeczywistości wskazują raczej na ekspansję lub multiplikację działań państwa w wielu sferach kontroli i nadzoru, mających świadczyć o rosnącym zasięgu suwerennej władzy państwa narodowego, rozciągającej się daleko poza podle-gające terytorium. Tym samym kontrola mobilności rozumiana jako nadzór nad transgranicznym przepływem osób nadal jest uznawana za jedną z najważniejszych cech sprawnie działającej władzy państwowej, rozciągającej się na podlegającym jej terytorium, a rządy narodowe dążą do maksyma-lizacji korzyści płynących z partycypacji w procesach globalizacyjnych, przy zachowaniu możliwie szerokich uprawnień kontrolnych.

Od beneficjenta do dawcy pomocy nowe kraje członkowskie Unii Europejskiej w polityce współpracy na rzecz rozwoju [w:] E. Małuszyńska, I. Musiałkowska, G. Mazur (red.) "Unia Europejska 10 lat po największym rozszerzeniu. Perspektywa nowych państw członkowskich", Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2015.

Akcesja państw z Europy Środkowej i Wschodniej do Unii Europejskiej w 2004 i 2007 r. była momentem, w którym przed tymi krajami otworzyły się nowe możliwości w zakresie dalszego rozwoju. Pełne członkostwo we Wspólnocie oznaczało dla tych krajów dostęp do wsparcia zachodzących w tych krajach procesów modernizacji gospodarczej i społecznej. Członkostwo to wiązało się jednocześnie z przyjęciem szeregu nowych zobowiązań. Jednym z takich obszarów, w których państwa UE-10 przyjęły na siebie nowe zobowiązania, było wsparcie na rzecz rozwoju najuboższych krajów na świecie. Włączenie do Unii Europejskiej, będącej największym w skali świata dostarczycielem pomocy rozwojowej, oznaczało dla krajów UE-10 konieczność stworzenia odpowiedniego systemu prawno-instytucjonalnego, jak również nałożyło szereg zobowiązań w zakresie zwiększenia środków finansowych przekazywanych na te cele zarówno poprzez instrumenty unijne (budżet UE, Europejski Fundusz Rozwoju – EFR), jak i w wymiarze dwustronnym. Zdobycie statusu pełnoprawnego członka UE oznaczało jednocześnie dla państw UE-10 konieczność przyjęcia celów i zasad zdefiniowanych w ramach wspólnotowej polityki współpracy rozwojowej (development policy). Celem artykułu jest przedstawienie udziału państw UE-10 w unijnej polityce na rzecz wspierania rozwoju. Artykuł składa się z czterech części. Na wstępie opisano ogólne założenia polityki rozwojowej UE. Następnie przedstawiono miejsce Unii oraz jej państw członkowskich w globalnym systemie pomocy rozwojowej. W części trzeciej scharakteryzowano najważniejsze wyzwania, z jakimi musiały się zmierzyć państwa UE-10 w pierwszej dekadzie swojego członkostwa w odniesieniu do kształtowania i zarządzania w tym obszarze. Ostatnia część jest poświęcona analizie podstawowych danych dotyczących pomocy rozwojowej przekazywanej przez kraje UE, z uwzględnieniem kontekstu polityki rozwojowej całej Unii Europejskiej.

W miarę zbliżania się greckich wyborów parlamentarnych pytanie o możliwość wyjścia Grecji ze strefy euro nabiera „politycznego momentum”. Z analizy ewentualnych prawnych, politycznych i ekonomicznych skutków rezygnacji ze wspólnej waluty wynika, że najlepszym rozwiązaniem dla
Unii Europejskiej byłaby restrukturyzacja greckich długów w obecnej konfiguracji instytucjonalnej. Drugą w kolejności opcją może być utworzenie substrefy euro dla krajów poddanych odbudowie finansowej

Kompleksowa umowa o współpracy gospodarczej i handlowej (CETA) – nowy wymiar relacji Unii Europejskiej z Kanadą

We wrześniu 2014 r. przedstawiciele Unii Europejskiej oraz Kanady zaprezentowali oficjalnie tekst Kompleksowej umowy gospodarczej i handlowej (Comprehensive Trade and Economic Agreement – CETA). Nowa umowa jest kolejnym dwustronnym porozumieniem o wolnym handlu wynegocjowanym przez UE, w tym pierwszym z krajem należącym do grupy G-7. Negocjacje nad nową umową trwały pięć lat. Wśród najważniejszych kwestii spornych znalazły się m.in. eksport europejskich serów do Kanady i eksport kanadyjskiej wołowiny na rynek UE. Zgodnie z umową, najpóźniej w ciągu siedmiu lat od jej wejścia w życie, bezcłowy handel powinien objąć wszystkie towary przemysłowe i rybołówstwa oraz większość produktów rolnych. Porozumienie, oprócz głębokiej liberalizacji handlu towarami i usługami, reguluje także kwestie dostępu do sektora zamówień publicznych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych, w tym wzajemną ochronę inwestycji. Szczególnie ta ostatnia kwestia budzi w dalszym ciągu sprzeciw niektórych środowisk i polityków, co może negatywnie wpłynąć na proces ratyfikacji i opóźnić moment wejścia w życie nowego porozumienia.

Słowa kluczowe: UE, Kanada, strefa wolnego handlu, CETA, liberalizacja
handlu
Kody JEL: F02, F10, F13, F15, F40.

Comprehensive Economic and Trade Agreement – a New Dimension of the European Union’s Relations with Canada

In September 2014, the representatives of the European Union and Canada officially announced the final text of Comprehensive Economic and Trade Agreement – CETA. The new document is the EU subsequent bilateral free trade agreement, and the first concluded with a G-7 country. The negotiations between the Parties took five years. Among the most contentious issues were exports of European cheese to Canada and exports of Canadian beef to the EU. According to the agreement, all trade in manufactured foods and fisheries and almost all trade in agricultural products will be liberalised within maximum seven years since the entry of the agreement into force. The agreement, apart from the deep liberalisation of trade in goods and services, includes among others provisions on public procurement and foreign direct investment, together with investment protection standards. The latter regulation has been especially controversial and is still contested by some organisations and politicians, what may adversely affect the ratification process and delay the entry of the agreement into force.

Keywords: EU, Canada, free trade agreement, CETA, trade liberalisation.
JEL classification: F02, F10, F13, F15, F40

Aktualne badania opinii publicznej pozwalają stwierdzić, że w społeczeństwie włoskim rosną tendencje (neo)autorytarne. Za ich wcielenie wielu obserwatorów uznaje najbardziej obecnie popularnego we Włoszech polityka - Matteo Salviniego. Lider Ligi (dawniej Ligi Północnej) świadomie prowokuje radykalnie prawicowym i populistycznym dyskursem (również w mediach społecznościowych), co skutkuje porównywaniem go przez krytyków do D. Trumpa, a nawet B. Mussoliniego czy A. Hitlera. W artykule dokonano analizy autoportretu politycznego M. Salviniego w postaci jego autobiografii, a także - przeglądu ocen fenomenu Ligi i jej lidera ze strony włoskich i anglosaskich politologów. Tekst zamykają dalsze pytania badawcze, m.in. o znaczenie sympatii prorosyjskich Salviniego oraz pojawiające się oskarżenia o ukryte finansowanie Ligi przez Moskwę.

The process of othering is the process of assigning a group or individual the role of the Other and creating one’s own identity in opposition to it. It deprives Others of the characteristics of “the same”: reason, dignity, love, pride, heroism, nobility, and ultimately human rights, regardless of whether the Other is a racial or religious group, a sexual minority or a nation. The process of othering can take a form of exploitation, oppression and even genocide because, as Richard Rorty put it, everything changes who is a fellow member of our moral commu- nity. Stanisław Konopacki describes it in relation to the question of European identity, built in opposition to Otherness. This opposition turns out to be ex- tremely inspiring for an analysis of contemporary crises in the European Union. The paper presents a theoretical analysis of the process itself, its anthropologi- cal sources, and its consequences for the Habermas project of the contemporary European public sphere.