Eski Türk Inançları

A rkeolojik verilere ve tarihi kaynaklara göre Hunlar (Hiung-nu/M.Ö.3.yüzyıl-M.S.6. yüzyıl) ve Kök Türkler (Kök Türük /Tuküe/ M.S.552-744), Ki-lin (Qi-lin/ ) denilen efsanevi bir yaratığa inanırdı. Göçebelerin bu yaratığa inandıkları hakkında eski metinlerde bilgi bulunmasıyla birlikte sanat eserlerinde de bu mi-tolojik yaratığın görülmesi, göçebelerde bu yaratığın son derece saygın bir yeri olduğunu göstermektedir. Ki-lin efsanesinin asıl kaynağı eski Çin metinlerine dayanmakta ve çok eskilere gitmektedir. Çin klasikleri arasında yer alan ve Zhou devrinden (M.Ö.1046-256) tarih ile ilgili Shu-jing ve Chun-qiu, şiir ile ilgili Shi-jing, ritüellerle ilgili Li-ji/Li-ki ve bir sözlük çalışması olan Er-ya, Batı/Erken Han devrinden (M.Ö. 206-M.S.25) tarih ile ilgili Shi-ji/Shi-ki (M.Ö. 91), Doğu/Geç Han devrinden (M.S.25-220) bilim, felsefe, edebiyat ve mitolojiyle ilgili Lun-heng (M.S. 80), bir sözlük çalışması olan Shuo-wen-jie-zi (M.S. 100) ile mitoloji ve tarihle ilgili Shi Yi Ji (M.S. 4. yüzyılda derlenmiş) isimli eserlerde Ki-lin hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. 1 Ki-lin yaratığının eski Çin'de son derece prestijli bir yeri vardı ve özellikle imparatorluk sarayına yakın uğurlu ve koruyucu göksel kutsal bir yaratıktı. Eski Çin inanışına göre uğurlu ve koruyucu Ejderha, Feniks (Feng-huang), Kaplumbağa ile birlikte Ki-lin dört kutsal ve göksel akıllı hayvandan biri olup yaratıkların lideriydi. Eski metinlere göre Ki-lin, efsanevi bir hükümdar olan Huang-di (Sarı İmparator/ M.Ö. 2698-2598) zamanından itibaren bilinmekteydi. Ki-lin daha çok imparatoru, soylu sınıfı, bilge kişileri, ileri gelenleri, iktidarı ve imparatorluğu temsil ediyordu ve onlarla ilişkiliydi. Evreni meydana getiren karşıtlıkların uyumlu döngüsünü ifade eden Yin-Yang ile bağlantılı erkek ve dişi ikilisinden meydana gelmiş Ki-lin, erkek için Ki ve dişi için Lin isimlerini almıştır. Bahsettiğimiz erken devir eski metinlere göre tek boynuzlu ve dört ayaklı bu yaratığın vücudu önceleri Zhou devrinde kemikten tek boynuzlu antilop veya geyik, sonrasında ise antiloba benzetilmesi yanında Geç Han devrinde etten tek boynuzlu ata da benzetilmiştir. Tek boynuzlu bu yaratıkta, öküz kuyruğu da bulunuyordu. Tüylü ve beyaz renkte olup yüksek ve büyük olan bu yaratığın kemikleri olağanüstü idi. Bu yaratık genellikle saray bahçelerinde veya şehrin dışında ormanlık alanlarında dolaşırken görülürdü. Güneşin hızıyla tek boynuzlu yaratığın hızı arasında benzerlik görülüyordu. İyi yürekli ve bilge olan bu efsanevi yaratık, iyiliğin ve yardımseverliğin simgesiydi. Bu yaratığın sağlıklı bir şekilde görülmesi iyi şansa; sakat olarak görülmesi, yakalanması, ölmesi veya HUNLARIN BİR KOLU OLUP SONRADAN ONLARDAN AYRILAN VE EFSANEVİ Kİ-LİN YARATIĞINA İNANAN KÖK TÜRKLER, MEZARLARINDA HUNLAR GİBİ Kİ-LİN FİGÜRLERİNİ UYGULUYORLARDI. KÖK TÜRKLER, ÖLDÜKTEN SONRA RUHLARININ BİR KUŞ GİBİ GÖĞE YÜKSELECEĞİNE VE ORADA ESKİ YAŞAMLARINA DEVAM EDECEKLERİNE İNANIYORLARDI.

GÖK-TANRI İNANCINA SAHİP ESKİ TÜRKLERDE OLUŞ/YARATILIŞ, EVREN KAVRAMI VE DOKUZ KATLI GÖK İLE GÖK-TANRICI OLUŞ/YARATILIŞ İNANCININ BİLİMSEL TEMELLERİ:

Gök-Tanrı inancına sahip Türkler yaratılışı Gök-Türk yazıtlarında Kılmak, Olmak, Yaratılmak kelimelerinin kök sözcükleri ile ifade etmiştir. Buradan hareketle Türkler yoktan var edilmeyi "(var)oluş/bol(mak)/olmak", yaratılışı " Yar(ılmak)/Yarat(ılmak)",hazır hale getirmeyi güç bahşedilmeyi ise "Kıl(mak)" sözcükleriyle ifade etmişlerdir.

Bu günkü bilimsel keşifler ilk yaratılış evresini "Big Bang" olarak tabir etmiştir.Büyük Patlama ya da Big Bang, evrenin yaklaşık 13,8 milyar yıl önce aşırı yoğun ve sıcak bir noktadan patlayarak meydana geldiğini savunan evrenin evrimi kuramı ve geniş şekilde kabul gören kozmolojik modeldir. Bu model evrenin (ol emri ile) tek bir noktadan patlayarak (yarılarak), döne döne (evrile evrile), genişlemesi ile açıklanmaktadır. Evrenin başlangıcı olan  yoktan var oluşa (Big Bang'a) Türkler bol(mak)/Olmak kavramından türettikleri "bol/ol" kavramı ile ifade etmiştir.Türklerin İslam inancını kabul ettiklerinde Tanrının evreni yoktan var edişini  arapça kün fe yekûn tabirini  Türkçeye aktarırken "(Allah)Ol dedi oluverdi alem" olarak "ol" sözcüğüyle ifade etmeleri bu açıdan anlamlıdır.
Mevcuda gelmeyi ise Türkler "yar kelimesi ile yarılmaktan" Türettikleri "Yaratılış" kavramı ile ifade etmiştir. Nasıl ki bir tohum toprağı yararak meydana gelir.Her mevcudat dahi bir nevi yarılarak ve bölünerek doğar nitekim hücreler bölünerek çoğalır. Türkler hazır hale gelmeyi ise Türkler kılınmakın kökü olan "Kıl" kelimesinden türetmişlerdir. Zira kıl gözle görülmeyecek derecede ince bir bağı ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu gün fizikteki sicim teorisi atomaltı parçacıkların bir merkez kuvete olan bağ ile döndüğünü yine bu günkü astronomik gözlemlerde gezegenler ve yıldızların yörüngelerinde döngülerinin merkez kuvvetle döndürülen spiral  bağla döngüsel hareket ettiklerini ispat etmiştir. Türkler bu bağı Gök-Çıkrığı olarak tabir etmiş ve (gamalı haçla) sembolize etmişlerdir. Atomaltı parçacıklardan Atomlara, Gezegenlerden Galaksilere her şey bir döngü ile hareket eder. Türkler bu hareketi çıkrığın yün eğirirken dönüşüne benzetmiş Atomlardan Galaksilere değin var olan bu merkezi kuvvet (Tanrısal öz bilinçtir.) Bu sipiral döngüsel bağ matematikte kendini Altın oranla göstermiştir. Atomlardan, su ve kar moleküllerine, DNA sarmalından, insan bedenine, ağaçlarda, bitkilerde, galatik spiral bağlarda altın oran adı verilen 1.618... sayısı kullanılmıştır.
....
Devamı yazımızdadır....

Fatih Mehmet Yiğit

Gaziantep’te İmam Gazali’ye ait olduğu için kutsiyet atfedilen iki
önemli mekân bulunmaktadır. Bunlardan birisi onun yattığı düşünülen
Gaziantep Kalesi’ndeki mezarı, diğeri ise Yazıcık mahallesinde “İmam Gazeli Sokak” ta bulunan ve onun uzlete çekilip ibadet ve taatla meşgul
olduğu mekândır.
İmam Gazali, Gaziantep’te muhtelif menkıbe ve inanışlarla tasvir
edilerek 16. yüzyıldan günümüze kadar tevarüs etmiş önemli bir veli
kültüdür. Ünü sadece Gaziantep’te değil muhtelif İslam coğrafyalarında
yayılmış olan İmam Gazali hem Şii Müslümanlar hem de Sünni
Müslümanlar tarafından sahiplenilmiş önemli bir kişidir. Nitekim
kaynaklardan edindiğimiz bilgilere göre eskiden İran’dan kutsal topraklara
giden hacı adaylarının giderken ziyaret edip cezbelere girdiği kutsal
mekanlardan birisi Gaziantep’teki İmam Gazali’ye ait olduğu söylenen
mezardır.
İmam Gazali ile ilgili Gaziantep’teki menkıbelerin gerçekliği hususu
kesin olmamakla beraber bölge halkının Gazali’ye olan muhabbeti ve
ona evliya gözüyle bakması halk arasında zamanla Gazali’nin Ayıntab
topraklarında yattığı anlayışına zemin hazırlamıştır. Nitekim en geç 16.
Yüzyılda haberdar olduğumuz bu hatıra hala Gaziantep topraklarında
yaşamaktadır.
Osmanlı devleti Gaziantep Kalesi’ndeki bu mezarın gerçekten İmam
Gazali’ye ait olup olmadığı hususuna bakmayıp, halkın ona göstermiş
olduğu sevgi ve saygıyı esas alarak bu mezarı her zaman vakıflar kanalıyla,
maddi ve manevi olarak korumuştur.
Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli gibi İlk Türk İslam dervişlerinde de
karşımıza çıkan kuş donuna girerek görünme olgusu, Gaziantep’te Gazali
ile ilgili yaşayan efsanelerden birisine de konu olmuştur. İmam Gazali’nin
Gaziantep’teki mezarının gerçekte Ona ait olmaması ve İmam Gazali ile
ilgili rivayetlerin 16. Yüzyıla kadar gitmesi Antep Kalesinde yatan zatın
Ayıntab’a gelen ilk Türk İslam dervişlerinden olduğu konusunda bir
düşünce akla getirmektedir. Bu düşünce İslami halk geleneğindeki “her
geleni Hızır, her geceyi Kadir bil” anlayışıyla örtüşmektedir.

Kült, genellikle “tapma, tapınma, din” gibi anlamlarda kullanılan, insanın tabiatüstü
güçler veya ilahlarla olan ilişkisindeki çeşitli tutum ve davranışlarını ifade eden bir kelimedir. Geçmişten günümüze bütün inanç sistemlerinde görülen “kült” inancı, Tanrı veya Tanrısal kabul edilen güçlere saygıyı, duayı, tapınmayı ve bağlılığı gerektirir. Dolayısıyla kültler muhtevasında kutsiyet barındırırlar. Her milletin kutsal atfettiği kültleri vardır. Türk kültüründe de temelinde saygı ve kutsiyet taşıyan su, ağaç, dağ kültü gibi önemli kültler bulunur. Belirtilen kültelerin yanı sıra Tanrı kutu ile tanrısal gücü sembolize eden ancak üzerinde çok fazla çalışma yapılmadığını tespit ettiğimiz önemli kültlerden biri de “süt kültü”dür. Türk kültüründe süt, insanlara hayat kaynağı olması ve kendisinden yardım alınan tanrısal bir güç olarak görülmesinden dolayı kutsal kabul edilir. Süt, insanlığın varoluşundan günümüze kadar kutsallığını ve değerini yitirmez ve hayatın çeşitli safhalarında önemli bir yer edinir. Sözlü anlatım türlerinden destanlarda süt kültüne dair veriler bulunmaktadır. Er Sogotoh, Maaday Kara, Er Samır, Ak Biy ve Kan Kapçıkay destanlarında süt gölleri var oluşun kaynağı olmasının yanı sıra su gibi yeniden doğumu da simgeler. Destanlarda süt gölleri ve pınarları, tapınılan bir varlık değil, kutsal bir güç kaynağı olarak tanrısallık çerçevesinde değerlendirilir. Bu çalışmada Er Sogotoh, Maaday Kara, Er Samır, Ak Biy ve Kan Kapçıkay gibi arkaik kahramanlık destanlarında geçen süt gölleri ve pınarları süt kültü bağlamında incelenecektir. Bu bağlamda, destanlara yansıyan süt gölleri ve pınarları etrafında oluşan ritüellerin günümüzde de dağ ve ormanlardaki süt pınarları çevresinde yapılan uygulamalarda varlığını koruduğu örneklerle açıklanarak süt kültünün geçmişten günümüze varlığı ve değişimleri gösterilmeye çalışılacaktır.

İnanç ile inanış aynı anlamlara gelen tâbirler mi? Kut dediğimiz, yalnızca "hükümdara, devleti yönetme güç ve yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine dair olan bir inanış mı? Alevî-Bektaşî kültürüne Türklerden intikal eden kültler, Şamanizmin günümüze kadar gelen değişmez bir eseri mi? Rit, ritüel ve âyin aynı şeyler mi? Her kültün kendine has bir rit ya da ritüelinden söz edilebilir mi? Kavramsal olarak her ne kadar farklı çağrışımlar barındırsalar dahi bu çalışmada bu soruların cevaplarının bulunabileceği kanaatindeyiz. Türklerden günümüze kadar gelen pek çok ritüel; dinimizin, mezhebimizin yahut yaşam tarzımızın bir parçası haline gelmiştir. Bunların tarihini araştırmak istediğimizde evvelinde Şamanlardan kalan büyük bir miras olduğunu rahatlıkla görebilmekteyiz. Çalışmamızın esas gayesi, "inanç, inanış, kut, kült, rit, ritül ve âyin" gibi birbirleriyle hala karıştırılmakta olan bazı terimleri açıklayabilmek ve bunların Alevî-Bektaşî kültüründe nasıl şekillendiğini gösterebilmektir. Giriş 1. İnanç Kavramı "İnanç"; Tanrı'ya, bir dine inanma, imân, itikat, birine duyulan güven, inanma duygusudur." [TDK; 1998: 1080] Sözlük anlamı ile "kişice, ya da toplumca, bir düşüncenin bir olgunun, bir nesnenin, bir varlığın gerçek olduğunun kabul edilmesi" demektir." [Boratav; 1994: 7] Bu yönüyle bir psikolojik olayın ifadesidir. İnançlar bazen tamamen bir aklî ispat sonunda meydana gelir, bazen de bir otoritenin eseri olur. Hissî sebeplerle de inanç meydana gelir. İnançta şüphe yoktur. İnançlar, toplumun tesiriyle zaman zaman beslenmezlerse söner ve dağılırlar. Dinî tören ve âyinler, millî bayram ve törenler çeşitli edebî ve ahlakî yayınlar fertlerde durmadan inançlar birbirlerine aşılar ve kuvvetlendirir. 1 2. İnanış Kavramı İnanış, sözlükte anlam itibariyle " inanma, inanılan şey" [TDK; 1998: 1080] olarak ifade edilmektedir. Geleneğe dayalı olarak oluşan inanma pratikleri ve benzer şeylere ise "inanış" denir. Örneğin; Türklerin eski dini olan Gök Tanrı dinini ve onun sistemini kabul etmek inanç kavram ile ifade edilirken, Gök Tanrı dininin ortaya koyduğu kaideleri kabul etmek (cennet-cehennem, Gök Tanrı, göğe yükseliş, iyelere inanma...) imân kavramı ile açıklanabilir. Birçok kaynakta Türklerin eski dini Şamanizm olarak geçmekte ve din kavramı inanış olarak ele alınmaktadır. Türklerin dini ve inanışlar ile ilgili çalışmalarda karşılaşılan en önemli sorunlardan biri Türklerin dini konusundadır. Türklerin eski inançlar yaygın olarak Gök Tanrı dinine dayanmaktadır. İnanışlarında ise kamlığa (Şamanlık) dayalı unsurlar yatar. 2

Bir milletin tarihi kökleri tetkik edilirken başvurulacak bazı temel unsurlar vardır. İncelenen milletin dili, antropolojisi, kültür öğeleri başlıca değerlendirme kriterleri arasındadır. Gagauzların menşei araştırmacılar tarafından her zaman büyük ilgi görmüştür. Ancak başta tarihi kaynakların eksikliğinden dolayı araştırmalar tam olarak sağlıklı yapılamamaktadır. Gagauzların kökeni meselesi özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren konunun uzmanları tarafından araştırılmaya başlanmıştır. 1990'lı yıllarda Gagauzların özerklik talep etmesiyle var olan ilgi ve merak daha da artmıştır. XX. yüzyılın başlarında Gagauzların kim olduklarına, geçmişlerine dair on dokuzdan fazla görüş ilim dünyasında tartışılmıştır. (Iusıumbeli, 2008, s.3). Gagauzların menşei ile ilgili tartışmalarda ilk başlarda ideolojik ve politik yaklaşımlar olmuş olsa da bazı hakikatler üstü örtülemeyecek kadar açıktır. Bunların başında da Gagauzların yüzyıllardır kullandıkları dil gelmektedir. Şimdiye kadar dünya tarihi Gagauzların hangi soy veya milletten olduğunu, Besarabya'ya ve Dobruca'ya nereden nasıl geldiklerini tam bir kesinlikle ortaya koyamamıştır. Hatta bilinen ortaçağ kaynakları bize Gagauz adında bir halktan dahi bahsetmiyor. Fakat kesin olan bir durum vardır o da Gagauzlar geçmişten günümüze kadar sade, temiz bir Türkçe konuşmaktadırlar. Açıkça ifade etmek gerekmektedir ki Gagauzların kullandıkları dil Osmanlı Türkçesinden daha sadedir. Konuşma dilleri Türkçe olmasına rağmen maalesef yazıları ve edebiyatları olmadığı için  Uşak Üniversitesi, Tarih Bölümü, Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı.

; canlı cansız her varlığın ruhu/tini/özü/tözü/bilinci olduğuna inanılır. Her varlık bir biri ile iletişim halindedir ve evren birbirine gözle görünmeyen bağlarla bağlıdır. Türkler bu bağı gözle görülmeyecek derecede ince olan "kıl"sözcüğü ile ifade etmişlerdir. Zira kıl gözle görülmeyecek derecede ince bir bağı ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu gün fizikteki sicim teorisi atomaltı parçacıkların bir merkez kuvete olan bağ ile döndüğünü yine bu günkü astronomik gözlemlerde gezegenler ve yıldızların yörüngelerinde döngülerinin merkez kuvvetle döndürülen spiral bağla döngüsel hareket ettiklerini ispat etmiştir, yine kuantum dolanıklıkta atom altı kuantum ölçeğinde her bir parçacığın birbiri ile bağlı olduğunu ispat etmektedir. Türkler bu bağı Gök-Çıkrığı/Gök-Çarkı/Çarkı-Felek olarak tabir etmiş ve (gamalı haçla) sembolize etmişlerdir. Atomaltı parçacıklardan Atomlara, Gezegenlerden Galaksilere her şey bir döngü ile hareket eder. Türkler bu hareketi çıkrığın yün eğirirken dönüşüne benzetmiş Atomlardan Galaksilere değin var olan bu merkezi kuvvet ise(Tanrısal öz bilinçtir.) Tüm varlıklar varlıklarını bağlı oldukları bu gücü yaratan Ulu Tanrı'ya ve onun gücüne borçludur.

ülkesine giderek, Horza ile evlenir. Gezer Han'ın bu üç eşi, ona birçok çocuk doğurur ve onun soyunu devam ettirir.-Gezer Han'ın Maceraları: Gezer Han, halkını kurtarmak için birçok maceraya atılır. Örneğin, bir ejderhanın yuttuğu güneşi kurtarmak için ejderhanın karnına girer, bir devin yediği ayı kurtarmak için devin karnına girer, bir deniz canavarının saldırdığı bir adaya gider, bir büyücünün yarattığı bir labirentten çıkar, bir ejderhanın koruduğu bir hazinenin sahibi olur, bir kurt adamın yaptığı bir tuzaktan kurtulur, bir kara büyücü ile savaşır, bir kızıl ejderha ile savaşır, bir kara ejderha ile savaşır, bir beyaz ejderha ile savaşır, bir sarı ejderha ile savaşır, bir mavi ejderha ile savaşır, bir yeşil ejderha ile savaşır, bir gökkuşağı ejderhası ile savaşır, bir ateş ejderhası ile savaşır, bir buz ejderhası ile savaşır, bir yıldırım ejderhası ile savaşır, bir rüzgar ejderhası ile savaşır, bir toprak ejderhası ile savaşır, bir su ejderhası ile savaşır, bir hava ejderhası ile savaşır, bir ışık ejderhası ile savaşır, bir karanlık ejderhası ile savaşır, bir zaman ejderhası ile savaşır, bir uzay ejderhası ile savaşır, bir kaos ejderhası ile savaşır, bir düzen ejderhası ile savaşır, bir yaşam ejderhası ile savaşır, bir ölüm ejderhası ile savaşır, bir yaratılış ejderhası ile savaşır, bir yokoluş ejderhası ile savaşır, bir sonsuzluk ejderhası ile savaşır, bir sınırlılık ejderhası ile savaşır, bir gerçeklik ejderhası ile savaşır, bir hayal ejderhası ile savaşır, bir bilgelik ejderhası ile savaşır, bir aptallık ejderhası ile savaşır, bir cesaret ejderhası ile savaşır, bir korkaklık ejderhası ile savaşır ve hepsini yener. Gezer Han Destanda birçok kötülüğü ve zalim yöneticileri de değişik kılıklara girerek yener. Ve halkları zalim yöneticilerin elinden kurtarıp özgürlüklerine kavuşturur. Adaletle yönetir. Gezer Hanın özgürleştirdiği ülkelerde bolluk ve bereket olur. Gezer Han'ın destansı yaşamı Tibet Budist yazılı metinleri olmak üzere Türk-Moğol Destan ve söylencelerinde günümüze değin varlığını sürdürmüştür. Gezer Han tıpkı İsa peygamber gibi mucizevi bir şekilde babasız dünyaya gelmiş, daha beşikte iken konuşmuş Halkı iyiliğe, doğruluğa ve güzelliğe davet etmiştir. İsa peygamber gibi babasız dünyaya gelen Gezer Han Tibet Budist metinlerde doğar doğmaz 100 kelimeli şu duayı okur: *Krallar, tahtlarını kaybetmekten korkuyor, Halk ise; fazla vergi ödemekten ve daha fazla savaş ve askerlikten, *Zalimler, (halkı sömürenler,güçlüler) işlerinin duracağından endişe ediyor.

When the beliefs of various peoples that lived in the Eurasian steppes and especially those of Ancient Turks are examined, it can be observed that they usually consisted of beliefs related with nature. Beliefs of pre-Islamic Turks have been generally classified by researchers as Täŋri (Tengri), Umay, cults related with nature and the ancestral cult. Among these, cults related with nature have been referred in the Türk (Tujue 突厥, Gokturk) inscriptions as Ïduq Yir Sub (“Sacred Spirits of Earth and Water”). Starting from Herodotus, various Turkic, Chinese, Greco-Romano-Byzantine and Arabo-Persian sources have transmitted records providing information on the water cult within the beliefs of steppe peoples, such as the Scythians, Caucasian Huns, Tabghach, Türks, Kyrgyz, Shatuo Turks, On Oq, Kimäks, Bulgars, Oghuz and Mongols. Modern researches that started in the 19th century have also revealed that beliefs related with water can still be observed among Turko-Mongol peoples belonging to different religions both in Central Asia and in Turkey. In this paper, we will examine the beliefs related with the cult of water among the peoples dwelling in the Eurasian steppes based on historical sources and modern literatures, with more emphasis put on the pre-Islamic period.

Anadolu’dan Mısır’a giden yol güzergâhında, Ön Asya ile Suriye toprakları arasında kavşak noktası olan Antakya; Asuri, Roma, Pers, Arap ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış kadim bir kenttir. Kadim kentlerin kimliğinin bir parçası olan tarihi çarşılar, toplumsal hafızayı örneklemeleri itibariyle önemli alanlardır. Birçok faaliyetin bir arada yürütüldüğü bu tür alanlar yalnızca ticaret merkezi olarak hizmet etmezler. Geçmişi XVII. Yy’e kadar dayandırılan, Evliya Çelebi’nin Seyahatname ’sine dahi konu olmuş Uzun Çarşı, tarihi ve yüzyıllardır devam eden çarşı kültürünü sürdürebilen özelliğiyle, Antakya kent kimliğinin önemli bir parçasıdır. Uzun Çarşı toplumsal hafızanın kaydının tutulduğu, bulunduğu şehri tanımlayan önemli bir mekândır. Sosyal hafızanın önemli bir unsuru olarak kültür canlıdır, gelişir, değişir ve hatta ölebilir.  Bu çalışma Uzun Çarşı’da, çarşı esnafına has birtakım inanç, gelenek ve göreneğin dolayısıyla toplumsal hafızanın değişim-dönüşümünün izlerini sürmüştür. Çalışmanın bulguları 2017 yılı içerisinde çeşitli zaman dilimlerinde Uzun Çarşı’ya gidilerek yerinde gözlem ve rastgele örneklem tekniğiyle çarşı esnafıyla görüşmeler yapılmak suretiyle elde edilmiştir. Mülakatlar ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınarak elde edilen veriler daha sonra kayıt cihazı dinlenerek dikte edilmiş ve kayda geçirilmiştir. Bulgular literatürdeki konuyla ilgili kaynaklarla da desteklenmiştir. Çalışmada bulgular, ‘çıraklık’, ‘esnaflar arası ilişki’, ‘iş kolları ve iş kollarına ayrılan yerler’ , ‘bir takım inanç ve adetler’ gibi başlıklarla tasnif edilerek kente ait toplumsal hafızanın izleri analiz edilmeye çalışılmıştır.

ÖZ
Ahıska Türkleri, günümüzde Gürcistan’da bulunan Ahıska bölgesine X-XI. yüzyıllarında yer-leşen Türk boylarından biridir. Onlar, yerleştikleri bölgeye nispetle Ahıska Türkleri veya Mes-het Türkleri olarak da bilinmektedir. Ahıska Türkleri, yaşadıkları bölge Osmanlı hâkimiyetin-den çıktıktan sonra zorlu bir süreç yaşamışlardır. Bir daha dönmelerine izin verilmeyecek şe-kilde yurtlarından sürgün edilmeleri, Ahıskalı Türklerin tarihinde dönüm noktası olmuştur. Ahıska Türkleri, II. Dünya Savaşından sonra Stalin döneminde farklı bölgelere sürgün edilmiş-lerdir. Ahıska Türkleri sürgündeyken tüm zorluklara rağmen kimliklerini ve kimliklerini oluştu-ran unsurları muhafaza etmişlerdir. Böylece, sürgün edildikleri bölgelerde kimliklerini kaybet-memişlerdir. Ahıska Türkleri, diğer Türk topluluklarının inanışlarıyla örtüşen ve kimliklerinin bir parçası olan halk inanışlarına ayrı bir önem vermişlerdir. Ahıska bölgesinden farklı ülkelere sürgün edildikten uzun yıllar sonra Ahıska Türkleri, Türkiye’nin farklı bölgelerine yerleşmiş-lerdir. Denizli, Ahıska Türklerinin yoğun olarak yerleştiği yerlerdendir. Ancak, Ahıska Türkleri Türkiye kamuoyu tarafından yeterince bilinmemektedir. Bu çalışmamızda, Denizli’deki Ahıska Türklerinin kimliklerini koruyup devam ettirmelerinde önemli bir yere sahip olan bazı halk ina-nışlarını ve bu inanışlara ait uygulamalarını hem dini kökleri hem de toplumsal işlevleri bakı-mından inceledik. Ancak çalışmamızın konusunu, Denizli’de yaşayan Ahıska Türklerinin geçiş dönemleri ve bazı hayvanlarla ilgili inanış ve uygulamalarıyla sınırlandırdık.  İlgili halk inanış-larını ve uygulamalarını incelerken bizzat Denizli’de ikamet eden Ahıska Türklerinin kendile-rinden elde ettiğimiz bilgiler, çalışmamızın şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Son olarak, birebir görüşmelerimizden elde ettiğimiz bilgileri ilahiyat ve dinler tarihi açısından ele aldık. Sonra bu inanışların ve uygulamalarının toplumdaki durumuyla ilgili bazı tespitlerde bulunduk. Bu çalışmamız, Ahıska Türklerinin çektiği zorlukları ve bu zorlukların üstesinden gelmede halk inanışlarının ne tür bir işleve sahip olduğunu ortaya koyması ve ulaşılan bilgilerin İlahiyat ve Dinler Tarihi bilimi açısından değerlendirilmesi bakımından önem taşımaktadır. Ayrıca bu ça-lışma, Türkiye kamuoyunda Ahıska Türkleri hakkında bir farkındalık oluşmasına ve Ahıska Türklerinin kültürünün tanınmasına bir nebze de olsa katkı sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Ahıska Türkleri, Denizli, Halk İnanışları, Geçiş Dönemleri, Dinler Tarihi. 
SOME FOLK BELIEFS OF MESKHETIAN TURKS (THE EXAMPLE OF DENIZLI)
ABSTRACT
The Meskhetian Turks are one of Turkish tribes who settled Ahiska region in Georgia today in the 10th and 11th century. They are known as Ahiska Turks or Meshet Turks, relative to the area they located. The Meskhetian Turks experienced a difficult process after the region they lived after the Ottoman domination. The exile in such a way that they are no longer allowed to return is a critical point in the history of the The Meskhetian Turks. The Meskhetian Turks were exiled to different regions during the Stalin period after World War II. The Meskhetian Turks maintained their identity and the elements that make up their identity in spite of all the hardships. Thus, they didn’t lose their identities in the regions they were exiled. The Meskhe-tian Turks have placed a special emphasis on the folk beliefs, which are part of their identities and largely overlap with the beliefs of other Turkish communities. The Meskhetian Turks set-tled in different regions of Turkey after years of being exiled to different countries of the Ahiska region. Denizli is also a place The Meskhetian Turks are intensely placed. However, The Meskhetian Turks aren’t sufficiently known by the public in Turkey. In this study, we examined some folk beliefs and practices of The Meskhetian Turks in Denizli in terms of reli-gious roots and social functions. However, we have limited our work to the beliefs and prac-tices regarding of transition periods and some animals of Ahıska Turks living in Denizli. While we examined the beliefs and practices concerned, the information we obtained from the Mes-khetian Turks themselves is decisive for our work. Then, we took this information in terms of the theology and history of religions. We made some determinations. This is important be-cause it reveals the difficulties of the Ahıska Turks and what kind of function that folk beliefs have in coming from above these difficulties. It is important to evaluate the information ob-tained in this study in terms of the theology and history of religion. Furthermore, this study offers contribute to create an awareness of the Meskhetian Turks in Turkey public and the recognition of the culture of Meskhetian Turks, to some extent.
Key Words
Meskhetian Turks, Denizli, Folk Beliefs, Transition Periods, History of Religion.

İnanç, bireyin ilahi olsun veya olmasın, gerekçeli veya gerekçesiz, akla dayansın veya dayanmasın, doğru olsun veya olmasın, başkasının tanıklığı ve beyanına dayanarak kutsal kabul edilene güven duyması, inanması, bağlanması, öğretileri kuşkusuz kabul edip uygulamasıdır. İlahi dinlerde inanç sistemi Allah tarafından indirilen hüküm, emir ve öğretilere koşulsuz itaat ederek, onların doğruluğunu kabul etmek üzerine inşa edilmiştir. Halk inanışları eski dinlerden ve batıl inançlardan unsurlar taşımakta, toplumdaki kültür ve geleneklerin yeni dine aktarılmasıyla ortaya çıkmakta ve bazı durumlarda toplumda geçerli olan dini anlayışa aykırı uygulamalar içermektedir. Eski inanç, dini bir kökeni bünyesinde barındıran inanışlar için kullanılırken, batıl inanç kavramı daha çok doğasında dinle ilgili bir unsur bulunmayan fikir ve uygulamalar için kullanılmaktadır.
İslam hukukunun toplum içerisinde yaygınlaşan halk inanışları, eski dini inançlar ve batıl inançlarla ilgili fiil, uygulama ve düşüncelere yaklaşımı tevhid inancı kapsamında değerlendirilmiştir. Bu inançlarla ilgili uygulamaların bazıları hakkında Kur’an ve sünnette hükümler bulunurken bazı uygulamalar hakkında ise alimler tarafından verilen hükümler belirleyici rol oynamıştır. Bu çalışma İslam hukuku temelinde halk inanışları, eski dini inançlar ve batıl inançlarla ilgili toplumsal hayattaki yaygın uygulamaların fıkhi boyutunu örnekleriyle açıklamaktadır. İki ana bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde halk inanışı, eski inanç, batıl inanç, hurafe ve bid’at sözcükleri tanımlanarak örneklendirilmiştir. İkinci bölümde ise İslam hukukuna göre halk inanışı, eski inanç ve batıl inançların yasaklanması ile ilgili hükümler ayet ve hadislerle açıklanmış, alimlerin sonradan ortaya çıkan halk inanışları hakkındaki temel görüşleri fetvalar ve örneklerle aydınlatılmıştır.

Gazipaşa, Antalya’nın güneydoğusunda, Mersin sınırında bulunan en
uçtaki ilçesidir. Muhtelif medeniyetlerin hüküm sürdüğü ilçede günlük
hayatta görülen geleneklerle alakalı pratikler (uygulamalar) oldukça zengindir.
Bu çalışmada söz konusu pratiklerin tamamı değil insanoğlunun en
önemli dönüm noktalarından birisi olan cenaze törenleri ile ilgili uygulamaları
ele alınmıştır.
Çalışmada görüşme yöntemi kullanılmıştır. İlçeye bağlı bazı köy ve mahallelerde
pratikleri bilen, uygulayan kaynak kişilerle birebir görüşülmüştür.
Görüşme sonuçları inceleme ve araştırma eserleri ile desteklenmiştir.
Çalışmaya kaynaklık edenler, en az elli yaşın üzerinde olup bunlardan bazıları
söz konusu adetlerin yoğun olarak ilçede tatbik edildiği dönemleri
bizzat yaşamış, bazıları da aynı zamanda söz konusu pratikleri uygulamakta
olan şahıslardır. Sonuç olarak bazı pratiklerin kaynağına ulaşılmaya
çalışılmıştır. Orta Asya Türk kültürünün bazı unsurlarının günümüzde Gazipaşa
ilçesinde yaşayan halk kültürüyle olan intibakı ortaya konulmaya
çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler; Eski Türk İnanışı, Cenaze, Kutsal sayılar, Saçı.

Özet Bu çalışmanın konusu saha çalışmasından elde edilen verilerden hareketle günümüz toplumunda büyü ve tabiatüstü güçlere başvurma nedenleridir. İnsanoğlu var olduğu günden itibaren bilinmeyene karşı merak içerisinde olmuştur. Nitekim bu merakın bir neticesi olarak; edebi ve kutsal metinler, arkeolojik kalıntılar, mağaraların duvarlarına yapılmış olan resimler, heykeller vb. incelendiğinde hemen her toplumda sihir büyü ve tabiatüstü güçlere başvurulduğu görülmektedir. Bu noktada günümüz modern toplumunda yaşayan bireylerin sihir, büyü ve tabiatüstü güçlerle alakalı tutumlarının belirlenmesi, bu inançların sürekliliğini anlamak açısından önem kazanmaktadır. Bu bağlamda çalışmamız insanların büyü ve tabiatüstü güçlere başvurma güdülerini fenomonolojik bir yaklaşımla ele alıp hem büyü yaptıran, hem de büyü yapan kişilerden elde edilen bilgiler temelinde büyüye başvurma nedenlerine odaklanmaktadır. Öncelikle beş ilde (Kahramanmaraş/n: 8, İstanbul/n: 3, Mersin/n: 2, Denizli/n: 1, Osmaniye/n: 1) büyüye başvuran kişilerle (n: 15) başvurma nedenleriyle ilgili görüşmeler yapılmıştır. Bunların 13'ü kadın, 2'si erkektir. Daha sonra üç ilde (Kahramanmaraş/n:4, Mersin/n:1, Şanlıurfa/n:1) büyü, muska vb. işlemler yapan 3 kadın, 3 erkek olmak üzere toplam 6 kişiyle büyüye başvuranlar aracılığıyla görüşme sağlanmıştır. Böylece büyü yapanlar (n:6) ve büyüye başvuranlardan (n:15) oluşan görüşme grubumuz (n: 21) oluşturulmuş ve büyüsel etkinliğin iki tarafından da (büyücü ve büyücüye başvuran) kartopu örnekleme yöntemiyle veriler toplanmıştır. Büyüye başvuran grupla araştırma/görüşme amacımız paylaşılmış ancak büyü yapan grupla yapılan görüşmeler başvuranların refakatiyle gözlemci/misafir sıfatıyla olmuştur. Katılımcıların seçiminde gönüllülük ve mümkün olan en fazla kişiye ulaşma prensibiyle hareket edilmiştir. Çalışmada büyüsel inançların bir yükleme/atıf biçimi olduğu iddia edilmektedir. Yükleme faaliyetlerinin, kısmen de olsa insanın tanık olduğu olayları birtakım inançlara dayalı geniş çerçeveli anlam sistemleri içerisinde anlama, yorumlama ve açıklama gayretlerinden oluştuğu ileri sürülmektedir. Yükleme kuramının temel mantığı, 'çevremizde yaşanan olayları anlamlandırırken veya başa çıkamadığımız süreçleri açıklarken kendimiz dışında, kontrol edemediğimiz bir merkeze atıf yaparak sorumluluktan kurtulmaya ve psikolojik olarak rahatlamaya çalıştığımız' şeklindeki ilkeye dayanmaktadır. Bu anlamda büyüsel etkinlikler ve inançlar tabiatüstü güçlere atıf yapma seçeneği sunmaktadır ve bu şekilde kişi, başa çıkamadığı olayların ağırlığından kurtulmak için yüklemeye başvurur ve kaygısını gidermeye çalışır. Böyle bir kuramsal yaklaşımdan hareket eden çalışmamızın sonucuna göre, kişiyi büyüye başvurmaya götüren sebeplerin başında; belirsizliği giderme ve geleceği bilme arzusu, özel yaşam başarısızlığına neden bulma ihtiyacı, tıbbi/biyolojik rahatsızlığının kaynağını büyüye bağlama, bireysel merakın tatmini, büyü bozmak için ve cin musallat olduğu' inancıyla büyüye başvurma gibi nedenler bulunmaktadır. Nedenler çeşitli olsa da tüm arayışlar özünde umudu barındırmaktadır.

Anadolu"dan Mısır"a giden yol güzergâhında, Ön Asya ile Suriye toprakları arasında kavĢak noktası olan Antakya; Asuri, Roma, Pers, Arap ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıĢ kadim bir kenttir. Kadim kentlerin kent kimliğinin bir parçası olan tarihi çarĢılar, toplumsal hafızayı örneklemeleri itibariyle önemli kamusal alanlardır. Birçok faaliyetin bir arada yürütüldüğü bu tür kamusal alanlar yalnızca ticaret merkezi olarak hizmet etmezler. GeçmiĢi XVII. yüz yıla kadar dayandırılan çarĢı, Evliya Çelebi"nin Seyahatname "sine dahi konu olmuĢtur. Uzun ÇarĢı, tarihi ve yüzyıllardır devam eden çarĢı kültürüyle bulunduğu kenti tanımlayan önemli bir mekândır. Sosyal hafızanın önemli bir unsuru olarak kültür canlıdır, geliĢir, değiĢir ve hatta ölebilir. Bu çalıĢma Uzun ÇarĢı"da, çarĢıya ve esnafına has birtakım inanç, gelenek ve göreneğin dolayısıyla toplumsal hafızanın değiĢim-dönüĢümünün izlerini sürmüĢtür. ÇalıĢmanın bulguları 2017 yılı içerisinde çeĢitli zaman dilimlerinde Uzun ÇarĢı"ya gidilerek yerinde gözlem ve rastgele örneklem tekniğiyle çarĢı esnafıyla görüĢmeler yapılmak suretiyle elde edilmiĢtir. Yapılan görüĢmeler ses kayıt cihazı ile kaydedilmiĢ ve daha sonra analiz edilmiĢtir. Elde edilen bulgular, alan yazınındaki konuyla ilgili kaynaklarla da desteklenmiĢtir. ÇalıĢmada bulgular; "iĢ kolları ve iĢ kollarına ayrılan yerler", "esnaflar arası iliĢkiler", "çıraklık" ve "Nazar inançları, Resim ve Dua Asma Geleneği" gibi baĢlıklarla tasnif edilerek kente ait toplumsal hafızanın izleri analiz edilmeye çalıĢılmıĢtır.

Bu makale, Türkiye Cumhuriyeti Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğünün düzenlediği Milli Piyango çekiliş günleriyle, eski Türk inançlarından olan “Sekiz Yıldız Ahkâmı” inancı arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılması için yapılan inceleme ve araştırmanın sonucudur.

İnsanoğlu var olduğu günden itibaren bilinmeyene karşı merak içerisinde
olmuştur. Nitekim edebi ve kutsal metinler, arkeolojik kalıntılar, mağaraların duvarlarına yapılmış olan resimler, heykeller vb. incelendiğinde hemen her toplumda sihir büyü ve tabiatüstü güçlere başvurulduğu görülmektedir. Bu noktada günümüz modern toplumunda yaşayan bireylerin sihir, büyü ve tabiatüstü güçlerle alakalı tutumlarının belirlenmesi, bu inançların sürekliliğini anlamak açısından önem kazanmaktadır. Toplumun genç ve göreli olarak eğitimli bir kesimini oluşturan üniversite öğrencilerinin konuyla ilgili tutumlarını ortaya koymak, toplumun gelecekteki değerlerini ve eğilimlerini yordamak açısından elverişli olacaktır. Bu amaçla makale üniversite öğrencilerinin cinsiyet, eğitim alınan fakülte türü, akademik başarı, aile dindarlık
ve öznel dindarlık değişkenleri açısından sihir, büyü ve tabiatüstü güçlerle ilgili tutumlarını belirlemeye odaklanmaktadır. Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesinde İlahiyat Fakültesi (N:100, %24,6), Edebiyat Fakültesi (N:100,
%24.6), İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (N: 103, %25,3), Güzel Sanatlar
Fakültesi (N: 46, %11,3) ve diğer fakültelerin (N: 58, %14,3) öğrencilerinden
tesadüfi yöntemle belirlenen 407 kişiden oluşan örneklem grubunun sihir, büyü
ve tabiatüstü güçlerle ilgili tutumları nicel bir araştırmayla ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Araştırmada Frekans ve Chi-Square’den yararlanılmış olup,
verilerin değerlendirilmesinde ve hesaplanmış değerlerin bulunmasında SPSS
16.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, cinsiyetin,
fakülte türünün, akademik başarı düzeyinin, aile dindarlığı ve öznel dindarlık
algılarının sihir, büyü ve tabiatüstü güçlere karşı tutumlarda etkili olduğu tespit
edilmiştir.