ABD Ortadoğu Politikası

Özet
İkinci Dünya Savaş’ından sonra, Ortadoğu’da en etkili aktör, ABD olmuştur. Ancak ABD’nin etki kapasitesinde değişme yaşanmaktadır. ABD’nin Ortadoğu stratejisinin Sürdürülebilirliği, konjonktürel gelişmelere, ekonomik, politik ve askeri unsurlara bağlıdır. Çalışmada ABD’nin hegemonik gücünün hızla erimeye başladığı, savaşa varan müdahale şekilleri ile ekonomik durgunluk ve krizlerin de bu gerilemeyi hızlandırdığı; BRIC ülkeleri ve Türkiye gibi bölgesel aktörlerin uluslararası düzende ve bölgede daha etkin olacağı ve mevzi kazanacağı değerlendirmesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:ABD, Ortadoğu, Güç Mücadelesi, Bölgesel Aktörler, Ekonomi

Y. Doğan Çetinkaya’nın derlediği bu kitap, Ortadoğu’da son dönemde yaşananları etraflı bir tarihsel-politik değerlendirmenin ekseninde ele alıyor. Bir yanda 18. yüzyılın sonundan bugüne Ortadoğu’da yaşanan isyan, direniş, devrim ve toplumsal/siyasal hareketler tartışmanın bir hattını kuruyor. Diğer hatta İran Devrimi, devrim ve ertesinde yaşanan gelişmelerin ışığında tartışılıyor. Bu iki hattın ortasında ise son dönemin en uzun süren deneyim örneği olarak Mısır, merkeze yerleşerek ayrıntılı bir şekilde inceleniyor; toplum, ekonomi, siyaset, ordu ve muhalefet kapsamlı bir analize tâbi tutuluyor.

Editörden…

El Kuddüs olan Rabbimize hamd
Fahr-ı alem efendimize salat ile..

Deneme sayımıza gösterdiğiniz yoğun teveccühten aldığımız güç ve cesaret ile birinci sayımızı arz ediyoruz.

Uzun ara ile çıkıyor olmanın en talihsiz tarafı, bir sayı çıktığı anda sizin için çok önemli bir olayın vuku bulması.

Nuri Pakdil üstadın dar-ı bekaya irtihali tam dergimizin çıktığı günlere denk geldi ve biz “en delikanlı Kudüs muhafızına “ yazılarımızda yeteri kadar yer veremedik. İnşaallah bu açığı kapatırız.

“Kudüs’ü kol saati gibi taşımak”

Ancak bir ustadan çıkacak ufuk tarifi, talimat
Uyandığınızda ilk ona bakarsanız,
Belki abdest alırken ayrılırsınız birkaç dakika
En önemli işlerde size yol veren ya da dur gitme diyen talimatlar saate bakarak, ondan ilham ile alınır.

İşiniz yoksa da arada bir bakarsınız saatinize ya babanızdan yadigâr, ya da bir sevdiğinizin hediyesidir.

Eskiyince bıkılan, değiştirilen eşyalara inat saat eskidikçe daha fazla benliğinize yer eder.

Maddiyatçı zihniyet bile eskisine daha çok paha biçer...

Irak Türkmenleri denildiği zaman hafızamızda ilk olarak Kerkük ve Musul canlanır. Fakat Osmanlı İmparatorluğunun dağılmasından sonra maalesef Türkler için hüznün ve acının adeta merkezi haline gelmiştir. Bu acılar dokunaklı bir şekilde halk edebiyatına ve o bölgenin türkülerine de yansımıştır;

“Yıktılar kal’amızı
Sürdüler balamızı
Daha can boğazdayken
Çektiler sâlamızı
Ah Kerkük yüz ah Kerkük
Her zaman yüz ak Kerkük
Ölseydim düşmeseydim
Men senden uzak Kerkük...”
 
Türkünün dizelerinden de anlaşılacağı gibi Türkmenler maalesef kaderine terkedilmiş ve geçen yıllar boyunca adeta bir mum gibi yavaş yavaş bölgede asimile politikaları ile erimektedirler. Bu konuya değinmeden önce bölgedeki Türk varlığını incelemekte fayda vardır. Türklerin Irak’a ilk girişleri H. 54 / M. 674 tarihlerine kadar uzanmaktadır. Emevi Halifesi Muaviye tarafından Horasan’a gönderilen Ubeydullah bin Ziyad ile Buhara prensesi Hatun emrindeki Türk kuvvetleri arasında yapılan çarpışmadan sonra bir barış yapılmıştır. Bu barıştan sonra Ubeydullah yanına aldığı Türk askerlerini Irak’a götürüp, Basra’ya yerleştirmiştir. Türklerin Irak’a gelişleri Abbasi döneminde, Halife Memun ve Halife Mutasım’ın iktidarı sırasında meydana gelen siyasi gelişmelerden dolayı daha da sıklaşmıştır. Emevi ordularında olduğu gibi Abbasi ordularında da yer alan Türkler, üstün savaşçı yetenekleri ile maharetlerinden dolayı üst mevkilere getirilmişlerdir. Ayrıca H. 211 / M. 836 ’da Halife Mutasım’ın emriyle Türk kumandanı Türk hassa askeri için Somerna şehri kurulmuştu. 25 Aralık 1055’te Bağdat’a giren Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey Büveyhoğulları’nın Irak’taki hakimiyetine son verilmiştir. Tuğrul Bey Bağdat ve Oğuzların yayıldığı Irak’ı Selçuklu Ülkesine katmıştır. Bu tarihten sonra Oğuz boylarına mensup birçok Türk, bu bölgeye yerleştirilmiştir. Böylece bölgede Büyük Selçuklular ile Türk hakimiyeti başlamıştır. Türklere daha önce yalnızca Etrak (Türkler) diyen Araplar, “Etrak-u Bağdat” (Bağdat Türkleri) demeye başlamışlardır.  1258 Moğol istilası ile Abbasi hilafeti son bulmuş, bölge Moğolların eline geçmiştir. Ayrıca bu bölgede Moğollarla birlikte çok sayıda Türk askeri gelmiştir. 1258 – 1336 İlhanlılar, 1338 – 1360 Celayirliler, 1360 – 1469 Karakoyunlular ve 1470 tarihinden itibaren de Akkoyunlular hakimiyetinde kalan bölge 1508 yılında Safevilerin eline geçmiştir. Safeviler’in Çaldıran’da (1515) Yavuz Sultan Selim Han’a yenilmesi ve Kanuni Sultan Süleyman Han’ın da 1534’te Bağdat’ı almasıyla bugün Irak olarak anılan bölge Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. Osmanlılar Irak’ı, Bağdat, Basra, Musul, Şehrizor ve el-Ahsa olmak üzere beş bölgeye ayırarak idare ettirmişlerdir. 1623’te bölge tekrar Safeviler’in eline geçmiş ve Safeviler binlerce kişiyi katletmişlerdir. Sultan IV. Murad Han’ın 1638’de Bağdat’ı tekrar geri almasıyla Kasr-ı Şirin Antlaşması yapılmış ve kesin sınır çizilmişti. Böylece Musul-Kerkük bölgesi de dahil olarak I. Dünya Savaşı sonuna kadar bölge Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır. Sonuç olarak Kanuni Sultan Süleyman Han ve Sultan IV. Murad Han zamanında Anadolu’dan getirilen çok sayıda Türk de bölgeye yerleştirilmiştir. I. Dünya Savaşından itibaren Irak’ın işgal edilmesi ve 1926 Musul Meselesi görüşmeleri sonucu Musul ve Kerkük’ün Irak’a bırakılmasıyla Musul ve Kerkük Irak’la birlikte İngiliz sömürgesi haline gelmiştir. 1920 – 1932 yılları arasında Irak’ın İngiliz Mandası altında bulunduğu dönemde Türkler baskı ve zulüm dolu bir devre yaşamışlardır. Irak’ın 1932 ’de Milletler Cemiyeti’ne kabul edilip bağımsızlığına kavuşmasından sonra da Irak Türkleri rahat yüzü görmemiş, baskı ve şiddet daha da artmıştır. Bütün bu baskı ve sindirme politikalarının Irak’ta bulunan Türk varlığını yok edemediği 1937 Sadâbâd Paktı’yla ortaya çıkmıştır. 27 Haziran 1937’de imzalanan Sadâbâd Paktı için bölgedeki Türkler büyük bir sevinç yaşasalar da pakttan sonra polis tarafından yapılan işkence ve zulme maruz kalmışlardır. II. Dünya Savaşı’nın sıkıntıları sebebiyle savaşı sakin geçiren Türkler savaştan sonra yeni bir katliamla karşılaştılar. 1946 yılında Gavurbağı’nda Kerküklü işçiler polis kuvvetleri tarafından yaylım ateşine tutulmuşlardır. Yine Bağdat Paktı’nın imzalanacağını duyan Türkler, bölgelerinde büyük bir sevinç yaşamışlardır. Fakat yine paktın imzalanmasından sonra Türklere yapılan baskılar artmıştır. Irak’ta 14 Temmuz 1959 Cumhuriyet’in birinci yılı kutlamalarında sokağa dökülen Kerkük Türkleri komünistler tarafından katliama uğramışlardır. 3 gün süren bu katliamda soydaşlarımız inanılmaz derecede zulüm ve işkenceye maruz kalmışlardır. Yaklaşık 1500 yıl kadar bu topraklarda varlığını gösteren Türkler I. Dünya Savaşı’ndan sonra batılı devletlerin bölgedeki çıkarlarından dolayı sistematik olarak çeşitli haksızlık, baskı ve katliama uğramışlardır. Emperyalist güçlerin özellikle yer altı bakımından zengin olan kuzey Irak’taki emellerinden dolayı bölgede yaşayan Türkler birçok zorlukla karşılaştıysa da bunlar karşısında Türk hükümeti ise maalesef hiç bir etkinlik göstermemiştir.

Soğuk Savaşın başlangıcından bu yana önemli bir müttefiklik ilişkisi içerisinde bulunan Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ilişkinin muhteviyatının irdelenmeye çalışılacağı bu makalede, Soğuk Savaş sonrasında Ortadoğu’da yaşanan ve iki ülke arasındaki ilişkileri etkileyen kimi olaylar ile Türkiye’nin Orta Doğu ülkeleri ile olan ilişkilerinin ABD ile olan ilişkilerine yansımaları ele alınacaktır.
    Bu çalışmada ilk olarak, Birinci Körfez Savaşının Türk-Amerikan ilişkileri başta olmak üzere, Türkiye’nin iç ve dış politikası üzerindeki etkisi incelenmeye çalışılacaktır. İkinci olarak, 2003 yılında ABD’nin Irak’ı işgali karşısında Türkiye’nin tavrı değerlendirilecektir. Üçüncü olarak, 1979 İslam Devriminden bu yana ABD ile çeşitli gerginlikler yaşayan İran ile Türkiye’nin ilişkilerinin Türk-Amerikan ilişkilerine etkisine değinilecektir. Dördüncü olarak Türkiye’nin İsrail ile değişken ilişkileri ABD ile olan ilişkileri kapsamında irdelenecektir. Son olarak Arap Baharı sırasında Libya, Mısır ve Suriye örnekleri üzerinden Türkiye ve Amerika’nın tavrı karşılaştırmalı olarak ortaya konulmaya çalışılacaktır.
    Varılmak istenen nokta, iki ülke arasındaki ilişkiler ne kadar gerginleşirse gerginleşsin yahut görüş ayrılıkları ne denli derinleşirse derinleşsin, iki ülkenin de aradaki ilişkiden tamamen vazgeçemediği ve müttefiklik ilişkisinin devam ettiği gerçeğidir.

II. Dünya Savaşından sonra ülkeler doğu ve batı olmak üzere iki bloğa ayrıldı. Bu blok arasında sıcak çatışmadan ziyade soğuk şavaş durumu göz önündedir. Bu Soğuk Savaş boyunca Doğu ve Batı bloğu arasındaki rekabetten dolayı sınır sorunları, azınlık hakları, çevre ve göç sorunları, etnik sorunlar gibi birçok sorun sürekli ertelenmiştir. Soğuk Savaş’ın  3 Aralık  1989 tarihinde sona ermesiyle birlikte bloklar ortadan kalkmış ve ertelenen sorunlar krizlere yol açmıştır. Ülkeler sahip oldukları jeopolitik konumları, kültürel bağları ve tarihi misyonları nedeniyle bazı krizlere doğrudan ya da dolaylı müdahil olmaktadır. Türkiye de jeopolitik konumundan dolayı bulunduğu coğrafyada ortaya çıkan krizlerden etkilenmektedir. 1980-1988 tarihleri arasında meydana gelen İran- Irak Savaşı’nda Türkiye tarafsız kalmış ve savaş boyunca her iki ülke ile ilişkilerine önem vermiştir. Fakat daha sonra 2 Ağustos 1990 tarihinde Körfez Krizi başlamış ve Türkiye Irak ile sınır olması sebebiyle bu krizden doğrudan etkilenmiştir. Çünkü Irak’ın işgal ettiği Kuveyt’ten çıkarılması için oluşturulan Körfez Koalisyonu’na katılmıştır. 1990 Körfez Krizi’nin Türkiye için önemli sonuçları da olmuştur. Türkiye, bu krizde Irak ile ticari ilişkilerini kesmiş, Kerkük-Yumurtalık petrol boru hatlarını kapatmış ve Irak’a ambargo uygulamıştır. Bunların yanı sıra hem ekonomik hem de siyasal sonuçları olan göç krizine de yol açmıştır. Bu krizden sonra Türkiye, Iraklı Kürt sığınmacılara tereddüt ederek sınırlarını açmak zorunda kalmıştır.

The latest two rounds of direct talks between Israel and the Palestinian Authority in 2010 and 2013 failed after nine months of negotiations. Despite of the efforts of the negotiators and the support of the US administration, the goal of reaching a final status agreement between the two sides once again could not be achieved. Considering the
complexity of the issues, the failure did not surprise most experts who follow the Israeli-Palestinian conflict. The reasons are many, but no doubt, the main issue is the distrust between the two sides. The Palestinians, on the one hand, believe that Israel does not want to leave the West Bank and is pursuing the unilateral security policies
implemented by Ariel Sharon and his successors after the Camp David talks in 2000. Israel, on the other hand, believes there is no partner on the Palestinian side, with its leadership divided and with Hamas showing no sign of recognizing Israel’s very existence. Due to the distrust between them, the two parties are heavily dependent on US
mediation. Accordingly, both sides restarted negotiations under pressure from the Barack Obama administration half heartedly. In addition to existing problems, Turkey’s involvement in the conflict by challenging the Gaza embargo and by supporting Palestinians at the expense of Israel in the international arena jeopardized American efforts. So, the failure of the talks was no surprise for many and no doubt it will have considerable consequences for both sides, as the July War in Gaza proves. This article focuses on the limits of American mediation for building trust between the sides, the micro-reasons of the failure of the talks, the possible consequences of this failure, and Turkey’s Palestinian policy as a further complicating factor.

Emperyalist ülkelerin manevraları, ittifakları, düşmanlıkları, dostlukları, planları, projeleri, paylaşım haritaları baş döndürücü bir hızda değişmeye devam ediyor. Pek çok etnik grup, mezhep ile aile ve kabilenin iç içe geçtiği ve iki yüzyıldır mücadele ettiği Ortadoğu ise, bu değişimden en çok nasibini alan bölge olmayı sürdürecek. 2013 Türkiye'sinde bu değişimleri iyi algılamak gerekiyor. Öncelikle emperyalizmin temel stratejisini doğru anlamalıyız.

Bu çalışmada, petrolün, 1800’lü yıllarda İngiltere’de gerçekleşen Sanayi Devrimi ile birlikte dünya piyasasında değer kazanmasına, giderek ülkeler tarafından ihtiyaç duyulan temel enerji kaynağına dönüşmesine, uluslararası ilişkilerdeki rolüne ve stratejik önemine  vurgu yapılarak, 1901 yılında İran’da petrol rezervlerinin keşfedilmesinden 1953 Darbe ’sine kadar geçen süreç tarihi anlamda ele alınmış ve İran Başbakanı Muhammed Musaddık’ın devrilmesiyle sonuçlanan bu darbenin arkasındaki “Ajax Operasyonu ”nu gerçekleştiren ABD-İngiltere istihbaratının bölgedeki faaliyetleri anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Petrol, İran, Anglo-Iranian Oil Company, Musaddık, Ajax Operasyonu

Deneyimli akademisyen Fahri Türk Tacikistan gezisini bu ülkenin tarihi kimliği ve Türk tarihindeki konumunu içeren dikkat çekici değerlendirmeleri ile okuyucunun zihin dünyasında Türkiye'de hemen hemen hiç tanınmayan bir ilginç ülkeyi harika bir biçimde canlandırmaktadır. Tacikistan'a seyahat ya da yatırım düşünnenlere, Türkistan konuusnda bilimsel araştırma yapmak isteyenlere tavsiye edilir.

Özet:
Bu çalışmada, 2003 Irak Savaşı'nın gerekçesi olarak gösterilen Kitle İmha Silahlarının (KİS) Irak'taki varlığı sorunu araştırılmak istenmiştir. Ayrıca Saddam rejiminin El-Kaide Terör Örgütü ile bağlantısı üzerinde durulmuştur. Dolayısıyla makalede öncelikle, ABD tarafından ileri sürülen bu iki iddia ve onun I.Körfez Savaşı sonrası Irak politikası değerlendirilmiş, akabinde 2001 saldırılarından sonraki ABD'nin dış politikası irdelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde Irak Savaşı'nın birinci yıldönümüne kadar geçen sürede, Dünya medyasından Türk basınına yansıyan haberler değerlendirilmiş, ABD'nin ortaya attığı şekliyle Irak'ta KİS olup olmadığına dair sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: ABD, Irak, Kitle İmha Silahları (KİS), Terör, Savaş.

Abstract:
In this study, the problem of the existence of Weapons of Mass Destruction (WMD) in Iraq which was shown as the reason for the 2003 Iraq War was asked to investigated. In addition, Saddam's regime with al-Qaeda Terrorist Organization focused on the connection. Therefore, in this article, firstly, these two claims put forward by United States and its Iraqi policy was evaluated after the first Gulf War. Subsequently, the foreign policy of U.S. after the 2001 was discussed. In the third section of the, the time until the first anniversary of the Iraq War, the world press news was reflected in the Turkish press was evaluated, as proposed by the United States, results for the existence of WMD in Iraq, tried to be taken.
Key Words: USA, Iraq, Weapons Of Mass Destruction (WMD), Terror, War

İkinci Dünyâ Savaşı sırasında iyice güçten düşen ve dekolonizasyon sürecinde eski sömürgelerini kaybeden İngiliz emperyalizmi, elindeki gücü ABD'ye devrederken, ABD'nin "yeni dünyâ düzeni" konusunda iştahı kabarıyordu. İkinci Dünyâ Savaşı, doğrudan siyasî sömürgeciliğin hem ekonomik, hem de askerî yönden nasıl bir yıkımla sonuçlandığını Avrupalılara göstermişti. Savaş sonrası kurulacak yeni dünyâ düzeninde bu yola başvurulamazdı. Ama, bu dünyâ düzeni, bütünüyle "yeni" değildi; ekonomik sömürgeciliğin siyasî sömürgecilikten çok daha kolay ve etkili olduğu, henüz on altıncı yüzyılda anlaşılmıştı. Yakın dönemde; özellikle de 1880-1900 arası dönemde de bu gerçek, bir kez daha ortaya çıkmıştı. Şüphesiz ki George Soros, yeni dünyâ düzeninin Batı emperyalizmi için ne demek olduğunu; neo-emperyalizmde finans sektörü ve STK'lara nasıl bir misyon yüklendiğini, henüz London School Of Economics'teyken kavramıştı. Savaş sonrasında Avrupa'nın yeniden inşâsı için, güçlü finans desteklerine ihtiyaç vardı ve mâlî piyasalar, bu desteği sağlamak için ABD kaynaklı yabancı sermâyeyi Avrupa'ya çekmede vazgeçilemez bir önemdeydi. Mâlî piyasalarda küçük bir dalgalanma ise işlem hacminde daralma meydana getiriyor ve belirli birtakım ekonomik ve siyasî krizlere yol açıyordu.

Milattan önce Ortadoğu’da kayaların arasından sızan siyah bir maddenin fark edilmesi ile insanoğlunun petrol ile tanışıklığı başlar. Modern dünyanın vazgeçilmezleri arasında olan petrolün milattan önceye dayanan köklü bir geçmişi vardır. Batı’da “Sanayi İnkılabı” ile birlikte kullanımı yaygınlaştığından petrolün iki asırlık bir geçmişi olduğu şeklinde bir algı oluşmuştur hafızalarımızda. Oysa, Eski Ba-bil, Elam ve Asur belgelerinde “naptu”, İslam kaynaklarında “neft”, Slav dillerinde “nafta“ olarak geçen bu maddenin farklı uygarlıklar-daki isminin benzerliği petrolün insan hayatındaki uzun yolculuğunun bir göstergesidir.
İnsanoğlu, tarihin ilk devirlerinden itibaren yaşamını sürdür-mek, çetin hayat şartlarıyla mücadele etmek için doğanın kendine sunduğu çeşitli imkânlardan yararlanmıştır. İlk Çağlarda kullanılan  birçok madde zamanla insanlar için önemini kaybetmiş belki de ta-mamen hayatımızdan çıkmıştır.  Petrol ise bu genellemenin aksine asırlardır insanoğlunun hayatında var olan ve gittikçe bu yerini sağ-lamlaştıran bir maddedir.  Tarihî ve arkeolojik verilere göre Ortado-ğu’da ve Hazar Havzası’nda petrol milattan önceki devirlerden itiba-ren insanlar tarafından bilinmekte ve çeşitli amaçlarla kullanılmakta-dır. Çeşitli coğrafi faktörlerle kayalar arasından gerçekleşen sızıntılar sayesinde petrol ile tanışan insanoğlu; asfalt, katran gibi maddeleri binalarda, savaşlarda ve hatta tedavi amacıyla kullanmıştır.
Aslında Avrupalıların da petrolle tanışması Sanayi İnkıla-bı’ndan çok önceki dönemlere rastlar. Herodot gibi İlk Çağ’ın Grek yazarları, Hazar Denizi kıyısındaki neft kaynaklarından bahseder. Bu veriler aynı zamanda bize Ortadoğu gibi Hazar Denizi Havzası’ndaki petrol kaynaklarının da çok köklü bir geçmişi olduğunu gösterir.  Aynı zamanda petrol ve gaz sızıntılarının oluşturduğu ateşlerin, bu sahadaki en köklü inanışlardan biri olan Zerdüştlüğün şekillenmesinde etkili olacak kadar mühim bir rol oynadığına dair görüşler petrolün insanoğlunun hayatındaki yerine bir başka örnektir.

İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR 5
ÖN SÖZ 7
GİRİŞ: BİNLERCE YILLIK BİR TARTIŞMA 9

I.BÖLÜM
NEFT ADI VERİLEN SİYAH BİR MADDE
NEFT İLE İLK KARŞILAŞANLAR 17
Sönmeyen Ateş 19
İlk Neft Kuyuları 21
Neft Ne İşe Yarar? 25
Neft Kervanları 26
NEFT PEŞİNDE RUSLAR 32

II. BÖLÜM
SİYAH ALTIN PEŞİNDE AVRUPALILAR
RUSLAR TEKRAR KAFKASYA’DA 37
Neft Dağı 39
Yeni Arayışlar 42
SİYAH ALTIN PEŞİNDE NOBEL KARDEŞLER 46
HAZAR PETROLLERİ AVRUPA’YA AÇILIYOR 49
SİYAH BULUTLARIN ŞEHRİ 53
Yangın Yeri 59
HAZAR’IN KARŞI YAKASI 66

III. BÖLÜM
SICAK SAVAŞTAN SOĞUK SAVAŞA HAZAR
PETROL DALGASI İLE GELEN ZAFER 73
SİYAH ALTIN PEŞİNDE KIZIL ORDU 78
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARI 88
Hazar’ın Doğu Sahillerinin Yeniden Keşfi 90
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ 92
IV. BÖLÜM:
YENİ DÜNYA DÜZENİ VE HAZAR
BÜYÜK ÇÖKÜŞ
YENİ DÜNYA DÜZENİ VE HAZAR BÜYÜK ÇÖKÜŞ 99
YENİ DÜNYA DÜZENİNDE HAZAR ÇEVRESİNİN SORUNLARI 102
Etnik Çatışmalar 102
Terör ve Kaçakçılık 105
Siyasi İstikrarsızlık 105
Paylaşılamayan Miras: Hazar 107
HAZAR YENİDEN DÜNYA’YA AÇILIYOR 115
Azerbaycan ve Hazar Enerji Kaynakları 117
İran ve Hazar Enerji Kaynakları 128
Kazakistan ve Hazar Enerji Kaynakları 130
Rusya ve Hazar Enerji Kaynakları 140
Türkmenistan ve Hazar Enerji Kaynakları 144

V.  BÖLÜM
HAZAR ENERJİ KAYNAKLARI İÇİN KÜRESEL REKABET
HAZAR ENERJİ KAYNAKLARI İÇİN KÜRESEL REKABET 157
ABD 158
TÜRKİYE 162
İRAN 167
RUSYA 173
AB 178
ÇİN 180
JAPONYA 182
SONUÇ 183
KAYNAKÇA 187

С начала гражданской войны на территории Сирийской Арабской Республики (САР) Соединенные Штаты Америки и Турецкая Республика выступили активными сторонниками смены правительства и отставки президента Б. Асада. Поиски путей политического урегулирования «сирийской проблемы» открыли широкие возможности для турецко-американского взаимодействия. В статье рассматриваются наиболее важные направления двустороннего взаимодействия и предпринимается попытка объяснить усиление американо-турецких противоречий на фоне событий последних лет в Сирии. Двухчастная структура статьи отражает логику развития взаимоотношений Турецкой Республики и Соединенных Штатов Америки в условиях стремительного изменения расстановки сил в Сирии и регионе, и в этом развитии четко прослеживаются два этапа. Имевшее место на ранних этапах сирийского конфликта в 2011—2013 гг. американо-турецкое сотрудничество, включавшее в том числе и совместную работу по укреплению боевого потенциала сирийской оппозиции, к 2014 г. сменилось соперничеством этих государств за влияние на территории Сирийской Арабской Республики. Основной причиной углубления разногласий между союзниками выступил «курдский вопрос», который во многом стал определять линию поведения Анкары и Вашингтона в отношении участников конфликта в Сирии. Развертывание борьбы с терроризмом в САР выявило глубокие различия в подходах турецкого и американского правительств по отношению к ключевым участникам сирийского конфликта. Автор приходит к выводу, что сегодня США и Турция действуют на сирийском направлении, исходя из безусловной приоритетности собственных национальных интересов, а не связывающих их формальных союзнических обязательств. При этом вопрос отстранения от власти в Сирии Б. Асада и для Вашингтона, и для Анкары отошел на второй план, уступив место борьбе с вызовами национальной безопасности в лице экстремистских и террористических организаций типа «Исламского государства» (организация запрещена в РФ).

II. Dünya Savaşı'nın ardından yaşanan siyasi ve ideolojik zemin kaymaları savaş sonunda yeni bir dünya düzeninin oluşmasına neden olmuştur. Tarihe "Soğuk Savaş" olarak geçen bu süreçte dramatik bir şekilde değişen dünya, yüzyılın ilk yarısı biterken Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) tarafından kontrol edilen "iki kutuplu" güç dengesiyle yeniden inşa edilmiştir Dünya değişirken Türkiye de dönüşüm içerisindeydi. Çok partili hayata geçerek önemli bir eşiği atlayan Türkiye'de 1950'de iktidara gelen Demokrat Parti (DP), birçok alanda olduğu gibi dış politikada da farklı bir çizgi benimsemiştir. Batı çizgisindeki dış politika kimliği, DP döneminde ABD ekseninde somutlaşmıştır. ABD'nin Ortadoğu'ya ilgisini arttırdığı bu dönemde Türkiye'ye özel önem atfetmesi Türk dış politikasının bu çizgisini daha da görünür kılmıştır. Truman Doktrini ve Marshall Planı ile başlayan, Eisenhower Doktrini ile doruğa ulaşan ABD eksenli dış politika, dönemin ruhu içerisinde olağan görünse de ilerleyen süreçte Türkiye'yi ekonomi ve güvenlik sarmalında bir girdaba sürüklemiştir. Çalışmada, Ortadoğu'nun kaderini değiştiren Eisenhower Doktrini çerçevesinde DP dış politikası uluslararası ilişkiler teorileri ve tarih pratikleri ile disiplinler arası bir yaklaşımla ele alınacaktır.

Ortadoğu coğrafyası, Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, Afrika Boynuzu, İran coğrafyası ve Anadolu’yu içine alan geniş bir alandır. Birçok dinin bu bölgeden çıkmış olması, bölgenin tüm dünya için önemini arttırmıştır. Bugün Ortadoğu’da İsrail hariç tüm devletlerin dini İslam’dır. Ortadoğu adeta devletler cennetidir ve birçok devlet kurulup yıkılmıştır. Bu nedenle Ortadoğu’da her dönemde çatışma ve karmaşa hâkim olmuştur.
Özellikle 1.Dünya Savaşı sonrasında, Osmanlı Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte Ortadoğu’da birçok yeni devlet kurulmuştur. Birkaç istisna dışında Osmanlı’ya karşı İngiliz ve Fransızlar’ın yardımını alarak başkaldıran Arap devletleri, sistemlerini yanlış temeller üzerine inşa etmişlerdir. Ortadoğu’daki hâkimiyetlerini her daim korumak isteyen İngiltere ve Fransa, Ortadoğu ülkelerinde istikrarsız bir yapıyı çıkarlarına uygun olarak şekillendirmeye çalışmıştır. Bugün Ortadoğu’da yaşanan problemlerin büyük bir kısmı yanlış temeller üzerine inşa edilen devletler sebebiyle olmuştur. Ortadoğu’da diğer problemlerden birisi de uzlaşının çatışmaya yenilmesi olmuştur. Arap Baharı sonrasında Ortadoğu’da birçok denge değişmiştir. İsrail’in varlığına karşı olan Arap devletleri, bugün İsrail’i resmi olarak tanımaya başlamıştır. Ortadoğu’da bugünkü çatışmaların en önemli sebeplerinden birini mezhep farklılığı oluşturmaktadır. Suudi Arabistan’ın başını çektiği bazı ülkeler İran’a karşı düşmanca bir tavır takınmaktadır. Bu düşmanca tavır siyasi açıdan bir çıkmaz oluşturmaktadır. Ortadoğu ülkeleri son yıllarda genel olarak savunma bütçelerini arttırmıştır. Bu durum siyasi tıkanıklıkların çatışmaya dönüşme ihtimalini arttırmıştır. Bunun yanında İran’ın Şii mezhebine sahip topluluklar üzerinden nüfuz elde etme çabası da Ortadoğu’daki tüm devletler tarafından rahatsızlığa sebep olan bir durumu ortaya çıkarmıştır. Benzer şekilde Lübnan, Irak’ta paralel bir devlet oluşturmayı amaçlayan faaliyetler içerisindedir. Arap Baharı sonrasında bölgedeki hâkimiyetini hızla arttıran bir ülke olarak sahneye çıkan Türkiye Cumhuriyeti olmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti, Suudi’lerin başını çektiği bloğa ve İran’ın başını çektiği İran bloğuna karşı bir alternatif oluşturmuştur. Suriye İç Savaşı ile birlikte Rusya, Suriye’de elde etmiş olduğu kazanımları farklı bölgelerde nüfuzunu arttırmak için kullanmaktadır.
Türkiye, İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Katar gibi Müslüman devletlerin birbirlerine karşı yürütmüş oldukları mücadele, Ortadoğu’yu kırılgan ve dış güçlerin müdahalesine açık bir bölge haline getirmektedir. Kaynakların bu denli savunma harcamalarına harcanması birçok fırsatın kaçırılmasına sebep olmaktadır. Suni problemler yaratılması veya sığ şekilde mezhep çatışmalarının körüklenmesi bölgede hiçbir ülkeye bir fayda sağlamayacaktır. Ortadoğu’nun gerçek sahipleri Ortadoğu’nun sınırları içerisinde yer alan ülkelerdir. Fakat Ortadoğu’daki devletlerin birbirleri ile çatışma durumu, bölgedeki ABD ve Rusya’nın etkisini gün geçtikçe arttırmaktadır. Artan bu etki nedeniyle Ortadoğu halkları arasında yeni halk hareketlerinin ortaya çıkması ihtimal dâhildedir. Bu durum ise çatışma durumunun devam etmesi anlamına gelmektedir. Ortaya çıkan siyasi tıkanıklıkların çözümü için basit çatışmaların bir kenara koyularak diyaloğun arttırılması gerekmektedir.
Rusya son yıllarda Ortadoğu’daki etkisini iyiden iyiye arttırmıştır. Yayılımcı bir politika izleyen Rusya’nın oluşan maliyetleri daha ne kadar kaldırabileceği de belirsizlik oluşturmaktadır. ABD ise bölgedeki askeri varlığını azaltmıştır. Birçok değerlendirmeye göre güç ABD’nin bölgede güç kaybı yaşaması nedeniyle bölgeden çekildiğine dair yorumlar yapılmış olsa da ABD genel olarak vekâletçiler üzerinden etkili olma stratejisine yönelmiştir. Ortadoğu’daki dengelerin hızla değişebileceğine dair daha önce örnekler göz önüne alındığında, geleceğe dair öngörülerde bulunmak oldukça güç olacaktır. Bu sunumda, Ortadoğu’nun siyasi yapısı göz önüne alınarak yaşanan son gelişmeler ile Ortadoğu coğrafyasında, güvenlik ve radikalleşme bağlamında farklı ülkelerde ortaya çıkan durumlar değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Ortadoğu, Güvenlik Politikaları, Siyasal Şiddet, Radikalleşme, Arap Baharı

Bu çalışmada 1991-2000 yılları arasında İsrail’in Filistin Kurtuluş Örgütü ile birlikte yürüttüğü barış görüşmelerini kapsayan ve Oslo Barış Süreci olarak adlandırılan müzakereler, çatışma çözümleri ya da barış çalışmaları olarak adlandırılan alanın sunduğu teorik çerçeve kapsamında, tüm yönleriyle değerlendirilmektedir. Çalışmada
henüz yeni gelişmekte olan barış süreci kavramının ne olduğu, hangi unsurları içerdiği, bu köklü ve büyük siyasi projenin başarıya ulaşması için ne gibi koşulların yerine getirilmesi gerektiği gibi konular tartışılmaktadır.
Bu teorik altyapı ele alınarak İsrail ile Filistinliler arasında yaklaşık 10 yıl yürütülen müzakere sürecinin neden kalıcı barış sağlayamadığı, tarafların hangi nedenlerle anlaşmaya varamadığı ve hepsinden önemlisi, bu kadar çaba harcanan bir süreç sonunda tarafların neden müzakereden vazgeçerek şiddet eylemlerine geri döndüğü sorularına
yanıt aranmaktadır.
Çalışma sonucunda çatışma çözümü alanının getirdiği yeni yaklaşım ve yöntemlerin barış adına önemli adımlar atılmasını sağlamakla birlikte güç dengelerini hesaba katmadan yapılan düzenlemelerin başarıya ulaşamayacağı, asimetrik çatışmalarda arabulucu rolü
oynayan tarafın kalıcı barış yerine kendi çıkarlarını koruyacak çözümlere yönelmesinin sürece yardımcı olmayacağı ve İsrail-Filistin sorunu gibi tarafların birbirlerinin varlığı inkar ettiği çözümü zor çatışmalarda kimlik dönüşümü gerçekleşmeden anlaşmazlığın çözülemeyeceği sonucuna varılmıştır.
Çalışmadaki diğer bulgular şöyle özetlenebilir: İsrail’deki Şimdi Barış Örgütü’nün ifadesiyle “barış ülkesi için bir parça toprak” ya da “barış için toprak” ilkesinin İsrail-Filistin sorununu çözmeye yetmediği görülmüştür. ABD arabuluculukta tarafsızlığını koruyamayarak “adil arabulucu” olamamış ve pek çok durumda ağırlığını İsrail’den yana
koymuştur. İki taraf İslam, Hıristiyanlık ve Yahudilik açısından dinsel ve hassas bir değer olan Kudüs konusunda taviz verememiştir, imzalanan anlaşmaların koşullarını yerine getirmemiştir. Son olarak Camp David Zirvesi’nin sonunda tarafların birbirlerinin barış ortağı olarak meşruiyetini tartışmaya açması, Oslo Barış Süreci’nin sonunu getirmiş ve bu
bölgeyi yeniden şiddete sürüklenmiştir.

2010 yılında ekonomik ve sosyal nedenlerle başlayan halk ayaklanmaları ülkeden ülkeye yayılarak Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesini etkisi altına almıştır. Sürecin başında Arap Baharı olarak adlandırılan olaylar,  yeni olayların patlak vermesi ve olumsuz sonuçlanması dolayısıyla şuan bir kış hissi yaşatmaktadır. Bu çalışmada Arap Devrimlerinin kanlı yaşandığı ülkelerden biri olan Libya'nın üzerinde durulacak ve Türkiye'nin Libya politikası inşacı yaklaşım çerçevesinde ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

II. Dünya savaşı sonrasında dünya daha önce göremediği bir döneme ve yeni bir düzene evirildi. Daha önce tek kutuplu ve bir tek devlet orijinli dünya artık iki kutuplu ve çekişme dolu bir döneme girmişti.Bu kutuplar ABD başat gücü ile batı bloğu ülkeleri ve SSCB başat gücü ile doğu bloğu ülkeleri idi.Birde bağlantısızlar hareketi var idi.II. Dünya savaşı sonrası oluşan taraflar birbirleriyle aktif bir çatışmaya girişmeden mücadele içinde oldukları için daha sonraları bu döneme "Soğuk Savaş" ismi verildi.Bu dönemde bloklar oluştu ve ülkeler taraflarını seçiyorlardı. Türkiye bu ortamda ABD ve NATO eksenli olarak batı bloğunda yerini aldı.
SSCB ile sınırı olan Türkiye istemeden de olsa bu dönemin ana aktörleri içerisinde yer almaktaydı.Tarafların başat güçleri diğer ülkeleri de yanlarına alarak destekleri büyütmek ve rakiplerine daha az bir alana sıkıştırmak istiyorlardı.Bu nedenle Ortadoğu'da yeni bağımsızlığı alan ülkelere ilişkiler kurarak onları askeri ve siyasal olarak destekleyerek kendi yanlarına çekiyorlardı.Zaten 1950'li dönemler Ortadoğu'da büyük sorunların olduğu tarihlerdi. Süveyş bunalımı, Suriye krizi, Irak darbesi, Ürdün ve Lübnan’daki olaylar bölgedeki sorunlara örneklerdir.Bu çalışmada Soğuk Savaşı en belirgin örneklerinden olan 1957 Türkiye-Suriye krizini işleyeceğiz.Bunu muhatap ülkelerin Suriye politikaları ve sonrasında Suriye'nin durumunu ve Türkiye-Suriye gerginliğini açıklayarak anlatmaya çalışacağız.Çalışmanın ana kaynağı Dr. Zafer YILDIRIM “1957 TÜRKİYE-SURİYE KRİZİ.” Yüksek lisans tezinin incelenmesi ve bu çalışma çerçevesinde yorumlanmasıdır.

İsrail'de yayınlanan Jerusalem Post gazetesi her yıl olduğu gibi bu yıl da, ABD ve İsrail başta olmak üzere dünyadaki en etkili 50 Yahudi'nin ismini yayınladı. Bu listedeki bazı isimler, geçen yıl(2018)ki listede de yer alıyorlardı. Bazıları ise listeye bu yıl girmişler. 2019 ve 2018'in listeleri şu isimlerden oluşuyor:

ÖZET Suriye ve Irak, Osmanlı bakiyesi toprakların biri Fransız diğeri İngiliz mandası altında kalan iki kilit Ortadoğu ülkesidir. II. Dünya Savaşından sonra Arap Dünyasını saran Pan-Arapçı yaklaşımlar ve Arap milliyetçiliği gibi düşüncelerin türevi olarak Baas ideolojisi, bu iki ülkede monarşilerden askeri darbeler silsilesine sürüklenen siyasal sürecin en etkin düşünsel motivasyonunu oluşturmuştur. Suriye'de Hafız Esad, Irak'ta ise Saddam Hüseyin'in iktidara gelmesiyle her iki ülkedeki Baasçı vizyon ülke sınırlarına hapsolan ve bölge politikaları noktasında aralarında rekabete dönüşen bir sürece evrilmiştir. Gittikçe otoriter tek adam yönetimlerine dönüşen iki Baas ülkesi arasındaki bu rekabet; doğrudan bir çatışmaya yol açmasa da, ilişkilerin genel seyri, Baas ideolojisinin itibarını sarsıp Pan-Arapçı düşünceleri boşa çıkarmış, bölge siyasetindeki yansımaları açısından da karmaşık bir görüntü vermiştir. ABSTRACT Syria and Iraq are two key states which raised under French and British mandates as the Ottoman Empire's remainder in the Middle East. After the Second World War, deriving from ideas like " Pan-Arabism " and " Arab Nationalism " covering all Arab world, Ba'th ideology became the most effective motivation of political process turning from monarchies into series of coup d'etats. Ba'thist vision shifted towards state-border confined and rivalry-minded period in regional politics in Syria and Iraq, under Hafez al-Assad and Saddam Hussein respectively. Even if this rivalry never precipitated a direct armed conflict between the two Ba'th states which turned authoritarian and one-man regimes, patterns of relations of these states both discredited Ba'th ideology and Pan-Arabist thoughts as well as causing complicated images in terms of thier regional politics.

Bu çalışmanın amacı, Libya İslami Mücadele Örgütü’nün (Libyan Islamic Fighting Group-LIFG) yapısal ve tarihsel perspektif dikkate alındığında nasıl bir örgüt olduğunu ortaya koymaktır. LIFG, kendisini Ulusal İslami Örgüt olarak tanımlamakta ve El-Kaide terör örgütüyle arasında herhangi bir bağ olduğuna dair yöneltilen eleştirileri kesin bir dille inkar etmektedir. Bu örgüt, özellikle 1995 yılındaki cihadist aktivist eylemlerinde Libya devleti eski başkanı Kaddafi’yi devirmek suretiyle yeni bir “İslami” rejim kurmayı hedeflemiş ve bu amaçla örgütsel faaliyetlerinde Libya’yı hedef almıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde, grubun ideolojik kökleri, uluslararası bağlantıları ve politik perspektifi ile örgüte karşı mücadele stratejilerine de değinilmiştir.
This paper aims to tell the story of what the Libyan Islamic Fighting Group- LIFG is in the conceptual and historical perspective. The LIFG denies connections to al-Qaeda and it is identified as an Islamist national group. This Jihadist activist group attacks against the Qadhafi regime in order “to save the Libyan Muslims from the oppression, tyranny and even more importantly, from the deviation of Qadhafi from true Islam,” in 1995. As a conclusion part of the paper, the ideological roots of the group, international connections and politic perspectives of this group will be discussed, this paper will also provide fighting strategies regarding the LIFG.

“Eğer insanoğlu savaşı bitiremezse savaş insanoğlunu bitirecektir. Bu geçmişte doğru değildi. Ancak şu anda doğrudur.”(Dickinson,2016,s.2)
Ortadoğu ismi jeopolitiktik den ziyade siyasi bir yapıda koyulmuştur. Arapça manası merkeze doğru olarak değerlendirilmektedir. Ortadoğu ismini anlamak için bölgeyi ve bölgenin dinamiklerini iyi araştırmak ve anlamak gerekir. Ortadoğu ile Müslümanların ve Türklerin tanışması Emeviler, Abbasiler döneminden nerdeyse bin yıl önce gerçekleşmiştir. Göçebe ve asker olarak gelinen bu topraklarda süreç içerisinde komutan ve yönetici olmuşlardır. Ortadoğu bölgesi çok sıcak ve zahmetli topraklara sahiptir. Nüfusları bölgelere göre fazla değildir ayrıca dışarı göç çok fazladır. Bu nedenle silahlı grupların gelmesi demek bölgeyi çok çabuk güvenlik sorunundan kaynaklı karıştırılabilir hale getirmektedir. Mezopotamya, Mısır medeniyeti, Anadolu aslında tarihi bir medeniyet havzasıdır. Güvenlik ve Ticaret açısından önemli iken gaz ve petrol hatlarının bulunması bölgeye Filistin, Irak, Libya, Cezayir, Mısır, Türk nüfusun artmasına neden olmuştur. Bin yıl içinde Türk Kürt farklı milletler bir arada yaşamışlardır. Selçuklu, Memluk, Eyyübıler, Osmanlı aslında Türkler açısından bin yıla aşkın süre Ortadoğu benimsenmiştir.

Günümüz Uluslararası İlişkiler disiplini için en çok ilgi çeken bölgelerden birisi olan Ortadoğu'nun güvenlik atmosferine ve askeri dengesine dair Türkçe ve İngilizce yazın dizinde hala önemli boşluklar bulunmaktadır. Bu durum özellikle Türkçe literatürde daha elzem bir durumdayken bu çalışma var olan bu boşluğun belli bir düzeyde de olsa giderilmesi hedefini taşımaktadır. Bu çalışmada, Ortadoğu askeri dengesinin Osmanlı'nın yıkılışı sonrasında hangi parametreler üzerinden oluştuğu ve bu dengenin hangi devletlerce normlaştırılmaya ve hangi devletlerce değiştirilmeye çalışıldığı analiz edilmiştir. Bu çalışmada, makale içerisinde sunulan dönemselleştirme dahilinde, savunma harcamalarını, askeri çatışmaları, bölgesel ittifakları ve küresel iş birliklerini bağımsız değişkenler olarak ele alınmaktadır. Bu parametreler vasıtasıyla da Ortadoğu askeri dengesinin seyri ve yaşanan değişiklikler açıklanmaya çalışılmaktadır. Bu süreç analizi sayesinde Ortadoğu'da son asırda oluşan ittifaklardan yola çıkılarak bir bölgesel ittifak tipolojisine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu makalenin gidermeye çalıştığı en asli yazın dizin boşluğu bölgenin modern askeri tarihini bir arada sunan tarihsel çalışmaların yoksunluğudur. Bu anlamda makale çatışmaların, savunma harcamalarının, bölgesel ittifakların ve küresel iş birliklerinin askeri dengeye olan etkisine odaklanırken ticaret, güvenlik dışında kalan politik süreçler vb. değişkenleri çalışmanın ölçeğini sınırlandırmak adına kontrol değişkenleri olarak araştırmanın dışında bırakmıştır. Bu soyutlaştırma ve kısıtlamanın temel amacı bu makalenin Ortadoğu askeri dengesi üzerinde yoğunlaşmasını sağlamak ve Ortadoğu güvenliğini sadece bu boyutuyla ele alarak çalışmanın fizibilitesini arttırmaktır. Çalışmanın en önemli üç bulgudan ilki bölge askeri dengesinde Soğuk Savaş sürecinin ve küresel rekabetin izdüşümünün sahip olduğu şekillendirici etkidir. İkincisi, Arap-İsrail sorununun süregelen çözümsüzlük vasfı ile bir meydan okuma aracına dönüşmüş olmasıdır. Son bulgu ise bölgedeki ittifakların temel anlamda üç parametre üzerinden şekillendiğidir.