Λαογραφία

Πρόκειται για την εισαγωγή στην επανέκδοση του έργου του Σπυρίδωνος Aναγνώστου Λεσβιακά. Tο βιβλίο του Aναγνώστου, που είχε γνωρίσει άλλη μια επανέκδοση το 1972, περιέχει γραμματική του λεσβιακού ιδιώματος, γλωσσάρι, παροιμίες και παραμύθια. Δεδομένης της έλλειψης βιβλιογραφίας στα ελληνικά για το γλωσσικό ιδίωμα της Λέσβου (το βιβλίο του P. Kretschmer Der heutige lesbische Dialekt (1905) παραμένει αμετάφραστο), η επανέκδοση αυτή έχει σκοπό να προσφέρει υλικό στους ερευνητές που ασχολούνται με τα τοπικά ιδιώματα της Λέσβου, ιδίως τα βόρεια, καθώς και στο ευρύτερο κοινό, που ενδιαφέρεται για τη γλώσσα και τα έθιμα του νησιού. Στο επίμετρο της έκδοσης υπάρχει μετάφραση ενός άρθρου του Paul Kretschmer από το M. Πεχλιβάνο, σχετικού με το ταξίδι και την έρευνα που πραγματοποίησε στη Λέσβο το 1901 ο γερμανός γλωσσολόγος. Στόχος της εισαγωγής είναι να ενταχθεί η μελέτη του Aναγνώστου στο γενικότερο ιδεολογικό και επιστημονικό κλίμα της εποχής και να σκιαγραφηθεί η σχέση του Aναγνώστου με τον Kretschmer.

Παρασκευή 8 Αυγούστου 2014, Ματσούκι «Ημερίδα για την προβολή του συγγραφικού έργου του Δημήτρη Καλούσιου» (Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα των Τρικάλων Πρωινός Λόγος σε συνέχειες 7-2-2015 αριθμός φύλλου 12641 σελ. 44, 8-2-2015 αριθμός φύλλου 12642 σελ. 44, 10-2-2015 αριθμός φύλλου 12643 σελ. 44, 11-2-2015 αριθμός φύλλου 12644 σελ. 44, 12-2-2015 αριθμός φύλλου 12645 σελ. 44,) Θέμα: «Ερασιτέχνες» λαογράφοι, Λαογραφία και τοπική μνήμη Τίτλος Παρουσίασης «Δημήτρης Καλούσιος: ο σεμνός και ακούραστος ερευνητής, τόπων και ανθρώπων, της ιστορίας και του πολιτισμού τους» Ποτηρόπουλος Παρασκευάς Δρ. Λαογραφίας, Ερευνητής, Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών

Ομιλία στην εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν ο Δήμος Λαμιέων και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχεία Νομού Φθιώτιδας  με θέμα: «Μνήμες της Αποκριάς στη Λαμία του χθες και του σήμερα», ένα οδοιπορικό στην ιστορία, τη λαογραφία και τη σατιρική αποτύπωση της Αποκριάτικης Λαμίας. Λαμία 7 Μαρτίου 2019

Η γαμήλια στρατηγική της απαγωγής στους
Καραγκούνηδες της Δυτικής Θεσσαλίας

Η γαμήλια στρατηγική της απαγωγής εμφανίστηκε στους Καραγκούνηδες της Δυτικής Θεσσαλίας με ιδιαίτερη συχνότητα χάρις και στο δυσβάσταχτο αγαρλίκι.  Αποτελούσε ευθεία αμφισβήτηση της κυριαρχίας του πατέρα και των άλλων αρσενικών μελών της οικογένειας πάνω στα ανύπαντρα κορίτσια. Ο γαμπρός και οι συνεργάτες του, συνήθως, σαν σκοπό είχαν να αποφύγουν την πληρωμή του αγαρλικιού και γι’αυτό κατέφευγαν στην απαγωγή με διαφορετικά κίνητρα και συχνότητα από ό,τι σε άλλες περιοχές της χώρας. Η απαγωγή θεωρούνταν προσβολή προς την τιμή των αρσενικών μελών της οικογένειας και την υπόληψη του κοριτσιού και δεν γινόταν ανώδυνα αποδεκτή.

The paper refers to the Modern Greek folk beliefs connected with the moon which is supposed to influence human health
and routines and to “lunar magic” – various folk practices and rituals (usually timed to a particular lunar phase), which are performed with an intention to take advantage of the Moon’s strength and power.

Σήμερα,κι αν εποχή των αυτόματων μηχανημάτων, των διαδικτύων,των πυραύλων,των μελλούμενων αποικισμών στη Σελήνη και άλλων πολλών και θαυμάσιων,όμως κανείς ακόμα δε μπορεί να αρνηθεί την ανά­γκη των αλόγων για τον άνθρωπο και να απαρνηθεί τις πολλές ακόμη και ιδιόμορφες υπηρεσίες τους.Παραμένουν ως τώρα το ίδιο, καθώς από τα πρώτα χρόνια της εξημέρωσής τους,μέσο μεταφοράς,τρόπος άθλησης,περηφάνεμα για την κατοχή τους, άμα είναι «ράτσας» • συχνά,και μάλιστα τώρα τελευταία,με ανανεωμένη οργάνωση, αποτελούν με τους ιππείς τους χρησιμοποιούμενα αστυνομικά τμήματα ασφάλειας και γαλήνης των πολιτών,αλλά και εκστρατευτικών/στρατιωτικών σωμάτων.Και βέβαια τούτα συμβαί-νουν και πιστεύο­νται από όλους τους λαούς.
(Η εισαγωγή της ίδιας της συγγραφέως στη μελέτη της).

Στην παραδοσιακή θεώρηση του κόσμου ο δομημένος χώρος του χωριού διακρίνεται από τον μη εξανθρωπισμένο, ακατοίκητο χώρο, στη βάση της διάκρισης μεταξύ ιερού (sacré) και ανόσιου (profane). Ο οικισμένος χώρος είναι χώρος καθαγιασμένος, τα όρια του οποίου καθορίζονται από εικονοστάσια (ή προσκυνητάρια) και ναούς χτισμένους σε επίκαιρες θέσεις. Στον ακατοίκητο, «άγριο», χώρο κυριαρχούν δαίμονες και ξωτικά. Συχνά οι λαογράφοι κατά τις επιτόπιες έρευνές μας καταγράφουμε παραδόσεις (λαϊκές αφηγήσεις) σύμφωνα με τις οποίες η πανούκλα, συνήθως με τη μορφή γριάς, επισκέφτηκε κάποτε συγκεκριμένο χωριό και πήρε πολλές ζωές. Οι κάτοικοι, για να προστατευθούν, έχτισαν εικονοστάσια στην περιφέρεια του χωριού, συνήθως στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ή στις οδικές εξόδους από τον οικισμένο χώρο. Στη συνέχεια τα εικονοστάσια πλήθυναν και σχημάτισαν έναν προστατευτικό κύκλο γύρω από τον οικισμό. Σε άλλες περιπτώσεις γινόταν τελετουργική περιάροση (γκαίνιασμα) του οικισμού κατά την ίδρυσή του.

Παρά την άρση των ορίων μεταξύ της μουσικής, της χορευτικής τέχνης και του θεάτρου, τις τελευταίες δεκαετίες, η μουσική και ο χορός προσεγγίζονται απλά ως συνυπάρχουσες και συνεργαζόμενες τέχνες. Σπάνια γίνεται αναφορά στη «σωματοποίηση» της μουσικής, ή/ και στη σκηνογραφική (ενδυματολογική και εικαστική) αποτύπωση των χορευτικών σχημάτων, με άλλα λόγια στην προσέγγιση μιας χορευτικής παράστασης ως «συμπυκνωμένου» συλλογικού πολιτισμικού (χορευτικού, μουσικού, θεατρικού, σκηνογραφικού και εικαστικού) γεγονότος. 
Αντίστοιχοι πειραματισμοί έχουν γίνει, όμως, στο εξωτερικό από τον πρωτοπόρο Αμερικανό χορογράφο-σκηνογράφο και συνθέτη Alwin Nikolais (1910-1993),  τη Γερμανική σχολή Bauhaus (1919-1933)  και τον Αμερικανό χορογράφο Paul Taylor (1930-),  ενώ τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εκπονηθεί σχετικές θεωρητικές προσεγγίσεις πάνω στη σχέση λογοτεχνίας – μουσικής- χορού- εικαστικών τεχνών σε έργα κυρίως του 20ού αιώνα. 
Αξιοσημείωτο είναι το ότι δημιουργική συνεργασία και συλ-λειτουργία μεταξύ μουσικής, χορού, θεατρικών κοστουμιών, καθώς και εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών (ζωγραφική, σκηνογραφία) έχει επιτευχθεί ήδη από τη δεκαετία του 1950 στις παραστάσεις του Ελληνικού Χοροδράματος.
Στο παρόν άρθρο εξετάζονται η χορογραφία της Ρ. Μάνου συνδυαστικά με τα κοστούμια & τη σκηνογρφία του Γιάννη Μόραλη και τη μουσική του Μ. Χατζιδάκι.

Τα ερμηνευτικά εργαλεία είναι της Εθνομουσικολογίας, της Λαογραφίας, της Εθνοχορολογίας και των Θεατρικών Σπουδών

Θέμα της εργασίας: Ένας σύγχρονος Καραγκιοζοπαίχτης είναι το θέατρο σκιών και ο Καραγκιόζης, ιδωμένα υπό το πρίσμα ενός σύγχρονου Καραγκιοζοπαίχτη, του Αντρέα Ρήγα. Για τις ανάγκες της έρευνας καταρτίστηκε ένα ερωτηματολόγιο με εικοσιεπτά ερωτήσεις σχετικές με όλες τις πτυχές μιας παράστασης Καραγκιόζη. Συγκεκριμένα, εξετάστηκε η διαδικασία προετοιμασίας μιας παράστασης, η κατασκευή των φιγούρων, το στήσιμο των σκηνικών, η σύνθεση της μουσικής, η επαφή με το κοινό, τα προσόντα του Καραγκιοζοπαίχτη και η σημασία του Καραγκιόζη σήμερα. Από τη συνέντευξη που εκπονήθηκε προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα.

Λέξεις Κλειδιά: Καραγκιόζης, Θέατρο Σκιών, Καραγκιοζοπαίχτης, Λαογραφία

Η αστική ιδεολογία του έθνους στην Ευρώπη διαμορφώθηκε από τη Γαλλική Επανάσταση και το γερμανικό εθνικισμό. Η γαλλική εθνική ιδεολογία στηρίχθηκε στην έννοια της κοινωνίας και στις αξίες της με ισχύ παγκόσμια: ελευθερία, ισότητα, δημοκρατία. Η γερμανική ιδεολογία από την άλλη, βασίστηκε στην έννοια του λαού, ως ψυχή, και στα στοιχεία εκείνα που υπογραμμίζουν το ιδιαίτερο και το διαφορετικό του κάθε έθνους. Οι εκ διαμέτρου αντίθετες προαναφερθείσες ιδεολογίες επηρεάστηκαν αντίστοιχα από τα κινήματα του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα και του Ρομαντισμού στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα.  Στα τέλη του 19ου αιώνα, στον αγγλοσαξωνικό χώρο και στο πλαίσιο της ορθολογικής σκέψης του Διαφωτισμού συγκροτήθηκε η "θεωρία των επιβιώσεων" του E. Tylor. H θεωρία αυτή μαζί με τη γερμανική θεώρηση του έθνους επηρέασαν τη διαμόρφωση της νεοελληνικής εθνικής ιδεολογίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. 
Το πρώτο μέρος της εργασίας θα εξετάσει τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις της έννοιας του έθνους μεταξύ Γερμανίας, Αγγλίας και Ελλάδας, προβάλλοντας τόσο τους ιστορικούς όσο και τους ιδεολογικούς παράγοντες που την επηρέασαν.
Στο δεύτερο, μέρος θα γίνει αναφορά στην έννοια του παραδοσιακού πολιτισμού ο οποίος κατά τον 19ο αιώνα έως τα μέσα του 20ου αποτελείτο από ένα σύνολο πολιτισμικών στοιχείων (επιβιώσεων) παγιωμένων και αμετακίνητων στον χρόνο. Τα στοιχεία αυτά προέρχονταν, από περασμένα στάδια της κοινωνικής εξέλιξης και εντοπίζονταν στον αγροτικό χώρο.    Η λαογραφική μελέτη και προβολή της παράδοσης ως ακατάλυτης πολιτισμικής αξίας θεωρήθηκε από την εξουσία ότι ήταν ικανή να επιδράσει καθοριστικά στο παρόν του κράτους.  Η παρούσα αναφορά θα εστιαστεί στην ελληνική λαογραφία, η οποία συγκροτήθηκε με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, στα μέσα του 19ου αιώνα. Συγκεκριμένα, στο ρόλο της ως "εθνικής επιστήμης" καθώς και στον τρόπο με τον οποίο αρχικά χρησιμοποίησε τον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό.

Σπάνια κληρονομιά της ιθαγενούς σκέψης, το Πόπολ Βου(χ) –η «Βίβλος» των Μάγια της ορεινής Γουατεμάλας-, περιγράφει με μαγικό-ρεαλιστικό τρόπο τη θεογονία, την κοσμογονία, τη μυθολογία, τις τελετουργίες και τις κοινωνικές δομές ενός μυστηριώδους κι ελκυστικού πολιτισμού 5.000 ετών, που συνεχίζει να επιβιώνει –έστω και με έντονες ισπανικές επιρροές- στη σύγχρονη Μέση Αμερική.
          Βασισμένο στα αρχαία ινδιάνικα επικολυρικά κείμενα στη γλώσσα k’i-tzè, στα ισπανικά σχόλια που συνοδεύουν τη μετάφραση του Δομινικανού μοναχού Francisco de Ximénez από το 18ο αι. και σε σύγχρονες αποδόσεις των ιθαγενών.
          Με εθνολογικές επεξηγήσεις και εισαγωγικό σημείωμα με θέμα: «Συγκριτική μυθολογία της Λατινικής Αμερικής και της Ελλάδας» και εκτενείς αναφορές στο ζωδιακό κύκλο, στις προφητείες  των ιερέων για την καταστροφή του Κόσμου  το έτος 2012, αλλά και στην ερωτική ζωή των Μάγια…
Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Ηλίας Ταμπουράκης

1 Ρέα Κακάμπουρα, Αφηγήσεις Ζωής. Η βιογραφική προσέγγιση στη σύγχρονη λαογραφική έρευνα, Ατραπός, Αθήνα 2008, σ. 15. 2 Μ. Αλ. Αλεξιάδης, Νεωτερική Ελληνική Λαογραφία: Συναγωγή Μελετών. Δεύτερη έκδοση συμπληρωμένη, Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2008, σ. 261-262. [13]

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η παρούσα μελέτη εστιάζει στην έννοια της πολιτιστικής κλη-ρονομιάς και στον τρόπο με τον οποίο αυτή παρουσιάζεται στον επιστημο-νικό διάλογο των ανθρωπολογικών προσεγγίσεων. Στο επίκεντρο τίθενται δύο εκδοχές της πολιτιστικής κληρονομιάς, η υλική και η άυλη, όπως αυτές αποτυπώνονται στις νεότερες πολιτιστικές πρακτικές, ιδίως μετά τη σύμβαση της UNESCO (2003), που εφαρμόζεται σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποί-ων και η Ελλάδα (από το 2006). Ως εθνογραφικό παράδειγμα αναλύονται η αγροδιατροφική παράδοση και οι ποικίλες πολιτιστικές πρακτικές ανάδει-ξης και αξιοποίησής της (γιορτές, παζάρια και φεστιβάλ στον αγροτικό και αστικό χώρο, εγγραφή στον εθνικό και διεθνή Κατάλογο της Άυλης Πολι-τιστικής Κληρονομιάς κ.ά.), με στόχο να αναδειχθεί η άρρηκτη και διφυής σχέση του υλικού με το άυλο στα διατροφικά πολιτιστικά φαινόμενα. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: πολιτιστική κληρονομιά, υλική και άυλη πολιτιστική κλη-ρονομιά, πολιτιστική διαχείριση, πολιτισμός, παράδοση, heritage, αγροδια-τροφική παράδοση. Η έννοια του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς Στην ιστοριογραφία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών και ιδίως της ανθρωπολογίας εγγράφονται πολλές προσπάθειες να ορισθεί ο πολιτισμός, ως έννοια και περιεχόμενο, να αποκαλυφθεί «το εύρος των νο-ημάτων ανάμεσα στις διάφορες εκδοχές του όρου στις ποικίλες ιστορικές, γεωγραφικές και κοινωνικές συνάφειές του» 1 .

Μελετήματα και νοσταλγικά κείμενα για την πατρίδα του αίματος, την Αβία της Δυτικής Μάνης. Συγγραφέας-εκδότης: Θεόδωρος Μπελίτσος. Εξώφυλλο: Ηλίας Γεωργουλέας. Πρόλογος: Σταύρος Καπετανάκης. Συνεργασίες: (+)Ευθυμία Γεωργουλέα, (+)Ανδρέας Κοτσώνης, (+)Επαμ. Μπασέας, Πηνελόπη Δημητριάδου, Ιωάννης Κακούρος, Σοφία Καπετανάκη, Άννα Καράκοντη, Μαρία Κατεινά, (+)Ηλίας Κοτσόβολος, Αθηνά Κοτσόβολου, Λάμπρος Π. Κοτσώνης, Κωνσταντίνος Κωστέας, Καίτη Μπελίτσου.

It has been argued for many years that the peoples of the Greek Peninsula and Balkans form a unity in various respects. The academician A. Keramopoulos has asserted that one just has to listen to radio broadcasts of folk music in the Balkan countries to understand how the music of the respective peoples is intermingled. The same applies to poetry, architecture and languages in the Balkans. This uniformity of the culture of the Balkan peoples can be attributed to their long-term co-existence with the civilian administration of Rome and Byzantium first and the Turkish sultans afterwards. In the late 18th century, when Greece was still part of the Ottoman Empire, Ali Pasha Tepelenlis (1744-1822) started to reign over the region of Ioannina.
During the years of his reign, the city of Ioannina gained considerable importance, both spiritually and culturally, which has resulted in parallel styles of the arts, such as music: lengthy drawn-out oriental songs of a plaintive nature, influenced by the Turkish oral tradition. The “yanniótika”, the “alipasalítika” and the “kléftika” songs develop with a complex style in a free metre, influenced by the local tradition of Istanbul and that of the Ionian Islands. In the discography of products of the gramophone industry we encounter many recordings of folk songs which go back to the days of Ali Pasha. A large number of these songs refer specifically to this illustre person.
The first recording of such an Ali Pasha song dates back to 1904, but numerous other interesting versions by various performers were recorded ever since (right up to 1943) in several cities. Most of these popular songs the so-called “kléftika” (folk songs of brigands) and in a few cases they have developed into the genre of “manédes”.
This presentation will refer to over fifty examples of "alipasalítika" songs and give details of the recordings. Several colourful record labels will be shown, representative examples of the songs will be played and their content analyzed, illustrated with relevant material, such as record catalogues and advertisements listing those discs. To investigate and interpret the so-called common Balkan culture effectively a thorough musicological and folkloric analysis is absolutely essential.

Η επωόή (ξόρκι) είναι μια αρχέγονη και πρωτογενής γλωσσική και ποιητική μορφή, σχετική με όλες τις μορφές της λαϊκής λογοτεχνίας. Σ' αυτό το βιβλίο εξετάζεται η φύση της επωδής, η σχέση της με τη γλώσσα και ο ποιητικός της χαρακτήρας, και γίνεται μια πρόταση για την αντίληψη της φύσης της γλώσσας και της ποίησης. Οι απόψεις του βιβλίου ενισχύονται από πλατιές σημειώσεις και παρουσιάζεται με μεγάλη ανθολογία επωδών.

Το Μεξικό –λόγω φυσικών και κοινωνικών συγκυριών- ακολουθεί το κοινό πεπρωμένο της υπόλοιπης Λατινικής Αμερικής, όπως αυτό έχει καθοριστεί από τα ιστορικά δεδομένα. 
Τα προσωποποιημένα στοιχεία της φύσης, που βρίσκονται πάντα πέρα από κάθε ανθρώπινη πρόσβαση στην κατανόηση, συνυπάρχουν με τη γνώριμη πνευματική αναζήτηση του Χριστιανισμού.
Εδώ ο θάνατος είναι κυρίαρχο συναίσθημα και προκύπτει απ’ την ανασφάλεια που απορρέει από την πολιτική και εκκλησιαστική διοίκηση, θα έλεγε ίσως ο Χουάν Ρούλφο.
Η έλλειψη επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια επεκτείνεται σε όλες τις βαθμίδες της ταξικής πυραμίδας.
Το ανυπέρβλητο χάσμα ανάμεσα στη σύγχρονη μπαρόκ ευμάρεια και στην ισόβια εξαθλίωση εκφράζεται με χαρμολύπη, φθόνο, φόβο και μίσος.
Αζτέκοι, Μάγιας, Σαποτέκοι, Ουιτσόλ, κι άλλοι λιγότερο γνωστοί αρχαίοι πολιτισμοί της Αμερικής –το ανεστραμμένο είδωλο του Δυτικού Ανθρώπου- προσπαθούν ως σήμερα να συναρμολογήσουν τα σπαράγματά τους, που έσπειρε στο πέρασμά του ο Σατανάς των κατακτητών και των καλόγερων σε ’’ισπανική’’ πλέον γη.
Οι πολύχρωμες κοινότητες των ιθαγενών, των μιγάδων, μα και των λευκών διατηρούν την ενότητά τους σαν ανεξάρτητα αυτοτελή κεφάλαια στο ίδιο λογοτεχνικό έργο, και στον ίδιο χωροχρόνο.  Πρόκειται για παράλληλα συστήματα διαβίωσης που βασίζονται στον ’’κυκλικό δανεισμό στοιχείων’’, μία απομίμηση της ανθρωπολογικής αντίληψης του Λεβί-Στράους.
Υποθέσεις από τα αρχεία της Ιερής Εξέτασης αναβιώνουν καθημερινά σε χωριά που ούτε τ’ όνομά τους δεν μπορεί να θυμηθεί κανείς:  ιερείς-θεραπευτές που εκπροσωπούν τον αρχαίο Θεό Τεσκατλιπόκα, ξεκινούν ένα εκστατικό ταξίδι στον “Κόσμο των Νεκρών και του Πεγιότε”, για ν’ αντιμετωπίσουν τη νοσηρή τύχη που δημιουργούν οι μάγισσες που είχαν έρθει κάποτε απ’  την πέρα όχθη του Ατλαντικού, μαζί με τη νέα θρησκεία.
Τροπικά λουλούδια και λαμπερά φτερά, κεριά και φυλαχτά από κοχύλια ραντίζονται με αίμα θυσίας που τρέφει δαιμονικούς θεούς και ήλιους, ή εξαγνίζονται με τελετές καθαρμών, όπως ορίζουν οι ’’Κώδικες’’ από τις προθήκες των Ευρωπαϊκών Μουσείων.
Στις μεγαλουπόλεις –που εδώ δεν είναι γκρι- η μαγεία είναι απλοποιημένη και τροφοδοτεί το εμπόριο των μιγάδων. Μαγεία μαύρη, λευκή μαγεία, κόκκινη για τον έρωτα, αλλά και πράσινη στροβιλίζεται με τους ήχους του βιολιού, της “μαρίμ’μπα” και των “τσιριμίας”, στα παμπάλαια πορτραίτα του Πάντσο Βίγια, του Χριστού, του Κουαου’τέμοκ και άλλων σύγχρονων ’’αγίων’’, για να δημιουργήσει πνευματιστικές αιρέσεις, κατάλοιπα των πρωτοϊστορικών ανιμιστικών θρησκειών που συμπληρώνουν με σαφώς χαμηλότερο κόστος το 35% του κενού που αφήνει η Επιστήμη.
Άλλωστε, τι σημαίνει ’’μαγεία’’;  Ότι και ’’μυθολογία’’.  Δηλαδή, ’’θρησκεία μετά την ημερομηνία λήξης’’…
Να πιστέψει κανείς, ή όχι;  Την απάντηση δίνουν εμπεριστατωμένα οι συγγραφείς αυτού του βιβλίου:  ’’Η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος για όσους ασχολούνται με τέτοιες δοξασίες προσμένοντας αποτελέσματα –κι όχι από καθαρά λαογραφικό ενδιαφέρον, είναι να επισκεφτούν έναν ψυχίατρο.’’

Η Θεσσαλία, στο κέντρο της Ελλάδας, σταυροδρόμι κυριολεκτικά πληθυσμών και πολιτισμών από την αχλύ του μύθου, αποτελεί για τον λαογράφο-εθνολόγο μια πρόκληση. Κι αυτό, επειδή, κυρίως ο παραγωγικός πεδινός χώρος συγκέντρωνε το ενδιαφέρον ποικίλων πληθυσμιακών ομάδων, μόνιμα εγκατεστημένων ή μεταβατικών. Οι μετακινήσεις των ποιμενικών πληθυσμών από τα ορεινά στανοτόπια στα πεδινά χειμαδιά, αλλά και των ποικίλων επαγγελματικών ομάδων, που αναζητούσαν εργασία από διάφορα σημεία της Ελλάδας, κυρίως, και των Βαλκανίων και εγκαταστάθηκαν μόνιμα μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (1881), οι εγκαταστάσεις των προσφύγων πριν και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, δημιουργούν ένα πραγματικά ενδιαφέρον πληθυσμιακό μωσαϊκό. Η οποιαδήποτε κοινωνική έρευνα επομένως σε μια τέτοια περιοχή, για να δώσει αξιόπιστα αποτελέσματα, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Στόχος του παρόντος πονήματος είναι η παρουσίαση ορισμένων πτυχών του λαϊκού πολιτισμού της Θεσσαλίας μεταξύ των οποίων και η ενσωμάτωση πληθυσμών από διαφορετικά σημεία του ελληνικού χώρου με στοιχεία που προέκυψαν από επιτόπια έρευνα, εντεταλμένη από το Κέντρο Λαογραφίας, και συχνή προσωπική επιστροφή στο ερευνητικό πεδίο.

Remarks on the folk culture of Thessaly on the basis of fieldwork research.

Thessaly, a region of central Greece, situated literally in the crossroads of different peoples and cultures ever since the haze of legend, constitutes a challenge for the folklorist-ethnologist. That’s because mainly the productive lowland area of the Thessalian plaine attracted diverse populations, permanently installed or transitional. The movements of pastoral communities from the mountains’ pastoral sites to the lowland winter pastures, but also of various professional groups, jobseekers from different parts of the Balkans who settled down permanently after the annexation of Thessaly to Greece (1881), as well as the refugees’ settlements before and after the Asia Minor Catastrophe, create a really interesting population mosaic. Any social research therefore in such a region requires special attention in order to yield reliable results. The aim of this essay is to present in an indicative way certain aspects of the popular culture of Thessaly and of the integration of people from different parts of the Greek space as a result of traditional regular seasonal movements, like those of nomad pastoralists and seasonal workers, or of forced translocations as the population exchange after the Asia Minor Catastrophe etc. with insights from field research, commissioned by the Hellenic Folklore Research Centre, and frequent personal returns to the workfield.

Ο καθημερινός μας προφορικός λόγος είναι γεμάτος από μικρές και μεγάλες φράσεις, που μας ανάγουν στην ίδια την ουσία της γλώσσας. Χαρακτηριστικό τους είναι η αλο- γία, ο συναισθηματικός φορτισμός που τους δίνει το ουσιαστικό νόημα, η ποιητικότητα, η σχέση με βαθιές πολιτιστικές καταβολές κ.ά. Η μελέτη τους λοιπόν συνιστά μια πρώτη ανάγκη, για όσους θέλουν πραγματικά να προσεγγίσουν τη φύση του προφορικού λόγου. Και στο δεύτερο τόμο παρουσιάζεται μια σειρά τέτοιων φράσεων, αλφαβητικά καταταγμένων (στοιχεία Δ-Ι).

Πρόκειται για ένα πολύ προσωπικό θέμα και γραφή. Με αφορμή την δημιουργία του ξύλινου μνήματος για τον κοιμηθέντα πατέρα μου, η μελέτη αυτή ασχολείται με την εικόνα του ταφικού μνήματος έτσι όπως συνήθως το βλέπουμε. Αλλά και έτσι όπως δημιουργήθηκε στην συγκεκριμένη περίπτωση, ως φυσική και αυτόματη αντίδραση και ως συνέχεια μίας παράδοσης που ο συγγραφέας και δημιουργός ίσα που πρόλαβε να αντιληφθεί στα τελευταία δείγματα μιας άλλης Ελλάδας και ζωής.

Το αίνιγμα είναι μια αρχέγονη πνευματική ποιητική μορφή, που την συναποτελούν ή σχετίζονται μ’ αυτή ένα πλήθος πνευματικά παιγνίδια και ασκήσεις. Ουσία του αινίγματος είναι' η αναφορά του και αναγο;γή στη γνώση και τη σοφία, με τη ριζική ανθρωπολογική έννοια του ορού. Έτσι το αίνιγμα αποτελεί μια μορφή ποιητικής σοφίας.

Ιστιοφόρα, πλοία, ατμόπλοια και πλοιάρια από τη Σαλαμίνα (1910-1944) Αποδελτίωση του Νηολογίου Πειραιά Παναγιώτης Βελτανισιάν, Δρ Λαογραφίας Το ιστορικό της αναζήτησης. Η προσπάθεια συγγραφής μιας μελέτης για την ιστορία της ναυτιλίας της Σαλαμίνας ήταν αδύνατο να γίνει με τους παραδοσιακούς τρόπους άντλησης πληροφοριών μέσα από τη λήψη προφορικών συνεντεύξεων με γηραιούς καραβοκύρηδες και ναυτικούς του νησιού. Και τούτο διότι κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων επικρατούσε μια σύγχυση για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των πλοίων λόγω της συνιδιοκτησίας τους, της μετονομασίας τους αλλά και της απόπειρας απόδοσης των συνομιλητών στο γεγονός ότι γενικώς η ναυτιλία της Κούλουρης και του Αμπελακίου είχε την εκκίνησή της στους οικείους προγόνους τους. Οι παραπάνω λόγοι είχαν οδηγήσει από μέρους τού γράφοντος στην αναβολή της συγγραφής της μελέτης αυτής. Τους προβληματισμούς αυτούς είχα συμμεριστεί αρκετές φορές με δύο απογόνους σαλαμινίων καραβοκύρηδων, την κα Μαρία Γ. Ζούγρη από το Αμπελάκι και την κα Σοφία Λαλούση-Καρνέση από το Καματερό. Η παρότρυνση από μέρους τους για μια επίσκεψη στο αρχείο του Νηολόγιου Πειραιά απέβη τελικώς καταλυτική για τη δημιουργία μιας θεμελιώδους αρχειακής βάσης για τη ναυτιλία του νησιού. Εποικοδομητική, επίσης, ήταν η αποδοχή μου από τον τότε Νηολόγο Πειραιά, Μάριο Βουρίκη, ο οποίος κατανόησε τον σκοπό της επίσκεψής μου το καλοκαίρι του 2013 και μου επέτρεψε τη μελέτη και φωτογράφηση των σελίδων που σχετίζονταν με τα σαλαμινιακά πλοία. Η μελέτη του Αρχείου του Νηολογίου Πειραιά και η φωτογράφηση των σχετικών σελίδων με τα πλοία σαλαμινίων καραβοκύρηδων πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών των Χριστουγέννων του 2013 και εκείνων του Πάσχα του 2014. Περιγραφή του Αρχείου του Νηολογίου Πειραιά. Στον Πειραιά, συγκεκριμένα στην Ακτή Μιαούλη 50, βρίσκεται η Υπηρεσία του Νηολογίου Πειραιά, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Στο ισόγειο βρίσκεται το Αρχείο του Νηολογίου, του οποίου οι καταγραφές πλοίων ξεκινούν από το 1910 και φτάνουν μέχρι σήμερα. Υπάρχουν πέντε κατηγορίες νηολογίων: των ιστιοφόρων, των πλοίων και ατμόπλοιων, των φορτηγίδων, των ρυμουλκών και των πλοιαρίων (λέμβων). Στο ίδιο Αρχείο φυλάσσεται ένας τόμος του Νηολογίου Λέμβων και Πλοιαρίων Αιγίνης του έτους 1910, ένας τόμος καταγραφών πλοίων από την πόλη Γαλάζιο Ρουμανίας των ετών 1897-1915 και μερικοί τόμοι από την πόλη Βραΐλα, λιμάνια και τα δύο στον ποταμό Δούναβη. Η κατάσταση του Αρχείου είναι σε γενικές γραμμές καλή, αν αναλογιστεί κανείς πως η χρήση του είναι ελεύθερη και καθημερινά ενδιαφερόμενοι αναζητούν πληροφορίες μέσα από τους τόμους των καταγραφών. Αν και το Αρχείο έχει την εκκίνησή του το 1910, υπάρχουν πολλές αναφορές στις σελίδες του για την ύπαρξη ενός παλαιότερου αρχείου, το οποίο αναζήτησα χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Πολύ πιθανό το παλαιό Αρχείο να βρίσκεται στην Αίγινα, την πρώτη πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους. Μια πρώτη αξιολόγηση. Τα συμπεράσματα που μπορεί να βγάλει ένας μελετητής από την αποδελτίωση αυτή θα συμπληρώσουν ένα μεγάλο τμήμα της ναυτικής ιστορίας της Σαλαμίνας. Τα στοιχεία που δίνει το Αρχείο αυτό δεν αφορούν μόνο τις οικογένειες των καραβοκύρηδων και γενικά των πλοιοκτητών, αλλά μας πληροφορούν για τα είδη των πλοίων, την ιστιοφορία τους, τα παραδοσιακά ξυλοναυπηγεία της Σαλαμίνας, τους καραβομαραγκούς, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για να χτιστούν τα πλοία, τις μηχανές που τοποθετούνταν σε αυτά, την οικονομική κινητικότητα των πλοιοκτητών, ακόμα και τις διακυμάνσεις της αξίας της δραχμής την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά από τα πλοία των σαλαμινίων ναυάγησαν κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου λόγω τορπιλισμών· οι τορπιλισμοί αυτοί φαίνεται ότι εντάθηκαν τις τελευταίες ημέρες της παραμονής των δυνάμεων κατοχής στην Ελλάδα, γεγονός που αποδεικνύει ότι η άνοδος της ναυτιλίας στη Σαλαμίνα διεκόπη απότομα.

ΠρακΤικα εΠιΣΤημόνικόυ Συνεδριόυ Μικροϊστορικές προσεγγίσεις απο τον αγώνα στον Ηπειρωτικό και στον ευρύτερο Βαλκανικό χώρο ελευθερία & θάνατος ΠανεΠιστήμιο ιωαννινων ευρωΠαϊκή εταιρεια νεοελλήνικων σΠουδων δήμοσ ιωαννιτων δήμοσ σουλιου Εισαγωγή-Επιστημονική επιμέλεια: α.Β.μανδυλαρά-Γ.Β.νικολάου-Λ.α.Φλιτούρης-ν.αναστασόπουλος-η.Γ.Σκουλίδας στην ελληνική επανάσταση του 18 21 ελευθερία & θάνατος ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Οι ομόκεντροι κύκλοι της μικροϊστορίας: Από την «λησμονημένη» Άρτα και το «ηρωϊκό» Σούλι στον Ηπειρωτικό και τον Βαλκανικό χώρο της Επανάστασης ΜΕΡΟΣ Α: ΖΩΗ, ΘΑΝΑΤΟΣ, ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ, ΣΤΟΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΧΩΡΟ, 18ος-19ος-20ός ΑΙΩΝΕΣ Tudor Dinu η ενδυμασία των ρωμιών αρχόντων της Βλαχίας κατά τις παραμονές της ελληνικής επανάστασης Βάσω Ρόκου η οικονομική μικροϊστορία του κώστα Παπανικολάου, Γραμματικού του αλή Πασά Maria Kalinowska A Young Epirote in Rome and Botsaris Drafting a Will: The Greek Experience of Bondage from the Perspective of Polish Romanticism Ηλίας Σκουλίδας αντιπαλότητες και συμμαχίες στην Άρτα (1821-1822): οι βρετανικές προσλήψεις Άννα Μανδυλαρά «Άτια, όσα περισσότερα δυνηθήτε να μας εξοικονομήσετε και να μας στείλετε». Τα «άλογα του πολέμου» στην ελληνική επανάσταση Σπύρος Ν. Μιχαλέας ηπειρώτες ιατροί κατά την επανάσταση του 1821: η δράση τους στην Ήπειρο Λάμπρος Μπαλτσιώτης είχε σημασία η διαφορετική γλώσσα; όι αλβανόφωνοι ορθόδοξοι (αρβανίτες) στην ελληνική επανάσταση ΠρακΤικα εΠιΣΤημόνικόυ Συνεδριόυ Δημήτρης Μπαχάρας ό Βελή πασάς στη Βλαχία: προεπαναστατικά σχέδια απελευθερώσεως στην Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και την Ήπειρο Ιωάννης Δημ. Τσόλκας Σούλι, Σουλιώτες, Σουλιώτισσες στην ιταλική Λογοτεχνία του 19ου αιώνα Αναστασία Καλαϊτσίδη ό λόρδος Βύρων στα Γιάννενα: ό «εξωτερικός δακτύλιος» του μοντερνισμού Χρήστος Δ. Μεράντζας η πολιτισμική τοπιογραφία μιας θυσιαστικής πρακτικής: αναστοχασμός στις Σουλιώτισσες του Ary Scheffer Ζαφείρης Νικήτας, η επινόηση του Άλλου. η εικόνα του αλή Πασά στη νεοελληνική δραματουργία του 19ου αιώνα Ρενάτα Δαλιανούδη Τοπική ιστορία, Λαϊκό Θέατρο και κινηματογράφος. από το 'κλέφτικο' του Θεσπρωτικού Πρεβέζης στις ταινίες Π.ε.κ. για το 1821. μουσικές και πολιτισμικές προσεγγίσεις Στέλιος Στρωματιάς Λαογραφικές προσεγγίσεις απομνημονευμάτων του 1821. Το παράδειγμα της ηπείρου ΜΕΡΟΣ Β: ΖΩΗ, ΘΑΝΑΤΟΣ, ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ, ΣΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΜΕΤΩΠΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ, 18ος-19ος-20ός ΑΙΩΝΕΣ Μαρία Ανεμοδουρά η ανταλλαγή αιχμαλώτων στον Πόλεμο της ανεξαρτησίας. η περίπτωση των χαρεμιών του μόρα Βαλισί (Mora Valisi) Άχμετ Χουρσίτ Πασά (Ahmed Hursid pasa) Θεοδώρα (Δώρα) Μονιούδη-Γαβαλά όι καταστροφές των κτηριακών υποδομών της πόλης Χίου κατά το 1822 στις αφηγήσεις των γεγονότων και σε πηγές του 19ου αιώνα Γιώργος Β. Νικολάου «νεοφώτιστοι» στην Πελοπόννησο την περίοδο της επανάστασης και κατά τα μετεπαναστατικά χρόνια: θρησκευτικές, δημογραφικές και κοινωνικο-οικονομικές διαστάσεις του ζητήματος Κύριλλος Νικολάου ανταλλαγή ομήρων-αιχμαλώτων στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια της εισβολής του ιμπραήμ πασά (1825-1828): δυσκολίες και σκοπιμότητες ανταλλαγής

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου βρίσκεται στο νησί της Σαλαμίνας, στην περιοχή Καματερό και συγκεκριμένα στη θέση Ράχη Πούντας Αμπελακίων. Η έναρξη της οικοδόμησης του αρχικού ναού ξεκίνησε το 1923 και ολοκληρώθηκε το 1924. Τα έξοδα καλύφθηκαν από τους κάτοικους του χωριού καθώς και από τους παραθεριστές, αθηναίους και πειραιώτες 1 . Σύμφωνα με προφορική παράδοση οι θέσεις που είχαν επιλεγεί ήταν δύο· η πρώτη ήταν το οικόπεδο επί της σημερινής οδού Νικολάου Δυναμίδη, κοντά στην παραθεριστική οικία της οικογένειας Λιακάκου και η δεύτερη στην παραλία. Τελικά όμως, συνεχίζει η παράδοση, ανοικοδομήθηκε στην κορυφή της πλαγιάς, γιατί οι κάτοικοι έβλεπαν φως εκεί και το θεώρησαν θείο σημάδι 2 . Η αρχική εκκλησία 3 ήταν σταυρεπίστεγη βασιλική με αρκετά δυτικότροπα στοιχεία στην αρχιτεκτονική της και το Ιερό Βήμα ξεκινούσε εκεί όπου σήμερα είναι το εικονοστάσι με τη μικρογραφία της νέας εκκλησίας. Η είσοδος βρισκόταν βόρεια, από την πλευρά της θάλασσας. Τη δεκαετία του 1960 σφραγίστηκε η βόρεια είσοδος και προστέθηκε στη δυτική πλευρά προέκταση με νέα είσοδο, που κατέληγε σε σκεπαστό αίθριο με τρεις καμάρες και εν συνεχεία οικοδομήθηκε το καμπαναριό.

Τὰ μεγάλα μεταναστευστικὰ ρεύματα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦαἰ. πρὸς τὴν Ἀμερική, γιὰ ἕνα εὐτυχέστερο μέλλον, εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα τὴ δημιουργία μιᾶς “ἄλλης” Ἑλλάδας. Σταδιακὰ ἄρχισαν νὰ ἀναπτύσσονται ἐκεῖ ἑλληνικὲς συνοικίες, κοινότητες  καὶ  σύλλογοι,  ἐρασιτεχνικοὶ  καὶ  ἐπαγγελματικοί.  Δημιουργήθηκαν σχολεῖα  γιὰ  τὴν  ἐκπαίδευσή  τους  καὶ  ἐκκλησίες  γιὰ  τὰ  θρησκευτικά  τους καθήκοντα,καθὼς καὶ ὁτιδήποτε συντελοῦσε στὴ συνοχή, διατήρηση καὶ ἐξέλιξητῆς ἑλληνικῆς παράδοσης ποὺ ἔφεραν μαζί τους. Παράλληλα, ἔκαναν τὴν ἐμφάνισή τους  καὶ  οἱ  πρῶτες  ἐφημερίδες  τῆς  ἑλληνικῆς  ὁμογένειας,  μὲἐμπνευστὲς  καὶ ἱδρυτὲςἝλληνες  ποὺ  εἶχαν  ὡςστόχο  τὴν  ἐνημέρωση  καὶ  πληροφόρηση  τῆς κοινότηταςμὲ τὶς εἰδήσεις τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀμερικῆς ἀλλὰ καὶτῆς Ἑλλάδας.Ἡ  Ἀτλαντὶς  ἦταν  ἡ  δεύτερη  κατὰ  σειρὰ  ἔντυπη  πηγὴ  πληροφόρησης· μιὰ ἐφημερίδα ποὺ ἱδρύθηκε τὸ 1894στὴ Ν. Ὑόρκη καὶ ἡ κυκλοφορία της διήρκησε ὡς τὸ 1972, ὁπότε καὶ ἀνεστάλη ἡ ἔκδοσή της. Μαζί μὲ τὸν Ἐθνικὸ Κήρυκα,ποὺ πρωτοπαρουσιάστηκε  τὸ  1915, ἦταν  οἱ  σημαντικότερες  ἐφημερίδες  τῆς ἀμερικάνικης ὁμογένειας. Τὸ περιεχόμενό τους ἦταν ποικίλο, ἀνάμεσα στὸ ὁποῖο καὶ πλούσιο καθημερινὰ ὑλικὸ γιὰ τὰ θρησκευτικὰ δρώμενα τῶν παροικιῶν. Ἄς μὴν ξεχνᾶμε  πὼς  τὸ  θρησκευτικὸ  αἴσθημα  ἀποτελεῖ  χαρακτηριστικὸ  ἑνωποιητικὸ στοιχεῖο στὸ αἷμα καὶ στὴν παράδοση τῶν Ἑλλήνων. Πρωταγωνιστὲς σὲ πολλὲς ἀπὸ τὶς δημοσιεύσεις ἦταν καὶ οἱψάλτες, ποὺ πρωτοστατοῦσαν εἰκότως στὶς ἐκκλησιαστικὲς ἀκολουθίες· δοξολογίες πρὸς τιμὴν τοῦ Βασιλιᾶ, ἐθνικὲςἑορτές, γάμοι  καὶ  βαπτίσεις,  ἐπικήδειες  καὶ  ἐπιμνημόσυνες  τελετές,  κάθε  εἴδους ἐκκλησιαστικὴ ἀκολουθία, ἐγκαίνια καὶ ἁγιασμοὶεἶναι, ἄν ὄχι ὅλες, τουλάχιστον οἱ περισσότερες περιπτώσεις ὅπου μαρτυρεῖται ἡ παρουσία ψαλτῶν. Ταυτόχρονα, πληροφορούμαστε  καὶ  γιὰ  θέματα  μισθοδοσίας  τους,  ἀγγελίες  ζήτησης  καὶ προσφορᾶς  ἐργασίας  καὶ  ὁτιδήποτε  ἐπιθυμοῦσε κάθε  ἑλληνικὴ  κοινότητα  τῆς Ἀμερικανικῆς ὁμογένειας νὰ κοινοποιήσει. Στὴν παροῦσα ἔρευνα ἀναδεικνύεται πλῆθος ὀνομάτων ψαλτῶν, ἀπὸ τὸ 1910 ὡς τὸ 1936 περίπου, κυρίως ἀπὸ τὴν Ἀτλαντίδα. Ἐξίσου σημαντικοῦ ἐνδιαφέροντος, μουσικολογικοῦ καὶ λαογραφικοῦ χαρακτῆρα, σχόλια ποὺ θὰ ἐπιχειρηθοῦν ἐδῶ ἀφοροῦν  στὶς σχέσεις  μεταξὺ  κληρικῶν  καὶ  ψαλτῶν,  στὴ  συμπεριφορὰ  καὶ ἀντιμετώπιση ἀπὸ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς ταγούς, στὶς ἐπιλογὲς τῶν προσώπων τῶν ψαλτῶν, στὴν ἑρμηνευτική τους ἀπόδοση καὶ στὴ συνολικὴ ἀπήχηση τοῦ ἔργου καὶ διακονήματός τους τόσο στὴν ἐκκλησία ὅσο καὶ στὴν πολιτεία. Τέλος, θὰ ἐπιχειρηθεῖ μιὰ ἀνθρωπολογικὴ προσέγγιση γιὰ τὸν συμβολικὸ χαρακτῆρα τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς καὶ τῆς ψαλτικῆς τέχνης.

Παρ’ όλες τις προσπάθειες μεταμόρφωσης της Αγίας Σοφίας, τα χριστιανικά της χαρακτηριστικά θα απαλειφθούν μόνον με την καταστροφή της. Η ίδια της η κατασκευαστική δομή δεν υποκύπτει στις απαιτήσεις του ισλαμικού τελετουργικού. Μοιάζει με έναν περήφανο αιχμάλωτο που σιωπηρά, με αστείρευτη υπομονή αλλά και απίστευτη επιμονή, δεν παύει να αντιστέκεται στις αλυσίδες του. (...) Στην αιχμάλωτη εκκλησία ο χριστιανός, ενοχλημένος από τις αραβικές επιγραφές και τις οθωμανικές παραδόσεις, νιώθει πόνο και νοσταλγία για κάτι που του ανήκει.

Πρακτικά του Επιστημονικού Συνεδρίου "Ελευθερία & θάνατος. Μικροϊστορικές προσεγγίσεις από τον αγώνα στον Ηπειρωτικό και στον ευρύτερο Βαλκανικό χώρο".  Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεο-ελληνικών Σπουδών, Δήμος Ιωαννιτών, Δήμος Σουλίου

Άρθρο για τη διαχρονική παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στους μύθους και τις παραδόσεις του λαού μας, από το αφιέρωμα στην «Κληρονομιά του Αλέξανδρου» του περιοδικού Άρδην (τ. 113, Αύγ.-Οκτ. 2018).

Ο μύθος του Αλέξανδρου είναι σταθερά παρών σε όλη την πορεία του ελληνισμού από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο μέχρι την Τουρκοκρατία και το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Ο βασιλιάς Αλέξανδρος της Παράδοσης δεν είναι ιστορικό πρόσωπο τόσο, όσο διαχρονική παρουσία. Δεν έχει ελαττώματα ούτε γνωρίζει όρια. Ο λαϊκός δημιουργός δεν κάνει Ιστορία, δεν γνωρίζει λεπτομερώς τα ιστορικά γεγονότα, ούτε τις χρονολογίες. Άλλωστε δεν είναι αυτός ο σκοπός του. Ο λαϊκός δημιουργός φτιάχνει Μύθο και μέσα στον Μύθο κλείνει την ουσία των ιστορικών γεγονότων, τα οποία μεταπλάθει και, έτσι, τα κρατά ζωντανά μέσα στον χρόνο. Ο Μύθος συγκροτεί ταυτότητα, γίνεται ταυτόχρονα ιστορία και μυθολογία και παράδοση και πολιτισμός.