Şehrengiz

16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk şehrengiz Mesîhî tarafından yazılmıştır. Şehrengizler bize Rûm şairlerinin şehir tasvirlerini sunarken bir yandan da şehrin "mahabîb (erkek güzeller)" tasvirlerini sunarlar. Bu çalış-mada öncelikle şehrengiz çalışmaları hakkında bilgi verilmiş, kökenine dair tartışmalar özetlenmiştir. Ayrıca diğer edebî türlerle olan bağlarıyla ilişkisi ve imparatorluk edebiyatı değerlendirilmiştir. Şehrengizlerin yazıldıkları dö-nem ve tür özellikleri ışığında, Lâmiî Çelebi'nin Bursa Şehrengizi ve Mustafa Âli'nin Gelibolu Şehrengizi incelenmiş, iki şehrengizin farklılıkları gösterilmiştir. Bu farklılıklar, Lâmiî Çelebi'nin şehrengiz türüne getirmek istediği yenilikle açıklanırken, Lâmiî Çelebi Şehrengizine dair tartışmalar özetlenmiştir. Diğer yandan İstanbul dışındaki şehirler için yazılan şehrengizlerin, şairlerin yeni merkezin dikkatini şehirleri aracılığıyla kendilerine çekme girişimi olarak görü-lebileceği ve bu şehir anlatılarında 16. yüzyılda "mutlak merkezin" İstanbul olmasından kaynaklı hoşnutsuzlukların etkisi olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Bu iki kaynağın yanında Lâtifî'nin "Evsâf-ı İstanbul" adlı eseri de bir şehir anlatısı olarak incelenmiş ve Osmanlı dünyasında şehir anlatılarındaki paralellikler ortaya koyulmuştur. Kısacası bir taraftan bir edebî türün dönemin zihniyetiyle bağı irdelenmiş ve şairlerin eserleri aracılığıyla merkezle kurdukları bağ tartışılmıştır.

Klasik Türk edebiyatının sanılanın aksine sosyal hayatla iç içe olduğunun
önemli delillerinden biri olan şehrengizler, ilk defa 16. yüzyılın ilk çeyreğinde
yazılmış, klasik biçimini koruyarak 18. yüzyılın sonuna kadar yazılmaya devam
etmiştir. Kime yahut niçin yazıldığı tartışma konusu olan ve her
araştırmacının kendi bakış açısına göre cevap vermeye çalıştığı bu eserler esasen
Osmanlı kültür tarihçiliği bakımından bir vesika niteliği taşımaktadır.
16. yüzyıl şairlerinden olan Derzi-zâde Ulvî’nin hayatı hakkında çoğu
zaman spekülatif yorumlar yapılmıştır. Bunun en önemli sebebi ise, şairin
eserlerine ve yazdıklarına bakılmaksızın, sadece tezkirelerde yer alan bilgileri
kaynak eleştirisi yapmadan yorumlamaya çalışmaktır. Muallim-zâde Ahmed
Efendi’nin danişmentliğini yaptığı dönemde hocasıyla birlikte Manisa’ya gelen
Ulvî, o sırada Manisa Sancakbeyi olan II. Selim adına 1556’da tamamladığı
bir şehrengiz kaleme alır. Şehrengizin ilk bölümü sergüzeştnâme özelliği
taşımakta olup şairin bizzat İstanbul’dan çıkıp Manisa’ya gelmesi ve çarşıda
bir güzele âşık olmasının ardından başından geçen olaylar anlatılmaktadır. Üç
nüshası olan şehrengiz, mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup bünyesinde üç
gazel, biri tarih olmak üzere beş kıta bulundurmaktadır. Makalenin giriş
bölümünde şehrengiz türü hakkında bilgi verildikten sonra, birinci bölümde
Derzi-zâde Ulvî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri ile Manisa şehri ve II.
Selim’e dair birkaç not sunulacak, ikinci bölümde şehrengiz ana hatları ile
incelenip tenkitli metin neşri yapılacaktır.

16. asırda yaşamış olan olan Fakîrî, edebiyatımızdaŞehrengiz-i
İstanbul ve Ta‘rifât adlı eserleriyle tanınan bir şairdir. Bunların haricinde
Letâ‘if, bazı çalışmalarda ona atfedilen ancak yaptığımız incelemede 17.
yüzyılda yazıldığı anlaşılan Sâkî-nâme ve mecmularda geçen 57 şiir de
yine Fakîrî’yle anılan eserlerdir.
Kâtib ve Taşlıcalı Yahya’nın eserlerinin ardından İstanbul için yazılan
üçüncü şehrengiz olma özelliğini taşıyan Şehrengiz-i İstanbul’un elimize
ulaşan üç nüshası vardır. Bu üç nüshaya dayanarak eser hakkında bilgiler
veren araştırmacıların tamamı, şehrengizin 305 beyit olduğu konusunda
hemfikirdirler. Ancak yaptığımız inceleme neticesinde eserin aslında 259
beyit olduğu; arta kalan 46 beytin ise Mesîhî’nin Edirne Şehrengizi’nden
alındığı sonucuna varılmıştır. Zira Fakîrî’nin eserinde geçen 23 güzelin
tasviri birebir aynı beyitlerle Mesîhî’nin şehrengizinde de geçmektedir.
Mesîhî’nin, eserini Fakîrî’den önce yazdığı bilgisinden hareketle bu
durumun kuvvetle muhtemel bir müstensih hatasından kaynaklandığını
söyleyebiliriz.
Fakîrî’nin Sâkî-nâme ve Şehrengiz-i İstanbul adlı eserleri hakkında
önemli bulgulara ulaşılan çalışmamızın ilk bölümünde Fakîrî’nin hayatı
ve eserleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise önce mevcut
nüshaların ikisinden yararlanılarak Şehrengiz-i İstanbul’un tenkitli metni
oluşturulmuş; sonra da eserin muhteva ve şekil hususiyetleri hakkında
bilgiler verilmiştir. Bunun neticesinde sebeb-i te’lif, tasvirler, kullanılan
dil, vezin ve nazım şekli gibi birçok bakımdan eserin, gelenekle sıkı bir bağ
içerisinde olduğu görülmüştür.

Şehrengizler yerleşim yerlerini konu edinen eserlerdir. Türk edebiyatında 16. yüzyıldan itibaren yazılmaya başlanan bu eserlerde bir şehrin güzelliklerinden ve şehirdeki güzellerden söz edilir. Yazıldıkları dönemin kültürel hayatına dair önemli bilgiler içeren bu eserler, çoğunlukla mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. İçinde farklı nazım şekilleriyle yazılan şiirlere de yer verilen şehrengizlerin dili pek çok türe göre sade sayılır. İstanbul, Vize ve Çorlu'nun söz konusu edildiği, İstanbul ve Vize Şehrengizi adıyla tanınan eserin müellifi, Çorlulu ya da Ergene köprüsü yakınında bir kasabadan olduğu kabul edilen Katip Davud'dur. Rûmî mahlasını da kullandığı bilinen şairin mesleği katipliktir ve bu eserinde Kâtib mahlasını kullanmıştır. Eser, Yavuz Sultan Selim döneminde H. 919 (M. 1513) yılında telif ve istinsah edilmiştir. Şehrengiz'de Yavuz Sultan Selim'e yazılan bir de kaside yer almaktadır. Mesnevi nazım şekliyle yazılan eserin içinde bir kaside ve otuz beş de gazel olmak üzere otuz altı manzume yer almaktadır. Aruz vezniyle yazılan eserde, içindeki farklı nazım şekillerinde kullanılan kalıplarla birlikte sekiz aruz kalıbının kullanıldığı görülür. Tek nüshası Nuruosmaniye Kütüphanesi 4086/2 numarada kayıtlı eserin ne kadarlık bir bölüm olduğu belli olmamakla birlikte baş tarafı eksiktir. Eldeki eksik nüshaya göre eser 682 beyittir. Bu beyit sayısı bile bilenen şehrengizlere göre oldukça hacimli bir şehrengiz olduğunu göstermektedir. Sergüzeştnâme biçiminde kaleme alınan eserin baş kişisi şairin kendisidir. Önce İstanbul'u ve İstanbul'un güzelliklerini anlatan şair, oradan Ergene ırmağı civarına, ardından Vize'ye, Çorlu'ya ve oradan da İstanbul'a geçmiş; gezdiği yerlerdeki güzellikleri ve güzelleri eserinde anlatmıştır. İstanbul'da Galata, Eyüp, Vefa semtleri ile Ayasofya, Yeni Cami, üzerinde en çok durulan yerlerdir. Bu makalede şehrengiz türü ve Kâtib Davud'un hayatı ile ilgili bilgiler verilmiş, eserin şekil ve muhteva hususiyetleri üzerinde durulmuş ve son bölümde de eserin bilinen tek nüshasına dayanılarak metni ortaya konmuştur.

Za’fî-i Gülşenî XVI. yüzyıldan itibaren divan edebiyatında rağbet bulmaya başlayan şehrengiz türüyle beş manzume yazmakla türün temsilcilerinden olmuştur. Yazdığı şehrengizlerden birisi de bugün Yunanistan sınırları içinde bulunan ve kadim bir şehir olan Moton’a dairdir. Şairin divanında tespit edilen bu şehrengiz 111 beyit uzunluğunda bir mesnevi olup türün gelenekte görülen özelliklerini yansıtan bir yapı arz eder. Bu makalede Moton şehri hakkında kısa bir bilgi verilmiş, Za’fî-i Gülşenî’nin hayatı, edebî kişiliği ve diğer şehrengizleri söz konusu edilmiş, Moton şehrengizinin transkripsiyonlu metni hazırlanmış, metin üzerinde şekil ve muhtevaya dair değerlendirilmeler yapılmıştır.

Za’fi-i Gülşeni is known for his five sehrengiz poems, which became a literary fashion in the sixteenth century. Sehrengiz poems included the beauties of a city as well as the talented and special people who live in it. This article examines one of the sehrengiz poems of Za’fi-i Gülşeni poem he wrote was about the ancient city of Methone in Greece. The poem is included in the divan of Gülşeni and it has 111 verses. This article examines the Methone sehrengiz of Gülşeni and presents a transcribed text in Latin alphabet.

Şehrengizler, bir şehrin doğal ve tarihî güzellikleri ile çeşitli meslek ve zanaat dallarında ün yapmış esnaflarını (güzellerini) manzum olarak tanıtan eserlerdir. Osmanlı sahasında 16. asırla birlikte ilk örnekleri verilen şehrengizler, iki asırlık bir sürecin sonunda 18. asırda rağbetten düşmüş, bir zaman sonra da ortadan kalkmıştır. Edebiyatımızda başta İstanbul, Edirne ve Bursa olmak üzere birçok şehir hakkında yazılmış altmıştan fazla şehrengiz bulunmaktadır. Bunlardan biri de Beyânî’nin yazdığı Şehrengiz-i Sinop’tur.
Beyânî, şehrengizlerin daha yeni yeni yaygınlık kazandığı 16. asırda yaşamış ve memleketi Sinop için bu türün örneklerinden birini ortaya koymuştur. Bu eser, Sinop için yazılan ilk ve tek şehrengizdir. Mesnevi nazım şekliyle yazılan ve 235 beyitten oluşan eserde 13 güzele yer verilmiştir. Güzellerin haricinde eserde Sinop Kalesi ve Sultan Alâeddin Camii gibi Sinop’un önemli yerlerinin 16. asırdaki durumlarını yansıtan önemli bilgiler de bulunmaktadır. Münâcâtla başlayan eserde Sinop şehrinin güzelliklerinin anlatıldığı kısımlar da dâhil olmak üzere dokuz bölüm bulunmaktadır.
Tertip düzeni, içeriği ve yazılış sebebiyle Şehrengiz-i Sinop, edebiyatımızdaki birçok şehrengizle ortak özellikler taşımaktadır. Eserin gelenekle dikkat çekici tek farkı, güzellerin anlatıldığı bölümün diğer bölümlere nazaran kısa oluşudur.
Çalışmamızda öncelikle şehrengiz geleneği ve Beyânî hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında Şehrengiz-i Sinop’un şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulmuş; ardından da eserin transkripsiyonlu metni verilmiştir.

yüzyıl şehrengizlerinde (gazel gibi bir şiir türü) İstanbul nasıl tahayyül edilerek temsil edilmiş? 19. yüzyıl modern kent tahayyüllerini bu temsillerle karşılaştırdığımızda şaşıracağımız kadar benzer olduklarını keşfeden Deniz Çalış Kural ile sohbet ediyoruz.

Hûbân-nâme-i Nev-edâ can tell about the course of şehr-engîz as well as what it conveys to the contemporary reader in social, cultural and historical terms, and the work will be tried to be contextualized within the şehr-engîz tradition. Therefore, this study aims to contribute to research on Ottoman literature and cultural history and şehr-engîz literature.

Kent birçok temel özelliğe sahiptir. Din, kültür ve medeniyet değerlerini maddî biçimlerle ortaya koymaktadır. Kent, özelliklerini geçmişten devralmakta ve günümüzde devam ettirmektedir. Bu özellikleri, çeşitli değişim ve dönüşümlerle geleceğe aktarmaktadır. Bu aktarma mimarî, edebî ve tarihî eserler gibi bazı araçlarla gerçekleşmektedir. Şehrengizler, onlardan biridir.
Kent, varlığını kentli ile devam ettirebilir ve ancak kentli ile dönüşebilir. Kentli kenti oluşturmak ve dönüştürmek için miras aldığı değerleri kullanır. Bu değerleri içinde barındıran eserlerden biri de şehrengizlerdir. Divan şiirinde yer alan “Şehrengiz”, Osmanlı şehirleri ve şehirlileri hakkında malumat vermektedir.  Bu malumatlar ayrıca şehirdeki biçimler ve onların değerlerini, tarihî ve kültürel birikimini; hayat ve sanat anlayışını hissettirmekte ve anlatmaktadır.
Makale için, Agâh Sırrı Levend’in (1958), “Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul” adlı çalışması incelenmiş; eserden kenti ve kentliyi ilgilendiren bazı beyitler seçilmiştir. Şehrengizlerin işaret ettiği esaslara şehir ve mimarî alanlarında yazılmış kaynaklarla açıklama getirilmiştir. 
Anahtar Kelimeler: Kent, Kent Bilinci, Şehrengiz, Süreklilik, Dönüşüm.

Öz Osmanlı şehir hayatına tarihçiler ve kültür tarihçileri dışında şairlerin gözünden bakabildiğimiz önemli eserlerin başında şehrengizler gelmektedir. Türk edebiyatında 16. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan bu türün çoğunlukla sosyal ve iktisadî açıdan canlılık gösteren şehirler için yazıldığı görülmektedir. "Şehrin güzellerinin ve güzelliklerinin anlatıldığı bir tür" olarak bilinen şehrengizler, aynı zamanda dönemin siyasi, sosyal, iktisadî ve kültürel hayatı hakkında bilgiler vermektedir. Bu yüzden şehrengizler bize dönemin şiiri, şehri ve insanı hakkında ipuçları vermektedir. Vechî'nin kaleme aldığı Gelibolu Şehrengizi, Gelibolu hakkında yazılmış ilk şehrengiz olma özelliğine sahiptir. Klasik bir şehrengiz olarak düzenlenen eser, diğer örneklere nazaran kısa bir şehrengiz özelliğine sahip olup 46 beyitten oluşmaktadır. Şehrengizin güzeller bölümünde 10 güzel, 2'şer beyitle isim, meslek, lakap/atası gibi özellikler etrafında anlatılmıştır. Çalışmaya konu edinilen eser tek nüshadır. Bu çalışmada bu türe örnek teşkil eden eserin müellifi Vechî'nin hayatı hakkında bilgiler verilmiş Gelibolu Şehrengîzi, şekil ve muhteva yönünden incelenerek metin çeviri yazı ile aktarılmıştır. Abstract Apart from historians and cultural historians, shehrengizs one of the most important works that we can see from the eyes of poets for Ottoman city life. It is seen that this genre, which started to be seen in Turkish literature from the 16th century onwards, was written mostly for the cities showing social and economic viability. The works known as the verse genre in which the beauties and beauties of the city are being told as shehrengizs, also give information about the political, social, economic and cultural life of the period. Therefore, the citys' poems give us clues about the poetry, the city and its people. Gelibolu Shehrengiz written by Vechî, has the property of being the first shehrengiz about Gelibolu. This edited work, a classical shehrengiz, has a feature of short shehrengiz compared to the other samples composing of 46 couplets. In the beauty part of the shehrengiz, 10 beauties are being told around properties such as name, profession, nickname/father's name by couplets in twos. The work being issued in this study is a single copy. In this study, information is given about the life of Vechî, the author of the work which sets an example to this genre, Shehrengiz of Gallipoli were analyzed in terms of form and content and translated with text.

Şehrengiz, bir şehrin güzellerini ve güzelliklerini anlatan, manzum türde yazılan bir edebî tür olarak edebiyatımızda yer edinmiştir. Anlatılan güzeller ve güzellikler, şehir halkının yaşama biçimini, bu yaşama biçimi içinde yer alan insanları, meslek erbaplarının tanıtılması şeklinde bu manzum türlerde yer almıştır. Bütün bunlar yanında kimi şehrengizler var ki, bunlar yazarlarının kaleminden adeta bir şehrin panoraması olarak çıkmışlardır. Bu tür şehrengizler, o şehrin doğal alanlarını, yapılarını ve dahi mevsimlerini bile anlatmıştır. Bu çalışmada az önce söylendiği gibi bir şehrengizden söz edilecektir. Bu şehrengiz, sözü edildiği üzere şairin kaleminden bir şehrin panoraması olarak çıkan bir edebî ürün olarak hem şairine, hem de şehrinde ün kazandırmıştır. Bu şair, Lâmi’î Çelebi’dir ve bu şehir, Bursa’dır.
Lâmi’î’nin kaleme almış olduğu şehrengiz, münacat ve Peygamber efendimize övgü ile başlamaktadır. Bu bölümlerden sonra eserini kaleme alış sebebi ve de Uludağ’ın övgüsü izlemektedir. Uludağ’ın övgüsünden sonra Bursa’daki doğal güzelliklerin tanıtımını yapar. Doğal güzelliklerin tanıtımından dış çevreye geçişi Bursa’da yer alan kale tasviriyle sağlar. Okuyucu, Emir Sultan ile birlikte dış çevreye resmen bir adım atmış olur ve buradan hareketle Bursa’nın yapılarını, türbelerini, camilerini, imaretlerini vs. tanır. Bütün bunlar bir yana, şairin şehrengizinin önemli bir yapıt olmasını sağlayan bir faktör vardır: Bursa’nın mevsimlerinin şehrengizde yer almasıdır. Lâmi’î, şehrin baharından başlayarak yazını, sonbaharını ve kışını anlatır. Sonuç bölümünde ise şair, kendi perişan halini anlatarak şehrengizini tamamlar. Bu çalışmada Bursa ‘nın kışı, Lâmi’î’nin kaleme almış olduğu bu eserin ‘’Vasf-ı Şitâ-yı Bursa’’bölümü ekseninde kış mevsimi seçilen beyitlerle belli başlı özellikler etrafında incelenmeye çalışılacak, incelemelerden hareketle sonuca gidilecektir.

Divan edebiyatında şehr-engiz, bilâdiye (belde-nâme), tarif-nâme, şehir mersiyesi, mesâir, sâhil-nâme, şehir tasvirlerinin yapıldığı gazel ve kasideler gibi şehir konusunu işleyen birçok tür gelişmiş; ancak bunların içinde şehr-engizler hepsinden çok yaygınlık kazanmıştır. Edebiyatımızda bunların dışında, özel olarak adlandırılmayan, ancak şehirleri konu alan başka şiirler de vardır. İçerikleri dikkate alındığında bu şiirlerin saydığımız türlerle önemli benzerliklerinin olduğu görülmektedir. 16. asırda yaşayan Vücûdî'nin Şâhid-i Ma'nâ adlı mesnevisinde Budin şehrinin tasvir edildiği " Der-Vasf-ı Budun " başlıklı bölüm bu türden şiirlere örnek teşkil etmektedir. Vücûdî, Şâhid-i Ma'nâ'yı 1594'te bizzat katıldığı Yanıkkale'nin fethinin hemen akabinde yazmış; dinî-tasavvufî didaktik bir mesnevi olan eserine fetihten sonra kışı geçirmek için gittiği Budin'i anlatan bir de bölüm eklemiştir. 42 beyitlik bu bölümde kaplıca-hamamlarıyla tanınan Budin'in havuzları, kalesi, bağları, Tuna Nehri, Peşte bölgesi gibi öne çıkan yerleri övülerek tasvir edilmiştir. Bir şehrin öne çıkan güzellikleri anlatıldığı için söz konusu bölüm her ne kadar " şehr-engiz " başlığını taşımasa da içerik olarak şehr-engiz özelliği göstermektedir. Çalışmamızda Şâhid-i Ma'nâ'nın " Der-Vasf-ı Budun " başlıklı bölümünün tenkitli metniyle muhteva ve şekil hususiyetleri hakkında bilgiler verilmiştir.

Özet: Za'fî-i Gülşenî XVI. yüzyıldan itibaren divan edebiyatında rağbet bulmaya başlayan şehrengiz türüyle beş manzume yazmakla türün temsilcilerinden olmuştur. Yazdığı şehrengizlerden birisi de bugün Yunanistan sınırları içinde bulunan ve kadim bir şehir olan Moton'a dairdir. Şairin divanında tespit edilen bu şehrengiz 111 beyit uzunluğunda bir mesnevi olup türün gelenekte görülen özelliklerini yansıtan bir yapı arz eder. Bu makalede Moton şehri hakkında kısa bir bilgi verilmiş, Za'fî-i Gülşenî'nin hayatı, edebî kişiliği ve diğer şehrengizleri söz konusu edilmiş, Moton şehrengizinin transkripsiyonlu metni hazırlanmış, metin üzerinde şekil ve muhtevaya dair değerlendirilmeler yapılmıştır. Abstract: Za'fi-i Gülşeni is known for his five sehrengiz poems, which became a literary fashion in the sixteenth century. Sehrengiz poems included the beauties of a city as well as the talented and special people who live in it. This article examines one of the sehrengiz poems of Za'fi-i Gülşeni poem he wrote was about the ancient city of Methone in Greece. The poem is included in the divan of Gülşeni and it has 111 verses. This article examines the Methone sehrengiz of Gülşeni and presents a transcribed text in Latin alphabet. Giriş Rumeli, Osmanlı Devleti'nin önemli kültür ve sanat merkezi olması bakımından istisnai bir coğrafyadır. Tezkirelerde Rumelili olduğu söylenen sanatçıların sayı bakımından çokluğu bu coğrafyayı divan edebiyatı açısından da ayrıcalıklı kılar. Söz konusu Rumelili sanatçılar divan edebiyatına önemli katkılar sağladığı gibi bazı konularda öncülük de etmişlerdir. 1 XVI. yüzyıldan itibaren görmeye başladığımız ve şairler arasında revaç bulan, özgün yapısı ile dikkat çeken şehrengiz türünün ilk örneğinin Priştineli Mesihî'ye ait olması ve Rumelili şairlerin kalemleriyle gelişme göstermesi bunun en güzel örneğidir. Diğer taraftan Osmanlının Avrupa'daki toprakları olan Rumeli'nin şehir, kasaba, dağ, nehir vs. gibi unsurları divan şiirine malzeme olmuş, bunların etrafında şekillenen hayallerle beyitler süslenmiştir. Dahası bununla yetinmeyen şairler, bu cazip coğrafyanın şehirleri için müstakil şiirler ve şehirleri adına şehrengizler yazarak edebiyat tarihine mâl etmişlerdir: Hayretî'nin Belgrad ve Yenice

Lakab ana n'ola dinilse Tûbâ Bu madde Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü Projesi kapsamında hazırlanmıştır. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/eyup-sehr-engizi-lebibi bağlantısı üzerinden ulaşılabilir. 24.03.2022 17:45 Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/eyup-sehr-engizi-lebibi 2/2 Anı a'lâ yaratmış Hak Te'âlâ Der-vasf-ı Hâcî Şâh Biri Arpacı-zâde Hâcî ismi Ser-â-pâ nûrdur gûyâ ki cismi Olanlar vaslına cân-ıla râgıb Tavâf-ı Ka'be-i kûyına tâlib Açılmaz goncaveş vardur hicâbı Alamaz kimse agzından cevâbı Der-vasf-ı Kâsım Şâh Mu'arrifdür biri Kâsım ana nâm Kamu evzâ' u etvârı dil-ârâm Anun reftârı bir yirde bulınmaz Şeker güftârı hod ta'rîf olınmaz (Koncu 2013: 467).

Özet: Bu makalede Kerîmî'nin şehrengizinin şekil ve muhteva özellikleri ile eserin tenkitli metnine yer verilmiştir. Kanunî devri şairlerinden olan ve hayatı hakkında oldukça sınırlı bilgilere ulaşılan Kerîmî'nin Edirne şehrengizinin iki nüshasına ulaşılmıştır. Bu nüshaların karşılaştırılması neticesinde oluşan metne göre eser 202 beyittir. Tevhid, münâcât, sebeb-i te'lif, Edirne şehrinin övgüsü, Edirne güzellerinin övgüsü, dua ve hâtime bölümleri bulunan manzumede Kerîmî 59 güzelin övgüsünü yapmaktadır. Kerîmî'nin Edirne şehrengizi, XVI. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan ve yazılması bir süre moda haline gelen Divan şiiri içerisinde özgün yapısıyla dikkat çeken türün tipik bir örneğidir. Sanat kaygısının görülmediği, çarşı esnafından meslek sahibi erkek güzellerin mesleklerine, ad ve lakaplarına uygun cinas ve teşbihlerle tasvir edildiği karakteristik bir yapı arz etmektedir. Abstract: This article examines and analyzes the form and content of Kerimi's Edirne Shehrengiz. We have limited information about the life of Poet Kerimi, who lived duing the reign of Ottoman Sultan Suleyman the Magnificent (r.1520-66). So far two copies of Kerimi's Edirne Shehrengiz have been identified. Shehrengiz is a type of Divan poetry, which honors a city and its people. It first appeared in the sixteenth century. A comparison of the two copies of Kerimi's Edirne Shehrengiz indicates that the work is composed of 202 couplets. His work has several sections; tawhid (Oneness), invocation, causes of writing, compliments of the city of Edirne, compliments of 59 Edirne people, prayer and epilog.

Kent birçok temel özelliğe sahiptir. Din, kültür ve medeniyet değerlerini maddî biçimlerle ortaya koymaktadır. Kent, özelliklerini geçmişten devralmakta ve günümüzde devam ettirmektedir. Bu özellikleri, çeşitli değişim ve dönüşümlerle geleceğe aktarmaktadır. Bu aktarma mimarî, edebî ve tarihî eserler gibi bazı araçlarla gerçekleşmektedir. Şehrengizler, onlardan biridir.
Kent, varlığını kentli ile devam ettirebilir ve ancak kentli ile dönüşebilir. Kentli kenti oluşturmak ve dönüştürmek için miras aldığı değerleri kullanır. Bu değerleri içinde barındıran eserlerden biri de şehrengizlerdir. Divan şiirinde yer alan “Şehrengiz”, Osmanlı şehirleri ve şehirlileri hakkında malumat vermektedir.  Bu malumatlar ayrıca şehirdeki biçimler ve onların değerlerini, tarihî ve kültürel birikimini; hayat ve sanat anlayışını hissettirmekte ve anlatmaktadır.
Makale için, Agâh Sırrı Levend’in (1958), “Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul” adlı çalışması incelenmiş; eserden kenti ve kentliyi ilgilendiren bazı beyitler seçilmiştir. Şehrengizlerin işaret ettiği esaslara şehir ve mimarî alanlarında yazılmış kaynaklarla açıklama getirilmiştir. 
Anahtar Kelimeler: Kent, Kent Bilinci, Şehrengiz, Süreklilik, Dönüşüm.

ZA'FÎ-İ GÜLŞENÎ'NİN MOTON ŞEHRENGİZİ Methone Shehrengizs of Za'fi-i Gulsheni Zehra GÖRE * Özet: Za'fî-i Gülşenî XVI. yüzyıldan itibaren divan edebiyatında rağbet bulmaya başlayan şehrengiz türüyle beş manzume yazmakla türün temsilcilerinden olmuştur. Yazdığı şehrengizlerden birisi de bugün Yunanistan sınırları içinde bulunan ve kadim bir şehir olan Moton'a dairdir. Şairin divanında tespit edilen bu şehrengiz 111 beyit uzunluğunda bir mesnevi olup türün gelenekte görülen özelliklerini yansıtan bir yapı arz eder. Bu makalede Moton şehri hakkında kısa bir bilgi verilmiş, Za'fî-i Gülşenî'nin hayatı, edebî kişiliği ve diğer şehrengizleri söz konusu edilmiş, Moton şehrengizinin transkripsiyonlu metni hazırlanmış, metin üzerinde şekil ve muhtevaya dair değerlendirilmeler yapılmıştır.

İnsanoğlunun her türlü yaşam tecrübesini ilmek ilmek işleyerek vücuda getirdiği şehirler, yaşamın her boyutuyla ilgili derin izler taşımaktadır. Konya ve Karaman da Anadolu’nun merkezinde, ticaret yolları üzerinde olmaları dolayısıyla tarih boyunca önemli medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve kültürel zenginliklerini geçmişten günümüze taşıyıp muhafaza edebilmiş önemli şehirlerimizdendir.
Bu yazıda insan ve şehir ilişkisi çerçevesinde geçmişten günümüze Konya ve Karaman şehirleri ekseninde, Dr. Kâmil Uğurlu tarafından hazırlanan Konya’nın Batısı Takkeli Bir Dağ Konya Şehrengizi ve Karaman Şehrengizi “Karaman’a Hasretliğim…” adlı eserler değerlendirilmiş, söz konusu eserlerde yer alan metinler aracılığıyla ortaya konulan kültürel birikimin Türk kültürü açısından önemi vurgulanmıştır.