Merkez Strateji Enstitüsü IŞİD Raporu

Merkez Strateji Enstitüsü Rapor–002 19.09.2014 IŞİD Raporu IŞİD’e Karşı Olası Operasyonun Boyutları: Stratejiler Riskler Öneriler Hazırlayanlar: (E)Tuğg.Dr. Oktay BİNGÖL, Dr. Ali Bilgin VARLIK A aç: Bu rapor okuyu uya, IŞİD hakkı da ilgi ver ek, örgüte karşı olası operasyo u oyutları ve uhte el etkileri e ilişki değerle dir eleri sapta ak ve paydaşlara ö eriler su ak aksadıyla hazırla ıştır. Merkez Strateji Enstit(s( MSE): MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti veren akademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur. MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bu maksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir ve akademik eğitim faaliyetlerinde bulunur. MSE’nin ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir. Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez. S Danışma Kurulu M E Doç.Dr. Sinem Akg(l AÇIKMEŞE, Prof.Dr. B(lent ARI, (E)Tuğg. Dr. Oktay BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) B(y(kelçi Dr. Ercan ÖZER, Prof. Dr. Abd(lkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK Merkez Strateji Enstitüsü İÇİNDEKİLER Yönetici Özeti Giriş |1 |4 Geçmişte ve Son Dönemdeki Gelişmeler | 5 IŞİD ve M(ttefikleri |8 IŞİD’e Karşı Savaşan Unsurlar ABD Stratejisi | 12 | 15 Koalisyon ve Bölge Ülkeleri T(rkiye'nin Durumu | 18 | 21 T(rkiye’deki Siyasal ve Sosyal Paydaşlara Öneriler| 26 EK-1: IŞİD ve M(ttefikleri | 1-1 -i- Merkez Strateji Enstitüsü IŞİD’e Karşı Olası Operasyonun Boyutları: Stratejiler, Riskler, Öneriler Yönetici Özeti Rapor "Geçmiş ve Son Dönemdeki Gelişmeler", "IŞİD ve M(ttefikleri", "IŞİD’e Karşı Savaşanlar", "“”D Stratejisi", "Koalisyon ve ”ölge Ülkeleri", "T(rkiye’nin Durumu" ve "T(rkiye’deki Paydaşlara 5neriler" başlıklarında yedi böl(m olarak hazırlanmıştır. IŞİD cihadist bir örg(t olmakla birlikte genel olarak isyancı örg(tlerin stratejisini izlemektedir. “yrılıkçı birçok örg(t(n izlediği (ç aşamalı stratejiyi -stratejik savunma, stratejik denge ve stratejik taarruz aşamalarını-IŞİD’in de uygulamaya çalıştığı gör(lmektedir. ’den Temmuz ayına kadar stratejik savunmada kalarak g(ç kazanmaya çalışan, eylemlerinde arazi ele geçirmeyi ve tutmayı hedeflemeyen IŞİD, Temmuz ’den itibaren Irak’ta ikinci safhaya yani stratejik denge safhasına geçmiş “nbar, Felluce, Ramadi ve diğer bazı bölgeleri kontrol etmeyi amaçlamıştır. ”u kazanımlardan cesaret alınarak . ve . aşamaların birkaç ay gibi çok kısa bir s(re zarfında atlanarak devlet yapılanmasına geçilmesi örg(t açısından önemli riskler içermektedir. Diğer bir ifadeyle, IŞİD'in gaye noktasına gelmeden doruk noktasına ulaşmış veya ulaştırılmış olması, kazanımları pekiştirilmeden hızla geçilen safhaların aynı s(ratle kaybedilmesi ihtimalini g(çlendirmektedir. IŞİD’in bu şekilde strateji hatası yapmasında bazı faktörler etkili olmuştur. ”u faktörler içinde ABD’nin etkisi dikkate değerdir. “”D, IŞİD Suriye ve Irak’ta g(çlenirken, bölgesel destekçiler tarafından silah, teçhizat ve mali yardım yapılırken, yabancı teröristler katılırken cılız tepkiler hariç ciddi tedbir almayı d(ş(nmemiştir. ”öylece hem kriz ve bölgesel t(kenmişlik, dolayısıyla ABD’nin kurtarıcı rol( olgunlaşmış, hem de IŞİD’in hava harekâtına uygun hale gelmesi sağlanmıştır. ”u durum “”D’ye Orta Doğu’ya tekrar m(dahale etme, Irak’ta yarım kalan işi tamamlama, IŞİD tehdidine tam olarak ortadan kaldırma arg(manı ile Suriye’de yeni bir fırsat yaratma imkânını vermiştir. ”u fırsatın değeri kirli işler yerlilere yaptırıldıkça daha iyi anlaşılabilecektir. Gelinen aşamada IŞİD’in kendi g(c(yle ele geçirdiği bölgeleri savunmasının maliyetinin çok ağır olacağı gör(lmektedir. Yapılan bu stratejik hatadan geri dön(lmesi de söz konusu değildir. IŞİD aslında ön(m(zdeki kısa vadede yok olmak veya marjinal bir örg(t olarak devam etme seçenekleriyle karşı karşıyadır. “ncak S(nni direnişin geleceği ise daha kapsamlı ve uzun dönemlidir. IŞİD’in yukarıdaki genel stratejik m(lahazalar, kuvvetli ve hassas tarafları çerçevesinde koalisyon harekâtına karşı uygulayabileceği hareket tarzı ve taktikler genel hatları ile şunlardır. 1. Irak’ta ve Suriye’de savunabilecekleri yerleşim birimlerine çekilme, Irak g(venlik kuvvetleri, Şiiler, peşmergeler ve kendisiyle savaşan diğer aktörlerin zayıf hedeflerine çeşitli saldırılar ve intihar eylemleri d(zenleme, 2. Hedef gözeterek veya gözetmeden ilan ettiği bölgede, komşu (lkelerde ve k(resel boyutta terör taktiklerini kullanma. Temas Noktası [email protected] -1- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 ”aşta Obama’nın konuşması olmak (zere (st d(zey yetkililerin birbirini tamamlayan açıklamalarından ABD’nin, IŞİD tehdidini kendisi için önemli, ancak yaşamsal görmediği, bu nedenle t(m g(c(yle Afganistan ve Irak işgallerine benzer kapsamlı bir harekâtı asla yapmayacağı sonucuna ulaşılmaktadır. ABD, Irak’ta IŞİD’e karşı askerî boyutta ortaklarını tespit etmiş ve stratejisini uygulamaya başlamıştır. Ortaklar Irak g(venlik kuvvetleri, peşmergeler ve ılımlı S(nni aşiretlerin milisleridir. “”D ve koalisyon ortakları hava, psikolojik ve özel kuvvet harekâtıyla harekât ortamını şekillendirmeyi, IŞİD’in komuta kontrol ve muharebe d(zenini parçalamayı amaçlamaktadır. Irak’ta peşmergelerin içinde ve desteğinde PKK unsurlarının rol aldığı yön(nde haberler yer almaktadır. Suriye’de ise durum oldukça karışıktır. Şu ana kadar yapılan açıklamalarda gör(nen IŞİD’e Suriye’de de operasyon yapılacağının muhtemel olmasıdır. ”unun için bazı hareket tarzları vardır. Birinci hareket tarzı sınırlı bir hava harekâtıdır. İkinci hareket tarzı daha kapsamlı bir harekâttır. ”u hareket tarzı Suriye’nin rızası alınmadığında risklidir. Üç(nc( hareket tarzı “”D’nin Suriye’ye Irak’taki hava harekâtına benzer bir yol izlemesidir. ”unun için “”D’nin Suriye’de IŞİD’e karşı grupların önemli bir kısmı ile işbirliğine girmesi gerekir. Dörd(nc( hareket tarzı “”D’nin Esad rejimine karşı politikasını değiştirmesi ve aşamalı bir şekilde yakınlaşmasıdır. ”u yakınlaşma açık ve tedrici olarak y(r(t(lebilir. ”eşinci hareket tarzı ara bir adım olarak d(ş(n(lebilir. “”D Suriye’de PKK-YPG ile ortaklık yaparak Irak’ta peşmergelere yaptığı gibi eğitim, istihbarat, planlama, teçhizat ve hava desteği sağlayıp IŞİD’e karşı savaştırabilir. ”u hareket tarzı Suriye’de Esad rejimi ve muhalifleri genel olarak çok fazla endişelendirmez. Fakat T(rkiye bundan zarar gör(r. Suriye’de kolay bir hareket tarzı oldukça zordur. “”D için en az riskli olan YPG ile ortaklıktır. Fakat bu kesin başarı vaat etmez. ”aşka sorunlar çıkarır. Dolayısıyla ABD olasılıkla birinci seçeneği tercih eder gör(n(yor. “”D stratejisinin önemli bir boyutunu diplomatik adımlar teşkil ediyor. IŞİD’e karşı geniş bir koalisyona önem veriliyor. 5n(m(zdeki g(nlerde konuyla ilgili ”MGK kararı alınması da m(mk(nd(r. ”ölge (lkeleri ile Cidde’de yapılan toplantı bildirisine T(rkiye imza koymamıştır. “ncak imza koyan ve koymayan (lkelerden hangilerinin ne t(r destek vereceği hen(z belli değildir. İran’ın bu koalisyona Irak Merkezi H(k(meti ile ört(l( ikili ilişki vasıtasıyla destek vereceği d(ş(n(lmektedir. Hava harekâtı için çoklu (s seçenekleri mevcuttur. ”u kapsamda “”D’nin “vrupa’daki (sleri, Fransa ve İtalya’nın (sleri, Kıbrıs’taki (sler, Kuveyt ve Katar başta olmak (zere Körfez (lkelerindeki (sler, Körfez’deki “”D uçak gemileri, Ürd(n’deki (sler ve İncirlik yeterince geniş bir yelpaze sunmaktadır. ”u nedenle başta ABD olmak (zere hava harekâtına katılacak (lkeler tek bir (lkeye, örneğin İncirlik için T(rkiye’ye ikame edilemeyecek kadar muhtaç değildir. Irak ve Suriye’de genel iç çatışma ortamı sosyolojik, ekonomik, askerî ve siyasi olarak T(rkiye’yi yakından ilgilendirmektedir. ABD için sadece önemli olan bu kriz, T(rkiye için yaşamsal derecede önemli bir ulusal g(venlik konusudur. T(rkiye, teorik olarak Irak’ta ihtiyaç duyulan askerî kapasiteye sahiptir. Destek kapsamında koalisyon hava harekâtı için başta keşif, arama kurtarma ve insani amaçlı nakliye olmak (zere uçak talep edilmesi olası gör(lmektedir. T(rkiye’nin muharip hava kapasitesinin ise “”D tarafından hem -2- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 T(rkiye’nin hassasiyetleri hem de Irak merkezi yönetimi, İran ve Kuzey Irak Yönetimi ile PKK’nın durumu dikkate alınarak talep edilmesi zordur. IŞİD’e karşı y(r(t(lecek ideolojik m(cadele ve S(nni aşiretlerle işbirliği yapılarak IŞİD’in soyutlanmasında asıl rol(n yeterli kapasitesi olmayan T(rkiye yerine Suudi “rabistan ve Ürd(n’den beklendiği d(ş(n(lmektedir. ”u konu da Mısır’ın da katkısı beklenmektedir. T(rkiye’nin jeopolitik konumu IŞİD’in beslendiği sosyolojik faktörlerin T(rkiye’nin siyasi ve sosyolojik özellikleri ile etkileşimiyle önemli hassasiyetler yaratmaktadır. -3- - Giriş - Geçmişte ve Son Dönemdeki Gelişmeler Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 IŞİD’e Karşı Olası Operasyonun Boyutları: Stratejiler, Riskler, Öneriler Giriş Irak, yılında “”D’nin işgaliyle birlikte Orta Doğu’nun en istikrarsız (lkelerinden biri olmuştur. Dokuz yıllık işgali “ralık ayında sonlandıran “”D geride fiilen parçalanmış, istikrarsız ve iç savaşın eşiğinde bir Irak bırakarak geri çekilmiştir. S(nni, Şii ve K(rt kimlikleri arasındaki hassas dengeler (zerine inşa edilen devlet, dış m(dahale ve dinamiklerin de etkisiyle tam anlamıyla başarısız olmuştur. Son dönemde Maliki'nin yerini alan yeni ”aşbakan Haydar el “badi'nin yeni birlik h(kûmetinin mevcut sorunların (stesinden gelme kapasitesi oldukça d(ş(kt(r. sonrası Irak’ın durumu, “”D’nin devlet inşası kapsamında, (lkenin b(rokratik ve askerî tabanını oluşturan S(nnilerin tasfiye edilmesi, bir taraftan mezhepsel ayrışmayı kör(klerken diğer taraftan devletin yerleşik hafızasını ve iş görebilme kapasitesini zayıflatmıştır. ”u durum, geleneksel olarak esasen (lkedeki en ılımlı özelliklere sahip olan S(nnilerin IŞİD gibi aşırıcı eğilimleri desteklemesine de neden olmuştur. Suriye (zerinde k(resel ve bölgesel g(çlerin rejim karşıtı isyancı ve terör örg(tlerini kullanarak y(r(tt(kleri m(cadele, önce Irak'ta (slenip Suriye'de harekât icra eden sonra da Irak'ın S(nni bölgelerinde siyasi ve askerî kontrol( ele geçiren IŞİD yapılanmasını yaratmıştır. ”u yapılanma nihayetinde, k(resel ve bölgesel d(zene ve uluslararası normlara ciddi tehdit oluşturduğu d(ş(n(len cihadist yapılara yeni fırsat pencereleri açmıştır ”kz. Hrt. .). IŞİD'in, Irak'ın toprak b(t(nl(ğ(n( ortadan kaldıran konumu, bölgesel bir g(venlik tehdidi yaratmıştır. 5rg(t(n uyguladığı terör saldırıları, göçe zorlama, rehine alma, ırza geçme, toplu katliam vb. sistematik insanlık suçları gelinen aşamada, “”D liderliğinde ”atılı ve bölge devletlerinin katılımıyla tedbir alınmasını gerekli kılmıştır. Raporda IŞİD’e karşı uygulanacak hareket tarzları incelenirken temel olarak “”D’nin yaklaşımları dikkate alınmıştır. Rusya bir temel aktör olarak incelenmemektedir. ”u Rusya’nın kapasitesinin göz ardı edilmesi anlamına gelmemektedir. Rusya, Ukrayna kriziyle yeterince meşguld(r. Diğer taraftan “”D’nin gayretini Orta Doğu’ya yönlendirmiş olması da (zerindeki baskının azaltılmasına yol açacağı gibi, Suriye angajmanında “”D ve ”atı’nın kendine ihtiyaç duyacak olması da avantaj sağlayacaktır. Rapor "Geçmiş ve Son Dönemdeki Gelişmeler", "IŞİD ve M(ttefikleri", "IŞİD’e Karşı Savaşanlar", "“”D Stratejisi", "Koalisyon ve ”ölge Ülkeleri", "T(rkiye’nin Durumu" ve "T(rkiye’deki Paydaşlara 5neriler" başlıklarında yedi böl(m olarak hazırlanmıştır. Temas Noktası [email protected] -4- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 1. Geçmiş ve Son Dönemdeki Gelişmeler a. Kronolojik özet IŞİD’in Irak ve Suriye’deki ilerlemesi ile bölgesel ve k(resel aktörlere tehdit haline gelmesi konjonkt(rel bir olay olmaktan ziyade uzun bir geçmişe sahiptir. ”u kapsamda IŞİD’in mevcut g(c(ne erişmesinde önemli dön(m noktaları dikkat çekmektedir. (1) Orta Doğu’da El-Kaide’nin varlığına uzanan s(reç örg(t( Tevhid ve Cihad ’yılında Ürd(n’deki cihadist terör Cema'at el-Tevhid vel-Cihad ’ın lideri “bu Mussab El-Zarkavi’nin “fganistan’a kaçmak zorunda kalması ve örg(t(n(n b(y(k kısmını kendisiyle birlikte göt(rmesiyle başlamıştır. Zarkavi, “fganistan’da Taliban’ın devrilmesinden sonra başlarında Irak’a geçerek örg(t(n( işgale başvuracağı kesinleşen “”D kuvvetlerine karşı savaşmak (zere hazırlamıştır. (2) ’de Zarkavi, örg(t(n(n adını Irak El-Kaidesi (Al-Qaeda in Iraq-“QI/Tanzim Kāidāt el- Cihād fî ”ilâd el-Rafidayn şeklinde değiştirmiş ve Usame ”in Ladin’e bağlılığını açıklamıştır. “ynı yıl içinde çok sayıda “rap cihatçı örg(te katılmış ve “”D kuvvetlerine karşı birçok eylem yapılmıştır. 5rg(t “”D tarafından terör örg(tleri listesine alınmıştır. (3) yılında örg(t(n (st d(zey liderlerinden Ebu Bekir El-”ağdadi “”D kuvvetlerince yakalanmış ve yaklaşık yıl Irak’ın g(neyindeki “”D askerleri kontrol(ndeki bir kampta tutulmuştur. ”u şahıs IŞİD’in şimdiki lideridir. Resi (4) . IŞİD Lideri E u Bekir El-Bağdadi ’da Zarkavi “”D kuvvetlerince ”ağdat’ta öld(r(lm(ş, Irak El- Kaidesi içinde Irak İslam Devleti ortaya çıkmış, Ebu 5mer El-”ağdadi liderliğe gelmiştir. “”D, örg(tlere karşı S(nni aşiretlere dayanan Uyanış ’de El-Kaide ve diğer İslami hareketini başlatmış, y(z bine yakın Iraklı yerel koruma g(c( olarak silahlandırılmış, eğitilmiş ve maaşa bağlanmıştır. (5) ’da Ebu 5mer El-”ağdadi hava operasyonu ile öld(r(lm(ş, “”D kontrol(nde uzun s(re hapiste kalan, muhtemelen 2009 sonları- başlarında sağ olarak hapisten çıkan Ebu ”ekir El- ”ağdadi liderliğe getirilmiştir. (6) ’de Usame ”in Ladin “”D kuvvetlerince öld(r(lm(şt(r. Ebu Bekir El- ”ağdadi, Ladin’in intikamını almak için çekilmekte olan “”D kuvvetlerine karşı savaş açmıştır. (7) ’de El- ”ağdadi Suriye’de Esad rejimine karşı savaşmaya başlamış ve El-Kaide ile işbirliği içinde El-Nusra örg(t( kurulmuştur. (8) Mayıs ayında El-”ağdadi Irak İslam Devleti’nin ve El-Nusra’nın Irak Şam İslam Devleti IŞİD ismiyle birleştiğini ilan etmiştir. “ncak El-Kaide lideri Zavahiri bunu reddederek Suriye’yi ElNusra’ya tahsis etmiştir. El-”ağdadi Zavahiri’nin talimatlarına uymamış, Irak ve Suriye’de IŞİD olarak faaliyete devam etmiş, El-Nusra ile yer yer çatışmalar başlamıştır. -5- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 (10) IŞİD Temmuz ’de Irak’ta Ebu Garip ve Taji hapishanelerine saldırarak y(zlerce tutukluyu serbest bırakmış ve Suriye’ye sevk etmiştir. 5rg(t, içinde Irak’ta binlerce sivilin öl(m(ne neden olan saldırılar d(zenlemiştir. (11) Ocak ’de IŞİD Irak’ta Felluce ve Ramadi’nin bir kısmını ele geçirmiş, Suriye’de El-Nusra, muhalifler, Esad rejimi ve K(rt YPG ile çatışmıştır. IŞİD’in eleman sayısının Suriye'de, ise . 'in (zerinde olduğu değerlendirilmektedir. (12) Haziran ’de IŞİD Musul’u kontrol ederek ”ağdat’a yaklaşmıştır. Haziran 'te Halifeliği ilan etmiş ve kendisini İslam Devleti Islamic State-IS) olarak adlandırmıştır. IŞİD'in bu ilerleyişi ona Musul'daki merkez bankasında bulunan en az milyon doların ötesinde, g(nl(k cirosunun bir milyon dolar olduğu tahmin edilen petrol bölgelerini de kontrol altına almasını olanaklı kılmıştır. ve (13) Temmuz “ğustos ayları da . 'in, Irak'ta IŞİD'i Gelirleri Diğe pek çok te ö ö gütle i i aksi e, IŞİD, ekonomik olarak kendi kendisine yeterlidir. iti a i le, ö gütü k i i al faali etle de elde ettiği tah i i ıllık geli i 70il o dola ike u ikta ı , ö gütü 'te elde ettiği aske î aşa ıla ı a dı da ıllık il a dola a ulaştığı tah i edil ektedi . A ı a kz. Ek-1. Kaynak: Matthew Levitt, "Declaring an Islamic State, Running a Criminal Enterprise", The Hill, 7 Temmuz 2014. IŞİD’in kazanımlarını genel olarak korumasıyla devam etmiş, sivillere, azınlıklara ve Irak askerlerine uygulanan vahşet ile Musul ”arajı ve ”eji rafinerisinin ele geçirilmesi, ”ağdat ve Kerk(k’(n tehdit edilmesi uluslararası kamuoyunu harekete geçirmiştir. b. G(ncel durum IŞİD’in son aylardaki kazanımları ve y(ksek tempolu harekâtı Irak ordusu, peşmergeler ve Şii milisler tarafından “”D hava taarruzlarının desteği ile Eyl(l başlarından itibaren yavaşlatılmıştır. Kuzeyde K(rt peşmergeler, batıda ise Irak kuvvetleri bazı bölgelerde kontrol sağlamıştır. ”u kapsamda peşmergeler Musul yolu (zerindeki Kalak’ta Gazzer dağını ele geçirmiştir. Irak kuvvetleri ise “nbar vilayetinde IŞİD g(çlerini Fırat Nehri (zerindeki barajı kontrol eden ve ”atı Irak’ın en b(y(k şehirlerinden biri olan Haditha’yı kuşatmıştır. Irak kuvvetleri aynı zamanda Haditha’nın g(neydoğusundaki ”ervana’yı ele geçirmiştir. ”u kısmi başarı iki temel faktöre bağlıdır. ”irincisi Irak özel kuvvetleri Ürd(n ve “”D’de eğitilen Golden ”rigades IŞİD’e karşı kullanılmıştır. ”u kuvvetler Musul barajının ve ”eji rafinerisinin geri alınmasında etkili olmuştur. Irak özel kuvvetleri “nbar vilayetindeki taarruzlarda da başarılı olmuştur. İkincisi ise “”D hava g(c(n(n kullanılmasıdır. ”u kapsamda “”D keşif uçakları yeterli istihbarat temin etmiş, ulaştırma uçakları ile insani yardım taşınmış, peşmergelere teçhizat ve m(himmat yardımı yapılmış, muharip uçaklarla IŞİD mevzileri, konvoyları, komuta kontrol ve lojistik tesisleri vurulmuştur. ”öylece “”D hava g(c( ve Irak özel kuvvetleri IŞİD’e karşı askerî harekâtta kuvvet çarpanları olarak fark yaratmıştır. -6- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 Harita 1. Irak ve Suriye’de IŞİD’in Etkinliği 120 Km Kaynak: Merkez Strateji E stitüsü A a İlerle e Mihveri -7- Yığı akla a/Üs Bölgesi Terör Saldırısı IŞİD ve M(ttefikleri Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 2. IŞİD ve M(ttefikleri Irak ve Suriye’de ortaya çıkan tehdit basit ve tek boyutlu değil, aksine karmaşık ve çok boyutludur. Irak ve Suriye’deki daha geniş kapsamlı, çok boyutlu ve uzun dönemli S(nni direniş ile IŞİD birbirine girmiştir. Her iki (lkedeki S(nni hareket ile IŞİD’i aynı tutmak doğru değildir ancak ayrımı yapabilmek de kolay değildir. Mevcut durumda IŞİD’in g(c(n( artıran bir ittifak söz konusudur. İttifak bileşenlerinin ideoloji, amaç ve kapasite olarak benzerlik ve farlılıkları mevcuttur. M(teakip paragraflar IŞİD ve m(ttefikleri (zerine kapsamlı analize ayrılmıştır. a. IŞİD ve destek veren diğer örg(tler hakkında ayrıntılı bilgi EK- ’dedir. b. IŞİD’in B(y(k Stratejisi: Cihadist İdeoloji Maoist Strateji IŞİD cihadist bir örg(t olmakla birlikte genel olarak isyancı örg(tlerin stratejisini izlemektedir. “yrılıkçı birçok örg(t(n izlediği (ç aşamalı stratejiyi -stratejik savunma, stratejik denge ve stratejik taarruz aşamalarını-IŞİD’in de uygulamaya çalışıldığı gör(lmektedir. ’den Temmuz ayına kadar stratejik savunmada kalarak g(ç kazanmaya çalışan, eylemlerinde arazi ele geçirmeyi ve tutmayı hedeflemeyen IŞİD, Temmuz ’den itibaren Irak’ta ikinci safhaya yani stratejik denge safhasına geçmiş “nbar, Felluce, Ramadi ve diğer bazı bölgeleri kontrol etmeyi amaçlamıştır. Gerek Irak gerek Suriye'de merkezi h(k(metin g(ç boşluğundan doğan zafiyetin sonucu olarak örg(t, Haziran 'ten itibaren kolay ve çabuk askerî başarılar elde etmiştir. ”u kapsamda Suriye'de Rakka'nın ele geçirilmesi, Irak'ta Musul'un b(y(k böl(m(n(n kontrol altına alınması, örg(te operatif ve stratejik seviyede kazanımlar sağlamıştır. Ş(phesiz bu kazanımların en b(y(ğ( moral (st(nl(ğ(d(r. yılının Ramazan'ının birinci g(n( Haziran ilan edilen Hilafet ve "İslam Devlet" söylemi ancak bu askerî başarılarla birlikte bir anlam kazanmıştır. ”u kapsamda örg(t, Irak'ın orta kesimlerinde çoğunluğu oluşturan S(nni halkın desteğini kazanmasına ilave olarak, k(resel bir çekim yaratabilme potansiyeline de ulaşmıştır. Temmuz ve “ğustos aylarındaki askerî başarılar örg(t liderliğinde, bir devlet kurmak için gerekli gör(len halk-toprak-kuvvet sacayağının yeterince oluştuğu kanaatini yaratmıştır. ”unda örg(t(n kendi kendine yeterli ekonomisine ilave olarak sağladığı dış mali yardımların da etkili olduğu değerlendirilmektedir. Resi . Rakka'ya Gire IŞİD Kuvvetleri -8- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 IŞİD'i Askerî Kaza ı ları Suriye'de Rakka' ı ele geçiril esiyle: - Ö gütü I ak'taki kalpgahı ı, Fı at Neh i i sağladığı sa u a i ka la ı da güç ala ak- ileriden itibaren sa u a i ka ı doğ uştu . Ö güt ope atif se i ede oğ afi de i lik kaza ıştı . - Ö gütü “u i e'deki e zile i i oğ afi i ti atı ü ük ölçüde sağla dığı da hale üsle diği e zile / ölgele a ası da ka şılıklı destek sağla a ile ek ütü ül sa u a i ka ı a ka uş uştu . - “u i e' i içle i e, doğu, atı e gü e istika etle i de ö eltile ek taa uzi ha ekât içi el e işli çıkış a azisi ele geçi il işti . - Doğu'da kala Değ i )o ila eti i ü ük ölü ü te it edil işti . - Esad Yö eti i i Halep ile i ti atı hassas i du u a geti il işti . - Esad Yö eti i i e ile ile eği ö ü deki psikolojik eşik aşıl ıştı . Irak kuvvetlerinin yenilmesiyle: - Kuze de Musul'u ü ük ölü ü ü , gü e de Bağdat'ı k . kuze i e kada ola ölge i ele geçi il esi le küçük ölçekli i de lete ka şılık gele i a azi kaza ıl ıştı . - Bu ölgedeki pet ol e su ka akla ı ile st atejik ulaştı a hatla ı ko t ol altı a alı ıştı . - I ak'taki “ü i üfusu güçle te sil ka ili eti i kaza ıştı . - I ak o dusu u sa aş a ka ili eti de oksu olduğu o ta a çık ıştı . ”u kazanımlardan cesaret alınarak . ve . aşamaların birkaç ayı geçmeyen çok kısa bir s(re zarfında geçilerek devlet yapılanmasına geçmesi örg(t açısından önemli riskler içermektedir. Diğer bir ifadeyle, IŞİD'in, gaye noktasına gelmeden doruk noktasına ulaşmış veya ulaştırılmış olması, kazanımları pekiştirilmeden hızla geçilen safhaların aynı s(ratle kaybedilmesi ihtimalini g(çlendirmektedir. ”ölge ele geçirmek ve elde bulundurmak konvansiyonel bir savunma tertibi ve bunu yapacak kapasite gerektirmektedir. “ksi takdirde b(y(k zayiat verilmesi hatta imha olunması olasıdır. IŞİD’in hava taarruzlarına karşı savunması yok denecek kadar azdır. “yrıca kara kuvvetleri az sayıda ağır silah ile genellikle hafif ve orta silahlardan oluşmakta bu kapasitesi ile bir arazi/mevzi savunmasını y(r(tecek teşkilat, tertiplenme ve eğitimden yoksun bulunmaktadır. Hava savunma yeteneği yoksunluğu ise durumunu biraz daha köt(leştirmektedir. IŞİD’in bu şekilde strateji hatası yapmasında bazı faktörler etkili olmuştur. 5ncelikle ’den beri Suriye’de kaotik bir ortamda ele geçirdiği bölgelerden abartılı bir öz g(ven algılamıştır. “sıl tehdit olarak ”atı'nın desteklediği muhalifleri gören Esad rejiminin sıklet merkezini IŞİD (zerine tesis etmemesi ikinci faktör olmuştur. ”enzer şekilde Irak’ta Merkezi Irak Yönetimi ile Kuzey Irak Yönetimi arasındaki siyasi kriz ile Irak g(venlik kuvvetlerinin yetersizlikleri IŞİD’i cesaretlenmiştir. “yrıca S(nni grupların merkezi yönetimden gittikçe uzaklaşmalarına ve yaygın çatışmalara IŞİD tarafından stratejik denge aşamasına geçilmesinde fazla değer verilmiştir. IŞİD, ”atı’nın Suriye’de Esad rejimine karşı çıkmazda kalmasını da kendisine karşı m(dahale edilmeyeceği şeklinde yorumlamıştır. Diğer taraftan IŞİD, Suriye ve Irak’ta başta El-Kaide ve Nakşibendi Ordusu, Suriye’de ise El-Nusra ile cihadın liderliği rekabetine kapılmış ve ön alıcı bir hamle ile stratejik avantaj yakalamak istemiştir. ”aşlangıçta kısmen başarı sağlayarak diğer örg(tlerden katılım ve destek artmıştır. IŞİD ayrıca Hilafet ve Cihad ilan ettiğinde k(resel ve bölgesel cihadist yapılardan destek alacağını Irak ve Suriye’deki chadist örg(tlerin ve örg(ts(z gençliğin bir kısmının kendisine katılacağını d(ş(nm(şt(r. ”u anlamda IŞİD’in ciddi eksiklerini kapatmaya yönelik stratejik bir hareket tarzı izlediği -9- Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 söylenebilir. “ncak IŞİD şu aşamada beklediği desteği alamadığı gibi gelecekte de cihad uğruna y(z binlerin katılımı olası gör(lmemektedir. Diğer taraftan IŞİD’in kuruluşuna uzanan s(reci ’den beri çok iyi takip eden, beş yıl s(re ile kontrol(nde hapiste tuttuğu El-”ağdadi’yi iyi tanıyan “”D’nin IŞİD’in doruk noktasına erkenden ulaşmasında katkı yaptığı gör(lmektedir. “”D, IŞİD Suriye ve Irak’ta g(çlenirken, bölgesel destekçiler tarafından silah, teçhizat ve mali yardım yapılırken, yabancı teröristler katılırken cılız tepkiler hariç ciddi tedbir almayı d(ş(nmemiştir. Hatta Suriye’den Irak’a IŞİD konvoyları giderken “”D sadece izlemiş, IŞİD’in bölgesel bir tehdit olmasını ancak erkenden de doruk noktasına ulaşmasını beklemiştir. ”öylece hem kriz ve bölgesel t(kenmişlik, dolayısıyla “”D’nin kurtarıcı rol( olgunlaşmış, hem de IŞİD’in hava harekâtına uygun hale gelmesi sağlanmıştır. ”u durum “”D’ye Orta Doğu’ya tekrar m(dahale etme, Irak’ta yarım kalan işi tamamlama, IŞİD tehdidine tam olarak ortadan kaldırma arg(manı ile Suriye’de yeni bir fırsat yaratma imkânını vermiştir. ”u fırsatın değeri kirli işler yerlilere yaptırıldıkça daha iyi anlaşılabilecektir. Gelinen aşamada IŞİD’in kendi g(c(yle ele geçirdiği bölgeleri savunmasının maliyetinin çok ağır olacağı gör(lmektedir. Yapılan bu stratejik hatadan geri dön(lmesi de söz konusu değildir. IŞİD aslında ön(m(zdeki kısa vadede yok olmak veya marjinal bir örg(t olarak devam etme seçenekleriyle karşı karşıyadır. “ncak S(nni direnişin geleceği ise daha kapsamlı ve uzun dönemlidir. c. IŞİD’in kuvvetli tarafları (1) Suriye ve Irak’ta kaotik ortamın kısa vadede d(zelme olanağının bulunmaması, (2) G(çl( ve koordineli bir kara harekâtına maruz kalmayacak olması nedeniyle kuvvetlerini gizleyerek imhadan kurtulmasının veya bölge değiştirerek hava saldırılarının etkisini azaltabilecek olması, (3) Suriye’de İŞİD’e karşı savaşacakların H(k(met kuvvetleri, El Nusra, YPG-PKK vd arasında sinerji yaratacak bir ortaklık tesisinin oldukça g(ç olması, (4) ”aşta Rusya-Ukrayna krizi olmak (zere k(resel aktörlerin çoklu alanlarda y(r(tt(kleri m(cadelenin avantajlarını kullanma, (5) fazlalığı, (6) ”ölge (lkelerinin başta siyasi istikrarsızlık olmak (zere kendi iç ve çevresel sorunlarının ”ölge (lkelerinin IŞİD’e karşı farklı yaklaşımlara sahip olması, (7) Irak ve Suriye’de Şii ve K(rtlere karşı savaşmasının “rap ve S(nni (lkelerde meşruiyet, haklılık ve mağduriyet sağlaması, (8) Çatışma hukuku sınırları dışında her t(rl( şiddetin kullanılmasının k(resel, bölgesel ve ulusal aktörlerde bulaşmama tepkisi yaratması ve bir çeşit dokunulmazlık kazandırması, (9) K(resel ve bölgesel aktörlerin şiddet, çatışma ve m(dahale yorgunluğu, (10) Stratejik savunmada kalındığı s(rece terörist taktiklerin konvansiyonel g(çlere karşı asimetrik (st(nl(ğ(, (11) Terörist taktiklerde deneyim, (12) Gelirin çatışma ekonomisinden ve çoklu kaynaklardan sağlanması şeklinde sıralanabilir. - 10 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 ç. IŞİD’in hassas tarafları (1) Yukarıda .b’de açıklandığı şekilde stratejik denge ve taarruz safhalarına erken geçilmesi nedeniyle hava taarruzlarına ve özel kuvvet harekâtına karşı savunma kapasitesi olmaması, (2) IŞİD’in genellikle çöl ortamında ört( ve gizleme sağlamayan bir arazide her t(rl( faaliyetinin hava ve karadan yapılacak taarruzlara karşı hassasiyeti, (3) 5rg(te yoğun katılım olsa bile yeterli eğitim olanağı olmayan militanlardan teşkil edilecek birliklerin iyi eğitilmiş kara birliklerinin harekâtına karşı başarı kazanması zorluğu, (4) 5rg(tler arasında cihadın liderliği savaşının istismar edilmeye uygun olması, (5) Irak’ta Nakşibendi Ordusu gibi daha teşkilatlı yapıların bulunması, (6) Destek alınan aşiretlerin sıklıkla taraf değiştirmesi, destek veren (lkelerin yardımının istikrarsızlığı, (7) Irak’ta S(nni kesim arasında ”aasçı ideolojinin hala taraftar bulması ve İslam Devleti’nin benimsenmemesi, (8) IŞİD’in (st d(zey kadrolarının stratejik denge ve stratejik taarruzun manevralarını planlayıp yönetebilecek bilgi ve deneyimden yoksun olması, (9) IŞİD’in ağır silahlarının yetersiz olması, hava savunmasının bulunmaması, (10) Şu anda silah ve teçhizat sıkıntısı olmamasına karşın, kısa vadede envanterinde bulunan muhtelif malzemenin bakım ve ikmal zorlukları, (11) IŞİD’in Irak Merkezi H(k(meti, Şii milisler, peşmergeler, PKK-YPG, Suriye muhalifleri, El Nusra, Esad rejimi kuvvetleri ve “”D hava g(c( arasında iç hatlarda sıkışması, (12) “”D’nin dokuz yıllık işgali nedeniyle Irak’ın dinamiklerini, sosyolojik yapıyı, araziyi ve örg(tleri tanıması öncelik alan hassasiyetlerdir. d. IŞİD'in muhtemel taktikleri ve hareket tarzları IŞİD’in yukarıdaki genel stratejik m(lahazalar, kuvvetli ve hassas tarafları çerçevesinde koalisyon harekâtına karşı uygulayabileceği hareket tarzı ve taktikler şunlardır. (1) Irak’ta ve Suriye’de savunabilecekleri yerleşim birimlerine çekilme, Irak g(venlik kuvvetleri, Şiiler, peşmergeler ve kendisiyle savaşan diğer aktörlerin zayıf hedeflerine çeşitli saldırılar ve intihar eylemleri d(zenleme, (2) Üst d(zey yetkililere suikast, kritik tesislere sabotaj yapma, adam kaçırma ve rehin alma, (3) ABD, ”atı (lkeleri ve komşu (lkelerde, hedef gözeterek veya gözetmeksizin terörist eylemlerde bulunma, (4) Seçeceği hedeflere kimyasal silah kullanma, (5) Kitlesel katliamlar yapma, (6) Vahşi yöntemlerle korku ve panik yaratmaya devam etme olarak değerlendirilmektedir. - 11 - IŞİD’e Karşı Savaşan Unsurlar Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 3. IŞİD’e Karşı Savaşan Unsurlar IŞİD’e karşı savaşanların başında “”D, ”atılı m(ttefikleri ile bölgeden işbirliği yapılmaya çalışılan (lkeler gelmektedir. “ncak bu böl(mde Irak ve Suriye içindeki alanda bulunan unsurlara yer verilecek, geniş koalisyon sonraki böl(mlerde incelenecektir. a. Irak’taki unsurlar (1) Irak Merkezi H(k(met kuvvetleri: “”D’nin Irak’ı işgali sonrası yeniden teşkil edilen Irak ordusu IŞİD’in Temmuz ’de başlattığı taarruzi harekâtta kısa s(rede dağılmıştır. Toplamda t(meni bulunan Irak ordusunun yedi t(meni IŞİD ile çatışmalarda bozguna uğramış, çok sayıda zayiat ve firar ile tamamen dağılmış, bazı askerler IŞİD saflarına katılmıştır. Irak ordusunda Humvee gibi zırhlı araçlar, ağır silahlar ve çok sayıda hafif Resim 3. Irak Güve lk Kuvvetleri silah ve m(himmat IŞİD’in eline geçmiştir. “”D Kısa s(rede Irak ordusunu yeniden teşkilatlandırmak için uzman personel takviye etmiş, kritik silah ve teçhizat eksikleri tamamlanmaya başlanmıştır. ABD aynı zamanda Irak ordusuna F- uçakları ile “H-64 taarruz helikopterlerin ve Hellfire g(d(ml( f(zelerinin sevkini hızlandırmıştır. Diğer taraftan “”D, peşmergelere doğrudan ve hızlı askerî destek sağlamak için Kuzey Irak Yönetimi ile ayrı bir kanal açarak çalıştırmaya başlamıştır. “”D’nin yoğun çabaları ile Irak ordusu toparlanmaya başlamış, özellikle “”D özel kuvvetleri tarafından Haziran ’den beri Ürd(n’de eğitilen Irak özel kuvvetleri IŞİD’e karşı kısmı başarılar sağlamış ancak ağır zayiat vermiştir. “”D’nin halen Irak g(venlik kuvvetlerine silah, teçhizat, eğitim, istihbarat ve planlama desteği devam etmektedir. “yrıca “”D tarafından ”ağdat’ta m(şterek harekât merkezi kurulmuş, ilave uzman personel gönderilmiştir. “ncak mevcut durumda Irak ordusu tek başına IŞİD ile baş edebilecek durumda değildir.1 (2) Şii örg(tler: Irak’ta Sadr grubundan kopan ancak ideolojik bağlılıklarını devam ettiren başta Hizbullah taburları olmak (zere Şii milis grupları bulunmaktadır. Irak Merkezi H(k(meti’nin Irak ordusunun kısa s(rede dağılması (zerine IŞİD’e karşı kısa s(rede denge sağlamak amacıyla Şii milisleri cephede kullandığı yön(nde bilgiler bulunmaktadır. ”u kapsamda Suriye’de Esad rejimine destek için faaliyet gösteren Şii milislerin bir kısmı Irak’a dönerek çatışmalara katılmıştır.2 Şii milisler bazı bölgelerde T(rkmen milisler ve pemergelerle işbirliği yapmakta ve İran’dan yardım almaktadırlar.3 Şii milislerin bir kısmının Suriye’de iç savaşa destek vermeye devam etmesi ve “”D’nin ihtiyatlı davranması nedeniyle bu aşamada IŞİD’e karşı m(cadele de etkileri fazla değildir. “ncak çatışma ilerledikçe, İran’ın “”D’nin peşmergelere desteğini dengelemek için Şii milislere yardımın artması beklenmektedir. 1 Bu ilgile ABD Ko g e ü ele i içi hazı la a Rapo da özetle işti . A ı tılı ilgi içi akı ız. Ke eth Katz a , Go e a e, a d Hu a Rights , Ağustos 14, CRS Report RS21968, www.crs.gov. s.23-25. 2 A igail Hausloh e . I a i “hiites Take Up the Cudgels fo “ ia Go e e t. Washington Post, May 27, 2013. 3 I a isis: “hia a d Ku dish fo es o e agai st I“ , BBC UK Middle East, E lül , http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29019034. - 12 - I a : Politi s, Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 (3) Şii yerel milisler: Sadr grubuna bağlı olanların dışında Şii yerleşim yerlerinde çok sayıda yerel Şii milisleri koruma g(c( olarak ortaya çıkmaktadır. Daha b(y(k gruplardan ve İran’dan yardım almaları m(mk(nd(r. IŞİD’e karşı ön cephelerde ve dağınık pozisyonlarda etkili olacak bu grupların diğer gruplarla etkileşimi ve gelecekte beklentileri risk teşkil etmektedir. (4) Şiilerin yanında yer alan T(rkmen milisler: Şii T(rkmenlerin bölgelerini korumak için silahlandıkları ve milis grupları oluşturdukları ifade edilmektedir. (5) Peşmergeler: Kuzey Irak Yönetimi’ne bağlı peşmergelerin -170 bin bulunmaktadır. “yrıca yaklaşık mevcuttur. “ncak civarında tank ve eğitimleri kuvveti helikopter yetersizdir. “”D peşmergelere bir taraftan doğrudan yeni silah ve teçhizat sevk etmeye diğer taraftan eğitim ve planlama desteği sağlamaya başlamıştır.4 Temmuz’dan itibaren başta başkan Obama olmak (zere (st d(zey “”D yetkililerinin Resim 4. IŞİD'e Karşı Dire e Türk e Milisler açıklamaları da bu yöndedir.5 “”D, Erbil’de m(şterek harekât merkezi tesis etmiş ve insani yardımları koordine etmek ve peşmergelere destek sağlamak için uzman göndermiştir.6 Peşmergeler, hen(z hiyerarşik bir komuta sistemine sahip değildir. Çoğunluğu K(rt partilere bağlı olarak çalışmaktadır. KDP, KYP ve GORAN hareketi arasındaki çekişmeler peşmergelere fazlasıyla yansımaktadır. Kerk(k’(n IŞİD’e karşı ele geçirilmesi ve petrol kuyularının kontrol( için iki grubun birbirleriyle çatıştığı haberleri mevcuttur. Şu anda da genel hatları ile KDP, ABD ve T(rkiye ile KY” ise İran ile daha yakındır. GOR“N ise t(m Resim 5. Peş erge IŞİD'le Muharebede aktörlerle ilişki kurmaya ve KDP-KYP çatışmasını istismara çalışmaktadır. ”u siyasi fay hatları peşmergelere yansımakta PKK’nın devreye girmesi ile karmaşaya dön(şmektedir. Diğer taraftan peşmergelerin ellerindeki silah ve teçhizatı kullanmak ve bakımını yapmak için ciddi d(zeyde teknik bilgi ve elemen sıkıntısı bulunmaktadır. “yrıca yaklaşık on yıldır atalet içinde olan peşmergeler köy koruma, tesis g(venliği ve savunma görevleri ötesinde taarruzi harekat deneyimine sahip değildir. 4 Ke eth Katz a , I a : Politi s, Go e a e, a d Hu a Rights , Ağustos , CR“ Repo t RS21968, www.crs.gov. s.25. O a a Weighs Optio s fo I te e tio i I a , A e i a Fo es P ess “e i e, June 13, 2014. 6 Report by Barbara Starr. CNN, August 12, 2014. 5 - 13 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 Yukarıdaki zafiyetin kısa s(rede giderilmesi zordur. ”u nedenle “”D, açıklanan sayıların çok (zerinde personeli Kuzey Irak’ta göndermek durumunda kalacaktır. “”D ve Kuzey Irak Yönetimi tarafından T(rkiye’den de teknik personel talep edilmesi olasıdır. (6) PKK: Irak’ta peşmergelerin içinde ve desteğinde PKK unsurlarının rol aldığı yön(nde haberler yer almaktadır.7 ”u kapsamda Murat Karayılan’ın ifadeleri dikkat çekmektedir. Rojava Batı K(rdistan'a dön(k saldırıların şiddetlendiği, G(ney K(rdistan’a dön(k saldırıların ise geliştiği bu dönemde K(rdistan Halk Savunma G(çleri, diğer parçalarda olduğu gibi G(ney K(rdistan’da da K(rt halkının kazanımlarını, değerlerini ve bölge halklarını savunmak için b(y(k bir rol (stlenmiştir. 8 PKK’nın aldığı rol tam olarak bilinmemesine rağmen IŞİD olgusundan nemalanmaya çalışacağı kuvvetle muhtemeldir. ”u nemalanma, peşmergeye yapılan silah ve teçhizat yardımlarına erişim ve itibar kazanmaya çalışma şeklinde olabilir. b. Suriye’de IŞİD’e karşı unsurlar: Suriye h(k(met kuvvetleri, El Nusra ve muhalifler ile YPG-PKK savaşmaktadır. “”D’nin IŞİD’e karşı bu unsurlardan hangileri ile işbirliği yapabileceği .c. maddesinde incelenmiştir. Muhalifler dışında seçilecek diğer ortaklara sağlanacak silah, teçhizat, eğitim ve siyasi meşruiyetin T(rkiye’nin Suriye’ye mevcut yaklaşımıyla ört(şmeyeceği ve ciddi g(venlik riskleri oluşturacağı m(talaa edilmektedir. 7 PKK ko uta ı IŞİD'e ka şı sa aşı a lattı , BBC Tü kçe, Ağustos . http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/08/140814_pkk_isid.shtml 8 HPG aşa hakkı içi ol üstle işti , Özgü Gü de , . . . http://www.ozgur-gu de . o /i de .php?ha e ID= &ha e Baslik=HPG detay&module=nuce&authorName= - 14 - aşa hakkı içi ol üstle işti &a tio =ha e _ ABD Stratejisi Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 4. ABD Stratejisi a. Genel ”aşta Obama’nın konuşması olmak (zere (st d(zey yetkililerin birbirini tamamlayan açıklamalarından “”D’nin, IŞİD tehdidini kendisi için önemli, ancak yaşamsal görmediği, bu nedenle t(m g(c(yle “fganistan ve Irak işgallerine Başka O a a' ı IŞİD Stratejisi Özet . I ak hükû eti e destek sağla a ak IŞİD'e ha a ha ekatı i a edil esi. . I ak e Kü t gü e lik ku etle i e aske i destek ve Sunni halkı IŞİD'e ola desteği i ö le esi. . IŞİD'e ö elik kapsa lı e sü dü üle ili te ö le ü adele e ulusla a ası toplu da destek alı ası. . Bölge e i sa i a dı . benzer kapsamlı bir harekâtı yapmayacağı sonucuna ulaşılmaktadır.9 “”D stratejisi b(y(k ölç(de Somali ve Yemen’de en az on yıldır devam ettiği şekilde d(ş(k yoğunluklu karakterde ve seçilmiş hedeflere hava harekâtı ağırlıklıdır. ”u kapsamda Irak’ta “”D tarafından Irak h(k(meti çabaları ile koordineli olarak IŞİD’e karşı hava saldırıları d(zenlenmektedir. Gerekirse Suriye’deki IŞİD hedefleri de vurulacaktır. “”D IŞİD’e karşı kara harekâtına girmeyecektir. Haziran unsurlarına ilaveten ’de gönderilen özel kuvvet personel gönderilmesine başlanmıştır. ”u timler Irak ordusu ve peşmergelere planlama, istihbarat ve eğitim konularında yardım edecektir. “yrıca bu kuvvetlere silah ve malzeme yardımı devam etmektedir. Irak’ta S(nni toplumun kendilerini IŞİD’den korumaları için g(venlik birimleri oluşturmalarına destek sağlanacaktır. Suriye’de Esad’a g(ç ve meşruiyet kazandıracak hareket tarzından m(mk(n olduğunca kaçınılması vurgulanmaktadır. Suriyeli muhaliflere silah, teçhizat ve eğitim gibi destek artırılacaktır. ”u şekilde IŞİD’in Suriye’de yaratacağı boşluğun Esad tarafından değil muhalifler tarafından doldurulması sağlanmaya çalışılacaktır. IŞİD kapsamlı ve s(rd(r(lebilir terörle m(cadele stratejisi ile yıpratılıp imha edilecektir. “”D, IŞİD tehdidini ortadan kaldırmak için askerî tedbirlerden ziyade kapsamlı yaklaşıma g(venmektedir. “”D savunma bakanı ve genelkurmay başkanı da IŞİD’in ancak Irak ve Suriye’yi dâhil eden kapsamlı bir yaklaşımla mağlup edilebileceğini ifade etmiştir.10 ”unun için bölgede ortaklarla çalışılacaktır. IŞİD ile m(cadele ideolojik, mali ve askerî boyutta devam edecektir. IŞİD’e yabancı teröristlerin desteği engellenecek, finans kaynakları kesilecek, istihbarat paylaşımı artırılacaktır. Uluslararası toplumun bu çabalara destek vermesi sağlanacaktır. “yrıca IŞİD terör( ve saldırıları nedeniyle yerinden edilmiş sivillere insani yardım sağlanmaya devam edilecektir. “”D’nin IŞİD tehdidine karşı strateji oluştururken Rusya’dan beklentileri veya Rusya’nın “”D politikalarına karşı tavrı kritik önem taşımaktadır. Maliki döneminde Irak Merkezi Yönetimi’nin Rusya ile işbirliğini geliştirmeye çalıştığı, bu kapsamda önemli anlaşmalar yapıldığı bilinmektedir.11 Maliki 9 P eside t O a a: We Will Deg ade a d Ulti atel Dest o I“IL , White House, E lül 014. http://www.whitehouse.gov/blog/2014/09/10/president-obama-we-will-degrade-and-ultimately-destroy-isil 10 Isla i “tate a ’t e eat ithout add essi g “ ia side of o de , top ge e al sa s , Washington Post, 21 August 2014. http://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2014/08/21/pentagon-leaves-door-open-to-strikes-in-syria-to-curb-islamicstate/ 11 I a , Russia “ig Milita Deal , AL-Monitor, 9 Ekim 2012, http://www.al-monitor.com/pulse/tr/security/01/10/iraq-security-dealrussia.html#; Iraq to resume $4.2bn Russian arms deal, RT news, 01 Nisan 2013, http://rt.com/news/russia-iraq-arms-contract-146/ - 15 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 iktidarının değişmesiyle bu işbirliğinin akıbetini tahmin etmek zordur. “ncak bu aşamada Rusya Irak’taki krizde kullanabileceği fazla sayıda vasıtaya sahip değildir. 5zellikle başta S(nni aşiretlerini ikna olmak (zere “”D’nin ihtiyaç duyduğu alanlarda kapasitesi mevcut değildir. ”u nedenle “”D’nin Rusya’dan beklentisi ”MGK’da zorluk çıkarmaması ile sınırlıdır. Suriye cephesinde durum farklıdır. Rusya Esad rejimi ile iyi ilişkilere sahiptir. Suriye’de IŞİD’e karşı yapılacak harekâtta “”D’nin Rusya’ya, başta uygulanacak hareket tarzına Esad’ın ikna edilmesi ve ”MGK’dan IŞİD’e karşı m(cadelede Suriye’deki hedeflerin vurulmasını ve belirli bölgelerde uçuşa yasak bölge ilan edilmesi gibi hususları da kapsayan karar çıkarılması olmak (zere daha fazla ihtiyacı olduğu açıktır. Rusya’nın bu beklentilere IŞİD ve benzeri örg(tlerden kendisi de tehdit algılaması nedeniyle olumsuz yaklaşmayacağı d(ş(n(lmektedir. “ncak Ukrayna krizinde “”D ve ”atı’nın yaptırımları ile Suriye’de çıkarlarının korunmasını pazarlık konusu yapması muhtemeldir. “”D ve Rusya’nın IŞİD’e karşı tam uzlaşı içinde hareket etmelerini, bu kapsamda “”D’nin Irak’ta, Rusya’nın Suriye’de hava harekâtının liderliğini yapmasını, böylece Esad rejiminin s(rece dâhil edilmesini kapsayan bir senaryo ise mevcut veriler çerçevesinde incelemeye dâhil edilmemiştir. b. Irak cephesi Yukarıdaki genel strateji kapsamında “”D’nin IŞİD’e karşı Irak’ta izlemeye çalıştığı strateji birçok boyutuyla bellidir. Irak iç siyasetinde Maliki yerine “”D, İran ve Irak iç aktörlerinin (zerinde uzlaşı sağladığı “badi başbakanlığa getirilmiş ve h(k(met kurulmuştur. Irak’ta S(nni ve K(rtlere karşı daha ılımlı ve kapsayıcı bir h(k(met olacağı umulmaktadır. “”D yeni h(k(met içinde S(nnilere daha fazla rol verilmesini, petrol gelirlerinden daha fazla pay tahsisini hedefleyecektir. “”D Irak’ta IŞİD’e karşı askerî boyutta ortaklarını tespit etmiş ve stratejisini uygulamaya başlamıştır. Ortaklar Irak g(venlik kuvvetleri, peşmergeler ve ılımlı S(nni aşiretlerin milisleridir. ”u ortaklara silah, teçhizat, para, planlama, eğitim ve istihbarat desteği verilerek harekâta hazırlanmaları sağlanmaktadır. “”D ve koalisyon ortakları hava, psikolojik ve özel kuvvet harekâtıyla harekât ortamını şekillendirmeyi, IŞİD’in komuta kontrol ve muharebe d(zenini parçalamayı amaçlamaktadır. Sağlanan yakın hava desteği altında kara unsurlarının harekâtı m(mk(n olacaktır. Kara unsurları içinde de “”D ve bazı koalisyon (lkelerinin özel unsurları yönlendirme sağlayacak, kritik anlarda ise bizzat m(dahil olacaktır. c. Suriye cephesi Suriye’de ise durum oldukça karışıktır. Şu ana kadar yapılan açıklamalarda gör(nen IŞİD’in Suriye’de de operasyon yapılacağının muhtemel olmasıdır. ”unun için bazı hareket tarzları vardır. (1) Birinci hareket tarzı sınırlı bir hava harekâtıdır. “”D seçilmiş IŞİD hedeflerine başta liderler olmak (zere hava harekâtı d(zenleyebilir. ”u hareket tarzı hassas bir istihbarat gerektirir. ”unu için “”D istihbaratı Suriye istihbaratı ile gizli işbirliği de y(r(tebilir. ”u hareket tarzı aynı zamanda “”D’nin doğrudan Suriye iç savaşına katılmaksızın IŞİD’e kısmi tedbir getirmesini sağlar. - 16 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 (2) İkinci hareket tarzı daha kapsamlı bir harekâttır. Hava operasyonu ile IŞİD’in kuvvetleri, tesisleri, kontrol ettiği petrol kuyuları, depolama tesisleri ve lojistik sistemi hedef alınabilir. ”u hareket tarzı Suriye’nin rızası alınmadığında risklidir. Suriye hava savunma sistemi, f(ze ve uçakları “”D hava g(c(ne zayiat verdirebilir. Dolayısıyla “”D için bu hareket tarzında önemli bir karar noktası vardır. Ya bu seçeneği uygulamak için Suriye yönetimi ile doğrudan veya İran/Rusya kanalıyla irtibat sağlanacak, ya da gizli olarak gör(ş(lecektir. ”unlar olmadığında Suriye ile çatışma riski y(ksektir. T(m durumlarda bu seçenek “”D açısından riskler içermektedir. (3) Üç(nc( hareket tarzı “”D’nin Suriye’ye Irak’taki hava harekâtına benzer bir yol izlemesidir. ”unun için “”D’nin Suriye’de IŞİD’e karşı grupların önemli bir kısmı ile işbirliğine girmesi gerekir. Ancak ABD siyaseten buna hazır değildir. Diğer taraftan “”D’nin Suriye’de işbirliği yapacağı gruplar şu anda Esad rejimine karşı savaşmaktadır. ”u “”D açısından iki yönl( etki gösterir. Esad rejimi rahatlayabilir veya “”D’nin Suriye’de aktif olmasından rahatsızlık duyabilir ve doğrudan çatışma riski çıkar. (4) Dörd(nc( hareket tarzı “”D’nin Esad rejimine karşı politikasını değiştirmesi ve aşamalı bir şekilde yakınlaşmasıdır. ”u yakınlaşma açık ve tedrici olarak y(r(t(lebilir. ”u kapsamda zamanla Suriye’ye yaptırımlar azaltılabilir. ”u aynı zamanda “”D’nin İran ile devam eden işbirliğine katkı sağlar. Hatta Orta Doğu’da “”D algısının d(zeltilmesine kısmi katkı da yapabilir. Doğru olamasa bile “”D bu algıyla hareket edebilir. “ncak “”D’nin başta T(rkiye olmak (zere Körfez (lkeleri ile ilişkilerinin bozulmasını göze almasını gerektirir. ”u da Irak’ta y(r(t(lecek harekâtı etkiler. (5) ”eşinci hareket tarzı ara bir adım olarak d(ş(n(lebilir. “”D Suriye’de PKK-YPG ile ortaklık yaparak Irak’ta peşmergelere yaptığı gibi eğitim, istihbarat, planlama, teçhizat ve hava desteği sağlayıp IŞİD’e karşı savaştırabilir. ”u hareket tarzı Suriye’de Esad rejimi ve muhalifleri genel olarak çok fazla endişelendirmez. Fakat T(rkiye bundan zarar gör(r. Teçhizat PKK’ya ulaşır. G(ç kazanan ve eğitilen YPG unsurlarından PKK’ya katılanlar T(rkiye için önemli bir risk oluşturur. (6) Suriye’de kolay bir hareket tarzı oldukça zordur. “”D için en az riskli olan YPG ile ortaklıktır. Fakat bu kesin başarı vaat etmez. ”aşka sorunlar çıkarır. Dolayısıyla “”D olasılıkla birinci seçeneği tercih eder gör(n(yor. - 17 - Koalisyon ve Bölge Ülkeleri Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 5. Koalisyon ve Bölge Ülkeleri “”D stratejisinin önemli bir adımını diplomatik boyut teşkil ediyor. IŞİD’e karşı geniş bir koalisyona önem veriliyor. 5n(m(zdeki g(nlerde konuyla ilgili ”MGK kararı alınması da m(mk(nd(r. "Radikal İslam" ile başları dertte olan Rusya ve Çin’in buna zorluk çıkarması beklenmemektedir. N“TO zirve kararları, başkan Obama’nın ulusa seslenişi, Savunma ”akanı Chuck Hagel ve Dışişleri ”akanı John Kerry’nin başta Orta Doğu olmak (zere diplomatik ve askerî amaçlı turları da geniş koalisyon arayışlarına işaret ediyor. “”D uluslararası toplumun desteğini aldığını ancak Orta Doğulu bir koalisyon yaratmanın daha önemli olduğunu d(ş(nmektedir. IŞİD’e karşı koalisyona bölge dışından “”D, İngiltere, Fransa, İtalya, Danimarka, Polonya, Kanada ve “vustralya’nın bölgeden ise Irak, T(rkiye, Ürd(n, Suudi “rabistan, Katar ile bazı diğer Körfez (lkelerinden bir kaçının dâhil olması amaçlanmaktadır. ”ölge (lkeleri ile Cidde’de yapılan toplantı bildirisine T(rkiye imza koymamıştır. “ncak imza koyan ve koymayan (lkelerden hangilerinin ne t(r destek vereceği hen(z belli değildir. İran’ın bu koalisyona Irak Merkezi H(k(meti ile ört(l( ikili ilişki vasıtasıyla destek vereceği d(ş(n(lmektedir. Koalisyonun sağlayacağı destekler (lkeden (lkeye farklılaşacaktır. ”u kapsamda a. Koalisyon, kara harekâtına katılmayacaktır. b. Hava harekâtının muharip böl(m(ne “”D, İngiltere, Kanada, “vustralya, Fransa, Hollanda ve İtalya’nın iştiraki olasıdır. c. İstihbarat paylaşımı t(m (lkeler arsında hedeflenecektir. ç. Hava harekâtı için çoklu (s seçenekleri mevcuttur. ”u kapsamda “”D’nin “vrupa’daki (sleri, Fransa ve İtalya’nın (sleri, Kıbrıs’taki (sler, Kuveyt ve Katar başta olmak (zere Körfez (lkelerindeki (sler, Körfez’deki “”D uçak gemileri, Ürd(n’deki (sler ve İncirlik yeterince geniş bir yelpaze sunmaktadır. ”u nedenle başta “”D olmak (zere hava harekâtına katılacak (lkeler tek bir (lkeye, örneğin İncirlik için T(rkiye’ye ikame edilemeyecek kadar muhtaç değildir. ”u nedenle T(rkiye’nin İncirlik (ss(ne abartılı önem y(klenmemelidir. d. Kara harekâtı için Irak ordusu, peşmergeler ve işbirliğine yanaşan S(nni aşiretlerin kuvvetleri açık olarak kullanılacaktır. e. “ncak ört(l( olarak Kuzey Irak’ta PKK, Suriye’de PKK-YPG, Irak’ta Şii örg(tler de sahnede olacaktır. f. T(rkmenlerin de bir kısmının merkezi Irak g(çleri ile bir kısmının K(rt peşmergelerle birlikte hareket etmesi, bir kısmının ise bölgelerini korumak için silahlandırılması g(ndemde olacaktır. g. Irak’ta S(nni ve T(rkmen aşiretlerin kuvvetlerinin dışında gön(ll( ve paralı birlikler oluşturulması bir seçenek olabilir. Blackwater t(r( yapılar başta “”D olmak (zere bazı koalisyon (lkelerinin istihbarat teşkilatları kontrol(nde çalışabilir. “ncak bu hareket tarzının siyasi, askerî, örg(tlenme, planlama ve koordinasyon olarak zorlukları fazladır. Uluslararası ve bölgesel kamuoyu - 18 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 tepkileri de farklı olabilir. ”ölge (lkelerin kapasiteleri ile ilgi bir değerlendirme m(teakip maddelerdedir. (1) Körfez Ülkeleri: Körfez (lkeleri teorik olarak hava desteği sağlayabilirler. Hemen hepsi F- 15, F-16 ve AH- “paçi helikopterlere sahipler. Ulaştırma ve yakıt ikmal uçaklar da bulunmaktadır. Körfez (lkelerin askerî (sleri de hava meydanları da önemli destek sağlayabilir. ”unların bir kısmı açık olmasa bile gizli olarak kullanılabilir. Körfez (lkelerinin en b(y(k g(c( ş(phesiz ki hem insanı yardım hem de IŞİD’e karşı savaştırılacak unsurlara silah, teçhizat ve para yardımı olacaktır. Suudi “rabistan’ın en b(y(k g(c( S(nni aşiretlerle bağları ve hem bunlara hem de savaşacak unsurlara maddi destek kapasitesi olacaktır. ”u kapasitesinin tamamını “”D’nin hizmetine verip vermeyeceğini tahmin etmek zordur. Körfez (lkeleri içinde Suudi “rabistan ve Katar’ın bu s(reçte rekabet ve m(cadele içinde olacakları yön(nde birçok değerlendirme bulunmaktadır. Suudi “rabistan Irak, Suriye ve L(bnan’da İran’ın etkisini sınırlamak için farklı stratejiler izlemektedir. Irak’ta S(nnilerin daha fazla rol almasını desteklemekte, ancak M(sl(man Kardeşler ve ”aasçı yapıları tehdit olarak görmektedir. Nispeten bağımsız hareket eden IŞİD’in yerine kendi kontrol(nde olan Selefi oluşumları desteklemektedir. ”u t(r yapılar ise şu anda zayıftır. Bu nedenle IŞİD’e karşı Irak’ta yapılacak harekâta temkinli olumlulukla yaklaşmaktadır. Suriye’de ise IŞİD ve ElNusra dışında çok sayıda Selefi unsur bulunmaktadır. ”unlar Suudi “rabistan’a yakındır. Dolayısıyla IŞİD’in Suriye’de etkisizleştirilmesi Suudi “rabistan’ın işine gelmektedir. Katar ise Suudi “rabistan’ın etkisinde çıkmaya ve bölgesel bir g(ç olmaya çalışmaktadır. ”u nedenle M(sl(man Kardeşler t(r( yapılara destek vermektedir. Suriye’de bir s(re Suudi “rabistan kontrol(nde olduğunu d(ş(nd(ğ( IŞİD’in varlığının devamı işine gelmektedir. Her iki (lkenin bu yaklaşımlarının harekâta yansımasında da ciddi farklılıklar olacağı değerlendirilmektedir. (2) Ürd(n: Ürd(n hala Suriye’deki muhaliflerin “”D’nin gizli programı çerçevesinde eğitilmesine ev sahipliği yapmaktadır. Ürd(n, Suudi “rabistan gibi Suriye ve Irak’taki S(nni aşiretlerle derin bağlara sahiptir. ”u nedenle Ürd(n’den beklenen en b(y(k yardımın S(nni aşiretlerin IŞİD’den desteğini çekmesi ve hatta IŞİD’e karşı savaşacak milis yapıları kurulmasıdır. Ürd(n açık olarak aktif bir askerî rol almaktan kaçınacaktır. (3) Mısır: Mısır’ın iç dengeleri, siyasi sorunları ve geçiş s(reci nedeniyle koalisyona katılması zor gör(lmektedir. IŞİD’e karşı verilecek uzun dönemli ve kapsamlı m(cadelenin ideolojik boyutunda Mısır’ın önemli olduğu d(ş(n(lmektedir. Mısır’ın hava sahasını kullandırması ve istihbarat paylaşımında bulunması m(mk(n gör(lmektedir. (4) İran: “”D ve ”atı arasında n(kleer program ve yaptırımların kaldırılması konusunda yapılan gör(şmelerde önemli aşamalar kaydedilmiştir. ”unun yarattığı işbirliği ortamında İran’ın zaten rahatsızlık duyduğu Irak’taki IŞİD ve benzeri oluşumlara karşı harekâta engel olmayacağı aksine yardım sağlayacağı d(ş(n(lmektedir. Nitekim İran IŞİD’e karşı Irak h(k(metine, Şii milislere ve - 19 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 K(rdistan Yurtseverler ”irliği’ne yardım etmektedir. İran ayrıca Irak’ta Maliki yerine “badi’nin başbakanlığa atanması s(recinde yapıcı tutum göstermiştir. İran'ın Irak’ta IŞİD'e karşı harekâta destek sağlamaya yönelik olarak asker gönderme teklifi, hem “”D ve İran arasında 'dan beri devam eden karşılıklı g(vensizlik, hem de bölgedeki S(nni halk (zerine olan olumsuz etkileri nedeniyle uygulanabilir değildir. İran için Suriye’deki IŞİD farklıdır. İran’ın, IŞİD’in Suriye’deki varlığının muhaliflerin Esad’a karşı gayret birliği oluşturamamasında, IŞİD’in uyguladığı vahşi yöntemlerin t(m isyancı g(çlere mal edilerek ”atı’yı yardım konusunda isteksizliğe sevk etmesinde ve Esad rejiminin uyguladığı şiddeti kısmen haklılaştırmada yararlı olarak görmesi olasıdır. ”u nedenle Suriye’deki tavrını bu m(lahaza doğrultusunda belirleyecektir. Diğer taraftan İran’ın “”D’nin Suriye’de IŞİD’e karşı operasyonlarında arabuluculuk yapma kapasitesi bulunmaktadır. Bu kapasiteye hangi şartlarda ihtiyaç duyulacağı belli değildir. . - 20 - T(rkiye’nin Durumu Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 6. T(rkiye’nin Durumu a. T(rkiye’nin krizdeki konumu T(rkiye Suriye ile , Irak ile km sınır paylaşmakta olup12, IŞİD tarafından kontrol edilen araziye yakınlığı ortadadır. Üyesi olarak N“TO ile komşu olarak bölge (lkeleriyle, ortak stratejik ve model olarak “”D ile ilişkileri bulunmaktadır. “yrıca Irak ve Suriye’de genel iç çatışma ortamı sosyolojik, ekonomik, askerî ve siyasi olarak T(rkiye’yi yakından ilgilendirmektedir. ”u özellikleri nedeniyle yanı başındaki önemli bir krizi görmemezlikten gelmesi söz konusu değildir. “ksine “”D için sadece önemli olan bu kriz, T(rkiye için yaşamsal derecede önemli bir ulusal g(venlik konusudur. T(rkiye politikasını belirlerken son etkisinde kalmaktadır. ”irinci deneyim, yılda Orta Doğu bağlamında yaşadığı iki benzer deneyimin yılında “”D’nin işgali ve karar vericilerin ve kamuoyunun önemli bir kısmında, Mart Tezkeresidir. T(rkiye’de ’de “”D’ye destek verilmemesinden zarar gör(ld(ğ(, Irak’ta yeni ortaya çıkan yapıya m(dahil olunamadığı algısı hala hâkimdir. İkincisi ise ’de Suriye krizinde “”D ile birlikte hareket edilmesi ancak yarı yolda terk edilmenin travmasıdır. ”u nedenle bug(n Orta Doğu’da “”D ve T(rkiye’nin yolları tekrar kesiştiğinde, karar verme s(recinde fırsat kaçırmama ve aldatılma ikilemin de önemli bir faktör olarak rol oynadığı d(ş(n(lmektedir. Diğer taraftan T(rkiye’nin jeopolitik konumu, sosyolojik bağlantıları, ekonomik ve askerî kapasitesi kendinden beklentileri de şekillendirmektedir. T(rkiye, teorik olarak Irak’ta ihtiyaç duyulan askerî kapasiteye sahiptir. Destek kapsamında koalisyon hava harekâtı için başta keşif, arama kurtarma ve insani amaçlı nakliye olmak (zere hava unsurları talep edilmesi olası gör(lmektedir. T(rkiye’nin muharip hava kapasitesinin ise “”D tarafından hem T(rkiye’nin hassasiyetleri hem de Irak merkezi yönetimi, İran ve Kuzey Irak Yönetimi ile PKK’nın durumu dikkate alınarak talep edilmesi zordur. Koalisyon hava harekâtı için İncirlik (ss(n(n ikamesi olmayan bir gereklilik olmadığına raporun önceki maddelerinde değinilmiştir. “ncak bu durum, İncirlik (ss(n(n lojistik ve insani yardım amaçlı kullanılmasını g(ndemden d(ş(rmemektedir. N“TO harekâta m(dahil olmadığı s(rece “”D’nin k(ç(k bir koordinasyon merkezi hariç T(rkiye’de komuta merkezi kurulması gibi bir talebinin olmayacağı d(ş(n(lmektedir. “”D, hâlihazırda ”ağdat ve Erbil’de m(şterek merkezler kurmuştur. Irak’a yapılacak harekât için T(rkiye topraklarından lojistik konvoyların istifade etmesi de diğer bir seçenektir. IŞİD’e karşı y(r(t(lecek ideolojik m(cadele ve S(nni aşiretlerle işbirliği yapılarak IŞİD’in soyutlanmasında asıl rol(n yeterli kapasitesi olmayan T(rkiye yerine Suudi “rabistan ve Ürd(n’den beklendiği d(ş(n(lmektedir. ”u konu da Mısır’ın da katkısı beklenmektedir. “”D’nin T(rkiye’den beklentilerinin yukarıdakilerden ziyade -Sınırlarının kontrol(, 12 Top ak “u Ka akla ı , D“İ, http:// .dsi.go .t /top ak-ve-su-kaynaklari - 21 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 -M(lteci kamplarında radikalleştirmeye fırsat verilmemesi, -IŞİD ile bağlantılı unsurların etkisizleştirilmesi, -T(rkiye’den IŞİD’e katılımın engellenmesi, -Yabancı cihadistlerin geçişine tedbir alınması, -IŞİD’in mali kaynaklarının kurutulmasına ve petrol satışlarının engellenmesine katkı sağlanması, -IŞİD’e silah ve teçhizat akışını durdurma çabalarına destek verilmesi -PKK- YPG’nin IŞİD ile m(cadelesine tepki gösterilmemesi olduğu (st d(zey yetkililerin açıklamalarından ve yönetime yakın araştırma merkezlerinin çalışmalarından anlaşılmaktadır. T(rkiye kamuoyunun bir kısmında T(rkiye’nin kendi başına ve ordusunu kullanarak hem IŞİD’i hem de PKK ve YPG’yi tehdit olmaktan çıkarmak için hepsine birden veya ayrı ayrı harekât yapması gerektiği tartışılmaktadır. ”öyle bir yaklaşım amaç, uygulanabilirlik, kapasite ve gerçeklik ölç(tleri çerçevesinde tartışılmaya değer bir hareket tarzı olarak gör(lmemektedir. b. T(rkiye kamuoyunun IŞİD olgusunu algısı T(rkiye kamuoyu hemen t(m kritik konularında olduğu gibi IŞİD olgusunda da ayrışmıştır. Genel olarak dört farklı bakış açısı göze çarpmaktadır. ”irinci gruptakiler, h(k(metin IŞİD’e yardım ettiğini ve bölgede S(nni bir politika izlediğini iddia etmektedir. ”u gruba dâhil olanların sayısı yadsınamayacak kadar fazladır. ”atı kamuoyunda da önemli bir kesim benzer algıyı paylaşmaktadır. ”u kapsamda T(rkiye, Suudi “rabistan, Katar ve Kuveyt ile birlikte IŞİD’in dış patronları olarak gösterilmektedir. T(rkiye’de IŞİD eğitim kampları, binlerce T(rk’(n IŞİD’e katılması, silah ve m(himmat yardımları, IŞİD ile petrol ticareti, T(rkiye’nin koruma sağladığı Tarık Haşemi’nin IŞİD/S(nni direniş bağlantısı vb kanıtlanması zor iddialar açık ve ikna edici bir tarzda ç(r(t(lmediği s(rece mevcut algıyı kuvvetlendirmektedir. T(rkiye’nin IŞİD'in elinde tuttuğu rehineler nedeniyle, bu örg(te karşı “”D’nin oluşturmaya çalıştığı işbirliğine gön(ls(zl(ğ( ve ortak bildiriyi imzalamaması da birinci grup algıyı pekiştirmektedir. İkinci grup ise Irak ve Suriye’de orta çıkan olguyu S(nni direniş olarak algılamakta, IŞİD’e doğrudan ve açık olarak sahip çıkmamakla birlikte “”D başta olmak (zere ”atı’ya, İsrail’e, Şiilere ve K(rtlere karşı önemli bir hamle olarak görmektedir. ”u kapsamda belirli çevrelerde IŞİD tehdidini k(ç(mseme ve terör( Irak merkezi h(k(metinin Şii politikalarına karşı haklı isyan olarak gösterme amaçlı kavramsallaştırmalar dikkat çekmektedir.13 Üç(nc( ana grup h(k(metin IŞİD’i başta Suriye olmak (zere K(rt dinamiğinin ön(ne kesmek (zere kullandığını d(ş(nmektedir. Dörd(nc( bir grup ise bunu tam tersine h(k(metin IŞİD tehdidi dâhil Orta Doğu’daki parçalanma ve ufalanma eğilimlerine karşı K(rt dinamiği ile işbirliğine gittiğini inanmaktadır. 13 I ak e kezi hükü eti i özellikle ’de ugü e izlediği politikala ı “ü tek aşı a açıkla a a ete li ol adığı düşü ül ektedi . Bö le i algı oluştu etkilile i e he de ka uo u a haksızlıktı . - 22 - i di e işte ö e li i olü ol ası a ka şı , IŞİD olgusu u a a çalış ak e ta kapsa ı göste e ek he devlet Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 Kamuoyundaki farklı ve uzlaşmaz algı paketlerini artırmak m(mk(nd(r. “ncak burada önemli olan T(rkiye için yaşamsal bir konuda toplumun böl(nm(şl(ğ(n( göstermektir. ”u böl(nm(şl(k siyasi partilerden akademisyenlere, d(ş(nce kuruluşlarından sivil toplum örg(tlerine, gazetecilerden sıradan yurttaşlara t(m toplumu kapsamakta, nesnel bilgi (retilmesinin ve uygulanabilir stratejiler tespitinin ön(n( tıkamakta, hassasiyetlerin sayısını artırmaktadır. IŞİD tehdidinin ve örg(te karşı yapılacak harekâtın T(rkiye’ye olası olumsuz etkilerinin başında da bu algı farklılıklarının derinleşmesi, yaşamsal bir ulusal g(venlik sorununda T(rkiye tarihinde örneği hiç olmayan şekilde ulusal b(t(nl(kten yoksunluk gelmektedir. c. T(rkiye’nin IŞİD’e karşı hassasiyetleri T(rkiye’nin jeopolitik konumu IŞİD’in beslendiği sosyolojik faktörlerin T(rkiye’nin siyasi ve sosyolojik özellikleri ile etkileşimi ile bir arada önemli hassasiyetler yaratmaktadır. Bu kapsamda dikkat çekenler şunlardır (1) IŞİD’in elindeki rehinelerin can g(venliği, (2) T(rkiye’de Suriyeli m(ltecilerin IŞİD’e eleman temini ve eylem için uygun ortam yaratması, (3) Suriye ve Irak sınırının kontrol yetersizliğinin ’den g(n(m(ze zafiyete dön(şmesinin IŞİD ve diğer örg(tlere T(rkiye’ye geçme, faaliyette bulunma ve eylem yapma imkânı sunması, (4) “ynı olgunun yabancı teröristlere benzer fırsatı sunması, (5) T(rkiye’nin PKK, YPG ve IŞİD arasında sıkışması ve her (ç örg(t tarafından istismara m(sait hale gelmesi, (6) Yaklaşan genel seçimlerin olağan dinamiklerinin olağan (st( sonuçlarına mahkûm olma çıkmazı, (7) ”aşta Suriye, Mısır, Irak ve İran olmak (zere bölge (lkeleri ile bozuk ilişkilerin ve temkinli iyimserliğin elini zayıflatması şeklinde sıralanabilir. ç. T(rkiye’ye olası etkiler (1) T(rkiye’nin harekâta aktif olarak katılması durumunda IŞİD'in hedefi haline gelebilir ve rehine zarar görebilir, terör saldırıları vuku bulabilir. ”u tehdit T(rkiye harekâta ve koalisyona katılmadığında azalabilir ancak ortadan kakmaz. (2) Irak’ta IŞİD ile peşmergelerin, Suriye’de IŞİD ile YPG’nin çatışmasının seyrine bağlı olarak yeni m(lteci hareketleri oluşabilir. (3) Irak ve Suriye’de PKK yeni silah, teçhizat ve elemen temin ederek g(çlenebilir. T(rkiye'den daha fazla taleplerde bulunabilir ve mevcut çatışmanın şiddetini artırabilir. (4) Olasılığı d(ş(k olmasına karşın Irak’ta ve Suriye’de g(ç kazanan K(rt dinamiği T(rkiye’de Suriye’dekine benzer özerklik ilanına başvurabilir. - 23 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 (5) Uç ve hayali olmasına karşın K(rtlerin topluca ”(y(k K(rdistan ilan senaryosu ile T(rkiye biraz daha gerilebilir ve kutuplaşabilir. (6) T(rkiye’nin IŞİD’e karşı tavrı ve koalisyona yaklaşımı halka iyi anlatılmadığında b’deki algı paketlerini kuvvetlendirmeye devam eder. Bu ise toplumu kaosa biraz daha yaklaştırabilir. d. Bölgesel K(rt Dinamiği, T(rkiye’de Çöz(m S(reci ve PKK kapsamında bir değerlendirme T(rkiye’nin y(z y(ze kaldığı mevcut durumun ve sonrasının en önemli boyutlarından biri K(rt sorununun etkileşimidir. “”D’nin IŞİD’e karşı Irak’taki askerî ortaklarından birisi açık ve resmi olarak peşmergelerdir. PKK ile bu t(r bir ortaklık yapılması söz konusu değildir. “ncak IŞİD, K(rt bölgesinde ilerlerken binlerce militan ile yeterli silah ve teçhizata sahip PKK’nın çatışmalara girmemesini beklemek gerçekçi değildir. PKK, kendi unsurlarının b(t(nl(ğ(n( bozmadan ve/veya peşmergeler içine dağılarak IŞİD ile hâlihazırda çatışmaktadır ve çatışmaya devam edecektir. PKK yetkililerinin açıklamaları ile basında yer alan haberler de bunu doğrulmaktadır. PKK’nın Irak’ta bu etkinliğinin kendisine getirisi yeni elemanlar devşirmesi, bir s(redir atıl kalan elemanlarını eğitmesi, bol miktarda silah ve teçhizat temini ile itibar ve özg(ven kazanması olacaktır. ”u çatışmalar aynı zamanda PKK içinde çöz(m s(reci ve diğer nedenlerle ortaya çıkan ayrışmaları bir s(reliği de olsa ortadan kaldıracaktır. PKK benzer yaklaşımı halen YPG içinde ve desteğinde Suriye’de de izlemektedir. “”D tarafından Suriye’de IŞİD’e m(cadele için ortak olarak seçildiğinde PKK-YPG’nin bu ilişkiden kazancı Irak’takinden daha fazla olacaktır. PKK, Irak ve Suriye’de meşgul olduğu s(rece, T(rkiye’ye çöz(m s(recinde taviz vermeyeceğini göstermek için uygun fırsatları çeşitli eylemler yaparak değerlendirecektir. “yrıca T(rkiye’nin IŞİD’e yönelik tavrını izleyerek misilleme t(r( eylemlerde şiddetin dozunu artıracak, hatta Irak’ta T(rkmenlere saldırılar d(zenleyerek IŞİD’in (st(ne atabilecektir ”u t(r eylemler IŞİD tarafından yapılıp PKK’nın (st(ne de atılabilir . ”u dönemde çöz(m s(recinde somut ilerleme oldukça zor gör(nmektedir. PKK’nın yakaladığını d(ş(nd(ğ( avantajı kaybetmemek için bu aşamada zaman kazanmaya çalışması Irak ve Suriye’de kara harekâtının bitmesiyle birlikte y(z(n( tam olarak T(rkiye’ye çevirmesi ve g(ç algısının etkisiyle taleplerde bulunması olasıdır. Talepleri kabul edilmediğinde ise çatışma s(recini başlatması olasılık dışı değildir. Suriye’de ise YPG-PKK, “”D’nin IŞİD’e karşı y(r(teceği harekâtta, ortak olarak seçilmese bile her koşulda kazanan olacaktır. Suriye’de YPG-PKK’nın ihtiyaç duyduğu, IŞİD’in kendisine tehdit olmaktan çıkması, silah ve teçhizat, gelir kaynağı ve kantonları arasındaki “rap n(fusun temizlenmesi veya seyrekleştirilmesidir. “”D’nin hava harekâtı IŞİD’in g(c(n( önemli ölç(de azaltacaktır. ”öylece YPG özerklik ilan ettiği bölgede rahatlayacak, IŞİD’in kontrol ettiği petrol kaynaklarını da ele geçirilebilecek ve önemli bir gelir kaynağına kavuşacaktır. “”D’nin hava kendisinin kara harekâtı ilan - 24 - Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 ettiği kantonlar arasındaki “rap n(fusu s(p(rmesine ve ”atı K(rdistan topraklarının b(t(nl(ğ(n( sağlamasına fırsat yaratabilecektir. YPG’nin bu s(reçte silah ve teçhizat desteği alması da olasıdır. Ancak ABD'nin Suriye’de IŞİD ile m(cadeleye girmemesi halinde, YPG burada koalisyon desteğinden mahrum kalacaktır. ”una ilave olarak, IŞİD'in Irak'ta maruz kalacağı zararlardan kurtulabilmek için Suriye’de YPG ve K(rt bölgelerine yönelmesi kuvvetle olasıdır. Diğer taraftan Irak’taki harekât nedeniyle “”D, Kuzey Irak Yönetimi ile doğrudan ilişki y(r(tmekte, peşmergelere önemli miktarda askerî yardımlarda bulunmaktadır. Kuzey Irak petrollerinin Irak Merkezi Yönetimini atlayarak doğrudan ihracı konusunda yaşanan gerginlik de önemini kaybetmiştir. ”u durum Kuzey Irak Yönetiminin fazlasıyla rahatlatmakta ve muhtemel adımları için cesaretlendirmektedir. IŞİD ve desteğindeki S(nni g(çlerle peşmergeler arasında yaşanan çatışmalar Irak’ta artık (ç grubun bir arada yaşayamayacağı algısını pekiştirmekte ve Kuzey Irak K(rtlerine bağımsızlık ilan etme fırsatı sunmaktadır. Irak’ta g(ç kazanan ve kendi aralarındaki ayrışmaları öteleyen, Suriye’de YPG’nin yarattığı fiili durumla emniyet duygusu kuvvetlenen Kuzey Irak K(rtleri bağımsızlığa bir adım daha yaklaşacaklardır. ”ağdat’a ve Erbil’e yerleşen “”D’nin varlığından cesaret de algılayan K(rtlerin bu adımı atmaları için geriye kalan “”D’nin tavrıdır. Yukarıdaki gelişmelerin bir b(t(n halinde ”(y(k K(rdistan ilanına yol açılması ise başta “”D olmak (zere k(resel ortamın uygunluğu ile bölgesel dengelerin etkileşimine bağlıdır. ”u aşamada bu yönde bir etkileşim mevcut değildir. - 25 - T(rkiye’deki Siyasal ve Sosyal Paydaşlara Öneriler Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 7. T(rkiye’deki Siyasal ve Sosyal Paydaşlara Öneriler a. H(k(mete öneriler (1) T(rkiye kamuoyundaki farklı algıların dikkate alınması, (2) Paydaşların s(rekli bilgilendirilmesi, (3) Hesap sorulması ve eleştirinin saldırı ve karalama olarak değil katkı olarak kabul edilmesi, (4) Daha fazla kutuplaştırıcı açıklama ve davranışların ön(ne geçilmesi, (5) Tehdide karşı yapılacakların ortak akıl ve demokratik katılımla, devlet politikası olarak tespiti, (6) ”u amaçla tercihen ”aşbakan’ın bizzat kendisinin ve ilgili bakan ve kurum amirlerinin siyasi partileri ziyaret ederek bilgilendirmesi ve gör(ş alması, (7) ”ilgilendirmenin rutinleştirilmesi, (8) T”MM’de olağan(st( oturumlarda gör(ş(lmesi, ortak komisyonlar kurulması, (9) Irak ve Suriye sınırlarının tam olarak kontrol(n(n sağlanması, (10) M(lteciler ve m(lteci kamplarının denetimi, (11) Ülke içinde IŞİD ve bağlantılarına karşı tedbir alınması, (12) Yurt dışında diplomatik misyonlar, işletmeler ve yurttaşların g(venliğinin sağlanması için tedbirlerin geliştirilmesi, her birine ilişkin koruma, takviye ve tahliyeyi içeren kriz yönetim planları yapılması, planların denenmesi, (13) T(rkiye’nin Mısır, Suriye ve Irak ile ilişkilerinin d(zeltici adımlar atılması. b. Siyasi partilere öneriler (1) Konunun iç siyasi m(cadelenin vasıtası olarak kullanılmaması, (2) Kutuplaştırıcı dilin terk edilmesi, savaş dili yerine barış dili kullanılması, (3) Konuyla ilgili uzmanlardan oluşan çalışma grupları oluşturulup konunun t(m boyutlarıyla tespit edilerek h(k(mete ve T”MM’ne bildirilmesi, kamuoyuna açıklanması, (4) H(k(metin bu kapsamdaki çalışmalarına yapıcı eleştirel destek sağlanması. c. Akademisyenlere ve d(ş(nce kuruluşlarına öneriler (1) Konunun çok boyutlu, tarafsız ve nesnel olarak ortaya konulması, (2) Paydaşların tutumlarını her ne pahasına meşrulaştırıcı yaklaşımlardan uzaklaşılması, (3) “kademik çalışmalarda çöz(m önerilerine de odaklanılması. d. Medyaya öneriler - 26 - veya toptan karalayıcı Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 (1) Savaş medyacığının çekiciliğinden ziyade barış medyacılığına odaklanılması, (2) Toplumu daha fazla kutuplaştırıcı dilden kaçınılması, (3) Çatışmanın görsel sonuçlarından ziyade arka planına ve gerçek nedenlerine eğilen haber ve programlara yer verilmesi, (4) Haber kaynağının gizliliği ve kamuoyunu özg(rce bilgilendirme kavramlarına sadık kalınarak, doğrulanmamış bilgilerin uygun dil ve açıklıkla yansıtılması, (5) K(resel medya tarafından servis edilen haber ve bilgilerin uygun şekilde s(zgeçten geçirilmesi ve kaynak belirtilerek verilmesi, (6) Reytinginin y(ksek olduğu d(ş(n(len farklı fikirlerin çarpıştırılması alışkanlığının en azından bu durum için terk edilmesi. Eki: IŞİD ve M(ttefikleri - 27 - EK IŞİD ve M(ttefikleri Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 EK-1: IŞİD ve M(ttefikleri 1. IŞİD14 ”u örg(t( tanımlamak için birkaç farklı isim kullanılmaktadır. ”aşlangıçta Irak İslam Devleti IİD kullanılırken örg(t(n Suriye’ye yayılmasıyla birlikte yaygınlaşmıştır. Son dönemlerde ise sadece İslam Devleti Irak-Şam İslam Devleti İD IŞİD olarak anılmaktadır. İngilizce kullanımlarda ise ISIS Islamic State of Iraq and Sham , ISIL Islamic State of Iraq and Levant ve Islamic State IS tercih edilmektedir. ”urada okuyucuda karışıklığa neden olmamak için IŞİD kullanımına devam edilmektedir. 2. IŞİD’in Arka Planı, Derinliği ve Kapsamı IŞİD’in ortaya çıkışını, anlık ve kısa dönemli konjonkt(rel bir olgu olmasından ziyade k(resel, bölgesel ve ulusal bağlamda tarihsel, dinsel, siyasi, ekonomik, askerî ve sosyolojik nedenlerden kaynaklanan çok boyutlu bir olgu olarak tanımlamak gerekmektedir. K(resel ve bölgesel bağlamı, ’lerde siyasal İslam’ın ortaya çıkışına ve “”D’nin Sovyetleri çevreleme politikasının parçası olarak yeşil kuşak oluşturma girişimlerine kadar geriye göt(rmek m(mk(nd(r. Sovyetlerin “fganistan’ı işgaline hem İslam d(nyasından gösterilen tepkiler hem de bu içsel tepkileri dış politika vasıtası olarak kullanmaya çalışan “”D ve ”atı’nın finansal, siyasi ve askerî çabaları siyasal İslam’ın birçok bölgede radikalleşmesine önemli katkı yapmıştır. “fganistan’da Sovyetlere karşı cihad temasıyla y(r(t(len kanlı savaşa “”D ve ”atı’dan da önemli destek sağlanmıştır. - arasında “fganistan başta Pakistan olmak (zere çevresiyle birlikte siyasal İslam’ın test edildiği ve radikal İslam’ın kapasite geliştirdiği bir alan olmuş, El-Kaide gibi cihadist örg(tler de bu ortamdan beslenmiştir. IŞİD’in bağları da doğal olarak bir taraftan Irak ve Suriye topraklarına diğer taraftan “fganistan ve Pakistan dağlarına uzanmaktadır. Ortadoğu’da El Kaide’nin varlığına uzanan s(reç ’yılında Ürd(n’deki cihadist terör örg(t( Tevhid ve Cihad’ın lideri “bu Mussab El-Zarkavi’nin başarısız bir eylem sonrası “fganistan’a kaçmak zorunda kalması ve örg(t(n(n b(y(k kısmını kendisiyle birlikte göt(rmesiyle başlamıştır. Zarkavi, “fganistan’da Taliban’ın devrilmesinden sonra başlarında Irak’a geçerek örg(t(n( “”D kuvvetlerine karşı savaşmak (zere hazırlamış ve Irak’taki Ensar el-İslam grubu ile ortaklık yapmıştır. yılındaki “”D’nin Irak’ı işgaline karşı başlayan S(nni direniş, El-Kaide ve bağlantılı örg(tlere uygun zemin hazırlamış, Irak ordusunun ve polisinin çökmesinden dolayı silah, teçhizat ve m(himmata erişim kolaylaşmış ve bu bağlamda yıllar içinde IŞİD ortaya çıkmıştır. 14 IŞİD hakkı da ilgile fa klı ka akla da de le işti . Isla i “tate of I a a d ash “ha / Isla i “tate Isla i “tate of I a , ISIS or I“IL, I“ , TRAC, http:// .t a ki gte o is .o g.ezp o . e e s. a shall e te .o g/g oup/isla i -state-iraq-and-ash-sham-islamicstate-islamic-state-iraq-isis-or-isil; “ ia I a : The Isla i “tate ilita t g oup , BBC UK, Ağustos , http:// . . o / e s/ o ld-middle-east, ; All you need to know about ISIS and what is happening in Iraq , RT Ne s, Ju e 014, http://rt.com/news/166836-isis-isil-alqaeda-iraq/ 1-1 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 ”u dönemde k(resel cihadist örg(tlerle bağlantısı olan Zarkavi, kısa s(rede (lkeye yabancı savaşçıların girişini kolaylaştırmıştır. “”D işgaline karşı savaşmak için “fganistan, Çeçenistan, ”osna ve Keşmir’de bulunmuş teröristlere ilaveten “rap ve İslam d(nyasından yeni gön(ll(ler Irak’a gelmiştir. İşgalci olarak “”D’ye karşı y(r(t(len savaşta bir kısım “rap ve uluslararası kamuoyu açısından örg(t(n anti-emperyalist yaklaşımı, cihadist özelliğini gölgelemiş ve belirli kesimlerin göz(nde haklılık ve meşruiyet kazanmıştır. Hatta “”D’ye karşı savaşan örg(tlere “”D’nin ”M kararı olmaksızın Irak’ı tek taraflı olarak işgaline karşı olan k(resel ve bölgesel aktörler ve bunların kamuoyları sempati beslemiştir. ”u durumun yaratılmasında ise Irak’ta devleti t(m kurumlarıyla yok eden “”D başrol( oynamıştır. Zarkavi, ’de örg(t(n(n adını Irak El Kaidesi “l-Qaeda in Iraq “QI şeklinde değiştirmiş ve Usame ”in Ladin’e bağlılığını açıklamıştır. “ynı yıl içinde “”D kuvvetlerine karşı birçok eylem yapılmıştır. 5rg(t “”D tarafından terör örg(tleri listesine alınmıştır. yılında örg(t(n (st d(zey liderlerinden Ebu ”ekir El-”ağdadi “”D kuvvetlerince yakalanmış ve yaklaşık beş yıl Irak’ın g(neyindeki “”D askerleri kontrol(ndeki bir kampta tutulmuştur. ”u şahıs IŞİD’in şimdiki lideridir ’da “QI’nın Irak’ta S(nni topluma daha fazla n(fuz edebilmek için uyguladığı hareket tarzı, M(cahitler Şûra Konseyi altında diğer S(nni direniş gruplarıyla işbirliğine gitmek olmuştur. “”D’nin buna cevabı ise bir taraftan “QI liderlerine nokta operasyonları d(zenlemek, diğer taraftan S(nni grupları ve aşiretleri “QI’ya karşı örg(tlemeye çalışmak olmuştur. Nitekim Zarkavi “”D kuvvetlerince ”ağdat’ta öld(r(lm(şt(r. ”u “QI’nın hızla erimesine yol açmıştır. “ynı yıl kan kaybeden ve parçalanmaya başlayan “QI’dan bazı unsurlar ile M(cahitler Şûra Konseyi’ne yeni katılan Sahabelerin “skerleri Cund El-Sahaba , Fatihler Ordusu Ceyş El-Fatihin), Ebu 5mer El-Ensari liderliğindeki Muzaffer Mezhep Ordusu Ceyş El-Taife El-Mansura gibi unsurların ortaklığı ile Irak İslam Devleti IİD ortaya çıkmıştır. Ebu 5mer El-”ağdadi liderliğe gelmiştir. ”u arada “”D, ’de El Kaide ve diğer İslami örg(tlere karşı S(nni aşiretleri kendisiyle işbirliğine yönlendiren Uyanış hareketini başlatmış, y(z bine yakın S(nni Iraklı yerel koruma g(c( olarak silahlandırılmış, eğitilmiş ve maaş bağlanmıştır. “”D’nin bu stratejisi başarılı olmuş IİD g(c(n( önemli ölç(de kaybetmiştir. yılından sonra IİD eski ”aasçılarla işbirliğine giderek toparlanmaya çalışmış ancak başarılı olamamış, ’da Ebu 5mer El-”ağdadi ve örg(t (st d(zey yöneticileri operasyonlarda öld(r(lm(ş “”D kontrol(nde uzun s(re hapiste kalan ve muhtemelen yılı sonları- başlarında gizemli bir şekilde ve sağ olarak hapisten çıkan Ebu ”ekir El-”ağdadi liderliğe getirilmiştir. Diğer taraftan ’de Usama ”in Ladin “”D kuvvetlerince öld(r(lm(şt(r. El- ”ağdadi Ladin’in intikamını almak için çekilmeyi tamamlamak (zere olan “”D kuvvetlerine karşı savaş açmıştır. ”u tarihten sonra Irak’ta “”D askeri kalmadığından söylem boşta kalmıştır. “ncak Irak İslam Devleti Irak’ta toparlanmaya başlamıştır. 1-2 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 ”u noktayı geçmeden IŞİD’in şu anki liderinin beş yıl “”D kontrol(nde hapiste kalmasını, “”D çekilmeden önce sağ olarak çıkarılmasını ve liderliğe getirilmesini, sonrasında IŞİD’e ulaşan s(reci ve EL-”ağdadi liderliği s(resince “”D hedeflerine ciddi bir eylem yapılmamasını tekrar vurgulamakta yarar gör(lmektedir. El-”ağdadi ’de Suriye’de Esad rejimine karşı savaşmaya başlamış ve gittikçe g(çlenmiştir. ”u yıl içinde El- Kaide ile işbirliği içinde El Nusra örg(t( kurulmuştur. Mayıs ayında El ”ağdadi kendi örg(t(n(n ve El Nusra’nın Irak Şam İslam Devleti IŞİD ismiyle birleştiğini ilan etmiştir. “ncak El Kaide lideri Zavahiri bunu reddederek Suriye’yi El Nusra’ya tahsis etmiştir. El ”ağdadi Zavahiri’nin talimatlarına uymamış, Irak ve Suriye’de IŞİD olarak faaliyete devam etmiştir. İki örg(t arasında çatışmalar da bu dönemde başlamıştır. Suriye’de Esad rejimine karşı savaşta Esad’a karşı olan bir kısım Körfez (lkelerinden önemli yardımlar alan IŞİD kapasitesini artırmış Temmuz ’de Irak’ta Ebu Garip ve Taji hapishanelerine saldırarak y(zlerce tutukluyu serbest bırakmış ve Suriye’ye sevk etmiştir. IŞİD ve bağlantılı örg(tler içinde Irak’ta binlerce sivilin öl(m(ne neden olan saldırılar d(zenlemiştir. Ocak ’de IŞİD Irak’ta Felluce ve Ramadi’nin bir kısmını ele geçirmiş, Suriye’de El Nusra, muhalifler, Esad rejimi ve K(rt YPG ile çatışmıştır. IŞİD’in elemen sayısı Haziran . ’in (st(ne çıkmıştır. ’de IŞİD Musul’u kontrol ederek ”ağdat’a yaklaşmıştır. Temmuz ve “ğustos ayları da IŞİD’in kazanımlarını genel olarak korumasıyla devam etmiş, sivillere, azınlıklara ve Irak askerlerine uygulanan vahşet ile Musul ”arajı ve ”eji rafinerisinin ele geçirilmesi, ”ağdat ve Kerk(k’(n tehdit edilmesi uluslararası kamuoyunu harekete geçirmiştir. 3. IŞİD’in Amacı ve Yapılanması IŞİD’in nihai amacı D(nya İslam Devleti kurmaktır. IŞİD’in mevcut en (st d(zey lideri kendini Halife olarak ilan eden Ebu ”ekir El-”ağdadi’dir. El ”ağdadi’nin iki (st d(zey yardımcısı bulunmaktadır Ebu “li El-“nbari ve Ebu M(sl(m El-T(rkmeni. İki yardımcı örg(t(n Suriye ve Irak’taki faaliyetlerinden sorumludur. 1-3 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 Şekil . IŞİD Üst Düzey Yö eti Yapısı Kay ak: Leadership Stru ture of Isla i State, TRAC)15 Y(r(t(len savaşın planlama ve koordinesi için bir savaş kabinesine benzer bir yapı oluşturulmuştur. Kabinede ayrıca mali, lojistik, g(venlik, eyaletler arası koordinasyon, yabancı teröristlerin koordinasyonu, intihar t(r( eylemlerin planlanması ve icrası gibi işlevlerden sorumlu yöneticiler yer almaktadır. IŞİD, Irak ve Suriye’de vilayetleri olarak kabul ettiği bölgelere yöneticiler de görevlendirmektedir. ”u valiler El ”ağdadi’nin yardımcılarına bağlı olarak çalışmaktadır. Valilerin kontrol(nde tugay olarak adlandırılan yarı askerî birlikler bulunmaktadır. 15 Leade ship “t u tu e of Isla i “tate , TRAC, E lül , http://www.trackingterrorism.org.ezproxy.members.marshallcenter.org/chatter/leadership-structure-islamic-state 1-4 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 IŞİD, Irak ve Suriye’yi tek devlet olarak görmekte ile bölmektedir. Irak’ta ”ağdat’ın g(neyinde ”abil ve çevresi, Diyala, ”ağdat, Kerk(k, Selahaddin, “nbar, Nineva, Suriye’de Hasaka, Değrizor, Rakka, ”adiya, Halep, İdlib, Hama, Şam ve Sahil illeridir. Harita 2. IŞİD’in Nihai Hedefi 4. IŞİD’in Harekât Bölgesi ve Bölge Ülkelerindeki Varlığı a. Irak ve IŞİD: Irak’ta IŞİD’in kalesi “nbar vilayetidir. “nbar’da özellikle Ramadi, Felluce önemlidir. “nbar vilayeti dışında Ninova, Mosul, ”aji, ”abil, and ”agdad’da eylem yapma kapasitesine sahiptir. IŞİD, Irak’ın kuzeyinde de eylem yapabilmektedir. ”u kapsamda Eyl(l ’de Erbil’de bombalı saldırılar d(zenlemiştir. “yrıca Kerk(k’e de uzanabilmektedir. b. Suriye ve IŞİD: Suriye’de IŞİD, kuzey ve doğudaki yerleşim yerlerinde g(çl(d(r. 5zellikle Halep, İdlib ve Rakka’da hem h(k(met g(çleri, El Nusra ve muhaliflerle çatışmaktadır. Kuzeydoğu Suriye’de ise YPG-PKK ile m(cadele içindedir. c. L(bnan ve IŞİD: IŞİD, Ocak başlarından itibaren L(bnan’da da varlığını göstermeye başlamıştır. ’de ”eyrut’un g(neyinde Haret Herik’te tarafından (stlenilmiştir. Ocak kişinin hayatını kaybettiği intihar eylemi IŞİD ’de ise IŞİD’in L(bnan böl(m(n(n kurulduğu açıklanmıştır. L(bnan IŞİD’in liderinin Ebu Sayyaf El-Ensari olduğu iddia edilmektedir. IŞİD, L(bnan’daki S(nnilerin diğer S(nni ve Hizbullah gibi Şii örg(tlere desteğini almaya çalışmaktadır. IŞİD, ayrıca L(bnan’daki 1-5 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 eylemlerinde Hizbullah hedeflerine yönelmektedir. ”u kapsamda L(bnan’daki m(lteci kampları IŞİD’e elemen temini, saklanma, eğitim ve maddi gelir sağlama açısından fırsatlar sunmaktadır. ç. Filistin ve IŞİD: IŞİD İsrail’e karşı “rap m(cadelesinin liderliğini almak için Gazze ve ”atı Şeria’da varlığını artırmaya çalışmaktadır. IŞİD, Hamas ve Filistin Kurtuluş 5rg(t(’n( İsrail’e karşı ılımlı olmakla ve gerçek bir savaşa girmemekle suçlamaktadır. IŞİD’in Suriye’deki silahlı unsurları özellikle Gazze’deki cihadist örg(tlerden destek almaktadır. d. Ürd(n ve IŞİD: Ürd(n’de hen(z IŞİD faaliyeti tespit edilememiştir. “ncak Ürd(n Yönetimi'nin ve aşiretlerinin Irak’ın S(nni aşiretleri ile kuvvetleri bağları bulunmaktadır. Diğer taraftan Ürd(n’de Irak, Suriye ve Filistin’den çok sayıda m(lteci vardır. M(ltecilerin bir kısmının El- Kaide, IŞİD ve diğer cihadist örg(tlerle bağları olması şaşırtıcı değildir. Ürd(n’(n zayıf ekonomisi, siyasi istikrarsızlık, m(lteci kampları ve “”D ile yakın ilişkileri kendisini hassas bir hedef haline getirmektedir. Körfez (lkelerinden IŞİD’e yapılan yardımların bir böl(m(n(n Ürd(n (zerinden geçmesi ile yabancı savaşçıların geçişi bu hassasiyeti artırmaktadır. IŞİD’in Ürd(n başkenti “mman’a saldırması ve ele geçirmesi bir senaryo olarak dile getirilmektedir. IŞİD Irak-Ürd(n sınır geçişlerini ele geçirdiğinde ve yeterli kuvvet oluşturması durumunda “mman’a ulaşması olasılık dâhilindedir. IŞİD aslında “ğustos ayında k(ç(k ve başarısız bir deneme yapmıştır. IŞİD’in Tarbik kapısını ele geçirmek için ileri harekâtına Ürd(n özel kuvvetleri ve hava unsurlarıyla engel olmuştur. IŞİD, Ürd(n’(n bazı şehirlerinde Filistinli n(fus ve S(nni aşiretlerin hassasiyetlerini kullanarak istikrarsızlıklar yaratabilme kapasitesi vardır. “ncak Ürd(n de geçmiş tarihinde istikrarsızlıklarla baş edebilmiş ve kontrol sağlamıştır. 5. IŞİD’in Gelir Kaynakları IŞİD’in gelir yapılanması, "terör ekonomisi" kavramsallaştırmasının b(t(n özelliklerini taşımaktadır. ”una ilave olarak diğer çoğu terör örg(t(nden farklı olarak, IŞİD'in, s(reç içerisinde giderek ekonomik bakımdan kendi kendisine yeterli hale geldiği gör(lm(şt(r. cinai kriminal faaliyetlerden elde ettiği tahmini yıllık geliri örg(t(n - itibariyle, örg(t(n milyon dolar iken bu miktarın, 'te ele geçirdiği petrol bölgelerinden sağladığı kazançlarla birlikte yıllık ulaştığı tahmin edilmektedir. 16 milyar dolara 5rg(t(n başlıca gelir kalemlerini; cinayi (kriminal) faaliyetlerden elde edilen gelirler, dış yardımlar ve ele geçirilen bölgelerden elde edilen gelirler oluşturmaktadır. a. Cinai faaliyetlerden elde edilen gelirler: ”u kalemdeki başlıca gelir kaynaklarını 16 (1) Halktan alınan haraç ve el koymalar, (2) Uluslararası şirketlerden ve iş adamlarından g(venlik karşılığı alınan r(şvet ve haraçlar, (3) Kaçakçılık, uyuşturucu ve silah ticaretinden elde edilen gelirler, (4) Rehine alma eylemlerinden sağlanan gelirler oluşturmaktadır. Matthew Levitt, "Declaring an Islamic State, Running a Criminal Enterprise", The Hill, 7 Temmuz 2014. 1-6 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 b. Dış Yardımlar: ”u kalemdeki başlıca gelir kaynaklarını (1) Yurt dışında yaşayan sempatizanlardan ve diasporadan gelen maddi yardımlar, (2) Körfez (lkelerindeki ve diğer İslam (lkelerindeki özel şahıs ve şirketlerden yapılan yardımlar, (3) Uluslararası yardım kuruluşlarından sağlana bağışlar, (4) Diğer terör örg(tlerinden aktarılan gelirler oluşturmaktadır. c. Ele geçirilen bölgelerden elde edilen gelirler: ”u kalemdeki başlıca gelir kaynaklarını (1) Ele geçirilen bölgelerdeki petrol kuyularından elde edilen gelirler, (2) ”ölgeye yapılan yardımlara el konulmasıyla elde edilen gelirler, (3) Ele geçirilen bölgelerdeki banka vb. devlet varlıklarına el konmasıyla elde edilen gelirler, (4) Ele geçirilen bölgeleri terke zorlanan insanların varlıklarının yağmalanmasıyla elde edilen gelirler oluşturmaktadır. ”M ve Irak h(kûmeti raporlarına göre, örg(t(n sadece yılında . 'i Irak g(venlik kuvvetlerinden olmak (zere, - bin civarında insanı öld(rd(ğ(, binlerce insanı göçe zorladığı 17 Orta ve G(ney Irak'ta , Suriye'de vilayetteki etkinliği bkz. md. Irak ve Suriye'ye ilave olarak L(bnan, Filistin, Ürd(n başta olmak (zere bölge (lkelerindeki varlıkları dikkate alındığında örg(t(n cinai eylemler ve ele geçirilen bölgelerden sağladığı gelirlerin b(y(kl(ğ( anlaşıkmaktadır. Dış yardımlar kapsamında ise, Suudi “rabistan, Katar ve Kuveyt başı çekmektedir. ABD, Hazine Dairesinin araştırmaları, adı geçen (lkelerden örg(te önemli ölç(de maddi destek sağlandığını, bununla beraber, örg(te devlet eliyle yardım yapıldığına dair herhangi bir kanıta ulaşılamadığını ortaya koymaktadır.18 6. Askerî G(ç ve Silahlar IŞİD’in militan g(c( tam olarak bilinmemektedir. “ncak çeşitli kaynaklarda kendi g(c(n(n . ’in (st(nde olduğu belirtilmektedir. M(ttefiki olanlarla birlikte Irak ve Suriye’de . ’in (zerinde militanı kullanabildiği, bu kuvvetlerinden 20.000'in Suriye'de, 30.000'in ise Irak'ta ise olduğu değerlendirilmektedir. IŞİD kuvvetleri arasında 4.000-5.000 civarında yabancı militanın olduğu tahmin edilmektedir. IŞİD’in çok sayıda hafif ve orta, sınırlı sayıda ağır silahları mevcuttur. ”u kapsamda a. Hafif silahlar arasında Glock ve Makarov gibi tabancalar, “K , “K ,M , M gibi t(fekler, 17 Bureau of Counterterrorism, Country Reports on Terrorism 2013, http://www.state.gov/j/ct/rls/crt/2013/224823.htm 18 Lori Plotkin Boghardt, " Saudi Funding of ISIS", The Washington Institute, June 23, 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policyanalysis/view/saudi-funding-of-isis Lori Plotkin Boghardt, "Qatar and ISIS Funding: The U.S. Approach", The Washington Institute, August, 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/qatar-and-isis-funding-the-u.s.-approach Lori Plotkin Boghardt, "The Terrorist Funding Disconnect with Qatar and Kuwait", The Washington Institute, May 2, 2014. http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/the-terrorist-funding-disconnect-with-qatar-and-kuwait 1-7 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 RPK, PK ve PKM hafif makineli t(fekleri, SVD keski nişancı t(fekleri, RPG-7 ve RPG-29 gibi roketatarlar, S“ serisi hava savunma f(zeleri ve El yapımı patlayıcılar mevcuttur. b. Orta silahlar kapsamında NSV, DShkM, ZU- makineli t(fekleri ve uçaksavar topları, çeşitli ve genellikle Rus yapımı havanlar, geri tepmesiz toplar, AT- / tanksavar anti tank silahları dikkat çekmektedir. c. “ğır silahlar ve muharebe araçları olarak Teknikıl olarak adlandırılan makineli t(fek monte edilmiş pikaplar, Humveeler, T serisi tanklar, M “ tankları, ”MP serisi zırhlı araçlar ve toplar bulunmaktadır. IŞİD, hem Rus hem de “”D menşeli silah ve teçhizata sahiptir. ”unların b(y(k böl(m( Irak ve Suriye’de çatışma ortamlarında ele geçirilmiştir. “yrıca özellikle Suriye’de Esad rejimine karşı savaşanlara çeşitli (lkelerden yapılan yardımlardan önemli miktar IŞİD’e gitmiştir. IŞİD, ve yıllarında Irak’ta Irak g(venlik kuvvetleri ile yaptığı çatışmalarda önemli miktarda “”D menşeli ve ileri teknoloji silah ve teçhizatı da ele geçirmiştir.19 IŞİD’in Irak ve Suriye’de bazı kimyasal silahları ele geçirdiği yön(nde bilgiler de bulunmaktadır.20 ”u iddialarda Irak’ta işgal yılları Suriye’de ise mevcut ortam dikkate alındığında doğruluk payı bulunmaktadır. IŞİD’in mevcut durumda silah, teçhizat ve m(himmat sıkıntısı olmadığı ancak ilerleyen dönemlerde bakım ve ikmal sorunları yaşayacağı, bu g(c(n( idame ettiremeyeceği d(ş(n(lmektedir. 7. IŞİD’in Kullandığı Taktik ve Teknikleri IŞİD’in eylemlerinin çoğunluğu planlama ve icra olarak belirli bir deneyimi yansıtmaktadır. Irak g(venlik kuvvetleriyle giriştiği çatışmalar da bunu kanıtlamaktadır. IŞİD sadece S(nni bölgelerde değil Irak’ın Necef, Kerbela, Kut ve ”ağdat gibi n(fusun yoğun olduğu bölgelerde de eylem yapabilmektedir. IŞİD’in kullandığı taktik ve teknikler a. “ğır silahlar ve zırhlı araçlar kullanılarak k(ç(k çaplı taarruzlar, b. Hedef gruplarına koordineli saldırılar, c. Hedeflere top, roket ve havan ateşleri, ç. Bombalama eylemleri, d. İntihar tipi eylemler, e. Kaçırma ve rehin alma, f. Tuzaklama, g. Suikast, 19 Isis jihadis usi g aptu ed a s a d t oop a ie s f o U“ a d “audis , E lül , the Gua dia , http://www.theguardian.com/world/2014/sep/08/isis-jihadis-using-arms-troop-carriers-supplied-by-us-saudi-arabia 20 Che i al eapo s o i I“IL’s ha ds: I a i a assado , The Washi gto Ti es, Te uz , http://www.washingtontimes.com/news/2014/jul/8/iraqi-wmd-letter-un-made-public-amb-says-chemcial-/ 1-8 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 ğ. Kitlesel katliam, h. Kimyasal silah kullanma iddiadır şeklinde sıralanmaktadır. 8. IŞİD’in M(ttefikleri21 Irak’taki IŞİD’in ayaklanmasına diğer S(nni gruplar tarafından da destek verilmektedir. “şağıda bunlar hakkında özet bilgiler verilmektedir. a. Ensar El-İslam Örg(t( Jamaat Ansar Al-İslam JAI : ”u örg(t, Kerk(k, Selahaddin ve Musul bölgelerinde faaliyet göstermekte olup, gerçekte IŞİD’in rakibidir. İdeolojik amaç olarak IŞİD’e yakındır ve İslam devletini iddia etmektedir. “ncak IŞİD’in devlet iddiasını reddetmektedir. IŞİD ve J“İ ’de ’ya uzanan anlaşmazlık konularından dolayı birbiriyle çatışmıştır. “ncak IŞİD’in çatışmalardan galip çıktığı ve Musul, Tikrit ve Felluce bölgelerinde J“İ militanlarının IŞİD’e katıldığı iddia edilmiştir. J“I ortadan kalkmamıştır ancak önemli ölç(de g(ç kaybetmiştir. b. Nakşibendi Ordusu (NO) Irak’ın işgali ve ”aas partisinin dağıtılması sonrası ”aasçıların bir kısmı tarafından kurulmuştur. Liderleri Saddam’ın sağ kolu olan İzzet İbrahim El-D(ri’dir. Siyasi bir cephe ve buna bağlı silahlı unsurlardan oluşmaktadır. Tam g(çleri bilinmemekle birlikte on binlerle ifade edilen militan yer almaktadır. NO “rap milliyetçisi ve laik milliyetçilik ilkelerini benimsemiş ve Nakşibendi Sufi İslam akımı (zerine inşa edilmiştir. Cihad söylemini meşruiyet sağlamak için kullanmaktadır. S(nni “rapların çoğunluğu Nakşibendi olmadığından ”aasçılardan cephe unsurları kurulmuş ve Irak Devrimcilerinin Genel “skerî Konseyi altında birleştirilmiştir. Resmi olarak IŞİD ile işbirliğini reddetmektedirler. Ancak Musul, Tikrit ve Diyala’da eylem birliği yapılmıştır. NO IŞİD ile işbirliğini, Irak’ı yeniden ”aas partisi altında birleştirmek için önemli bir fırsat penceresi olarak görmektedir. NO ile IŞİD arasında ideolojik farklılıklar ve g(vensizlik vardır. “ncak geçtiğimiz g(nlerde her iki tarafta bu farklılıkları öne çıkarmamıştır. Her iki taraf işbirliğini açık olarak telaffuz etmemişlerdir. 5rg(t “”D tarafından terör örg(tleri listesine alınmıştır. tesislerine saldırılar d(zenlemiştir. konsolosluğunu kapatmıştır. ”u t(r saldırıların ’de NO, Kuzey Irak’taki “”D artması sonucu “”D Kerk(k’teki başlarında Irak’ta S(nnilerin kitlesel gösterilerinde NO etkin rol oynamış, NO lideri İzzet İbrahim El-D(ri’nin pop(laritesi artmıştır. NO’da genellikle Saddam ordusunun subayları görev yaptığından diğer örg(tlere göre daha eğitimlidir ve planlama yeteneğine sahiptir. Orta ve uzun dönemde etkinliklerini artıracakları ve S(nni hareket içinde lider rol alabilecekleri değerlendirilmektedir. 21 Bu bilgiler iki fa klı ka akta de le işti . I a isis: Ke pla e s i “u i e ellio , BBC News Middle East, http://www.bbc.com/news/world-middleeast-28053496, Kenneth Katzman, Iraq: Politics, Governance, and Human Rights, June 13, 2014, Congressional Research Service Report, RS21968, USA. 1-9 Merkez Strateji Enstitüsü Rapor-002 | IŞİD Rapo u | 18.09.2014 c. S(nni aşiret liderleri/Irak savaşçılarının oğulları S(nni Tribal Leaders/Sons of Iraq Fighters Irak Savaşçılarının Oğulları veya Uyanış Savaşçıları olarak da adlandırılan birleşik yapı Irak’ın işgaline karşı savaşmak için bir araya gelen aşiretler tarafından teşkil edilmiştir. Çoğunluğu “nbar ilindeki aşiretlerden oluşmaktadır. Konseye bağlı Duleymi, Şammar, Tikriti ve Duri gibi çok b(y(k aşiretlerin de içinde olduğu çok sayıda aşiret bulunmaktadır. yılına kadar “”D işgaline karşı savaşırken bu tarihten itibaren “”D ile işbirliği yaparak El- Kaide ve IİD’ye karşı savaşmaya başlamış, “”D’den silah, teçhizat ve maddi yardım almıştır. “şiretlerin bir böl(m( İslam devleti ve Şeriat ilanı gibi yaklaşımlara karşı olup, merkezi h(k(mette adil bir g(ç paylaşımı ve petrol gelirlerinden daha fazla pay istemektedir. Irak Savaşçılarının Evlatları, yıllarında Irak’ta kısmi bir istikrarın sağlanmasında ve El - Kaide ve IİD’nin zayıflatılmasında “”D ve Irak kuvvetlerine önemli destek sağlamıştır. sayıları bine ulaşan savaşçılarının . ’i Irak g(venlik kuvvetlerine dâhil edilmiş, aşiretlerin köylerdeki koruma kuvveti olarak görevlendirilerek aylık verilmiştir. “”D’nin ’da . ’i ise Dolar civarında maaş ’de Irak’tan çekilmesi sonrası bu sistem devam ettirilememiş, maaşlar ödenmemiş ve Şii-S(nni çatışmasının da etkisiyle milisler kontrolden çıkarak çeşitli örg(tlere destek sağlamıştır. IŞİD’in Haziran ’de başlayan harekâtına bir kısmı katılmıştır. “”D’nin IŞİD’e karşı stratejisinin önemli bir ayağını bu unsurların tekrar kontrole alınarak IŞİD’den uzaklaştırılması hatta çatıştırılması oluşturmaktadır. ç. Diğer gruplar Yukarıdaki b(y(k gruplara ilaveten “”D’nin Irak işgali sırasında kurulan ve varlıklarını hala devam ettiren ya da son dönemlerde ortaya çıkan k(ç(k gruplar da IŞİD’e değişik oranlarda ve farklı alanlarda destek sağlamaktadır. ”unlardan biri g(venlik kuvvetleri tarafından Tikrit’te ’lerin Devrimci Tugayları’dır. Liderleri Irak başlarında öld(r(len bu grubun içinden çıkan Kutsanmış Şehrin Tugayları IŞİD’le işbirliği devam etmektedir. “yrıca Irak ve Suriye dışından çeşitli cihadist örg(tler IŞİD’e destek açıklamışlardır. ”unların bir kısmının (lkelerinde IŞİD adına eylem yapabilecekleri değerlendirilmektedir. ”atı (lkelerindeki cihadistler ise IŞİD’in en önemli silahlarından biridir. 1-10