Academia.eduAcademia.edu

THE HITTITES AND THE AEGEAN WORLD

2022, THE HITTITES AND THE AEGEAN WORLD

The Hittites and the empire which they founded in Asia Minor during the Middle Bronze Age is the subject of this book (written in Greek), which focuses on their interrelation with the Aegean. Concrete evidence is presented and analyzed on the presence and activity of Mycenaean Greeks in Anatolia, Pontus and Syros - Palestine during the second millennium BC. Political but also direct military involvement of the Mycenaeans in the controversies of Asia Minor stands out based on Hittite sources and other pieces of evidence, while the cultural interaction between the Aegean and the core of Asia Minor turns out to be almost as intense as that with coast Anatolia. Similarities and analogies are found in religion, script, architecture, art and other aspects of culture, as a result of mutual influences between the Hittites and the Aegean. The purpose of the book is to provide an objective picture of these interactions which developed between Aegean and Hittite culture during the Bronze Age.

ΟΙ ΧΕΤΤΑΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ © Δ. Ν. Κονιδάρης Μάιος 2022 ISBN 978-618-84901-6-1 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ ΟΙ ΧΕΤΤΑΙΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΘΗΝΑ 2022 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη x ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 1. Η “ανακάλυψη” των Χετταίων, οι πηγές ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 3 2. Ο “υπερτονισμός” του Ελληνικού Παράγοντα στην Ερμηνεία του Ιστορικού Παρελθόντος 3 ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 9 3. Απησχόλησαν οι Μυκηναίοι το ενδιαφέρον των Χετταίων; ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 13 4. Εξ Ανατολών το Φώς; 13 ΠΕΜΠΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 17 5. Οι Χετταίοι: σύντομη σύνοψη17 5.1 Γλώσσα - Πολιτική 17 9 5.2 Θρησκεία 20 5.3 Αντιλήψεις για τον θάνατο 23 5.4 Μεταλλουργία 28 ΕΚΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 30 6. Γνώριζαν οι Έλληνες τους Χετταίους; 30 6.1 Αιγαίο και Πόντος 31 6.2 Κιλικική ‘Αχαΐα’ - Que 33 6.3 Ονοματικές και άλλες αναφορές 6.4 Σχόλια 37 38 ΕΒΔΟΜΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 40 7. Οι Ελλαδίτες και η Μ. Ασία 40 7.1 Κυκλαδίτες – Μινωίτες - Μυκηναίοι και η παράλια Μ. Ασία 42 7.1.1 Μίλητος 42 7.1.2 Κολοφών (Müsgebi) 45 7.1.3 Μενεμένη (Panaztepe) 45 7.1.4 Ιασός 46 7.1.5 Τσεσμές 47 7.1.6 Κνίδος 48 7.1.7 Τροία 48 7.1.8 Έφεσος 50 7.1.9 Μέγαρσος 51 7.1.10 Κλαζομενές 51 7.1.11 Κιλικία 53 7.2 Οι Αιγαίοι και η Μικρασιατική ενδοχώρα 55 7.2.1 Χατούσα 55 7.2.2 Δυτική Ανατολία – Εύξεινος Πόντος 7.2.3 Ανατολική Ανατολία – Alişar 7.3 Συμπερασματικά σχόλια ΟΓΔΟΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 61 65 66 70 8. Η παρουσία των Ελλαδιτών στην Συρο -Παλαιστίνη 8.1 Οι απαρχές της Αιγαιακής παρουσίας 70 70 8.2 Ugarit 76 8.4 Tell Arad (Negev) 80 8.5 Kumidi (Kamid el-Loz) 80 8.6 Μινωικές τοιχογραφίες 82 8.7 Φιλισταϊκή μετανάστευση 84 8.8 Αιγαιακά κρατίδια στην Συρο – Παλαιστίνη 86 8.9 Οι Φιλισταίοι κατά την ΥΕΧ 92 8.10 Οι Φοίνικες και το Αιγαίο 95 8.10.2 Acco ή Ακχώ 96 8.10.1 Arwad ή Άραδος (Αράδην) 98 8.10.3 Tell Abu Hawam 98 8.10.4 Σιδών 99 8.10.5 Βύβλος 102 8.10.6 Σάρεπτα (Sarepta) 106 8.10.7 Καταληκτικά σχόλια 106 8.11 Σύνοψη 108 ΕΝΝΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 111 9. Οι Αιγαίοι και η Ευρώπη κατά την Εποχή του Χαλκού: από τον μύθο στην (προ)ιστορία.. 111 9.1 Ιβηρική 111 9.2 Κασσιτερίδες Νήσοι 119 9.3 Σκανδιναβία 125 9.4 Κεντρική Ευρώπη 127 9.5 Mαύρη Θάλασσα (πρόσθετα στοιχεία) 132 9.6 Η Ηρωική ιδεολογία και η Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά της Εποχής του Χαλκού 135 9.7 Ex Oriente lux εναντίον Ex Occidente lux: κοινός παρονομαστής ΔΕΚΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 10. Γραφή 149 149 10.1 Αιγαιακές γραφές 149 10.2 Χεττιτική γραφή 157 10.3 Χεττιτική σφραγιδογλυφία 160 138 10.4 Ο Ταρκόνδημος, ο αποδιοπομπαίος τράγος και η Ελληνική σκέψη 164 10.4.1 Η τελετουργία του αποδιοπομπαίου τράγου ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 168 177 11. Λυκία – Κιλικία: περιφέρεια των Χετταίων ή ενδιάμεση περιοχή; 11.1 Λυκία 177 177 11.2 Kizzuwatna 179 11.3 Tarhuntašša 181 ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 185 12. Εξειδικευμένοι επαγγελματίες (η περίπτωση των θεραπευτών) ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 185 187 13. Ομοιότητες μεταξύ Ελλαδικής και Χεττιτικής οικοδομικής και αρχιτεκτονικής 187 ΔΕΚΑΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 193 14. Σχολιασμός ωρισμένων θεωρούμενων ως Χεττιτικών έργων τέχνης 193 14.1 Γενικά 193 14.2 Ο Πρώϊμος ‘Χρυσούς Αιών’ της τρίτης χιλιετίας και η Μέση Εποχή του Χαλκού 14.3 Alaca Hüyük 200 14.4 Κεραμεικά Αγγεία 202 14.4.1 Κάνθαροι 204 14.4.2 Γρύπας 205 14.5 Ρυτό τάφου IV Μυκηνών 208 14.6 Ο θεός της καταιγίδας 14.7 Ρυτό Schimmel 14.8 Σφίγγες 212 213 218 14.9 Απόληξη – λαβή σκήπτρου από τα Μάλια 222 14.10 Καταληκτικά Σχόλια 223 ΔΕΚΑΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 229 15. Συμπεράσματα ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 229 239 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 337 ΕΙΚΟΝΕΣ 460 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 472 194 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ 474 Σύνοψη Ο καθηγητής Muhly* δημοσίευσε τo 1974 άρθρο με τίτλο “The Hittites and the Aegean World”, στο περιοδικό Expedition του Μουσείου Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας της Pennsylvania, όπου τότε ήταν επίκουρος καθηγητής. Το άρθρο αναφέρεται στην Χεττιτική αυτοκρατορία, μία των μεγάλων δυνάμεων της περιόδου 1700-1200 π.Χ., όμως αντιμετωπίζει την ιστορική και πολιτιστική παρουσία των Αιγαίων της Εποχής του Χαλκού με υποτιμητικό τρόπο, ο οποίος δεν συνάδει με την αρχαιολογική και ιστορική πραγματικότητα. Οι υποστηριζόμενες στο άρθρο απόψεις εντάσσονται στο ρεύμα των Ανατολιστών, ήτοι εκείνων οι οποίοι υποστηρίζουν το δόγμα της από ανατολών προελεύσεως και διαδόσεως του πολιτισμού (ex oriente lux). Η παρούσα εργασία προέκυψε από την προσπάθεια ανασκευής του παραπάνω άρθρου, όμως ανεπτύχθη περαιτέρω με σκοπό να καλύψει πρόσθετες πλευρές του ίδιου θεματικού πυρήνα. Έτσι περιλαμβάνει ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, ανάδειξη στοιχείων και ερμηνευτικών σχημάτων τα οποία δεν έχουν προβληθεί επαρκώς ή δεν είναι καλώς γνωστά, ενώ, σε κάποιες περιπτώσεις, αποπειράται να παράσχει μια νέα ερμηνεία – προσέγγιση των εγειρόμενων θεμάτων. Οι Χετταίοι, εμφανισθέντες αιφνιδίως στο ιστορικό προσκήνιο κατά την Μέση Εποχή του Χαλκού, δημιούργησαν μιά ισχυρή αυτοκρατορία με πυρήνα την κεντρική Μικρά Ασία, η δε κυριαρχία και επιρροή τους κατά περιόδους επεκτείνετο και άλλοτε συρρικνούτο στην κεντρική και ανατολική Ανατολία. Ανέπτυξαν ένα αξιόλογο σύστημα διοικήσεως και γραφειοκρατίας, κατά περιόδους δε ασκούσαν αυξημένη επιρροή σε μια σειρά υποτελών κρατιδίων της ευρύτερης περιοχής. Η αυτοκρατορία συναποτελείτο από ένα μωσαϊκό φυλετικών και τοπικιστικών κοινοτήτων, οι οποίες ομιλούσαν διάφορες γλώσσες και ενεφάνιζαν σημαντική πολιτιστική διαφοροποίηση. Στα πλαίσια της εργασίας γίνεται κατ’ αρχήν αναφορά στα ίχνη των Αιγαίων στον Πόντο, την παράλια αλλά και την ηπειρωτική Μικρά Ασία, ήδη πρίν την εμφάνιση των Χετταίων. Ιδιαίτερα αναπτύσσονται στοιχεία σχετικά με την παρουσία και δραστηριοποίηση των Ελλαδιτών στις ακτές της Ανατολίας και την Συρο – Παλαιστίνη κατά την δεύτερη χιλιετία πρίν από την εποχή μας, ενώ γίνεται επίσης αναφορά στην επίδραση του Αιγαίου στην ανάδυση της Εποχής του Χαλκού στην Ευρώπη. Η πολιτική αλλά και άμεση στρατιωτική εμπλοκή των Μυκηναίων στις αντιπαραθέσεις της Μικράς Ασίας αναδεικνύεται με βάση Χεττιτικές γραπτές πηγές και λοιπά τεκμήρια, ενώ η πολιτιστική αλληλεπίδραση μεταξύ του Αιγαιακού χώρου και του πυρήνος της Μικράς Ασίας αποδεικνύεται ότι ολίγον μόνον υπολειπόταν αυτής με την παράλια Ανατολία.. Ιδιαίτερα σχολιάζονται καλλιτεχνικά έργα τα οποία συνήθως αποδίδονται ή, έστω, συσχετίζονται με τους Χετταίους, παρέχονται δε στοιχεία τα οποία σε άλλες περιπτώσεις ανατρέπουν την καθιερωμένη άποψη, σε άλλες δε εντοπίζουν και υπογραμμίζουν την ύπαρξη σε αυτά Αιγαιακών στοιχείων τα οποία έχουν αποσιωπηθεί! Εκτιμάται ότι η συνοπτική αυτή ανάλυση παρέχει μια περισσότερον ολοκληρωμένη και αντικειμενική εικόνα του Ελλαδικού πολιτισμού, της θέσεώς του στον κόσμο της Εποχής του Χαλκού και των επιρροών που αυτός άσκησε επί του Χεττιτικού, όπως και των επιδράσεων τις οποίες εδέχθη από αυτόν. Σε χωριστές εργασίες, αλλά στα πλαίσια της ίδιας σειράς, αναλύονται οι άλλοι μεγάλοι πολιτισμοί της εποχής: ο πολιτισμός της Βακτρίας – Μαργιανής, της κοιλάδας του Ινδού, ο Αιγυπτιακός και ο Κινεζικός, πάντα εν σχέσει με τις Ελλαδικές επιδράσεις. Ελπίζεται ότι παρέχεται έτσι μια πληρέστερη εικόνα του πολιτισμού του Αιγαίου και των σχέσεών του με τους άλλους μεγάλους σύγχρονους πολιτισμούς της Εποχής του Χαλκού, απηλλαγμένη - στο μέτρο του δυνατού - από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες.