ŞEB-İ ARUS'DA SİLLE

The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7376 Number: 64 , p. 203-210, Winter III 2017 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 02.11.2017 31.12.2017 ŞEB-İ ARUS'DA SİLLE1 SILLE IN THE TIME OF ŞEB-I ARUS CEREMONY Doç. Dr. Hicran Hanım Halaç ORCID ID: https://orcid.org/0000-0001-8046-9914 Anadolu Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü Araştırmacı Fikret Bademci ORCID ID: https://orcid.org/0000-0003-4860-9416 Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Öğrencisi Öz Turizm kavramı son yıllarda deniz-kum-güneş üçlüsünden kendini kopartarak iç kesimlerde kalkınmayı amaçlamıştır. Bu bağlamda alternatif turizm kavramı ortaya çıkmıştır. Konya doğal, tarihi ve kültürel değerleri ile ön plana çıkmış alternatif turizm merkezi durumundadır. Konya’da düzenlenen Şeb-i Arus törenleri, alternatif turizmin Konya’ya yerli ve yabancı turist çeken belirgin örneklerinden biridir. Bu durumda Şeb-i Arus törenlerinin yanı sıra, bölgenin tarihsel ve doğal zenginliklerinin en iyi şekilde yerli ve yabancı turistlere sunulması ulusal çıkarlarımızın da bir gereği olarak görülmelidir. Konya’daki bu alternatif turizmin sinerjisinden faydalanması gereken yerler arasında Konya şehir merkezinin 8 km kuzeybatısında bulunan Neolitik çağdan günümüze kadar varlığını sürdüren Sille de bulunmaktadır. Sille inanç, tarih, kültür vb. açılardan büyük bir alternatif turizm potansiyeline sahiptir. Çalışmada inanç turizmi hakkında bilgi verilip Sille hakkında genel bir bilgilendirme yapılarak 17-18 Aralık 2016 tarihlerinde yapılan sayımlara göre bölgedeki hareketlilik üzerine değerlendirme yapılmıştır. Çalışmamızda Şeb-i Arus için Konya’ya gelen turistlerin Sille’deki kültürel mirasa ne kadar temas ettikleri, kişi sayım yöntemi ile araştırılmıştır. Amaç doğrultusunda literatür araştırması yapılmış ve benzer bir çalışmanın yapılmadığı tespit edilmiştir. Sille’de yapılmış ve yapılacak olan restorasyonlar belediye arşivlerinden tespit edilmiştir. Konumlarına ve önemlerine bakılarak restorasyonu tamamlanan anıtsal yapılardan 5 tanesi seçilmiş ve bu yapılara 17-18 Aralık 2016 tarihlerinde temas eden turist sayıları belirlenmiştir. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ev sahipliğinde düzenlenen “3. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu”nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 1 204 Fikret Bademci & Hicran Hanım Halaç Bu araştırma makalesinin ana hedefi bölgeye yerli ve yabancı turist çeken Konya ve ülkemiz için önemli bir alternatif turizm türü Şeb-i Arus törenlerinin diğer turizm alanlarını ne kadar beslediğini Sille örneği ile ortaya koymaya çalışıp, bu konuda farkındalık yaratmak ve turizm alanlarının birbirine enerjisini nasıl aktarabileceğine dair öneriler üretmektir. Anahtar Kelimeler: Sille, Şeb-İ Arus, Turizm, İnanç Turizmi, Konya Abstract In recent years, the concept of tourism has aimed to develop inland by divide sea-sand-solar tripartite. In this context, the concept of alternative tourism has emerged. Konya is an alternative tourist center which get to the foreground with its natural, historical and cultural values. Şeb-i Arus ceremonies held in Konya are one of the obvious examples of alternative tourism attracting local and foreign tourists to Konya. In this case, as well as the ceremonies of Şeb-i Arus, the presentation of the historical and natural wealth of the region in the best way to local and foreign tourists should be seen as a necessity of our national interests. Among the places where this alternative tourism synergy in Konya should benefit from is the Sille, which continues its presence from the Neolithic period to the present day, 8 km north-west of the Konya city center. Sille has a great alternative tourism potential; faith, history, culture and so on. In the study, information about religious tourism was given, general information about Sille was given and evaluation was made on the mobility in the region according to the counts made between 17-18 December 2016. In our work, the contact of the tourists coming to Konya for Şeb-i Arus to the cultural heritage in Sille has been researched by the person counting method. A literature search has been conducted in the direction of purpose and it has been determined that no similar study has been done. The restorations that have been made in Sille and are to be made have been identified in the municipal archives. Based on their location and significance, 5 of the monumental structures were selected from completed restoration and the number of tourists who contacted this structures on 17-18 December 2016 was determined. The main objective of this research article is to reveal to Sille the example to which the Şeb-i Arus ceremonies, which are an important alternative tourism type for Konya and our country, attract the local and foreign tourists to the region and how they feed the other tourism areas, to raise awareness on this issue and to produce suggestions on how to transfer tourism energy to each other. Keywords: Sille, Şeb-i Arus, Tourism, Faith Tourism, Konya Giriş Turizm kavramı insanlara her ne kadar deniz-kum-güneş çağrıştırsa da son yıllarda turizm sektörü bu üçlüden uzaklaşarak iç kesimleri de ekonomik anlamda kalkındırmayı amaçlayarak çeşitli alternatiflere yönelmiştir. Bu yönelme sonucunda ortaya çıkan alternatif turizm, iç kesimlerde de hareketlilik sağlamıştır (Akpınar, 2004: 208). Mevlana’nın düğün günü olarak değerlendirdiği Şeb-i Arus günü de Konya ili için alternatif turizmin en belirgin örneğidir. Ayrıca Konya için alternatif turizm örneklerinden biride Selçuk- lu ilçesine bağlı Sille mahallesidir (Tapur, 2009: 477). Kökleri Neolitik döneme kadar uzanan Sille bugüne dek yerleşim yeri olma özelliğini korumuştur (Bahar, 1994: 314). Günümüzde Türklerin yaşamakta olduğu bölge yerli ve yabancı turistler tarafından ilgi görmektedir. Çalışmanın amacı; Şeb-i Arus için Konya’ya gelen turistlerin Sille’deki kültürel mirasa ne kadar temas ettiklerini araştırmaktır. Amaç doğrultusunda konu ile ilgili literatür araştırması yapılmıştır. Selçuklu Belediyesi ile irtibata geçilerek Sille’de yapılmış ve Şeb-i Arus'da Sille yapılacak olan restorasyonlar tespit edilmiştir. Restorasyonu tamamlanan yapılardan 5 adedi seçilmiş ve bu yapılara 17-18 Aralık tarihlerinde gelen turist sayıları belirlenmiştir. Bu çalışmada bazı yapılara gelen turist sayısı Selçuklu belediyesinden alınırken bazılarına ise kendi sayımlarımız sonucunda ulaşılmıştır. Arama motorlarından Şeb-i Arus törenleri kapsamındaki turların organizasyonları ‚Şebi Arus Turları 17 Aralık 2016‛ anahtarıyla aranmıştır. Tur firmaları tespit edildikten sonra firmalarla bağlantıya geçilip Sille’deki gezi rotası öğrenilmiştir. 17 Aralık Cumartesi günü Konya’da düzenlenen Şeb-i Arus Törenlerine katılan kişi sayısına İl Kültür Turizm Müdürlüğü’nden ulaşılmıştır. 1.İnanç Turizmi Farklı dinlere inanan bireylerin, dini ihtiyaçlarını gidermek için kendi dini merkezlerine yaptıkları seyahatlere inanç turizmi denir (Sargın, 2006: 2). İnsanlar dini değer taşıyan kişilerin yaşadıkları yerleri görmek onları daha yakından tanımak isterler. Bu durum da kutsal yerlerin ibadethanelerin ziyaret edilmesini beraberinde getirir. İslam dinine mensup kişilerin Kurban Bayramı’nda Mekke’de bulunmaları, Hinduların günahlarından arınmak için Ganj Nehri’ne girmeleri bunun birer örneğidir (Şahiner, 2012: 11). İnanç turizmi bağlamında Konya’yı çekici kılan şey ise Anadolu Selçuklu devletine başkentlik yapması nedeniyle bünyesinde birçok İslam eseri bulundurması ve Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin 1207-1273 yılları arasında burada yaşamış olmasıdır. Dünyaca ünlü bir şair, düşünce adamı ve mutasavvıf Mevlana’nın ölüm yıldönümü olan 17 Aralık’ta Konya başta olmak üzere birçok merkezde ‚Şeb-i Arus Törenleri‛ düzenlenmektedir. UNESCO’nun 2007 yılını ‚Dünya Mevlana Yılı‛ ilan etmesi de Mevlana’yı dünya sembolü haline getirmiştir (Tapur, 2009: 478490). 1.1. Şeb-i Arus Şeb-i Arus her yılın 7-17 Aralık tarih- 205 leri arasında Mevlana’yı anmak amacıyla yapılan törendir. Anma törenleri kapsamında, sema gösterisi başta olmak üzere, bilim, kültür, sanat gibi alanlarda da birçok etkinlik gerçekleştirilir. Törenler Mevlana’nın ölüm yıldönümü olan 17 Aralık tarihinde son bulmaktadır. Mevlana bu tarihi bir ölüm günü değil Allah’a kavuştuğu için düğün günü olarak adlandırmaktadır (Tayfun vd., 2013: 1235). 2016 yılı törenlerinde ana tema olarak ‘Birlik Vakti’ işlenmiştir. Hafta boyuncu 16 sema, 13 konferans, 10 mesnevi dersleri, 3 panel, 2 sempozyum, 2 ödül töreni, 9 tiyatro, 3 şiir dinletisi, 1 konser, 1 söyleşi, 12 sergi, 13 dilde mesneviden damlalar sergisi ve 23 dalda da el sanatları sergisi olmak üzere 108 program gerçekleştirilmiştir (T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2016: 1-52). 2. Sille Sille, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarını birbirine bağlayan bir noktada bulunan Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi'nde Konya şehir merkezinin 8 km kuzeybatısındadır (Tapur, 2009: 16).“Sille, Konya’ya egemen olan Takkeli ve Karabuğa Dağları arasındaki Sille Vadisi’nde kurulmuştur. Yerleşim ağırlıklı olarak Tatköy yakınlarında doğan ve Takkeli Dağ eteklerinden kıvrılarak devam eden Sille Deresi’nin kıyısında, Sille Vadisi’nin güneye bakan yamacında gelişmiştir (Aklanoğlu ve Erdoğan, 2011: 123).” Sille, geçmişi neolitik dönemlere kadar inen bir yerleşmedir (Bahar, 1994: 314). Sille, kutsal hac yolu diye adlandırılan RomaBizans-Kudüs güzergâhında yer almaktadır. Sille’de bulunan ve günümüzde birçok turistin ilgi odağı olan Aya Eleni Kilisesi’nin girişindeki bulunan kitabeden 327 yılında İmparator Constantinos’un annesi Helena tarafından yaptırıldığı öğrenilmektedir (Eyice, 1966: 159 ; Belke ve Restle, 1984: 225’den Akt.: Temple, 2014: 84). 6000 yıllık tarihsel bir süreçte varlığını sürdüren Sille, yemekleri, halıları, kıyafetleri ve masallarıyla kültür başkenti halini almıştır 206 Fikret Bademci & Hicran Hanım Halaç (Halaç ve Bademci, 2017: 932). Tarihi yapısı, barındırdığı farklı etnik gruplar, önemli yollar üzerinde bulunması gibi etkenlerden dolayı birçok dini ve sivil mimariye de sahiptir. İçinde çok sayıda yapı bulunan Sille’de kayalar oyularak yapılmış kiliseler, evler, camiler, hamamlar, çeşmeler, çamaşırhaneler, kamu yapıları, su yolları ve çok sayıda tescilli sivil mimari örnekleri bulunmaktadır (Erdem vd., 2010: 32-35). 2001 yılında başlayan restorasyon çalışmaları sonrasında Sille’ye gelen turist sayısında büyük artışlar gözlemlenmiştir. Restorasyon çalışmaları sonrasında bazı konutlar işlev değişikliğine uğrayarak bölgenin ekonomisine de katkı sağlamaya başlamıştır. 2015 verilerine göre %40 oranında artış gösteren turist sayısı Selçuklu Belediyesinden alınan 2016 yılı verilerine göre 90 bin sayısını geçmiş durumdadır (Halaç ve Bademci, 2017: 935). 3.Bulgular 2.1.Şeb-i Arus Törenlerinin Sille’deki Turizm Hareketliliğine Etkisi Konya’da düzenlenen törenleri takip etmek için birçok yerli ve yabancı turist hafta boyunca Konya’ya gelmektedir. Tur şirketleri de düzenledikleri turlarla turizm hareketliliğine katkıda bulunmaktadır. Google arama motorunda ‚Şeb-i Arus Turları 17 Aralık 2016‛ anahtarıyla yapılan aramada 5.360 sonuç ortaya çıkmıştır. Sonuçlardan 92 tanesi incelenmiştir. 20 firmanın Şeb-i Arus törenleri kapsamında 17-18 Aralık tarihlerinde Konya’ya düzenlediği turların 35 tanesinde Sille’nin de programa dahil edildiği bilgisine ulaşılmıştır. Firmalar Sille’yi tanıtırken farklı özelliklerine dikkat çekmişlerdir (Şekil 1). Turların 3 tanesi Sille’yi 17 Aralık günü gezerken 6 tanesi de Silleyi 18 Aralık Pazar gününün programına dahil etmiştir. Şekil 1: Tur Firmalarının Sille İçin Kullandıkları İfadeler Tur sürelerinin kısıtlı olması nedeniyle bu geziler panaromik yapılmıştır. Fakat kafile otobüsleri Aya Eleni Kilisesi’nde durmuş ve turistlerin kiliseyi gezmesine olanak sağlamıştır. Şeb-i Arus törenleri yerli ve yabancı birçok turistin ilgisini çekmektedir. 7-17 Aralık tarihleri arasında düzenlenen törenlere birçok turist katılırken düğün gecesi olan 17 Aralık’taki törene birçok yerli siyasetçi ve bürokratın yanı sıra yabancı bürokratlar da katılmaktadır. Şeb-i Arus olarak bilinen 17 Aralık günü saat 14.00’te Mevlana Kültür Merkezi’nde yapılan sema ayinine 2369 kişi katılırken katılım oranı (Kişi Sayısı/ Salon Kapasitesi) % 88.75 olarak belirlenmiştir. Şeb-i Arus’un finali niteliğindeki 17 Aralık 2016 cumartesi akşamı saat 19.00’da Konya Büyükşehir Belediyesi Spor ve Kongre Merkezi’nde düzenlenen törene 9307 kişi katılmıştır. Final programının katılım oranı ise % 96.02’dir. Şeb- Arus Törenleri Konya’nın mer- Şeb-i Arus'da Sille kez Karatay İlçesi’ne bağlı Karşehir mahallesinde bulunan Konya Büyükşehir Spor ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirilmektedir. Gün boyunca şehri gezen turistler Şeb-i Arus ile ilgili birçok etkinliğe katıldıktan sonra da 207 akşam bu salona gelerek Şeb-i Arus törenlerini izlemektedirler. Salon ile Aya Elenia Kilise’sinin en yakın mesafesi 13.5 km’dir. Bu güzargah şehir merkezinden de geçmektedir (Şekil 2). Şekil 2: Konya Büyükşehir Belediyesi Spor Ve Kongre Merkezi'nden Aya Eleni Kilisesine Ulaşım 3.2. 17-18 Aralık 2016 Günleri Sille’deki Turizm Hareketliliği Şeb-i Arus törenlerinin son gecesinde, düğün günü olarak değerlendirilen günde, tören için Konya’ya gelen turistlerin Sille’ye temasını ölçmek adına Sille’nin en çok turist çeken mekanlarında sayımlar yapılmıştır (Şekil 3). 208 Fikret Bademci & Hicran Hanım Halaç Şekil 3: Turist Hareketlerinin İncelendiği Noktalar ve Sonuçları 17-18 Aralık 2016 tarihlerinde Sille’ye gelen araçların büyük çoğunluğu Konya plakalı iken 2. sırada İstanbul plakalı araçlar geliyor. 3. sırayı ise Ankara plakalı araçlar alıyor. Bu sıralamada Ankara’nın Konya’ya komşu olmasının etkisi görülürken İstanbul plakalı araçların çoğunlukta olmasında ise İstanbul menşeli araç kiralama şirketlerinin yaygın olmasının etkisi düşünülmektedir. Bu illerin yanı sıra birçok ilden de Sille’ye ziyaretçi gelmiştir (Şekil 4). Şeb-i Arus'da Sille 209 Şekil 4: 17-18 Aralık'ta Sille'ye Gelen Araçların Plaka Kodlarına Göre Dağılımı Kırmızı - 17 Aralık Tarihinde Silleye Gelen Araçların Sayısı Mavi - 18 Aralık Tarihinde Silleye Gelen Araçların Sayısı 4. Değerlendirme ve Sonuç Sayımlarda çıkan sayıların diğer dönemlere göre yüksek olmasındaki en büyük etki Şeb-i Arus haftasında yapılmış olmasıdır. Bunun yanı sıra sayımların haftasonu yapılmış olması ve Sille’de kahvaltı için kafe ve restaurantların bulunması da sayıların artışındaki diğer bir etkendir. Yapılan sayımlar sonucunda Silleye gelen turistlerin uğrak mekanının Aya Elenia Kilisesi olduğu tespit edilmiştir. 17-18 Aralık tarihlerinde Sille’ye düzenlenen turların büyük bir bölümü panaromik Sille gezisi düzenlese de Aya Elenia Kilisesi’nde durulmuş ve turistlerin Kilise’ye teması sağlanmıştır. Kilisenin ardından en fazla ilgi gören mekan Sille’nin girişindeki Hamam olmuştur. Hamamın girişinde bir testicinin olması ve hamamın Sille’nin girişinde aktif olarak kullanılan otoparka yakın olması sayının fazlalığındaki en büyük etmendir. Şapel ve Ak Cami diğer yapılara göre yüksekte olduğu için turistler tarafından ilgi görmemiştir. Tarihlerin kışın sert geçtiği günlere denk gelmesi ve kar yağışının buzlanma- lara sebep olması tarihi yapıların daha az ziyaretçi almasına neden olmuştur. Bir diğer sayım merkezi olan Çay Cami, Sille’nin merkezinde sirkülasyonun yoğun olduğu bir alanda olmasına rağmen az ilgi görmüştür. İlgi azlığının temelinde camiinin tanıtımının yapılamamış olduğunu düşündürmektedir. KAYNAKÇA Aklanoğlu F. & Erdoğan, E. (2011). Sille (Konya) Yerleşiminin Sürdürülebilirliği İçin Ekolojik Tasarım Önerileri, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2), 119131. Akpınar, E. (2004). Doğu Anadolu Bölgesi’nde Alternatif Turizm Merkezi Olmaya Aday Bir İlçe: Kemaliye, Kocatepe Üniversitesi Sosyal bilimler Dergisi, (6) 2, 207-235. Bahar, H. (1994). Takkeli Dağ (Kevele Kalesi) ve Konya Tarihi Bakımından Önemi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3), 313-333. Erdem, R., Yıldırım, H., Çiftçi, Ç., Dülgerler, 210 Fikret Bademci & Hicran Hanım Halaç O. N., Çıbıkdiken, A. O., Levend, S. & Erdoğan, A. (2010). Sille, Bir Koruma Geliştirme Planı ve Sonrası, Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi,25(2), 25-46. Halaç, H. & Bademci, F. (2017). Konya Turizminin Sille’ye Yansımaları. International Congress On Cultural Heritage And Tourism Sempozyumu – Bildiriler Kitabı 19-21 Mayıs 2017 (s.929-936). Ankara: Nobel Bilim Sargın, S. (2006). Yalvaç’ta İnanç Turizmi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,16(2),1-18. Şahiner, T. (2012). İnanç Turizmi Potansiyeli ve Halkın İnanç Turizmine Bakışı Açısından Karaman, Yüksek Lisans Tezi, Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tapur, T. (2009). Konya İlinde Kültür ve İnanç Turizmi, Uluslararası Sosyal Araştırma- lar Dergisi, 2(9), 473-492. Tapur, T. (2009). Konya’da Tarihi Bir Yerleşim Merkezi: Sille, Türk Coğrafya Dergisi, (53), 15-30. Tayfun, A., Kılıçlar, A., Uşaklı, A. & Yayla, A. (2013). Şeb-i Arus Törenlerine Katılan Misafirlerin Memnuniyet ve Sadakat Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma, İnternational Conference on Religious Tourism and Tolerance, 1235-1244. Temple, Ç. (2014). Taş Eserler Eşliğinde Sille'nin Bizans Dönemi Mimarisine İlişkin Görüşler. Art-Sanat, (2),81-100. T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2016). Hz. Mevlana’nın 743. Vuslat Yıldönümü Uluslararası Anma Törenleri. 1-52, Yeni Meram. (2015). Bugün Şeb-i Arus Günü. http://www.yenimeram.com.tr/bugun -seb-i-arus-gunu-165847.htm adresinden erişildi.