Zeki Velidi Togan

Düşünce ve Tarih, 2023

Samet Yıldız, "Zeki Velidî Togan (1890-1970)", Düşünce ve Tarih, Y.9, S.101 (Şubat 2023), ss.17-21.

Tarih Dergisi, 1971

Ord. Prof. Dr. A. ZEKi VELiDi TOGAN (1o.x ıı. ı 890-26.VII. ı 970)

International Journal Of Turkish Literature Culture Education, 2016

Zeki Velidî Togan’ın 1928-1932 Yılları Arasında Yayınlanan Bazı Makaleleri Üzerine İncelemeler, 2022

Tarihçi, Türkolog ve siyaset adamı olan Zeki Velidî Togan, eğitimli bir aileden gelmektedir. Fikirleriyle Türk Dünyasının önemli bir kesimine etki eden Togan, Rusya’nın birbiri ardına ihtilal dalgalarıyla boğuştuğu XX. yüzyılın başında siyasi sahnede önemli bir rol sahibi idi. Velidî, bir dönem Ufa Müslümanlarının Rus Devlet Dumasındaki temsilcisi görevini yürüttü. Bu sırada patlak veren Bolşevik Devrimi sırasında doğduğu topraklar olan Başkurdistan’ın bağımsızlık mücadelesindeki lider isimlerden biri olan Togan, Başkırt Özerk hükümetinin önce harp bakanı sonrasında ise hükümet başkanı oldu. Başkırt hareketinin istenen sonuca ulaşamaması üzerine Türkistan topraklarına geçerek Basmacı hareketine dâhil olan Togan, Türkistan Millî Birliği’nin başına getirildi. Ancak Bolşeviklerin güçlerini toplayarak her türlü bağımsızlık hareketine karşı başarı kazandığı bu dönemde Türkistan’dan ayrılarak İran’a gitti. Togan’ın hayatının bundan sonraki evresi Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından Türkiye’ye davet edileceği döneme kadar sürekli yer değiştirmeyle geçti. İran’dan Afganistan’a ardından Türkiye’ye buradan da Avrupa’ya geçen Togan, bu dönemde ilmî araştırmalarına hız kesmeden devam etti. 1925 yılında resmî davetle Türkiye’ye gelen Togan, aynı yıl Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldu. 1927 yılında ise İstanbul Darülfünunu tarih kürsüsünde göreve başladı. Togan, 1915 yılında St. Petersburg’da bulunduğu sırada tanıştığı ve kendisini askere gitmekten kurtaran Rus şarkiyatçı Barthold’un Türkiye’ye getirilmesinde önemli rol oynadı ve onun İstanbul’da gerçekleştirdiği konferanslarda tercümanlığını yaptı. 1930 yılında hazırlanan Türk Tarih Kitabı’na getirdiği eleştirilerden dolayı Türkiye’yi terk eden Togan Viyana’ya gitti. Belirli bir süre Almanya üniversitelerinde çalışan Togan, sonrasında Türkiye’ye dönmüş ve siyasi kimliğinden dolayı bir dönem hüküm giymiştir. Hayatta kaldığı süre boyunca siyasi kimliği ile ilim adamı kimliğini bir arada yürütmek zorunda kalan Togan, sayısız eser kaleme almıştır. Gittiği her ülkede gerçekleştirdiği kütüphane çalışmaları sırasında birçok önemli eserin gün yüzüne çıkmasına katkı sağlayan Togan, Türk tarihi açısından önemli birçok eser hazırlamıştır. Bu eserlerden Tarihte Usul metodolojik açıdan, Umumi Türk Tarihine Giriş Türk tarihini İslamiyet öncesi ve sonrasını derinlemesine ele alması açısından, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi ise Türkistan tarihi hakkındaki en önemli kaynak eser olması açısından günümüzde hâlâ başucu kitabı olarak kullanılmaktadır. Zeki Velidî Togan’ın birbiri ardına gerçekleştirdiği tüm seyahatlerinde yanında Abdülkadir İnan bulunmaktaydı. Togan, Türkiye’de bulunduğu dönemde Abdülkadir İnan ile birlikte Yeni Türkistan dergisini çıkarmış ve burada birçok makale yayınlamıştır. Togan’ın 1928-1932 yılları arasında kaleme aldığı sayısız yazısı olmakla birlikte bu çalışmada; Türkistan Mecmuası, Yeni Türkistan ve Atsız Mecmua dergilerinde yayınlanan yazılarının örneklerine yer verilmiştir. Çalışmada bahsi geçen makaleler Osmanlı Türkçesinden transkript edilmiş, kronolojik olarak sıralanmış ve Togan’ın 1928-1932 yılları arasındaki fikri dünyası bu yazılar üzerinden ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Özet: Zeki Velidi Togan, Türkoloji'nin özellikle Türk tarihi ve Türk sanat tarihi şubele-rinde birçok araştırmaya imza atmış, çok yönlü bir araştırmacı olarak bilinmektedir. Bununla birlikte Türk halk bilimine ilişkin araştırmaları da onun Türkolojiye sağ-ladığı önemli katkılardandır. Geleneksel Türk halk mimarisi, giyim, halk hekimliği, halk ekonomisi, geleneksel inanç ve kutlamalar ve halk edebiyatı örnekleri, bunların arasında yer alır. Yaşadığı zamanın çevresel, sosyal ve siyasî koşullarında Türk kültür mirasının araştırılması, tespiti, derlenmesi ve yazılması Zeki Velidi Togan için kolay olmamıştır. Onun halk bilimine sağladığı katkılardan bugün bile istifade edilmesi, çalışmalarındaki bilimsel titizliğin de ayrı bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada Zeki Velidi Togan'ın yaptığı araştırmalardan ve yazdığı eserlerin-den yola çıkılarak Türk halk bilimine sağladığı katkılar sistemli bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Togan, zamanın yer adlarını orijinalleriyle birlikte kullan-mış, eski Türklerdeki şamanların uyguladığı sağıltım seanslarına bizzat katılmış, ge-leneksel geçim kaynakları, halk kültürü ve edebiyatına ilişkin gözlemler yapmış ve bu faaliyetleri de millî bir vazife olarak görmüştür. Sonuçta Zeki Velidi Togan'ın yaptığı çalışmalarla aynı zamanda bir Türk halk bilimcisi olduğu dikkat çekmektedir. Abstract: Zeki Velidi Togan is a versatile researcher, who achieved a phenomenal success in branches of Turcology, especially in Turkish history and in Turkish art history. In addition to this, his investigations relating to Turkish folklore, remain as one of the most considerable contributions to Turkish studies. Some of them are traditional Turkish architecture, folk medicine, classic folk-economy, traditional beliefs and celebrations and examples of folk literature. When considering the environmental, political and so

Z. Velidi TOGAN önsözünde Tarihte usulün bizde Tazimattan önce Ġbn-i Haldunvari düĢüncelerden ibaret olduğunu ve bu usulü daha sonra Avrupa'nın eleĢtirilmesi ve tarih ve edebiyat tarihi baĢta olmak üzere sosyal bilimlere uygulandığını söyleyerek baĢlar. Bu kitapta tarih metodolojisinin Batı düĢünce sistemini kavrama yollarını gösteren kılavuzlardan biri olduğu anlatılacak ve Doğu düĢünce dünyasıyla iliĢkisi üzerinde durulacaktır.

2018

Yeditepe Fatih Kültür Sanat Yaşam Dergisi, 2021

It is the biography of Baha Toven, who is known for her admiration for Beethoven, one of the important researchers of the Turkish language, lexicographer and writer.