Academia.eduAcademia.edu

Aksamitowski Antoni, ks.

2021, Słownik biograficzny polskich archiwistów kościelnych. T. 2

https://doi.org/10.21906/9788376432205

Biogram ks. Antoniego Aksamitowskiego, archiwisty konsystorza biskupiego w Sandomierzu w latach 1891–1897.

Aksamitowski Antoni, ks. A. Życiorys Antoni Aksamitowski, kapłan diecezji sandomierskiej, ur. 16 VII 1869, Zwoleń, syn Józefa i Julianny z d. Dąbrowskiej (mieszczanie). Uczył się najpierw w miejscowej szkole, a następnie w gimnazjum w Radomiu (1879–1885). Po uzyskaniu świadectwa maturalnego (14 VII 1895) wstąpił do Seminarium Duchownego w Sandomierzu. Święcenia diakonatu przyjął 24 VIII 1891, a kapłańskie 31 I 1892 z rąk bpa Antoniego Sotkiewicza. Jako diakon mianowany wikariuszem katedry sandomierskiej. W tym czasie pełnił obowiązki archiwisty w konsystorzu sandomierskim. W dniu 15 VII 1897 otrzymał nominację na proboszcza w Odrzywole. Za urządzenie procesji na groby powstańców styczniowych do wsi Ossa i wygłoszone kazanie w lutym 1906 wydalony przez władze carskie do Galicji na czas trwania stanu wojennego i uwięziony w Krakowie. Na żądanie władz carskich 11 VIII 1906 zwolniony ze stanowiska proboszcza w Odrzywole. Gubernator radomski zgodził się 2 IX 1908 na jego powrót do diecezji po przyznaniu się do winy i wyrażeniu skruchy, ale nie zezwolił na nadanie mu probostwa. Pracował jako wikariusz (rektor) kościoła filialnego pw. św. Katarzyny w Radomiu. Stamtąd usunięty (19 V 1909) na żądanie władz rosyjskich za dopuszczenie do odśpiewania przez wiernych pieśni Boże, coś Polskę. Władze państwowe nie zgodziły się na objęcie przez niego innego wikariatu. Pozostawał więc bez zajęcia duszpasterskiego. Poprosił o urlop i udał się na leczenie do Warszawy, skąd został wywieziony w głąb 14 akSamitowSki antoni, kS. Rosji. Pracował m.in. wśród Polaków w Krzywym Rogu (ówczesna diecezja tyraspolska). Po powrocie 8 VII 1912 na ziemie polskie mianowany wikariuszem (rektorem) kościoła filialnego w Baćkowicach, a 29 XI 1913 administratorem parafii Krynki. Od 13 VII 1917 proboszcz parafii Przedbórz, gdzie zmarł na tyfus 27 VI 1919, tamże pogrzebany. Prowadził aktywną działalność społeczną i polityczną. Ceniono jego patriotyczne kazania. W Radomiu wraz z ks. Pawłem Kubickim założył Stowarzyszenie św. Zyty, Koło Robotników oraz Koło Kobiet św. Jadwigi. W listopadzie 1917 wszedł do Rady Naczelnej Centrum Narodowego w Warszawie. W styczniu 1918 Rada Miejska w Przedborzu wybrała go delegatem do Koneckiego Sejmiku Powiatowego. Nie przyjął natomiast wyboru do Wydziału Powiatowego w Przedborzu (3 I 1918). Z nominacji Rady Regencyjnej został 26 IV 1918 członkiem Rady Stanu (w wyborach otrzymał tę samą liczbę głosów co Włodzimierz Karski, który jako starszy wiekiem uzyskał mandat). Startował w wyborach do Sejmu Ustawodawczego (26 I 1919), ale jego lista nie uzyskała należytego poparcia. B. Działalność na płaszczyźnie archiwalnej W latach 1891–1897 pełnił funkcję archiwisty w konsystorzu biskupim w Sandomierzu. Swoją pracę łączył z innymi obowiązkami duszpasterskimi na terenie Sandomierza. W archiwum zajmował się porządkowaniem zgromadzonego zasobu i pozyskiwaniem nowych akt, wytworzonych przez urzędników diecezjalnych. D. Bibliografia przedmiotowa Archiwalia 1. ADS, b. sygn., Akta personalne ks. Antoniego Aksamitowskiego (1891–1919). 2. ADS, b. sygn., Księga posług biskupich (1883–1924). Bp Antoni Sotkiewicz, k. 47, 49. D. bibliografia przeDmiotowa 15 Źródła drukowane 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1892, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MDCCCXCII, Warszawa [b.d.], s. 13, 15. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1897, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MDCCCXCVII, Warszawa [b.d.], s. 13, 15. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1898, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MDCCCXCIII, Warszawa [b.d.], s. 74. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1907, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MDCCCCVII, Warszawa [b.d.], s. 90. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1908, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MDCCCCVIII, Warszawa [b.d.], s. 63. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1910, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MCMX, Warszawa [b.d.], s. 90. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1913, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MCMXIII, Warszawa [b.d.], s. 36. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1914, współoprawne z Ordo Divini Officii ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MCMXIV, Warszawa [b.d.], s. 38. Catalogus ecclesiarum et cleri saecularis ac regularis dioecesis sandomiriensis pro anno domini 1918, współoprawne z Ordo Divini Officii […] ad usum Dioecesis Sandomiriensis pro Anno Domini MCMXVIII, Radom 1917, s. 68. Publikacje 1. P. Kubicki, Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861–1915. Materiały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych, cz. 1: Dawne Królestwo Polskie, t. 3: Diecezje: sandomierska, sejneńska, warszawska, emigracje kleru po r. 1863, zakony, zestawienia i spisy, Sandomierz 1933, s. 1, 65–67. 16 akSamitowSki antoni, kS. 2. J. Kotyra, Ks. Antoni Aksamitowski (1869–1919) w 80-tą rocznicę banicji, KDS 1987 nr 5–6, s. 109–111. 3. B. Stanaszek, Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918–1939, Lublin 1999, s. 396, 408, 462. 4. Aksamitowski Antoni, SBKDS 1, s. 17–18. oprac. Emil Hapak, Ryszard Nowakowski, Bogdan Stanaszek