Is Sustainable Journalism Possible

İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi Sayı Vol. 63, Güz Autumn, (2023) https://dergipark.org.tr/tr/pub/ikad DOI » https://doi.org/10.47998/ikad.1293163 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? Is Sustainable Journalism Possible? Emrah BUDAK * Derleme Makale Review Article Başvuru Received: 05.05.2023 ■ Kabul Accepted: 02.09.2023 ÖZ İnsanlık tarih boyunca ekonomik, toplumsal ve çevresel alanda birçok kriz yaşamış, bu bunalımların aşılması için alınan önlemler sorunların çözülmesini sağlayamamıştır. İklim krizi, salgın hastalıklar, açlık, kuraklık, göç, savaş gibi sorunlarla uğraşan insanlık bu problemleri çözmek bir yana daha da şiddetlendirmiştir. Bu krizler toplumların, sağlıklı ve güvenli olarak sürdürülebilirliğini engellemekte, gezegenin geleceğini tehlikeye atmaktadır. Hâl bu iken sorunların anlaşılması, sebeplerinin ortaya konması ve çözümü konusunda haber medyasına önemli görevler düşmektedir. Ancak haberciliğin, mevcut ekosistemde (ticarileşmenin getirdiği ekonomi-politik bakış açısı, magazinleşme, nefret söylemi, gelir kayıpları, çevresel sürdürülemezlik) kendi sürdürülebilirlik sorunları ciddi boyutlara erişmiştir. Bu bağlamda, hem toplumun hem de gazeteciliğin sürdürülebilir kılınması için yeni bir habercilik anlayışı (sürdürülebilir gazetecilik) ortaya atılmıştır. Dolayısıyla çalışmada sürdürülebilir gazeteciliğin günümüz medya ekolojisi ve toplumsal düzen içerisinde ne denli mümkün olduğu alanyazın taraması yöntemi ile test edilmektedir. Elde edilen bulgulara göre gazetecilik, barındırdığı eksiklik ve yetersizliklerle ile günümüz koşullarında sürdürülebilir bir boyuta ulaşamamış, yakın gelecekte de erişmesi zor görünmektedir. Habercilik pratiği, çevre dostu haber üretimi, çevre haberciliği ve gelir modelleri yaratma konusundaki eksikliklerin giderilemediği tespit edilmiştir. Ancak sürdürülebilirlik adına yapılan çevresel, ekonomik ve habercilik pratiği alanındaki girişimlerin dikkate değer olduğunu dile getirmek gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir gazetecilik, Gelir modelleri, Ticarileşme, Çevre haberciliği, Magazinleşme. ABSTRACT Humanity has experienced many economic, social and environmental crises throughout history, and the measures taken to overcome these crises have failed to solve the problems. Humanity has been dealing with problems such as climate crisis, epidemics, hunger, drought, migration and war, and instead of solving these problems, they have aggravated them. These crises prevent the sustainability of societies in a healthy and safe manner and can threaten the future of the planet. As such, the news media has important duties in understanding the problems, revealing their causes and solving them. However, journalism’s own sustainability problems in the current ecosystem (the political economy perspective caused by commercialization, tabloidization, hate speech, loss of income, environmental unsustainability) have reached serious dimensions. In this context, a new understanding of journalism (sustainable journalism) has been put forward to make both society and journalism sustainable. Therefore, this study tests the extent to which sustainable journalism is possible in today’s media ecology and social order through a literature review. According to the findings, journalism, with its deficiencies and inadequacies, has not reached a sustainable dimension in today’s conditions, and it seems difficult to do so in the near future. It has been determined that the deficiencies in journalistic practice, environmental-friendly news production, environmental journalism and creating revenue models have not been eliminated. However, it should be noted that the environmental, economic and journalistic initiatives in the field of sustainability are noteworthy. Keywords: Sustainable journalism, Revenue models, Commercializilation, Environmental journalism, Tabloidization. 245 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Giriş bunalımların üstesinden gelinmesinde haberciliğin Geçmişten bu yana dünyada toplumsal, ekonomik, bir katalizör olması söz konusudur. “Sürdürülebilir siyasi, çevresel birçok kriz yaşanmıştır. Krizlerin kalıcı gazetecilik” olarak tanımlanan bu habercilik formu, olarak ortadan kaldırılamaması canlıların hayatını günümüzde ve gelecekte daha adil, yaşanılabilir devam ettirebilmesi aksaklıklara bir dünya ve kamu yararı çerçevesinde nitelikli neden olmakta, sürdürülebilirliğini bir haber üretimine yönelik tahayyülü temsil sekteye konusunda yaşamın uğratmaktadır. Krizlerin çözülmesi, etmektedir. Tallert (2021), sürdürülebilir gazeteciliği, toplumsal bir bilinçlendirme ile mümkündür. Bu hemen her krizin çözümü için bir anahtar olarak noktada haberciliğe önemli bir görev düşerken görmekte, yapıcı, çözüm odaklı, toplumsal cinsiyet medyanın bunu ne denli başardığı ise tartışmalı ve bir durumdur. girişimci çatışmalara ve duyarlı, olgusal etik bir ilkeleri habercilik gözeten, yaklaşımı olarak nitelemektedir. Esasında haberciliğe daha Medya ekosistemi, toplumsal yararı arka plana kapsayıcı, toplumcu bir rol atfedilmekte, medyanın iterek kâr içerisinde bulunduğu sorunlu yapının insanlığın sözü edilen maksimizasyonunu krizleri öncelemekte, da yaşadığı tüm krizlerden ayrı düşünülemeyeceği, körüklemektedir. Bu noktada medyanın yaşadığı bu sebeple medyanın çözümlerin bir parçası yoğun ticarileşme haberciliğin niteliğini olumsuz olması gerektiği vurgulanmaktadır. etkilemektedir. pekiştirmekte, Nitekim daha toplumsal krizlerde ekonomi-politik yapı nedeniyle medya kamu İnsanlık yararı yerine kendi çıkarlarını öne çıkarmaktadır düşünüldüğünde; yaşamın sağlıklı, adil şekilde (Yaylagül, 2018; Chomsky ve Herman, 2012; Schiller, idame ettirilmesi, bu mekanizmanın da kendi 2005; Budak, 2018). Ayrıca reklam gelirlerini kendine yeten, kalıcı ve sürdürülebilir bir temelde artırmak amacıyla ilgi çekme yaklaşımı, haber ele alınması öne çıkmaktadır. Bu çalışmada medyasını duygusallığa, sürdürülebilir gazetecilik konusu incelenmekte, gerçeklikten ziyade sansasyon ve magazinleşmeye sürdürülebilir gazeteciliğin neden gerekli olduğu, yönlendirmektedir. bilimsellikten bir bütün olarak gazeteciliğin kapsamı, açmazları ve sınırları alanyazın taraması yöntemi ile tartışılmaktadır. Alanyazın taraması, ve önceki araştırmaları derlemenin ve sentezlemenin gazetecilik yaklaşım, habercilik meslek ilkelerini ihlal etmekte, nitelikli, araştırmacı analitik Bu ziyade ve ile ters düşmektedir (Vojinovic vd, 2022: 52). Yapılan araştırmalar da sistematik medyada sansasyon ve magazinleşme eğilimi (Tranfield vd, 2003). Ayrıca bilginin gelişimi, yeni olduğunu göstermektedir (Magin, 2019: 1704; fikirler, uygulamalar, anlayışlar ve etkileri ortaya Çiftçi, 2017: 484-485; Wang, 2012). Bunun yanı çıkarma potansiyeline sahiptir. Bu özelliği ile sıra kayıplarını gelecekteki çalışmalara araştırma alanı ve teorik tolere etmek, niş yayıncılığa fon sağlamak adına zemin oluştururlar (Snyder, 2019: 339). Dolayısıyla geliştirilen gelir modelleri gazeteciliğin ekonomik çalışmada da sürdürülebilir gazeteciliğe dönük sürdürülebilirliğini sağlama konusunda yetersiz hazırlanan bulunmaktadır (Birnbauer, 2019: 92; Çetinkaya, incelenmekte, bunların sonuçları ve saptamaları 2020: 109). Araştırma, medyanın sözü edilen göz sorunlarından hareketle sürdürülebilir gazeteciliğe değerlendirme yapılmaktadır. Çalışmada medya odaklanmaktadır. kuruluşlarının ekolojik anlamdaki sürdürülebilirliği dijitalleşmenin getirdiği gelir bir yolu makale, önünde olarak görülmektedir araştırma bulundurularak ile raporlar tanımlayıcı bir konusundaki saptamalar kuruluşların hazırladığı Toplumsal krizlerin aşılması ve haberciliğin raporlardan yararlanılarak yapılmaktadır. Çevre nitelikli bir biçime kavuşması adına var olan haberciliği, geleneksel anlayışın yerine magazinleşme, nefret söylemi gibi durumlardaki ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yeni bir yaklaşıma yaklaşımda gelir modelleri, tık haberciliği, hem incelemeler ise alandaki yerli ve yabancı akademik toplumsal sorunların hem de medyanın geçirdiği araştırmaları referans almaktadır. Bunun yanı İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 246 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK sıra tık haberciliğine ilişkin alınan önlemler söz değerlendirilmekte, konusu geleceği de sürdürülebilirlik çerçevesinde önemli platformların tanıtım bölümlerinden elde edilmektedir. Nefret söylemi gibi sorunların bu noktada gazeteciliğin bir tartışma zemini oluşturmaktadır. analiz edilmesinde küresel örgütler ve medya kuruluşları tarafından hazırlanan raporlar dikkate Gazeteciliğin sürdürülebilirlik alınmaktadır. Araştırma genelinde günümüze dair ele alınıyor oluşu esasında pratikte yaşanan tespitlerde bulunabilmek için en güncel kaynaklara sorunları da gün yüzüne çıkarmaktadır. Kısacası yer verilmeye çalışılmaktadır. gazeteciliğin günümüzdeki kapsamında hal-i pür-melali sürdürülebilir bir durumu temsil etmemekte, Gazetecilik söz konusu olduğunda sürdürülebilirliği haber üretiminden dağıtımına kadar örgütsel, yalnızca ekonomik gelecek olarak değerlendirmek finansal ve basın özgürlüğü açısından eksiklikleri sınırlandırıcı etmektedir. bulunmaktadır. Buradan hareketle gazeteciliğin Dolayısıyla çalışmada sürdürülebilirlik kavramı hem kendi sorunlarını hem de toplumsal krizleri gazetecilik özelinde daha geniş bir perspektifte çözebilmesi incelenmekte, medyanın duyulmaktadır. Haberciliğin sürdürülebilir olması değinilmekte, konusunda ilk akla gelen tartışma iş modelleri ve yürütülmesinin finansal operasyonlar çerçevesinde şekillense de bir tutuma birçok sürdürülebilirliği sürdürülebilir mümkün işaret açıdan konusuna gazeteciliğin olmadığı dönüşüme gereksinim yanıt sürdürülebilir gazetecilik daha geniş kapsamda ele alınması gereken bir durumdur. Berglez ve yönelik Adıyaman, diğerleri (2017: xi), sürdürülebilirliğin, ekonomik, 2021; Korkmaz, 2020) sıkılıkla gelir modelleri ve toplumsal ve çevresel olarak birbiriyle iç içe girişimcilik konusunda sınırlı kalmaktadır. Bu geçmiş üç farklı başlık altında ele alındığını; ancak çalışma ise daha bütüncül bir sürdürülebilirlik sıklıkla üç unsurun birbirinden kopuk biçimde çerçevesi gazetecilik değerlendirildiğini belirtmektedir. Bu noktada sunmaya sürdürülebilir gazetecilik kavramı ise tüm unsurları araştırmalar (Atalay, çizmekte, sorusuna bir aranmaktadır. Türkiye’de sürdürülebilir gazeteciliğe kavramı olup için 2018; sürdürülebilir doğrultusunda bakış açısı çalışmaktadır. Dolayısıyla çalışmanın sürdürülebilir bir gazetecilik ve aralarında bir ilişki kurarak incelemektedir (Adjin- kavramsal bir tartışma açması umulmakta, bu Tettey vd, 2021: 2; Berglez vd, 2017: xi). Gazetecilik, alanda yapılacak çalışmalara kaynaklık etmesi uzun bir zamandır demokrasi için bir kaldıraç amaçlanmaktadır. işlevi özelinde Türkiye’de Çalışma akademik iki bölümden bütün içerisinde, üstlenirken birbirine sürdürülebilir yaklaştırarak, gazetecilik, oluşmakta, ilk bölümde sürdürülebilir gazeteciliğe haberciliği sürdürülebilir kılmak için bir manivela neden ihtiyaç duyulduğuna ve tanımına yer olarak görülmektedir (Tallert, 2021). Olaito’ya göre verilirken son bölümde sürdürülebilir gazeteciliğin (2023) sürdürülebilir gazetecilik, haberciliğin ve ne denli mümkün olduğu tartışılmaktadır. toplumun sürdürülebilirlik konusunda yaşadığı sorunlara yanıt veren bir gazetecilik biçimidir. Sürdürülebilir Gazetecilik Nedir? Sürdürülebilirlik kavramı sıklıkla Habercilikte yer alan iş modelleri ve girişimlerin ve devamlılığının nasıl sağlanacağına dönük riskleri ekonomik sorunlar ekseninde doğal kaynakların ele almaya çalışmakta, toplumsal ve demokratik doğru kullanımını, doğanın korunmasını temel değerlerin de zarar görmemesini hedeflemektedir. alan üretim ile tüketim alışkanlıklarına yönelik bir Çünkü gazeteciliğin toplumsal ya da demokratik anlayışı ifade etmektedir. Kaynakların tüketilmesi değerleri göz ardı etmesi kamusal yarar ve konusunda geleceği basın ihtiyaçlarını minimum düşünerek kullanımla çevresel bireylerin karşılaması, Bu özgürlüğü doğrultuda zedelemektedir. şeffaf, gazeteciliğin yenilenebilir enerji, geri dönüşüm, doğa dostu hesap anlayışla hareket etmeyi ifade etmektedir. Elbette bir toplum yaratma hayali dikkat çekmektedir. ki sürdürülebilirlik ekolojiden finansa, enerjiden Gazeteci Asikainen’e göre (2020), sürdürülebilir mesleklerin devamlılığına kadar geniş bir yelpazede gazetecilik dört esas üzerinden ele alınmaktadır. İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch verilebilir, anlayışını sürdürülebilir sorumluluk üstlenici S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 247 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Bu doğrultuda sürdürülebilir gazeteciliği, gelir ekonomi haberciliğinin (ekonomi, finans, iş dünyası, kayıplarının önlenmesi için finansal tedbirler, sürdürülebilir üretim ve tüketim) kesiştiği noktada medya ticarileşme, bulunmaktadır. Ayrıca çevresel sürdürülebilirlik, ayrımcı dil, nefret söylemi gibi durumların aşılması ekonomi, piyasalar, toplum ve siyasetin nasıl adına yeni etik değerler, çevresel sorunların yapılandırıldığına dair sistemik sorular ortaya gündeme koyarken sürdürülebilir gazetecilik de bir endüstri ekosisteminin getirilmesi getirdiği ile çözümüne dönük girişimler ve medyanın kendi sürdürülebilirliği olarak haberciliğin medya (doğa dostu, çevresel sürdürülebilirlik girişimi) bağlamları içerisinde nasıl inşa edildiğine yönelik gibi başlıklar altında birleştirmek mümkündür. sorular ve çıkarımları ortaya koymaktadır. Aslında Dolayısıyla sürdürülebilir gazeteciliğin mümkün sürdürülebilir gazetecilik pozitif dönüşümü esas olup olmayacağına yönelik değerlendirme bu alması yönüyle yapıcı gazeteciliğe, çözümleri dört ölçüt üzerinden ele alınmaktadır. Elbette ki vurgulaması sebebiyle çözüm haberciliğine, tık gazeteciliğin niteliğini etkileyen birçok eksikliği haberciliği, hız ve nefret söylemine karşı alınan dile getirmek mümkündür. Ancak çalışmanın tutum ile yavaş gazetecilik ve hak odaklı haberciliğe belirli bir çerçevede ilerleyebilmesi adına böyle bir benzemektedir. sınırlandırma yapılmaktadır. sürdürülebilir gazeteciliğin bir habercilik türü Dolayısıyla ekosistemleri bu ve nitelikleriyle olmasından ziyade bütüncül, idealize edilmiş bir Sürdürülebilir gazetecilik, gelecek nesil habercilik anlayışını temsil ettiğini dile getirmek gazetecilerinin bilgi ihtiyaçlarının karşılanması yanlış konusunda haberciliğin ödün vermeden günümüzün olmayacaktır. Sürdürülebilir çağdaş koşullara gazeteciliği, göre yeniden enformasyon gereksinimini doyurmayı amaçlayan tanımlanması girişimi, toplumsal gelişmelere ve bir habercilik anlayışıdır (Adjin-Tettey vd, 2021: gazeteciliğe sürdürülebilirlik gözlüğü ile bakabilme 15). Esasında sürdürülebilir gazetecilik yalnızca yeteneği olarak yorumlamak mümkündür. günümüz neslinin mevcut sorunlarını değil, gelecek kuşakların da karşılaşacakları zorlukları Chironda, nasıl aşabileceği konusunda yol gösterici bir yaşanan gelişmeleri doğru bir biçimde bireylere durumdadır. Gazetecilik, topluma sürdürülebilirlik aktarmayı değil, toplumsal ve çevresel adaleti de ve demokratik değerler açısından daha kapsayıcı ve teşvik etmeyi amaçladığını vurgulamaktadır. Medya genişletilmiş bir resim sunmalı, güçlü gelirle birlikte şirketleri ve gazeteciler sürdürülebilirliği teşvik nitelikli bir haberciliği hedeflemelidir (Olaito, 2023). etme konusunda kritik bir role sahiptir (Chironda, Dolayısıyla sürdürülebilir gazeteciliğin, sorunların 2023). Gazetecilerden bireylerin ve siyasi iktidarın giderilmesinin yanı sıra idealize edilmiş bir ortamın sürdürülebilirliği sürdürülebilir olmasını temel aldığı görülmekte, kararları ve vaat ettikleri taahhütleri yerine getirme ulusal, yerel, küresel problemler gazeteciliğin sağlama açısından yalnızca aldıkları geçmiş konusunda teşvik edici olması beklenmektedir ve gelecek arasında bağ kurmaktadır. Ayrıca (Tallert, 2021). Dolayısıyla sürdürülebilir gazetecilik, çözümlerle birlikte pozitif bir dönüşüm sağlamayı haberciliğin “ekonomik sürdürülebilirliğini devam ve kolektif bir düşünce yaratmayı hedeflediği ortaya ettirme çıkmaktadır. Nitekim Tallert (2021) sürdürülebilir sosyal/demokratik gazeteciliğin, hesap sorma, vatandaşları bilgilendirme, mevcut, geleneksel ile sürdürülebilir haberciliğin coğrafi çabalarının, profesyonel misyonu olan gelecekteki yatkınlığını temel alan tipolojisini de değiştirmeyi zorluklarla ilgili kamu katılımını teşvik etme” gibi hedeflediğini, kökleşmiş sosyal iktidardan olarak yakın, ani, olumsuz ve sansasyonel olana haberciliğin ekonomik, gazeteciliğin ve çevresel rolünü bir misyon üstlenmektedir (Adjin-Tettey vd, 2021: genişletmeyi amaçladığını belirtmektedir. Adjin- 2). Tallert’a göre (2021), sürdürülebilir gazetecilik Tettey ve diğerlerine (2021: 12-13) göre sürdürülebilir yalnızca gazetecilik, çevre haberciliği (iklim krizi, biyolojik arkasındaki şirketin ya da kuruluşun şeffaflığını çeşitlilik kaybı), sosyal habercilik (barış, güvenlik, da temel almaktadır. Sürdürülebilir gazetecilik, insan hakları, demokrasi, siyasi katılım, eşitlik) ve sorunların çözümü konusunda kamusal söyleme İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch içerikle ilgilenmemekte, haberciliğin S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 248 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK katkıda ile bulunmakta, genişleyen, iş hesap birliği ve verilebilir ortaklıklar bir toplum dile getirmek gerekmektedir. Haber üretimi, dağıtımı ve tüketiminde harcanan enerji çevresel yaratmayı hedefleyen bir anlayıştır. Sürdürülebilir birçok gazetecilik gerçeğin sunumunu, kamu yararını, sorunların kaynaklarından biri olarak gördüğü bilimsel anlayışı, bilgiyi teyit etmeyi, bağımsız bir medya ekosistemini “sürdürülemez gazetecilik” haberciliği amaç edinmekte, toplumsal tartışmalar olarak tanımlamaktadır (2015: 653). İngiliz Film için alan açmakta, önemli olanı ilgi çekici bir ve Televizyon Sanatları Akademisi’nin (BAFTA) biçimde vurgulamakta, kamusal sorumluluğu olan sürdürülebilirlik yetkilileri denetlemektedir. Krallık’ta hazırlanan bir saatlik televizyon yayınının 13 sorun metrik ton doğurmaktadır. projesi Miller, Albert’a karbondioksit çevresel göre Birleşik ürettiğini ifade Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? etmektedir (Strawberry Blond, 2020). Küresel Günümüzde alandaki üretimler düşünüldüğünde; medyanın yaşanan birçok kriz, insanlığın sürdürülebilirliğini tehlikeye atan ciddi tehlikelerdir. çevresel Medyanın yapısı gereği habercilik de bu sorunlara etki ettiği görülmektedir. Esasında haberciliğin eklemlenmektedir. dijitale kayması karbon emisyonu konusunda ticarileşme, Gazetecilikte dijitalleşme oluşan ne denli olumsuz finansal olumlu bir gelişme olarak görülmüştür (Clark, yetersizlik, dezenformasyon gibi durumlar önemli 2010). Ancak dijital teknolojilerin yüksek enerji bir sürdürülebilirlik sorunu olarak görülmektedir. gerektirmesi ve geri dönüşümü çevre tahribatına Ayrıca haberlerin ekonomi-politik yapı tarafından neden olmaktadır. BAFTA’nın yaptığı ölçümlerde şekillendirilmesi, çözümleri ve riskleri vurgulamak 2021 yılında 2020 yılına göre TV yayınlarının yerine yaşanan toplumsal krizleri tespit etmenin neden olduğu karbon emisyonu %30 oranında ötesine geçememesi, ile yaygınlaşan sürdürülebilirliğe hızın, artmıştır. Öte yandan bu rakam 2019 yılındaki gazeteciliğin salınıma göre oldukça düşmüştür (BAFTA, 2022). var olan sorunlu yapıyı yeniden üretmesine ve Dolayısıyla zamanla medya kuruluşlarının üretim meşrulaştırmasına zemin hazırlamaktadır. ve tüketim süreçlerinde sürdürülebilir politikaların sansasyonun önem nitelikten kazanması, ziyade yer bulduğunu, açığa çıkan karbon emisyonunun Habercilikte öne çıkan sorunlara değinen Tallert (2021), dünyanın iklim krizi, demokrasi, azaltılmasına yönelik çaba gösterildiğini söylemek mümkündür. yoksulluk, eşitsizlik, savaşlar ekseninde yaşadığı sürdürülebilirlik sorununa paralel olarak habercilikte Çevresel sorunları göz önünde bulundurarak bir gelirlerin azalmasını, medyanın ekonomi-politik sürdürülebilirlik stratejisi çizen medya kuruluşları yapılar tarafından himaye edilmesini, tık haberciliği bulunmakta, bu medya kuruluşlarının küresel ve dezenformasyon ile birlikte oluşan güvensizliği ölçekte oldukça güçlü ve büyük olduğunu dile “gazeteciliğin olarak getirmek gerekmektedir. Bu noktada Birleşik tanımlamaktadır. Hâl bu iken medyanın yaşamın sürdürülebilirlik krizi” Krallık’ta BBC, BT Sport, Sky News, The Guardian, ve kendisinin nitelikli, kamu yararını gözeten bir ITV, TG4, C4, The Economist, Almanya’da ZDF, biçimde sürdürülebilirliğini sağlama konusunda ABD’de New York Times, Washington Post, Virgin ne tür çabalarda bulunduğu öne çıkmaktadır. Media, Condw Nast, Kanada’da CBC, İtalya’da RAI, Avusturya’da ORF, Kenya’da Nation Media Group, Çevre Dostu Haber Üretimi ve Çevre Haberciliği Avusturalya’da Seven West Media, Hindistan’da Hindustan Times gibi haber kuruluşları çevresel Haber Üretiminin Çevresel Sürdürülebilirliği sürdürülebilirlik konusunda önemli düzenlemeler Medya kuruluşlarının haber üretim sürecinde yapmaktadır. çevre dostu teknoloji ve yaklaşımlara ne denli yer verdiği sürdürülebilir gazetecilik açısından BBC TV, üretimlerinin tamamında %98 oranında önemlidir. Özellikle dijital dünyanın her alanında karbon çok büyük bir enerji tüketimi gerçekleştiğini karbon ayak izi hedefine ulaşmıştır (BBC, 2021: İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch emisyonu azaltımına ulaşmış, Albert S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 249 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK 60). Ayrıca ITV (ITV, 2022: 6), sıfır karbon emisyonu, Haber kaynaklarının tamamını yenilenebilir enerjiden sürdürülebilirliğe ve çevre dostu yaklaşımlara elde etme, plastik atıkların geri dönüşümü ve gösterdiği hassasiyet konusunda somut adımların çalışanlarına sürdürülebilirlik eğitimleri konusunda varlığı öne çıkmaktadır. Ancak bu adımların adımlar atmakta, İrlanda’da yayın yapan TG4, Albert evrensel Carbon Calculator (Albert Karbon Hesaplayıcı) Dünyanın en büyük karbon yayıcısı ABD, Çin, uygulamasını kullanmakta, neden olduğu karbon Hindistan, Almanya, Japonya ve gelişmekte olan ayak izini kaydetmektedir (TG4, 2021). İngiliz Sky birçok ülkede medya kuruluşlarında topyekûn bir Sports (Sky Sports, 2022), The Guardian (2019), C4 sürdürülebilirlik politikasına rastlanamamaktadır. (C4, 2022), ABD’den New York Times (New York Birçok medya kuruluşunun yıllık raporlarına ya da Times, 2022) ve Finlandiya’nın kamu yayıncısı YLE sürdürülebilirlik politikalarına ilişkin bir veriye bile (YLE, 2021), karbon nötr hedefini desteklemeye son ulaşılamamaktadır. Her ne kadar Batı ülkelerindeki derece kararlı bir tutum izlemekte, atık azaltmayı, başat medya organlarının sürdürülebilirliğe ilişkin geri somut adımları olumlu olarak görülse de küresel dönüşümü ve sürdürülebilir bir enerji kuruluşlarının bir içerik boyuta tamamı üretim erişmesi sürecinde gerekmektedir. kullanımını hedeflemektedir. Ayrıca The Guardian, alanının fosil yakıt şirketlerinden gelen reklamları da kabul yetersiz bir tablo ortaya çıkmakta, sürdürülebilir etmeyeceği yönünde bir politika izlemektedir politikaların dünya geneline yayılamadığı tespit (Boykoff vd, 2021). edilmektedir. Dijital tüketimlerin, toplam karbon emisyonunun düşünüldüğünde %3,7’sini (Havacılık eşitsiz ve sektörünün Almanya’da kamu yayıncılığı yapan ZDF karbon ürettiği emisyona eşit) (Climate Impact, 2021) ayak izini azaltmasının yanı sıra, çalışanlarının ürettiği, 2025 yılına değin de artacağı (Karma kullanımı için bisiklet ve elektrikli araçlar tahsis Metrix, ederek kendisini çevre dostu bir anlayışla içerik gazetecilik açısından çevre dostu üretim ölçütünün üretmeye adamıştır (Public Media Alliance, 2022). tam anlamıyla sağlanamadığı, bu konuda ciddi ORF, RTS, RAI özellikle su ve enerji konusunda adımlar atılması gerektiği ortaya çıkmaktadır. tasarrufu ön plana düşünüldüğünde; sürdürülebilir yenilenebilir Medya kuruluşlarının tamamının ürettiği karbon enerjiye önem vermektedir (Mehta, 2021). Albert emisyonu ile salınımı azaltma, tasarruf, yenilenebilir Sertifikası üyelerinden biri olan spor yayıncısı BT enerji ve geri dönüşüm konusundaki atılımları Sport ise İngiltere’deki en çevreci medya kuruluşu arasında önemli bir uçurum söz konusudur. olmayı amaçlamaktadır (BT Sport, 2022). Kanada’da Nitekim haber kuruluşlarının sıfır karbon emisyonu yayın yapan kamu kuruluşu CBC, karbon ayak hedefine izini amaçlaması, sürdürülebilir gazetecilik için zamana azaltmaya çıkarmakta, 2022) yönelik hedefler belirlemiştir (CBC, 2022). Hindustan Times (HT Media, 2017: ulaşma konusunda 2030’lu yılları ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. 8-9), Nation Media Group (NMG, 2021: 54-55), Seven News Media (SWM, 2022: 4), Media Prima Çevre Haberciliği Berhat (2022: 7, 13), yakıt tüketimi, tedarik, kaynak Çevresel gelişmelerin haberleştirilmesi konusunda kullanımı ve emisyon konularında sürdürülebilirliği medyanın gösterdiği performans sürdürülebilir esas alan bir politika izlemektedir. Türkiye’de ise gazeteciliğin önemli dinamiklerden biridir. Haber haber üretim sürecinde çevre dostu çözümlere kuruluşlarının geçmişe nazaran çevre sorunlarına yönelik girişimler yok denecek kadar azdır. Sözcü karşı daha fazla ilgi gösterdiği, ekolojinin medyanın gazetesinin eski gazetelerini okurlardan bedelsiz gündeminde alarak geri dönüştürme projesi dikkat çekmektedir 2021; Boykoff vd. 2023; Olaigbe, 2021) söylemek (Sözcü, 2022). TRT, 2021 yılında sıfır atık projesi mümkündür. kapsamına dahil olmuş, tasarruf ve geri dönüşüm toplumsal ve siyasi bir taban bulmasının rolü ve tüketim konusunda önemli adımlar atmıştır göz ardı edilemez. Bunun yanı sıra The Guardian, (TRT, 2022). New York Times, BBC gibi Batı’daki birçok haber daha sık Elbette yer bu aldığını durumda (MeCCO, çevrenin kuruluşu son dönemde çevre alanına özel masalar İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 250 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK açmakta, uzman çevre muhabiri istihdam bilimsel bir temelde derinlemesine incelenmesini etmektedir (Budak, 2023: 57, 62, 70). Gelişmekte sekteye uğratmaktadır (Budak, 2023: 92). Çevresel olan ülkelerde ise Batı ülkeleri gibi güçlü bir gelişmelere ilişkin haber üretimi uzman olmayan, yapıdan söz etmemekle birlikte meslek örgütleri hemen her alanla ilgilenen muhabirler tarafından ile kolektif tutumlar (EJN, 2022; Pulitzer Center, hazırlanmakta (Bali, 2021; Katlar, 2021; Uzunoğlu ve 2019), hibe ve fonlarla teşvik edilen çevre haberciliği Karaca, 2021: 32-33), bu durum da haber medyasını girişimleri, uzmanlaşma (Jjuko, 2020: 360; Macleod, bilimsel bir bağlam (Şahin, 2020), nitelikli bir bakış 2020: 344-346) adına önemli ilerlemeler olarak açısı yaratmaktan uzaklaştırmakta, olay odaklı görülebilir. Bu açıdan bakıldığında çevre haberciliği sansasyonel bir anlayışı (Uzunoğlu ve Karaca, 2021: açısından niceliksel artış ve uzmanlaşma çabalarını 5) öne çıkarmaktadır. Bu noktada, Türkiye’nin çevre dile getirmek gerekmektedir. haberciliği konusunda son yıllardaki atılımlarının ve gösterilen ilginin arttığına yönelik ivme dikkat çekse Çevresel gelişmelere ilişkin medya ilgisine rağmen de yapısal sorunlar olduğunu, bu problemlerin haber kapsamı, bilimsel temelde nitelikli bir içerik aslında tüm medya ekosisteminin karakterini üretimi, uzman çevre muhabiri bulundurma gibi belirlediğini dile getirmek gerekmektedir. konularda küresel bir eksiklik günümüzde de sürmektedir. Öyle ki Covid-19 döneminde çevre Haberciliğin Ticarileşmesi sorunlarının haber kapsamı bir hayli azalmıştır Habercilikte (Stoddart vd, 2023: 287; Boykoff vd, 2023; Bolles ve nefret söylemi, sansasyon, dramatik unsurların Miller, 2021). Esasında toplumları etkileyen önemli öne çıkarılması ile insan ilgisini çekme niyeti gelişmeler meydana geldiğinde çevre sorunları göze çarpmaktadır. Günümüz medyasında da arka plana itilmektedir. Gelişmiş coğrafyalarda haberlerin kapitalist, tabloidleşmenin güçlü devlet geleneğinin devam ticarileşmenin magazinel etkili getirdiği boyutlarını olduğu anlayışta önceleyen bilinmektedir. etmesi için çaba gösterilmesi, çevrenin bilimsel Nefret söylemi ve magazinleşme ile okurun bir temelde ele alınamamasına (Media Matters, duygularına hitap ederek onları etkilemeyi, habere 2022; Macdonald ve Fisher, 2021), toplumun çevre ilgiyi artırmayı planlamaktadır. Ayrıca bireyleri sorunlarını önemsememesine neden olmaktadır. milliyetçilik ve inanç üzerinden etnik, kültürel ve Öte yandan gelişmekte olan ülkelerde mevcut din temelinde tek bir blokta toplayarak karşıt toplumsal ve siyasi atmosfer medya özgürlüğünü görüşler üzerine ayrımcı bir dili teşvik etmektedir. kısıtlamakta (Poornananda, 2022: 31-32; Kovarik, Ayrıca ticarileşme ile birlikte dijital alanda faaliyet 2020: anlayışın gösteren haber kuruluşları, gelir elde etmek adına öncelenmesi (Mishra, 2020: 291-292; Kovarik, 2020: hızı öncelik haline getirmiş, tık haberciliğinin, 58) ile medyanın çevre konusunda nitelikli bir dezenformasyonun bir aracı olmuştur. 60-65), ekonomik kalkınmacı haber üretimi zorlaşmaktadır. Nefret Söylemi Türkiye’de ise çevre alanına son yıllarda önemli bir Birleşmiş değer atfedilmeye başlanmış (Kap, 2021; Bali, 2021), mücadele edilmesi gerektiğini, bu süreçte medya özellikle çevresel tahribatlara karşı oluşan aktivist kuruluşlarına, sosyal medya platformlarına önemli hareketlerin önemli bir aksiyon alanı yarattığını görevler düştüğünü belirtmektedir (BM, 2022). dile getirmek mümkündür. Ancak medyanın Dijital medyadaki nefret söylemini önlemeye mevcut yapısı çevresel gelişmelerin nitelikli bir yönelik bir girişim olan Counter Hate Speech biçimde ele alınmasını engellemektedir. Ekonomi- (Karşı nefret söylemi), din, dil, ırk, cinsel yönelim politik yapı, kalkınmacı anlayış ve basın özgürlüğü açısından konusundaki eksiklikler çevre haberciliğini olumsuz filtrelemektedir. Bunun yanı sıra Facebook, yeri etkilemektedir. muhabir geldiğinde nefret içeren ifadelere karşı söylem istihdam etme, ekonomiyi önceleyen ve çevreyi ve yanıtlar oluşturmaktadır (Facebook, 2022). marjinal olarak gören anlayış, çevre sorunlarının Esasında Facebook, bu uygulama ile nefret ve Bu sorunlar, uzman İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch Milletler saldırgan (BM), nefret içerikleri suçları tespit ile ederek S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 251 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK ayrımcılığına karşı farklı bir dil yaratmak, o dil Ofisi, 2021). İstatistiklere göre ABD’de çevrim içi ile saldırgan tutumların ortadan kaldırılmasını nefret söyleminin istikrarlı bir şekilde yükseldiği hedeflemektedir. Youtube, 2017 yılında aldığı bir (O’Driscoll, 2023), azımsanmayacak bir ölçüde kararla nefret söylemi ve ayrımcılık barındıran olduğu (ADL, 2021), Avrupa’da ise son dönemde içeriklerin yükselen yayıncılarının herhangi bir gelir bir trend çizdiği (Bakowski, 2022) elde edemeyeceğini duyurmuştur. Ancak bu görülmektedir. Ayrıca haber metinlerinde farklı düzenleme yayıncılar tarafından eleştirilmiş, nefreti bölgelerde de nefret söylemine ilişkin önemli körükleyen içeriklerin nasıl belirlendiğine yönelik kanıtlar (Garbe vd, 2023: 98; Umukoro, 2020: algoritmaların anaakım 79) söz konusudur. Suriye’de yaşanan iç savaşta medya kanallarında yer alan ayrımcı dile izin farklı ülke medyalarının kendi ülke çıkarlarını verilirken bireysel üreticilerin cezalandırıldığı dile ya getirilmiştir (BBC News, 2017a). Twitter ise nefret kutuplaşan bir haber üretim stratejisi izledikleri söyleminin gizleyeceğini, tespit edilmiştir (İşeri ve Ersoy, 2021: 2870; Budak, bu tür paylaşımları tekrar eden kullanıcıların 2018; Hunter ve Biglaiser, 2022: 1). Günümüzde platformdan yasaklanacağını belirtmiştir (BBC yaşanan Rusya-Ukrayna arasındaki çatışmada News, 2017b). Ancak BBC muhabirinin Twitter’da sosyal medyanın da etkisiyle habercilik, taraflar nefret iddiası arasındaki kutuplaşmaya ve ayrışmaya yol açmıştır karşısında Elon Musk muhabiri oldukça sert bir dille (Thapa vd, 2022: 1; Pavlichenko, 2022: 216-219; Zhao eleştirmiş, yalancılıkla suçlamıştır (Duell, 2023). Ne vd, 2023: 1; Volkohon, 2022: 2). kusurları bulunduğu söyleminin bulunduğu, içerikleri arttığına yönelik da benimsedikleri ideolojileri ekseninde var ki özellikle ırkçı paylaşımlarda bulunduğu için askıya alınan hesapların Musk döneminde yeniden Sansasyon ve Magazinleşme aktifleştirildiği, dahası bu hesapların bazılarının Sansasyon ve mavi tik aldığı aktarılmaktadır (Wendling, 2023). günümüz medya yanlarından birini magazinleşme temsil etmektedir. söylemine ilişkin somut adımlar attığı görülürken sansasyon, abartı, dramatizasyon ve duyguları öne engel olma konusunda başarılı olamadığını, aksine çıkararak daha fazla okura, izleyiciye hitap etmeyi, ayrımcı dili körüklediğini söylemek mümkündür. bu sayede daha yüksek bir gelir elde etmeyi Hâl bu iken haber medyasının nefret dilini önleme hedeflemektedir. Esasında hız ve sansasyon ile açısından yaşadığı sorunların sosyal medyanın haber, bilgilendirici ve eğitici bir içerikten ziyade ve ekonomi-politik yapının da etkisiyle çözüme hızlı tüketilen, duygulara hitap eden bir unsura kavuşamadığını evrilmiştir. gerekmektedir. çekmeyi Haber kuruluşları getirmek ilgisini sorunlu Haber kuruluşlarının ve çevrim içi mecraların nefret dile insan (tabloidleşme) ekosisteminin amaçlayan Nefret söylemi ile ayrımcı dil medya ekolojisinin kutuplaştırıcı ve “safları sıklaştırıcı” amacı, Olumsuz gelişmelerin sıklıkla haber değeri ekonomik ve siyasi çıkar sağlama adına popülist görmesi, abartı ve sansasyonunun öne çıkması bir politikayı benimsemesi söz konusudur. Nefret yaşamın söylemi dijitalleşme ile farklı bir boyuta ulaşmış, karamsar spor, etnisite, inanç, cinsel yönelim, siyasi görüş olabilmektedir. Magazinleşme ve sansasyonun gibi farklılıklar üzerinden birbirine saldırgan bir önlenmesi adına yenilikçi habercilik türleri ortaya tutum içerisinde olan kitle giderek artmıştır. 2023 atılmıştır. Sorunun yanı sıra çözümü, ilham veren yılında Türkiye özelinde yapılan araştırmalarda pozitif hikayeleri yaratmayı temel alan çözüm (Hrant Dink Vakfı, 2023; Sabahçı, 2022), birçok gazeteciliği ve yapıcı gazetecilik önemli bir girişim yayın organında yayımlanan haberlerde nefret olarak görülmektedir (Haagerup, 2015; Bale, 2022). söylemine dair güçlü bulgulara rastlanmıştır. Bu bağlamda Solutions Journalism Network, BM İnsan Hakları Ofisi, özellikle azınlıklara karşı BBC, The Guardian, Huffington Post, Positive yapılan nefret söyleminin çevrim içi medyada News, Inkline, Sparknews, Reporters d’Espoirs; daha da arttığını belirtmektedir (BM İnsan Hakları Perspective Daily, Der Spiegel, Deutsche Welle, İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch olumlu bir yanlarını ruh haline ıskalayarak okurun girmesine neden S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 252 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK De Correspondent, TV 2, New York Times, YES ve Magazine, hedeflemektedir. Hız faktörünün ve gelir odaklı Good&UpWorthy, Time, Noticias en çok tıklanan haberciliğinin haber öne kuruluşu çıkması olmayı Positivas, South Africa: Good News gibi yayın tık haberciliğin organları yapıcı habercilik örnekleri sunmaktadır niteliğini düşürmekte, dezenformasyona, yanıltıcı (Budak, 2022: 256). Elbette ki bu habercilik başlıklara neden olmaktadır. Bu doğrultuda oluşan anlayışı daha yeni bir girişimi temsil etmekte, bu habercilik ekolojisine karşı doğrulama platformları yaklaşımın küresel olarak yaygınlaştığını söylemek (Ulaş ve Baloğlu, 2021; Yumrutaş, 2022) ve yavaş güç olmakla birlikte önemli bir adımı temsil gazetecilik (Yücel ve Aydın, 2022: 354; Apak, 2021) etmektedir. Türkiye’de bu konuda eksiklikler göze yaklaşımı ortaya atılmıştır. Elbette ki günümüz çarpmakta, yapıcı ve çözümcü haberciliğe yönelik medya ekosisteminde yavaş gazeteciliğin bazı bir girişim bulunmamaktadır. Yalnızca yayımlanan gazetelerle sınırlı (Apak, 2021) ve dar bir uygulama bazı haberlerin yapıcı olarak değerlendirilebilmesi alanı bulduğunu, elitist bir tutum sergilediğini söz konusudur (Karatabanoğlu, 2021). (Romero-Rodriguez vd, 2021: 1578) dile getirmek mümkündür. Hâl bu iken magazinleşme günümüz medyasının temel sorunlarından biri olmaya devam etmektedir. Dezenformasyonun Öyle ve çıkan doğrulama platformları önemli bir işlev dünyanın birçok bölgesinde haber medyasındaki görmektedir. Batı ülkeleri bu konuda başı çekerken magazinleşmenin biçimde hemen her ülkede bu tür uygulamaların olduğunu devam ettirdiğini ortaya koymaktadır (Karyl ve belirtmek mümkündür. Bu doğrultuda, PolitiFact, Talde, 2022: 55; Fang, 2022: 57; Valdeon, 2022: 1; FactCheck.org, Washington Post Fact Checker, Chi, 2023: 1; Lefkowitz, 2022: 51; Magin vd, 2022: 65; Snopes, Fact Check from Duke Reporters’ Lab, Kasap, 2022: 205-206; Gencel Bek, 2022: 208). Bu SciCheck, Fact Checker, FlackCheck, Media Bias/ anlayıştan günümüz gazeteciliğinin sıyrılamaması Fact Check, NPR FactCheck, Doğruluk Payı, Teyit. haberciliğin org, Malumatfuruş, Africa Check, Factly in, GoHoo, ki güncel araştırmalar, etkisini güçlü sürdürülebilirliği Türkiye’de bir konusundaki endişeleri artırmaktadır. önlenmesi adına ortaya CaptianFact, AFP Fact Check, BBC Reality Check gibi birçok doğrulama platformunun aktif bir Sansasyon ve magazinleşmenin medyanın haber biçimde haberlerin doğruluğunu teyit etme çabası değeri kavramıyla yakın bir ilişkisi bulunmaktadır. içerisinde olduğunu dile getirmek gerekmektedir. Gazeteciliğin, Ancak dijitalleşme ile birlikte çok hızlı bir biçimde çatışmayı, kutuplaştırmayı, ilgi çekici içerikleri haber değeri olarak görme arzusu yayılan binlerce enformasyonun mevcutken sürdürülebilir bir gazetecilikten söz doğrulama platformlarınca test edilmesi mümkün etmek mümkün değildir (Adjin-Tettey vd, 2021:15). değildir. Bu noktada haber kuruluşlarının içerik Berglez’e göre (2023: 7-8) günümüz medya üretiminde doğruluk sağlamak adına kendi öz anlayışında haberdeki bilimsellik arttıkça anlaşılırlık denetim yetkisini kullanması, teyit edilmeyen ve ilgi çekiciliğin azalması sebebiyle haber değeri bilgilerin düşmekte, medyanın göz ardı etme refleksi gerekmektedir. yayımlanmaması tamamının politikası izlemesi cazip bir hale gelmektedir. Berglez, bu noktada sürdürülebilir gazetecilik açısından sansasyon ve Günümüzde dezenformasyon ve sahte haberlerin çatışmanın öne çıktığı haberler ile sürdürülebilirliği hâlen manipüle etme gücü vardır. 2023 yılı özelinde temel alan gelişmelerin sentezlendiği bir haber ABD’de değeri önerisinde bulunmaktadır. %62’sinin %80’inin internette sahte sahte yer haber habere alan enformasyonun olduğu, maruz yetişkinlerin kaldığı tespit Hız Odaklı Anlayış, Tık Haberciliği ve edilmiştir (Georgiev, 2023). Yapılan araştırmalarda Dezenformasyon Birleşik Krallık’ta katılımcıların %80’i (Newsworks, Dijitalleşme ile birlikte oluşan yeni habercilik 2023), Avrupa’da %70’inden fazlası sahte haberle anlayışı hızı öncelerken gelişmeyi ilk duyuran karşılaştığını İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch belirtmektedir (Watson, 2023). S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 253 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Türkiye’de ise Reuters Raporu’na göre haberlere pastasının onda biri (115 Milyon dolar) tık tuzağı güvenenlerin oranı %36, yanlış ve yanıltıcı bilgilerin olan haber sayfaları tarafından emilmektedir endişe kaynağı olduğunu dile getirenlerin oranı (Nikoleychuk, %62 olarak saptanmıştır (Newman, 2022: 15, getirdiği tık haberciliği varlığını devam ettirirken 108). Teyit.org’un 2016-2022 yıllarını kapsayan sürdürülebilir bir gazetecilik adına çözülememiş bir bir incelemesinde 2610 yalan ve yanlış haberin sorun olarak karşımızda durmaktadır. yayımlandığı sonucuna ulaşılmış, 2022). Dolayısıyla ticarileşmenin belirlenen sahte haberlerin %68’inin düzeltilmediği, hâlen Gelir Modeli Oluşturma dolaşımda olduğu aktarılmıştır (Foça, 2022). Ayrıca Dijitalleşme, gazeteci ve okura birçok avantaj (hız, ChatGPT gibi yapay zekâ araçlarının Rusya ve Çin kolay ve ucuz erişim, üretim, çoğulculuk) sağlarken gibi otoriter yönetimlerde propaganda yapmak geleneksel medyayı gözden düşürerek reklam için kullanıldığı belirtilmektedir (Teyit.org, 2023). gelirlerinin azalmasına neden olmuştur. Ayrıca Covid-19 döneminde haber kuruluşlarının yalan ve dijital alanda habercilik yapan oluşumlar da ilk yanıltıcı haberler üreterek bir infodemiye neden etapta yeterli bir reklam geliri elde edememiş, farklı olduğu, bu tür haberlerin de toplum sağlığını gelir modelleri arayışına girmiştir. Elbette ki bu oldukça olumsuz etkilediği aktarılmaktadır (Dünya çabaların gazeteciliğin finansal sürdürülebilirliğini Sağlık Örgütü, 2022). ne denli sağladığı tartışmalıdır. Tık haberciliği konusunda gazetelerin çevrim içi Habercilikte finansal sürdürülebilirlik adına birçok haber üretiminde ilgi oluşturacak bir başlıkla okurları gelir modeli yaratılmıştır (Trkulja, 2021; Yan, 2020: habere tıklamaya iten stratejileri ön plandadır. 25-36; Glaser, 2020; Calandra vd, 2022: 1). Bu Türk dijital medyasının da zamanla karakteristik modellerin uygulanması bazı gazetelere finansal özelliği haline gelen tık haberciliği önemli bir etik anlamda olumlu yansımıştır. The Guardian, dijital sorundur. Facebook, tık tuzağını önlemek adına aboneliklerin de büyük katkısıyla 2022 yılı Nisan bu tür haberleri tespit etmekte, paylaşım yapan ayı itibarıyla gelirlerinde %13’lük bir artış sağlamış, hesabın haberlerini daha az görünür hale getiren elde edilen kazanç 2008 yılından sonraki en bir algoritma uygulamaktadır. Söz konusu hesap, yüksek seviyeye ulaşmıştır (Waterson, 2022). Times tıklama yayımlamayı Medya grubunun sahip olduğu haber kuruluşları durdurduğunda akış içerisinde yeniden kendine (The Times, Sunday Times), kârını %113 arttırmış, yer bulacaktır (Peysakhovich ve Hendrix, 2016). bu oranda hem dijital abonelikler hem de dijital Facebook, okurun tık tuzağı içeren haberlere reklamların katkısı öne çıkmıştır. The Times ve ilişkin yaptığı bildirimleri, haber içeriğinde yer alan Sunday Times, dijital abone sayısını ciddi oranda reklam yoğunluğunu, okurun haber için ne kadar yükseltmiş (News Corporation, 2023: 6). The süre harcadığını analiz ederek tık haberciliğini Independent, tamamen dijital alana geçtiği 2016 önlemeye devam yılından bu yana istikrarlı bir biçimde gelirlerini etmektedir (Carufel, 2022). BollyBAIT ve Yanıltıcı artırmıştır. The Independent, içeriğinin büyük bir Video Veri Kümesi (Misleading Video Dataset) kısmına ücretsiz erişim imkânı sunarken kısmi gibi birçok program ve algoritma, tık tuzağı içeren bir ödeme duvarı uygulamasını sürdürmektedir. paylaşımları tespit etmektedir (Mowar vd, 2021: 1; Ayrıca e-ticaret alanına da yatırım yaparak farklı Bronakowski vd, 2023: 13; Pujahari ve Sisodia, 2021: bir gelir seçeneğini de devreye sokmuştur (Maher, 118). Bu program ve algoritmalar önemli bir çabayı 2022). Norveç nüfusunun %41’i İsveç’in ise %33’ü temsil ederken yapılan araştırmalarda (Bingöl ve online haberlere ödeme yapmaktadır (Talbot, Yanık, 2021; Söğüt ve Öngel, 2022; Lischka ve Garz, 2023). Statista, 2021-2022 (Mart-Mayıs) döneminde 2021; Lu ve Pan, 2021) hâlen dijital haber kuruluşları gazetelerin dijital abonelik verilerini açıklamıştır. farklı ortaya Bu bağlamda New York Times 8,4 milyon abone atarak okurlarda merak uyandırmakta, okuru ile ilk sırada yer alırken Wall Street Journal (3 haberi görüntülemeye itmektedir. ABD’de reklam milyon) ve Washington Post (2,7 milyon) öne çıkan tuzağı içeren yönelik stratejilerle haberleri adımlar tık yemi atmaya (click-bait) İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 254 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK yayın organlarıdır. 15 yayın organı içerisinden en hâlen sürdürülebilir bir ekonomiye sahip olmadığını yüksek abone sayısına sahip ilk yedi toplamda on göstermektedir. medya kuruluşunun ABD merkezli olduğu göze çarpmaktadır. Birleşik Krallık’tan dört gazete (The Küresel güney ülkelerindeki dijital medyaya Guardian, Financial Times, The Economist, The ilişkin veriler incelendiğinde; Afrika kıtasının 2023 Telegraph) ve Avusturalya’dan News Corporation yılı sonunda dijital medya pazarındaki gelirinin listede kendisine yer bulmaktadır (Watson, 2023). 8,34 milyar dolara ulaşacağı öngörülmektedir New York Times, 2017-2022 yılları arasında dijital (Statista, 2023). Güney Afrika’da bazı gazeteler abone sayısında beş kattan fazla, The Gannett ise dijital abonelik uygulamasını başlatarak başlangıç dört kattan fazla artış yaşamıştır (Watson, 2022). aşamasında önemli rakamlara ulaşmıştır (Gupta, 2021; Oliver, 2022). Bunun yanı sıra Latin Amerika ABD ve Birleşik Krallık özelinde dijital aboneliklerin ve Afrika’da birçok ülkede hükümetler, vergi katkısıyla büyük medya kuruluşlarının finansal ertelemesi, teşvik paketi gibi yardımlarla haber yapılarını zamanla güçlendirdiği görülmektedir. kuruluşlarını desteklemektedir (UNESCO, 2022b: 9). Bu medyasının Asya’da gelir modelleri açısından önemli habercilik finansal sürdürülebilirliği adına olumlu gelişmeler girişimleri göze çarpmakta (Oliver, 2021: Lukman, yaşandığını söylemek mümkündür. Ancak bu tür 2020; PRN Asia, 2021; Ho, 2021), haber kuruluşlarının olumlu gelişmelerin belli başlı, büyük gazetelerle alternatif yollarla ayakta kalma çabaları ve kısmen sınırlı başarılı açıdan bakıldığında; kalması haberciliğin haber sürdürülebilirliğini oldukları dikkat çekmektedir. Buna tehlikeye atmaktadır. Öyle ki UNESCO’nun 2016- karşılık Afrika’da gazetelerin genellikle reklamlara 2021 bel yıllarını kapsayan araştırmasında haber bağladığı görülmekte, küçük kuruluşlar medyasının karşı karşıya kaldığı ekonomik tehdide olmaları ve güçlü bir biçimde siyasi ideolojiyi vurgu yapılmış, Google ve Meta/Facebook’un benimsemeleri nedeniyle abonelik ya da fon geliri dijital reklam pazarının yarısını emdiği, küresel sağlayamamaktadır (Nyarko, 2023: 13). Asya, Latin gazetelerin reklam gelirlerinin beş yıllık dönemde Amerika ve Afrika’da özellikle Covid-19 sonrası yarı yarıya düştüğü saptanmıştır. Covid-19 salgını birçok haber kuruluşu finansal anlamda büyük bir da haberciliğin ekonomik krizini şiddetlendirmiştir. yara almış, ekonomik olarak halen istenilen düzeye Bu noktada UNESCO, hükümetleri gazeteciliğin erişememiştir (Kyeyune, 2020; Ntibinyane, 2020; içinde bulunduğu bunalımdan çıkabilmesi için Lukman, 2020; Ugarte, 2022: 2; (Romero-Rodriguez sorumluluk almaya çağırmaktadır. Hükümetlerin vd, 2021: 1578; Fang ve Repnikova, 2021: 497). gazetecilerin bağımsız mesleki medya özerkliklerini ekonomik Türkiye’de Sözcü, Evrensel, BirGün, Cumhuriyet, destekleyici Hürriyet, Dünya, Medyascope, Gazete Pencere, adımlar -vergi muafiyeti vb.- atması gerektiği Oksijen gibi gazeteler dijital abonelik seçeneği düşünülmektedir Nitekim sunmaktadır. Medyascope ve Gazete Pencere 2005-2021 yıllar arasında ABD’de 2200 basılı dijital doğumlu haber kuruluşları olarak karşımıza gazete kapanmıştır (Talbot, 2023). Ayrıca gelir çıkmakta, yalnızca çevrim içi yayın yapmaktadır. elde etme konusunda tüm haber kuruluşları Bu yayın organlarında farklı üyelik modelleri düşünüldüğünde; Batı ülkelerinde günümüzde ve seçenekleri öne çıkmakta, aylık, 6 aylık ve de istikralı ve yaygın bir yapıdan söz etmek güçtür yıllık (Goyanes vd, 2023: 1; Dawson vd, 2023: 554; Moore modellerin yanı sıra Cüneyt Özdemir, Nevşin ve Ramsay, 2021: 457; Puijk, 2021: 1137; Olsen, 2021: Mengü, Murat Yetkin ve Özlem Gürses gibi 825-829). Ayrıca ABD hükümeti, yılda yaklaşık 35 gazetecilerin milyar dolarlık bir desteği yerel haberciliğin ayakta gazetecilik faaliyeti yürütmektedir. Hazırladıkları kalabilmesi için finanse etmiştir (UNESCO, 2022b: içeriklere aldıkları reklamlar ile izlenme sayıları 9). Bu durum yerel ve küçük haber kuruluşlarının üzerinden bir gelir modeli yaratmışlardır. Ayrıca sürdürülebilirlik kuruluşlarına korurken konusunda (UNESCO, da 2022a). İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch abonelik sistemi Youtube uygulanmaktadır. üzerinden Bu girişimci S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 255 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK izleyicilerin dilediklerinde ücret karşılığı abone Sonuç olma seçeneğini de hayata geçirmişlerdir (Ergün, Günümüz 2022: 373-374). Dünya gazetesi, ekonomi alanında etkisiyle kamu yararı gözeten, meslek ilkelerine ürettiği içerikler için ücretli abonelik sistemini bağlı bir habercilik anlayışından uzaklaşmış, kâr benimserken maksimizasyonunu öne çıkarmıştır. Bu yaklaşım Medyascope ve Bianet sıklıkla medya ekolojisi, güvenilirliğini, ticarileşmenin fon, bağışlarla hayatta kalmaya çalışmaktadır. haberciliğin, Kızılkaya ve Ütücü’nün Türk medyasına yönelik kamuyu denetleyen eşik bekçiliği rolünü sekteye incelemesinde Sözcü’nün dijital erişim anlamında uğratmakta, ekonomik, çevresel ve habercilik iktidar medyası ile rekabet edecek boyutlara pratiği açısından gazeteciliği sürdürülemez bir geldiği, BirGün’ün çok kısa bir sürede 6 bin noktaya itmektedir. Doğal afetler, çevre felaketleri, aboneye ulaştığı aktarılmaktadır. Bunun yanı sıra savaşlar, Gazete Duvar, gelir bulma konusunda çeşitlilik haberciliğin sorunlarının da eklenmesi, toplumun yaratan önemli bir yayın organı olarak karşımıza ve çıkmakta, gelirlerinin %30’unu reklamdan, %20’sini beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla toplumun okurdan ve %50’sini fonlardan elde etmektedir ve gazeteciliğin güvenilir, işlevsel ve geleceğe dönük (2021: 52). 2023 yılı Nisan ayı itibarıyla Medyascope planlamalar yapması, söz konusu bunalımların web sayfası referans alınarak yapılan incelemede üstesinden 671 bağışçının katkılarıyla aylık 6893 dolar gelir noktada sağlanmaktadır (Patreon, 2023). gündeme gelmekte, haberciliğe, toplumun ve yoksulluk, gazeteciliğin göç gibi toplum küresel sürdürülebilirliği gelinmesini sürdürülebilir adına krizlere tartışmasını sağlayabilecektir. gazetecilik Bu kavramı gazeteciliğin geçirdiği bunalımların aşılmasında Türkiye’de dijital alana özel gelir modelleri yaratma temel bir rol atfetmektedir. Dolayısıyla araştırma, konusunda adımlar atıldığı görülse de ABD ve günümüzde Birleşik Krallık ile kıyaslandığında oldukça zayıf hangi ölçüde uygulandığını ve başarılı olduğunu durumdadır. En temelde dijital abonelik çekme alanyazın konusunda ne denli nitelikli ve ayrıcalıklı içerik tespitler ortaya koymaya çalışmaktadır. sürdürülebilir taraması ile bir gazeteciliğin incelemekte, birtakım üretildiği önemli bir tartışmadır. Öyle ki Ergün’ün irdelediği bir araştırmada Türkiye’de girişimci En temelde günümüzde ve yakın gelecekte gazetecilerin niş bir alan yaratmaktan ziyade sürdürülebilir haber geçemediğini mümkün değildir. Haber medyasının ekonomi- tespit etmiştir (2022: 372). Uzunoğlu ve Uyar’ın, politiği, gazeteciliğin sürdürülebilirliğini arka plana Türkiye’deki haberciliğin gelir modellerini ele iterken kendi kârını maksimum seviyede tutma aldıkları bir araştırmaya göre gazeteler, abonelik anlayışını sistemi ile çalışan diğer sektörler kadar başarı medyasının bu yapısı, haberciliğin geleceğini sağlayamamakta, abonelik sayılarına ilişkin ortaya güvence altına almak yerine şimdinin kârını konan veriler yolun çok daha başında olunduğunu yeğlemektedir. Söz konusu kriterler göz önünde göstermekte, reklamların tüm gelir içerisindeki payı bulundurularak elde edilen verilerde sürdürülebilir halen yüksek bir seyir izlemektedir (2021: 3). Dünya gazetecilik açısından parçalı ve eşitsiz bir yapının gazetesi dışında birçok gazetenin web sayfasındaki varlığı dikkat çekmektedir. Çevre dostu haber haberlerin tamamına ücretsiz erişim sağladığı üretimi konusunda özellikle Batı ülkelerindeki görülmekte, yalnızca e-gazete ya da reklamsız büyük medya kuruluşlarının umut veren girişimleri içerik için abonelik sistemi devreye girmektedir. yadsınamaz bir durumda iken gelişmekte olan Bunun yanı sıra dijital abonelik sayıları ve gelirleri ülkelerdeki yayın organlarının daha cılız adımları konusuna dair bir istatistik verisi ya da araştırmanın bu konudaki sürdürülebilirliği yetersiz kılmaktadır. olmayışı net tespitler sunmayı zorlaştırmaktadır. Bunun yanı sıra toplumların ekonomik ve çevresel Haber kuruluşları web sayfalarını sıklıkla dijital sürdürülebilirliğinin ve haberciliğinde son dönemde önemli gelişmeler yorumlamanın programatik ötesine reklamlarla doldurmakta, reklamlardan gelir elde etmektedir. İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch bu öne bir gazetecilikten çıkarmaktadır. bir söz Esasında yansıması olan etmek haber çevre yaşandığı görülmektedir. Bu gelişmeler gelecekte S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 256 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK çevre haberciliği konusunda daha nitelikli ve sürdürülebilir bir yanı yoktur. Haber kuruluşlarının alakadar bakış açısını sağlayabilecektir. Ancak bağımsızlığı bir kenara koyarak sürekli bir siyasi günümüz koşullarında Batı’daki kapitalist anlayışı partiye ya da anlayışa angaje olması nitelikli sürdürme niyetinde olan ekonomi-politik yapı ile haberciliği tehlikeye atmakta, gazeteciliği bir gelişmekte olan ülkelerdeki kalkınmacı anlayışı görüşün propaganda aracına dönüştürmektedir. önceleyen siyasi konjonktür ve anti-demokratik Ayrıca alternatif medya kuruluşları ise finansal uygulamalar ve habercilik pratiği açısından ayakta kalmaya çevre haberciliğinin beklenen düzeye gelmesini engellemektedir. Bunun yanı çalışmaktadır. sıra tık sürdürülebilirliğini demokrasi ve basın özgürlüğü haberciliği, sahte haber gibi etik sorunlara karşı gibi temel sorunlar üzerinden değerlendirmek bazı önlemler alınsa da bu problemlerin hemen daha doğru olacaktır. ticarileşmenin getirdiği tabloidleşme, Dolayısıyla Türk medyasının her ülkede varlığını sürdürdüğü görülmektedir. Esasında yeni iletişim teknolojilerinin getirdiği Kaynaklar kolaylıklara ucuzluk, Adıyaman, F. (2021). Gazetecilik öğrencilerinin çoğulculuk) karşı dijitalleşme kendi anti-tezini (erişim girişimcilik deneyimi: Observeturkey örneği. (hız, E-Kurgu, 29(1), 1-20. tabloidleşme, kolaylığı, hız, dezenformasyon tık-yemi, nefret söylemi) üretmiştir. Bu anti-teze karşı teknolojik atılımlar gerçekleşse de (tık haberciliğini Adjin-Tettey, T.D., Garman, A., Krüger, F., Olausson, tespit eden algoritma, doğrulama platformları, U., Berglez, P., Tallert, L., Berger, G. & Fritzon, V. nefret (2021). Towards sustainable journalism in sub- söylemine ilişkin düzenlemeler, yapıcı habercilik) bu sorunu tümden çözecek bir panzehir Saharan Africa. Fojo Media Institute. bulamamıştır. Bu ihlaller haberciliğe olan güveni zedelemekte, bakışını ADL (2021). Online hate and harassment: The değiştirebilmektedir. Öte yandan gazeteciliğin American experience 2021. ADL Center for ekonomik Technology and Society. gelir toplumun gazeteciliğe sürdürülebilirliği modelleri açısından için oluşturulan yapılan girişimler oldukça değerlidir. Küresel medya kuruluşlarının Apak, D. (2021). Pandemi gazetecilik: ödeme sistemleri ile kâr sağladıkları saptanmıştır. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Bu Dergisi, 13(2), 329-349. Batı ülkelerindeki küçük, yerel Guardian gazetesi yavaş dijitalleşme ile yaşanan kayıpları kapatarak farklı sisteme The döneminde örneği. ve gelişmekte olan ülkelerde yer alan medya kuruluşlarının da dahil olması ekonomik sorunların Asikainen, J. (2020, sustainability 27 in Eylül). Searching çözümünü beraberinde getirebilecek, bağımsız for journalism. haberciliğin kapısını aralayabilecektir. Ancak şu nordmedianetwork.org/latest/news/searching- aşamada halen gelir arayışı içerisinde olan medya for-sustainability-in-journalism/ https:// kuruluşları azımsanmayacak bir orandadır. Atalay, G. E. (2018). Blokzincir teknolojisi ve Türkiye’de sürdürülebilir gazetecilikten söz etmek gazeteciliğin hiç olası değildir. Türk medyasının ekonomi-politik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 45-54. geleceği. Stratejik ve Sosyal yapısı ve demokratik sorunları genelde gazeteciliği özelde sürdürülebilir kılamamaktadır. Haber gazeteciliği mümkün BAFTA (2022, 14 Haziran). BAFTA albert annual medyasının genellikle review of 2021 reveals TV emissions stay low iktidar yanlısı ve muhalif olarak kutuplaştığı post-lockdown as industry turns attention to (Pakkan, 2021; Budak, 2023), sığ bir siyasi gündeme making impact on screen. https://www.bafta. sıkıştığı bir ortamda kamu yararını temel alan, etik org/media-centre/press-releases/bafta-albert- ilkelere bağlı bir gazetecilikten söz edememek annual-review-reveals-tv-emissions-stay-low- şaşırtıcı değildir. Haber kuruluşları destekledikleri post-lockdown siyasi yapıdan mali destek alsa da bu yapının İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 257 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Bakowski, P. (2022). Combating hate speech and BM (2022, 24 Mayıs). Hate speech is rising around hate crime in the EU. European Parliamentary the world. https://www.un.org/en/hate-speech. Research Service. BM İnsan Hakları Ofisi (2021, 23 Mart). Report: Bale, H. (2022, 17 Ekim). Is solutions journalism the online hate increasing expert. against minorities, industry’s answer to trust and retention? https:// says w w w.inma.org/blogs/newsroom-initiative/ stories/2021/03/report-online-hate-increasing- https://www.ohchr.org/en/ post.cfm/is-solutions-journalism-the-industry- against-minorities-says-expert. s-answer-to-trust-and-retention Bolles, L. A. ve Miller, A. N. (2021, 30 Nisan). Media Bali, Ş. (2021, 5 Haziran). Çevre haberciliği: gazeteciler analysis of coverage of environmental issues felaketleri duyurmakla kalmayıp çözümleri de in the midst of a pandemic. Thinking Matters kamuoyuna Symposium. anlatmalı. https://journo.com.tr/ cevre-haberciligi https://digitalcommons.usm. maine.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1155&co ntext=thinking-matters-symposium. BBC (2021). BBC group annual report and accounts 2020/21. BBC. Boykoff, M., Church, P., Katzung, J., Nacu-Schmidt, A. & Pearman, O. (2021). A review of media BBC News (2017a, 2 Haziran). YouTube clarifies coverage of climate change and global hate speech rules. https://www.bbc.com/news/ warming in 2020. Media and climate change technology-40119303 observatory. Cooperative Institute for research in BBC News (2017b, 18 Aralık). Twitter’s hate speech rules are expanded. environmental sciences, University of Colorado. https://www.bbc.com/ Boykoff, M., Aoyagi, M., Ballantyne, A. G., Benham, news/technology-42376546 A., Bruns, C., Chandler, P., Daly, M., Doi, K., Berglez, P., Olausson, U., & Ots, M. (2017). What is Fernández-Reyes, R., Hawley, E., Hwang, K., sustainable journalism? An introduction. İçinde Lee, K., Lyytimäki, J., McAllister, L., Mervaala, P. Berglez, U. Olausson ve M. Ots (Editörler), E., Mocatta, G., Nacu-Schmidt, A., Oonk, D., What is sustainable journalism? Integrating Osborne-Gowey, J., Pearman, O., Petersen, L.K., the economic Simonsen, A.H., & Ytterstad, A. (2023). World challenges of journalism (ss. xi-xxvi). Peter newspaper coverage of climate change or Lang. global warming, 2004-2023. Media and climate environmental, social, and change observatory data sets. Cooperative Berglez, P. (2023). Ten news value criteria for sustainable journalism. Journal of Applied Institute for research in environmental sciences, University of Colorado. Journalism & Media Studies, 1-9. https://doi. BT Sport (2022, 28 Eylül). Our commitment to org/10.1386/ajms_00105_1 sustainability. Bingöl, M. ve Yanık, H. (2021). Tık tuzağı habercilik açısından kamu-ticari haber sitelerinin https://www.bt.com/sport/ features /our-sus tainabilit y- commitmentgreen-routine karşılaştırılması: Trthaber.com ile Milliyet.com.tr Örneği. Yeni Medya, (11), 18-37. Budak, E. (2018). Türkiye’de yayın yapan uluslararası haber organları üzerine ekonomiBirnbauer, B. (2019). The rise of nonprofit investigative journalism in the United States. politik bir inceleme. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(3), 344-357. Routledge. İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 258 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Budak, E. (2022). Haberciliğin odak noktası yapıcı gazetecilik ile değişiyor mu?. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (8), 248-267. Budak, E. (2023). İklim krizi çağında footprint 1 Mart). çevre Çetinkaya, A. alternatif Sustainable internet. https://www. climateimpact.com/news-insights/insights/ fonlar. (2022, the infographic-carbon-footprint-internet/ haberciliği. Literatürk. C4 of production. (2020). bir İçinde gelir Ö. Çevrimiçi modeli Erkmen, gazetecilikte olarak B. kitlesel Ataman, B. Çoban (Editörler), Yeni gazetecilik: mecralar, https://www.channel4.com/commissioning/ deneyimler, production-information/sus tainable- Yayınları. olanaklar (ss. 82-113), Epsilon production. Çiftçi, H. (2017). Televizyon haberciliğinde etiksel Calandra, D., Secinaro, S., Massaro, M., Mas, F. D. & bir sorun olarak magazinleşmenin topluma Bagnoli, C. (2022). The link between sustainable etkisi. The Journal of Academic Social Science business models and blockchain: a multiple Studies, 58, 475-487. case study approach. Business Strategy and the Environment, 1-15. https://doi.org/10.1002/ bse.3195 Duell, M. (2023, 12 Nisan). Elon Musk accuses BBC reporter lying hate speech Twitter. DAILY MAIL. Carufel, A. (2022, 28 Ekim). How to reduce clickbait on Facebook. https://www.trueanthem.com/ https://www.dailymail.co.uk/news/ article-11964299/Elon-Musk-accuses-BBCreporter-lying-hate-speech-Twitter.html reduce-clickbait-on-facebook/ Dawson, N., Molitorisz, S., Rizoiu, M. A. & Fray, CBC (2022). Our sustainability commitments: P. (2023). Layoffs, inequity and Covid-19: a our https://www.cbc.ca/ longitudinal study of the journalism jobs crisis independentproducers/our-commitments/ in Australia from 2012 to 2020. Journalism, 24(3), sustainability 531-559. greening story. Chi, W. (2023). Impact of sensationalized media Dünya Sağlık Örgütü (2022, 1 Eylül). Infodemics coverage and perception on current events in and misinformation negatively affect people’s Myanmar. International Journal of Sociology, health behaviours, new WHO review finds. 7(2), 1-12. https://w w w.who.int/europe/news/item/0109 -202 2-infodemics-and-misinformation- Chironda, M. (2023, 23 Mart). Africa: how sustainable journalism is crucial for creating a better future. negatively-affect-people-s-health-behaviours-new-who-review-finds https://allafrica.com/stories/202303230591.html EJN (2022). What we do. https://earthjournalism. Chomsky, N. ve Herman, E. (2012). Rızanın imalatı: net/what-we-do kitle medyasının ekonomi politiği (E. Abadoğlu, Çev.). Bgst Yayınları. Ergün, S. (2022). Dijital dönüşüm bağlamında girişimci Clark, D. (2010, 4 Kasım). What’s the carbon footprint of a newspaper? https://www. gazetecilik ve Türkiye’deki uygulamaları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi. theguardian.com/environment/green-livingblog/2010/nov/04/carbon-footprint-newspaper Facebook (2022, 23 Kasım). Şeffaflık merkezi: nefret söylemi. Climate Impact (2021, 22 Nisan). The carbon İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch https://transparency.fb.com/tr-tr/ policies/community-standards/hate-speech/ S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 259 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Fang, K. (2022). The tabloidization of party media: Haagerup, U. (2015). Constructive news: why how the people’s daily and CCTV adapt to negativity destroys the media and democracy- social media. İçinde S. I. Zhang (Editör), Digital and how to improve journalism of tomorrow. journalism in China (ss. 48-60). Routledge. InnoVatio Publishing. Fang, K. ve Repnikova, M. (2022). The statepreneurship model of digital Ho, G. (2021, 6 Mayıs). SPH to restructure media journalism business into not-for-profit entity to support innovation: cases from China. The International quality journalism. https://www.straitstimes. Journal of Press/Politics, 27 (2), 497-517. com/singapore/sph-to-restructure-mediabusiness-into-not-for-profit-entity Foça, M. A. (2022, 26 Ekim). Dezenformasyonla bağımsız mücadelenin öncüsü Teyit altı yaşında. Hrant Dink Vakfı (2023). Hate speech in the press: https://teyit.org/ekipten/dezenformasyonla- our selections from march. https://hrantdink. bagimsiz-mucadelenin- oncusu-teyit-alti- org/en/asulis/activities/projects/media-watch- yasinda on-hate-speech/ 3962-hate-speech-in-thepress-our-selections-from-march Garbe, L. vd. (2023). How African countries respond to fake news and hate speech information. Communication & Society, 26(1), 86-103. HT Media (2017). Business responsibility report. HT Media Limited. Gencel Bek, M. (2022). Reclaiming and tabloidizing Hunter, L. Y. ve Biglaiser, G. (2022). The effects of truth in Turkey. İçinde M. Conboy ve S. A. social media, elites, and political polarization Eldridge II (Editörler), Global Tabloid (ss. 198- on civil conflict. Studies in Conflict & Terrorism, 212). Routlegde. http://10.1080/1057610X.2022.2163461. Georgiev, L. (2023, 19 Nisan). 18 eye-opening fake news statistics for 2023. https://techjury.net/ ITV (2022). ITV social purpose impact report 2022. ITV. blog/fake-news-statistics/#gref İşeri, E. ve Ersoy, M. (2021). Framing the syrian Glaser, M. (2020, 7 Ocak). 5 business models operations: populism in foreign policy and the for local news to watch in 2020. https:// polarized news media of Turkey. International knightfoundation.org/articles/5 -business- Journal of Communication, 15, 2870–2893. models-for-local-news-to-watch-in-2020/ Jjuuko, M. (2020). Environmental journalism in Goyanes, M., Scheffauer, R., & Zuniga, H. G. (2023). East Africa: opportunities and challenges in News distribution and sustainable journalism: the 21st century. İçinde D. B. Sachsman ve J. effects of social media news use and media M. Valenti (Editörler), Routledge Handbook skepticism on citizens paying behavior. Mass of Environmental Journalism (ss. 354-365). Communication and Society, 1-24. https://doi. Routledge. org/10.1080/15205436.2023.2169164 Kap, D. (2021, 5 Ekim). Türkiye’de iklim medyası Gupta, N. (2021, 4 Ağustos). How South Africa’s (5): K2 haber: alternatif ve yeşil bir medya News24 garnered 31K paying subscribers in olma gayretindeyiz. https://www.sivilsayfalar. 9 https://wan-ifra.org/2021/08/how- org/2021/ 10/05/turkiyede-iklim-medyasi-5- south-africas-news24-garnered-31k-paying- k2-haber-alternatif-ve-yesil-bir-medya-olma- subscribers-in-9-months/ gayretindeyiz/ months. İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 260 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Karatabanoğlu, S. (2021, 11 Mayıs). Gazetecilikte değişen odak: NewslabTurkey. çözüm journalism (ss. 52-69). Routledge. gazeteciliği. https://www.newslabturkey. Kyeyune, H. (2020, 20 Mayıs). Uganda: pandemic org/2021/05/ 11/gazetecilikte-degisen-odak- hits the newspaper industry hard. https://www. cozum-gazeteciligi/ aa.com.tr/en/africa/uganda-pandemic-hitsthe-newspaper-industry-hard/1847132 Karma Metrix (2022, 23 Eylül). What is the internet carbon footprint? https://karmametrix.com/ Lefkowitz, J. (2022). Tabloidization in the internet blog/ web -sus tainabilit y/internet- carbon- age. İçinde M. Conboy ve S. A. Eldridge II f o o t p r i nt- d a t a / # :~ : tex t = Fro m% 2 0 i t s % 2 0 (Editörler), Global Tabloid (ss. 34-55). Routlegde. data%20centers%20located,expec ted%20 to%20increase%20by%202025 Lischka, J. A. ve Garz, M. (2021). Clickbait news and algorithmic curation: a gametheory framework Karyl, D. ve Talde, J. C. (2022). Tabloidization in of the relation between journalism, users, and Philippine online news media: a content platforms. NewMedia & Society, https://doi. analysis. Journal of Humanities and Social org/10.1177/14614448211027174 Sciences Studies, 4(4), 55-61. Lu, Y. ve Pan, J. (2021). Capturing clicks: how the Kasap, M. A. (2022). Haber değerinin değişimi, chinese government uses clickbait to compete dijitalleşme ve tabloidleşme: Rusya-Ukrayna for visibility. Polıtıcal Communıcatıon, 38(1–2), savaşı 23-54. ve TV haberleri. The Journal of Communication and Social Studies, 2(2), 192208. Lukman, E. (2020, 9 Kasım). Tech in Asia shares insights on paywalls and the future of media. Katlar, M. çevre F. (2021, gazeteciliği 19 Ağustos). Türkiye’de görmezden geliniyor. https://w w w.contentgrip.com/tech-in-asiaindonesia-paywall-journalism/ ht t p s : //m e l i s s a f e z a k a t l a r. m e d iu m . c o m / t % C 3% B Crk i y e d e - % C 3% A7e v re - Macdonald, T. ve Fisher, A. (2021, 28 Haziran). Cable gazete cili%C4%9Fi- g%C 3%B 6 rmezden- news programs lag behind their broadcast geliniyor-99c49be53f83 news counterparts in linking climate change to the Pacific northwest heat wave. https://www. Kızılkaya, E. ve Ütücü, B. (2021). Türkiye’de ‘yeni mediamatters.org/cable-news/cable-news- ana akım’ yükseliyor, (Ve desteğe ihtiyacı programs-lag-behind-their-broadcast-news- var): Türkiye’de bağımsız gazeteciliğin dijital counterparts-linking-climate-change kapasitesi, etkisi ve ihtiyaçları. Türkiye Dijital Medya Raporu, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) Türkiye Ulusal Komitesi. Macleod, F. (2020). Swashbuckling tales: oxpeckers peck away at the digital future of environmental journalism. İçinde D. B. Sachsman ve J. M. Korkmaz, G. (2020a, 24 Aralık). Medya kuruluşları Valenti (Editörler), Routledge Handbook hangi reklam türleri ile gelirlerini artırabilir? of Environmental Journalism (ss. 343-353). https://www.newslabturkey.org/2020/12/24/ Routledge. medya-kuruluslari-hangi-reklam-turleri-ilegelirlerini-artirabilir/ Magin, M., Steiner, M., Hauptli, A., Stark, B. & Udris, L. (2022). Is Facebook driving tabloidization? Kovarik, B. (2020). The rise of environmental a cross-channel comparison of two German journalism in Asia, Africa and Latin America. newspapers. İçinde M. Conboy ve S. A. Eldridge II İçinde D. B. Sachsman ve J. M. Valenti (Editörler), (Editörler), Global Tabloid (ss. 56-74). Routlegde. Routledge handbook of environmental İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 261 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Magin, M. (2019). Attention, please! structural influences coverage on in tabloidization German and of campaign Austrian Moore, M. ve Ramsay, G. (2021). United Kingdom: economic challenges, market consolidation elite and increasing professional insecurity. İçinde newspapers (1949–2009). Journalism, 20(12), J. Trappel ve T. Tomaz (Editörler), The Media for 1704-1724. Democracy Monitor 2021: how leading news media survive digital transformation (ss. 455- Maher, B. (2022, 24 Şubat). Independent posts 519). Nordicom. record £5.5m operating profit for 2021. https:// p re s s g a ze t t e . c o . u k /n e w s / i n d e p e n d e n treports-139-profit-increase-in-two-years/ Mowar, P. vd. (2021). Clickbait in YouTube: prevention, detection and analysis of the bait using ensemble learning. Arxiv-Computer Science, MeCCO (2021). Special issue 2021: a review of media 1-26, https://doi.org/10.48550/arXiv.2112.08611 coverage of climate change and global warming in https://sciencepolicy.colorado.edu/ New York Times (2022). The New York Times icecaps/research/media_coverage/summaries/ 2021. company: 2022 annual report. New York Times special_issue_2021.html Company. Media Matters (2022, 9 Eylül). National TV news Newman, N., Fletcher, R., Robertson, C. T., Eddy, K. networks barely mention climate change as & Nielsen R. K. (2022). Reuters institute digital record-breaking heat dome cooks the west. news report 2022. Reuters Institute and Oxford https://w w w.mediamatters.org/broadcast- University. networks/national-tv-news-networks-barelymention-climate-change-record-breaking- News Corporation (2023). News Corporation reports second quarter results for fiscal 2023. heat News Corporation Australia. Media Prima Berhat (2022). Sustainibility report Newsworks 2021. Media Prima Berhat. (2023, 6 Haziran). Study: over 80% of people in the UK regularly come Patreon (2023, 24 Ağustos). Medyascope. https:// www.patreon.com/medyascopetv across fake news. https://www.newsworks. o r g . u k / n e w s - a n d - o p i n i o n / s t u d y - o v e r8 0 - of- p e ople -in -the - uk- re gularl y- come - Mehta, H. (2021, 27 Ekim). Sustainability in the acros s-f ake -news /# :~: tex t=acros s%20 media industry: 10 ways public broadcasters f ake%20news-, Study % 3A%20Over %20 are impact. 8 0%2 5%20of %20people%20in%20 the - ht tps: // w w w.ebu.ch/news / 2021/ 10/ reducing their environmental % 20 UK , re gularl y % 20 come% 20 acro s s % 20 sus tainabilit y-in -the -me dia -indus tr y-1 0 - fake%20news&text=The%20newspaper%20 ways-public-broadcasters-are-reducing-their- indus tr y % 20 marketing% 20 b o d y,f ake% 20 environmental-impact news%20at%20least%20once Miller, T. (2015). Unsustainable journalism. Digital Journalism, 3 (5), 653-663. Nikoleychuk, A. (2022, 20 Temmuz). $115M in ad spend lost to clickbait sites, report finds. https:// w w w.searchenginejournal.com/ad-spend- Mishra, M. (2020). Environmental journalism in clickbait-report/458225/#close India: past, present, and future. İçinde D.B. Sachsman ve J. M. Valenti (Editörler), Routledge NMG (2021). Sustainability report. Media of handbook of environmental journalism (ss. 291- Africa for Africa. Annual Reports &Financial 305). Routledge. Statements. NMG. İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 262 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Ntibinyane, N. (2020, 29 Mayıs). Journalism in political discourse on the war in Ukraine: critical jeopardy: mitigating the impact of COVID-19 discourse analysis. Alfred Nobel University on newspapers. https://www.africaportal.org/ Journal of Philology, 2(24), 214-223. features/saving-journalism-mitigating-impactcovid-19-newspapers/ Peysakhovich, A. ve Hendrix, K. (2016, 4 Ağustos). Further reducing clickbait in feed. https://about. Nyarko, J. (2023). Media diversification: redefining reliance on advertising revenue and autonomy fb.com/news/2016/08/news-feed-fyi-furtherreducing-clickbait-in-feed/ implications. Cogent Social Sciences, 9 (1), 1-16, https://doi.org/10.1080/23311886.2023.2193382 Poornananda, D. S. (2022). Reporting on environmental concerns and climate change O’Driscoll, A. (2023, 21 Mart). Online hate crime in India. Sage. statistics and facts of 2020-2023. https://www. comparitech.com/blog/information-security/ online-hate-crime-statistics/ PRN Asia (2021, 1 Şubat). 2021 Asia-Pacific media landscape outlook. https://en.prnasia.com/ blog/ 2021/02 / 2021-asia-pacif ic-mediaOlaigbe, O. (2021, 14 Aralık). A new wave of landscape-outlook-highlights/ environmental journalism is raising awareness in Africa. https://ijnet.org/en/story/new-wave- Public Media Alliance (2022, 16 Eylül). How ZDF environmental-journalism-raising-awareness- is on the way to becoming a climate-neutral africa public media organisation. https://www. publicmediaalliance.org/how-zdf-is-on-theOlaito, Y. (2023, 21 Mart). Sustainable journalism: what is unique? https://www.thecable.ng/ way-to-becoming-a-climate-neutral-publicmedia-organisation/ sustainable-journalism-unique Puijk, R. vd. (2021) Local newspapers transition to Oliver, L. (2021, 21 Eylül). How an Asian business online publishing and video use: Experiences site attracted 30,000 subscribers by publishing from Norway. Journalism Studies, 22(9), 1123- one story a day. https://reutersinstitute.politics. 1141. ox . ac .uk /new s / how - a s ian - bu s ine s s - s i te attracted-30000-subscribers-publishing-onestory-day Pulitzer Center (2019, 1 Ocak). Latin American media outlets reporting. Oliver, L. (2022, 26 Mayıs). These reader revenue models keep in mind people who won’t pay full call for increased climate https://pulitzercenter.org/blog/ latin-american-media-outlets-call-increasedclimate-reporting price (yet). https://reutersinstitute.politics.ox.ac. uk/news/these-reader-revenue-models-keepmind-people-who-wont-pay-full-price-yet Olsen, R. K. (2021) The value of local news in the digital realm-introducing the integrated value creation model. Digital Journalism, 9(6), 810- Pakkan, Ş. (2021). Medyanın suskunluk sınavı: 834. ekonomi-politik yaklaşım çerçevesinde Berat Albayrak istifa haberinin Türk yazılı basınına Romero-Rodríguez, L. M., Tejedor, S. & Castillo- yansıması. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Abdul, B. (2021). From the immediacy of the Çalışmaları Dergisi, 9(20), 175-212. cybermedia to the need for slow journalism: experiences from Ibero-America. Journalism Pavlichenko, L. (2022). Polarization in media İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch Practice, 16(8), 1578-1596. S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 263 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Sabahçı, B. (2022). İnternet haberlerinde nefret P., U. Olausson ve M. Ots (Editröler), What ve ayrımcı söylemler: örnek olaylarla içerik is sustainable analizi. the environmental, Electronic Cumhuriyet Journal of Communication, 4(2), 22-32. journalism? social, Integrating and economic challenges of journalism (ss. 151-160). Peter Lang. Schiller, H. (2005). Zihin yönlendirenler (C. Cerit, Çev.). Pınar Yayınları. SWM (2023). Sustainibility media 2022. Seven West Media. Sky Sports (2022, 31 Ocak). Sky Sports News receives albert certification for carbon neutral status. https://www.skysports.com/football/ news / 110 9 5/ 12 5297 3 3/sk y- spor t s-news- Şahin, M. (2020). İklim değişikliği ve bilim gazeteciliği: Avustralya yangınları haberlerinde bilim izi. e-Gifder, 8(2), 1011-1030. re cei ve s-alb er t- cer tif ic ation -for- c arb on neutral-status Talbot, D. (2023, 9 Mart). Newspaper sales statistics. https: //wordsrated.com/newspaper-sales- Snyder, H. (2019). Literature review as a research statistics/ methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339. Tallert, L. (2021, 1 Mart). Transforming traditional journalism into sustainable journalism. Söğüt, Y. Öngel, A. (2022). Yeni medya-dijitalleşme https://peoplepowertruth.com/transforming- ve tık odaklılık: Habertürk ve Hürriyet gazetesi tr a di tio nal - journali s m - into - su s t ainab l e - örneği. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar journalism/ Dergisi, 3(2), 212-230. Teyit.org. (2023, 8 Mart). Yalan söylemeyi öğrenmek: Sözcü (2022, 11 Ağustos). Sözcü’den dev geri dezenformasyon üretmede ustalaşan yapay dönüşüm projesi: eski gazetelerinizi kapınızdan zekâ alıyoruz. yalan-soylemeyi-ogrenmek-dezenformasyon- https://www.sozcu.com.tr/2022/ g u n d e m / s oz c u d e n - d e v - g e r i - d o n u s u m - araçları. https://teyit.org/teyitpedia/ uretmede-ustalasan-yapay-zeka-araclari projesi- eski- gazetelerinizi-kapinizdanaliyoruz-7300900/ TG4 (2021, 19 Ocak). TG4 commits to sustainable practices with introduction of mandatory use Statista (2023). Digital market insights: digital of albert carbon calculator on all productions. media. https://www.statista.com/outlook/dmo/ https: //w w w.tg4 .ie/en/information/pres s / digital-media/africa p re s s - re l e a s e s / 2 0 2 1 -2 / tg 4 - c o m m i t s - t o sustainable-practices-with-introduction-of- Stoddart, M. C., Ramos, H., Foster, K. & Yla-Antilla, T. (2023). Competing crises? Media coverage and the framing Covid-19 of climate change pandemic. mandatory-use-of-albert-carbon-calculatoron-all-productions/ during Environmental Communication, 17(3), 276-292. Thapa, S., Shah, A., Jafri, F., Naseem, U. & Razzak, I. (2022). A multi-modal dataset for hate speech detection on social media: case-study of russia- Strawberry Blond (2020). We are Albert. http:// ukraine conflict. [Conference presentation w w w. s trawberr yblond.co.uk / 2020/07/ 24 / full text]. 5th Workshop on Challenges and we-are-albert/ Applications of Automated Extraction of Sociopolitical Events from Text (CASE), Abu Dhabi, Sundin, E. (2017). News-savvy kids and the UAE. sustainability of journalism. İçinde P. Berglez, İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 264 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK The Guardian (2019, 15 Ekim). The Guardian’s environmental pledge 2019. https:// medyasında iklim krizi. NewslabTurkey Research Hub. w w w.the guardian .com /env ironment / ng-interactive/ 2019/oct / 16/the-guardiansclimate-pledge-2019 Uzunoğlu, S. ve Uyar, V. (2021). Türkiye’nin dijital haber odalarının gelir modelleri. NewslabTurkey Research Hub. Tranfield, D., Denyer, D. & Smart, P. (2003). Towards a methodology informed for developing management evidence- knowledge by Valdeon, R. A. (2022). Translation and the tabloidization of the New York Times in Spanish. means of systematic review. British Journal of The Translator, https://doi.org/10.1080/13556509 Management, 14, 207-222. .2022.2145880 Trkulja, V. (2021, 19 Kasım). Overview of the most popular media business models. Vojinovic, M., Torlak, N., Davidov, T. & Dozet, D. (2022). https:// Journalism and tabloidization. International journalift.org/overview-of-the-most-popular- Journal of Management Trends: Key Concepts media-business-models/ and Research, 1(1), 52-54. TRT (2022). Faaliyet raporu 2021. TRT. Volkohon, K. (2022). Framing the Russia-Ukraine war: the case of the most popular Russian and Ugarte, R. A. (2022). Supporting media viability in the Americas: towards sustainable journalism. Ukrainian Telegram news channels [Master Thesis]. Jönköping University. Centro de Estudios en Libertad de Expresión y Acceso a la Informacion, Universidad de Palermo. Wang, T. L. (2012). Presentation and impact of market-driven journalism on sensationalism in global TV news. International Communication Ulaş, T. ve Baloğlu, E. (2021). Dijital çağda haber Gazette, 74(8), 711-727. doğrulama ve güvenilirlik. İçinde O. Araslı ve S. Tiryaki (Editörler), Gazetecilik ve haber: süreklilik, değişim ve dijitalleşme (ss. 169-192). Palet Yayınları. Waterson, J. (2022, 20 Temmuz). Guardian Media Group records since 2008. strongest financial results https://www.theguardian.com/ media/2022/jul/20/guardian-media-groupUmukoro, E. S. (2020). Newspaper framing of records-strongest-financial-results-since-2008 hate speeches in Nigeria: an analysis of selected newspapers. Journal of Social and Management Sciences, 15(1), 79-91. Watson, A. (2022, 12 Eylül). News subscriptions worldwide-statistics & facts. https://www. statista.com/topics/9866/news-subscriptionsUNESCO (2022a). Journalism is a public good: worldwide/ world trends in freedom of expression and media development global report 2021/2022. UNESCO. Watson, A. (2023, 1 Şubat). Leading Englishlanguage news websites worldwide from March 2021 to May 2022, by number of digitalUNESCO (2022b). Finding the funds for journalism to thrive. UNESCO. only subscriptions. https://www.statista.com/ statistics/785919/worldwide-number-of-digitalnewspaper-subscribers/ Uzunoğlu, S. ve Karaca, H. S. (2021). Haber İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 265 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK Wendling, M. (2023, 13 Nisan). Twitter and hate wars, poverty, migration, epidemics, famine and speech: what’s the evidence? https://www.bbc. globalization, also determines the functioning com/news/world-us-canada-65246394 of journalism, and journalism becomes a part of crises. All of the problems mentioned create Yan, X. (2020). Remodeling newsonomics: a study a sustainability problem for both society and of the transformation of business models in journalism. Journalism is becoming unsustainable journalism [Master Thesis]. in terms of economic, environmental and quality functioning. At this point, a new type of Yaylagül, L. (2018). Dallas W. Smythe’nin iletişimin ekonomi politiği alanına katkısı. journalism is being put forward to ensure the İnönü healthy and safe sustainability of journalism and Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi the solution of the social and media problems (İNİF E-Dergi), 3(2), 63-74. mentioned above. This approach, conceptualized as sustainable journalism, aims to secure the YLE (2021). YLE’s responsibility year 2021: environmental future of journalism in all areas. While the concept in 2021. https://yle.fi/ of sustainability is often based on economic and aihe/s/10002660 environmental grounds, sustainable journalism is an understanding of journalism that focuses not Yumrutaş, M. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde only on financial and ecological goals, but also on aşı haberleri ve haber doğrulama platformları: eliminating the unqualified and insecure nature of “Doğruluk Payı” ve “Teyit” örnekleri. Etkileşim, journalism, and on pioneering solutions to social (9), 194-222. problems. Yücel, Ö. F. ve Aydın, A. (2022). Yeni medyada Sustainable journalism, which does not find a toplum merkezli habercilik anlayışı olarak yavaş place in the journalism literature, is valuable in gazetecilik. Yeni Medya, (13), 354-375. terms of making determinations about the current state and future of journalism. In Turkey, there is no Zhao, B., Ren W., Zhu, Y. & Zhang, H. (2023). study that addresses the concept of sustainable Manufacturing conflict or advocating peace? journalism on an inclusive basis on the axis of a A study of social bots agenda building in the journalistic understanding, and studies often focus Twitter discussion of the Russia-Ukraine war. on the financial sustainability of journalism. In this Journal of Information Technology & Politics. study, the phenomenon of sustainable journalism https://doi.org/10.1080/19331681.2023.2189201 is discussed and the extent to which sustainable journalism can be practiced in the current media Extended Abstract Societies have experienced ecosystem is analyzed through a literature review. many different The study tests sustainable journalism on a global crises until today and have not been able to find level, and also intends to present findings on permanent solutions to overcome these crises. Turkey. The news media’s adoption of a perspective that prioritizes the public interest and raises social The sustainability of journalism is examined awareness can contribute to overcoming these through the commercialization of journalism, problems. However, the media is struggling with environment-friendly its own internal crises and has some difficulties environmental journalism, and revenue models originating from the structure of today’s journalism. that determine the financial future. At this point, In fact, it is not possible to separate social problems according to the findings of the study, it is seen from the crises of journalism. The capitalist order, that sustainable journalism is not possible at which is the source of social problems such as this stage in the current media ecosystem. In İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch news production and S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 ) 266 Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü? ■ Emrah BUDAK fact, the advances in environment-friendly news environmental journalism, it is determined that production and environmental journalism led newspapers do not attach much importance to by large media organizations based in Western these issues. Ethical problems such as click-based countries may be a source of hope for sustainable journalism, disinformation, tabloidization and hate journalism. However, when the media in Western speech brought about by commercialization are countries as a whole and developing geographies becoming an important part of today’s Turkish are considered, deficiencies in environmental media. Although there are some initiatives to sustainability stand out. In addition, it is concluded find revenue models and the implementation of that the discriminatory language created by the digital paywalls, it is not possible to talk about a commercialization of journalism and digitalization sufficiency that can sustain media organizations still continues on many issues. The political financially. economy of the news media leads to a polarization based on sports, ethnicity, sexual orientation and In summary, considering the entire global news beliefs. In addition, disinformation created by media, it would not be wrong to say that sustainable click-based journalism that prioritizes profit and journalism has not found a holistic application area speed will continue to be one of the dilemmas of today. Moreover, the continuing problems do not the current media system today and in the future. make it possible for journalism to be sustainable in Efforts to overcome the problems by creating the near future. This problematic structure damages applications and trust in the news media, alienates readers from decipher hate speech, disinformation and click- journalists, and causes journalism to lose its prestige based journalism are noteworthy. However, this and turn into a purely commercial organization. and platforms that detect is not enough to solve the problems completely. Therefore, the sustainability debate arising from this problematic structure of journalism practice will continue in the future. In addition, a significant Yazar Bilgileri progress has been made in the quest to create a Author details revenue model based on the financial future of * journalism. In particular, large and global media Gör. outlets are compensating for revenue losses due [email protected], Orcid: 0000-0001-6896-7558 (Sorumlu Dr., Yazar Corresponding Mersin Üniversitesi Author) İletişim Arş. Fakültesi. to digitalization and generating profits with the contribution of digital subscribers. However, some Destekleyen Kurum/Kuruluşlar small and local news organizations in developed Supporting-Sponsor Institutions or Organizations: geographies and most of the media in developing Herhangi bir kurum/kuruluştan destek alınmamıştır. None countries are still searching for revenue. These media outlets are dependent on advertising or Çıkar Çatışması funding rather than readers. There is a lack of Conflict of Interest ability to find digital subscribers and diversify Herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır. None revenue models. Kaynak Göstermek İçin In Turkey, it seems unlikely that sustainable To Cite This Article journalism can be practiced today and in the near Budak, E. (2023). Sürdürülebilir gazetecilik mümkün mü? future. In the first place, the politicized, politically İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (63), 244-266. https://doi. and economically repressed structure of the org/10.47998/ikad.1293163 media hinders the quality of journalism and its environmental and financial sustainability. While structural problems come to the forefront in terms of environmentally friendly news production and İl et i ş im Kur am v e A r a ş t ır m a D e rgi s i J o ur n al o f C o mmuni c at i o n T h e o r y & R e s e arch S ay ı ■ Vo l . 6 3 , G üz ■ A u tu m n ( 2 0 2 3 )