Papers by Dobromiła Nowicka
Revue internationale des droits de l'antiquité, 2018
Acta Universitatis Wratislaviensis, Dec 31, 2017
Punktem wyjścia rozważań na temat znaczenia stroju kobiety w starożytnym Rzymie dla ochrony jej d... more Punktem wyjścia rozważań na temat znaczenia stroju kobiety w starożytnym Rzymie dla ochrony jej dobrego imienia jest poniższy fragment zaczerpnięty z pism Ulpiana: Si quis virgines appellasset, si tamen ancillari veste vestitas, minus peccare videtur: multo minus, si meretricia veste feminae, non matrum familiarum vestitae fuissententiarum si igitur non matronali habitu femina fuerit et quis eam appellavit vel ei comitem abduxit, iniuriarum tenetur.
Zeszyty Prawnicze, Dec 1, 2016
Rzymskie prawo prywatne już w epoce przedklasycznej chroniło jednostkę nie tylko przed zamachami ... more Rzymskie prawo prywatne już w epoce przedklasycznej chroniło jednostkę nie tylko przed zamachami na jej nietykalność fizyczną1 oraz werbalnymi, bezpośrednimi atakami na jej godność czy reputację2, lecz 1 W tym zakresie ochronę zapewniało już tzw. edictum generale de iniuriis.
Acta Universitatis Wratislaviensis, Jan 14, 2020
Pochodzenie a wiarygodność świadka w rzymskich procesach karnych w świetle wybranych mów Cycerona... more Pochodzenie a wiarygodność świadka w rzymskich procesach karnych w świetle wybranych mów Cycerona Trudno znaleźć lepsze źródło informacji na temat argumentacji używanej przez oratorów w rzymskich procesach karnych niż mowy Cycerona. Wśród nich możemy spotkać szeroki wachlarz retorycznych i psychologicznych metod, których zastosowanie miało zapewnić klientom Cycerona przychylny wyrok. Poza zajmowaniem się samą warstwą materialną oskarżenia, który to element należy traktować jako powszechnie obecny w mowach obrończych 1 , to właśnie odpowiednie przedstawienie oskarżonego, oskarżyciela/oskarżycieli i świadków wydaje się najistotniejsze dla sukcesu oratora. Jako że rzymskie procesy koncentrowały się na dowodach dostarczonych przez osoby, pochodzenie, reputacja i sposób życia tych wszystkich, którzy zeznawali jako świadkowie czynu zarzucanego lub jedynie dostarczających opinię o charakterze oskarżonego, w nieunikniony sposób musiały stać się celem ostrego ataku mówcy 2. Mimo że zazwyczaj dotyczył on wskazanych cech ściśle oznaczonych osób, w mowach Cycerona można od-1 Podkreślenia jednak wymaga, że nie zawsze element ten jest z punktu widzenia oratora najważniejszy. W odniesieniu do
Opolskie Studia Administracyjno-Prawne, Sep 17, 2019
Roczniki Nauk Prawnych, 2018
Zagadnienie walki z występującym na szeroką skalę zjawiskiem denuncjacji w rzymskim prawie poklas... more Zagadnienie walki z występującym na szeroką skalę zjawiskiem denuncjacji w rzymskim prawie poklasycznym od lat budzi wiele wątpliwości w doktrynie romanistycznej. Większość kontrowersji rodzi właśnie kwestia odnoszenia poszczególnych źródeł do delacji fiskalnych lub/i 1 kryminalnych 2 , a także charakteru zakazu formułowanego w stosunku do składania denuncjacji, który przez jednych badaczy rozumiany jest w sposób bardzo rygorystyczny i generalny 3 , przez in
Studia Prawnicze KUL, 2014
Acta Universitatis Wratislaviensis, Oct 7, 2022
Kobiety jako oskarżycielki w rzymskich postępowaniach karnych? Niewątpliwie rozpoczynanie procesó... more Kobiety jako oskarżycielki w rzymskich postępowaniach karnych? Niewątpliwie rozpoczynanie procesów nie należało do typowych czynności przedsiębranych przez Rzymianki, jako że ich główną domeną były sprawy rodzinne i związane z gospodarstwem domowym. Ich aktywność wykraczająca poza te sfery, jakkolwiek nie niespotykana 1 , nie była uważana za zwyczajną czy szczególnie pożądaną. Pozycja kobiet na gruncie procesowym może być postrzegana jako odzwierciedlenie tego podejścia 2. W niniejszym artykule rozważania zostały ograniczone jedynie do kwestii możliwości występowania przez kobiety w roli oskarżycielek w sprawach karnych 3 , zwłaszcza wówczas, gdy nie można im było przypisać bezpośredniego
Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem, Dec 31, 2021
Transition from republic to principate brought a meaningful alteration in the area of conceiving ... more Transition from republic to principate brought a meaningful alteration in the area of conceiving freedom of speech. Republican standards in this matter were not apt for the new regime as it was too fragile to withstand the republican dissidence. New restrictions and ad hoc measures needed to be applied. Among them burning of books was of particular importance. The article deals with incidents of book burning in the times of Augustus (cases of Titus Labienus and Cassius Severus) and Tiberius (those of Mamercus Scaurus and Cremutius Cordus), which, although not numerous, were of high significance for freedom of speech within the new regime. On the basis of analysis of selected ancient sources and scientific literature on the matter, an answer to the question about their political meaning is sought. Accordingly, the socio-political background of change in the area of freedom of speech in the context of passing from a republic to the authoritarian regime of a principate needs to be taken into account. Unfortunately, historical sources regarding the matter are deeply unequivocal and scientific interpretations seem strongly conditioned by tendencies to discern crimen maiestatis in every case of book burning from the times of early empire, even if it is not plainly attested by ancient authors. It appears that the subsequent popularity of maiestas charges could have influenced the erroneous interpretation of previous incidents, which appear to have been-at least formally-distant from the law of injured majesty, being ad hoc measures at least in the times of the reign of Augustus. However, the essential point of analysis concerns the grounds of the incidents of burning books that took place under August and Tiberius, showing a step-by-step process of supressing the repub-Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 43, nr 4, 2021 © for this edition by CNS 202 Dobromiła Nowicka lican freedom of speech. Although rare, book burnings reflect a common tendency in new authoritarian rulers' politics, which at first tend to deal with opponents unpopular among the aristocracy, only to move on to managing adversaries originating from the Roman élite. Nevertheless, the undertaken measures were not suitable for annihilating the books in question, contributing to their growth in popularity. The answer to the core question about the aims of book burnings under Augustus and Tiberius seems to boil down to mere propaganda, showing that dissident books would not be tolerated, no matter the social status of their authors.
Studia Iuridica Lublinensia, Dec 31, 2020
Iniuria doznana przez niewolnika? STRESZCZENIE Rozdźwięk między postrzeganiem edictum de iniuriis... more Iniuria doznana przez niewolnika? STRESZCZENIE Rozdźwięk między postrzeganiem edictum de iniuriis quae servis fiunt u Ulpiana i Gaiusa jest tak głęboki, że może świadczyć o tym, iż czyn wyrządzony niewolnikowi był jeśli nie zawsze, co wydaje się najbardziej prawdopodobne, to przynajmniej zazwyczaj kwalifikowany jedynie jako iniuria wyrządzona jego właścicielowi, a z ewentualnej skargi servi nomine w praktyce nie korzystano. Jako że uszkodzenie niewolnika dodatkowo uprawniało właściciela do otrzymania odszkodowania na gruncie reżimu akwiliańskiego, wydaje się, że praktyczne zastosowanie edyktu w zakresie skargi servi nomine, jeśli nawet na jakimś etapie rozwoju deliktu rzeczywiście funkcjonowało lub potencjalnie mogło mieć miejsce, miało znikome znaczenie. Z tego względu za najbardziej prawdopodobną interpretację uznać należy, że edykt miał po prostu zapewnić nowoczesną i elastyczną podstawę działania za pomocą pretorskiej actio iniuriarum suo nomine w sytuacji iniuria doznanej za pośrednictwem niewolnika, nieograniczoną do decemwiralnych przypadków os fractum i membrum ruptum. Słowa kluczowe: iniuria; skarga servi nomine; edykt; niewolnik Zagadnienie skierowania zachowania wypełniającego znamiona działania znieważającego, zniesławiającego czy-szczególnie-naruszającego nietykalność cielesną wobec niewolnika cieszyło się, zwłaszcza w ostatnich latach, dość dużym, jak na tak wąskie zagadnienie, zainteresowaniem doktryny romanistycznej 1. Na gruncie polskim ważny artykuł poświęcił tej kwestii M. Kuryłowicz, który skoncentrował się na okolicznościach popełnienia deliktu wobec niewolnika i syna pozostającego pod władzą poprzez nakłonienie ich do gry w kości, ukazując to zachowanie w szerszym, obyczajowym kontekście 2. Artykuł ten stał się dla mnie inspiracją do podjęcia podobnej tematyki, lecz w innym aspekcie. W zakresie odpowiedzialności za iniuria wymierzoną bezpośrednio przeciw niewolnikowi zasadnicze wydają się dwie kwestie: samego rozgraniczenia między deliktem wobec 1
Zeszyty Prawnicze, Jul 30, 2020
Zagadnienie ochrony czci w prawie rzymskim doczekało się wielu opracowań w doktrynie romanistyki ... more Zagadnienie ochrony czci w prawie rzymskim doczekało się wielu opracowań w doktrynie romanistyki prawniczej. Są one w przeważającej mierze poświęcone poszczególnym regulacjom odnoszącym się do deliktu iniuria 1 , przy czym nie brakuje też prac stanowiących próby całościowego, zazwyczaj chronologicznie uporządkowanego, ujęcia zagadnienia 2. Wobec takiego stanu badań usprawiedliwiona wydaje się rezygnacja z przedstawiania zakresu przedmiotowego kolejnych regulacji na rzecz analizy wybranego aspektu deliktu w perspektywie jego ewolucji. W niniejszym artykule zajmę się zatem kwestią prawdziwości/ 1
Roczniki Nauk Prawnych, Oct 25, 2019
For years, the issue of combating the widespread phenomenon of denunciation in the classical law ... more For years, the issue of combating the widespread phenomenon of denunciation in the classical law of ancient Rome has aroused many doubts among Romance scholars. Most controversy is precisely related to the treatment of fiscal and/or 1 criminal delations by particular sources, 2 as well as the nature of the ban on denunciation, which by some researchers is understood in a very rigorous and general manner, 3 whereas others interpret it with
Acta Universitatis Wratislaviensis, Dec 31, 2018
Wyłączenie od zeznawania i prawo odmowy zeznań w rzymskim procesie karnym Zeznania świadków były ... more Wyłączenie od zeznawania i prawo odmowy zeznań w rzymskim procesie karnym Zeznania świadków były niewątpliwie najważniejszym środkiem dowodowym w rzymskich postępowaniach w sprawach karnych. Im także-poza zagadnieniami związanymi z przesłuchiwaniem niewolników-juryści poświęcali najwięcej uwagi 1. Zarówno z uwagi na najobszerniejszą bazę źródłową, jak i znaczenie zeznań świadków jako podstawowego środka dowodowego w procedurach przed quaestiones perpetuae 2 tematyka ta nieprzerwanie cieszy się zainteresowaniem doktryny romanistycznej 3. Poza samą procedurą i taktyką przesłuchiwania świadków oraz kwestią ich wiarygodności najistotniejszym zagadnieniem wydaje się w tym zakresie możliwość uchylenia się od złożenia zeznań. Co do zasady bowiem świadek oskarżenia wezwany do pełnienia tej funkcji w procesie karnym zmuszony był do złożenia zeznań, nawet gdy był niechętny temu obowiązkowi 4. Istniały jednak kategorie osób, które w ogóle nie mogły występować w roli
Acta Universitatis Wratislaviensis, Dec 31, 2016
Iniuria post mortem testatoris w prawie rzymskim okresu klasycznego w świetle koncepcji iniuria i... more Iniuria post mortem testatoris w prawie rzymskim okresu klasycznego w świetle koncepcji iniuria indirecta Zagadnienie dokonania zniewagi odnoszącej się do ciała, dobrego imienia czy elementów majątku osoby zmarłej 1 wciąż budzi wiele kontrowersji w doktrynie prawa rzymskiego 2. Wynikają one w przeważającej mierze z wątpliwości co do oryginalnego brzmienia zwłaszcza jednego z podstawowych źródeł dotyczących 1 O dokonaniu iniuria bezpośrednio wobec niewolnika stanowiącego część majątku spadkowego, a także tego, który został w testamencie zmarłego wyzwolony, zob. zwłaszcza Ulpianus,
Zeszyty Prawnicze, Dec 8, 2016
Acta Universitatis Wratislaviensis, Oct 7, 2022
Monografia stanowi próbę przybliżenia wieloaspektowości zjawiska handlu z perspektywy prawnohisto... more Monografia stanowi próbę przybliżenia wieloaspektowości zjawiska handlu z perspektywy prawnohistorycznej. Każdy z piętnastu rozdziałów traktuje o nieco innym wymiarze obrotu handlowego, postrzeganego przez pryzmat rozwoju regulacji prawnych i ich powiązań z relacjami społeczno-gospodarczymi, podmiotów w nim uczestniczących, ograniczeń z uwagi na przedmiot działalności handlowej, umów szczególnie istotnych dla handlu, monopoli, nie pomijając także negatywnego jego aspektu – handlu ludźmi. Poszczególne części monografii odnoszą się tak do ziem polskich, jak i obszarów innych państw, jednocześnie dotycząc zagadnienia handlu w bardzo szerokiej perspektywie czasowej – począwszy od antyku aż do regulacji współczesnych. Publikacja stanowi zaproszenie do szerokiego spojrzenia na handel w dziejach państwa i prawa, zawierając analizę przykładowych zagadnień, które ukazują bogactwo różnorodnych aspektów dyskusji nad tym niezwykle złożonym zagadnieniem.
Artykuł koncentruje się na zagadnieniu wolności słowa w odniesieniu do aktywności senatu rzymskie... more Artykuł koncentruje się na zagadnieniu wolności słowa w odniesieniu do aktywności senatu rzymskiego podczas okresu klasycznego. To krótkie opracowanie analizuje rolę senatu w kontekście regulacji dotyczących pisemnego zniesławienia, ze szczególnym uwzględnieniem senatus consulta traktujących o anonimowych lub pisanych pod pseudonimem pismach, wydanych w pierwszych latach naszej ery. Uwzględniona została także tematyka stopniowego umniejszania republikańskiej wolności słowa w czasach pryncypatu i możliwy wpływ okoliczności politycznych na regulację dotyczącą czci obywateli rzymskich. W artykule sformułowany został postulat uznania, że wykształcił się nieformalny podział na oficjalną (zinstytucjonalizowaną) i nieoficjalną debatę publiczną, wykazujący odmienne podejście do wolności słowa i zniesławienia w ramach każdego z tych typów dyskusji.
Przegląd Prawa i Administracji, 2021
Celem artykułu jest analiza źródeł prawniczych pod kątem obowiązywania zasady swobodnej oceny dow... more Celem artykułu jest analiza źródeł prawniczych pod kątem obowiązywania zasady swobodnej oceny dowodów w rzymskich procesach karnych od ery republikańskiej do czasów justyniańskich. Najbardziej kontrowersyjnym zagadnieniem w tym zakresie, zwłaszcza w świetle słynnego reskryptu Konstantyna Wielkiego, który uznaje się za podstawę zasady testis unus, testis nullus (tym samym będącej poprzedniczką legalnej — negatywnej — teorii dowodowej), wydaje się być ocena dowodów w ramach cognitio extra ordinem, która stała się procedurą zwykłą w III wieku n.e. Konstytucja ta nie powinna być jednak uważana za przełomową lub traktowana jako punkt zwrotny w zakresie procedury dowodowej w rzymskich procesach karnych, jako że wydaje się raczej stanowić kontynuację wcześniejszych regulacji dotyczących postępowania w sprawach cywilnych. Co więcej, wydaje się, że była on tylko jednym z przejawów zasady pluralizmu dowodowegoi może być rozumiana jako podstawowa dla rzymskich postępowań karnych.
Uploads
Papers by Dobromiła Nowicka