Moraedje do gris do cervea

berbis ki rwaite les stoeles

Li moraedje do gris do cervea u polyincefalimalaceye, c' est ene maladeye des bedots et des rodjès biesses, la k' ene pårteye do gris do cervea (grijhe miyôle) va mori.

Ele ni s' prind nén, mins gnè pout awè sacwants biesses do minme sitåve u biedjreye rascråwés e minme tins.

Cåze

Li cåze n' est nén co bén comprindowe. Mins, al fén des féns, i gn a ene mancance di vitamene B1 dins les celules do cervea, ki morèt.

Portant, tos les roemiants produjhnut del vitamene B1 assez pa mopliyaedje todi-evoye des bactereyes del panse. Adon, i gnè doet awè ene cåze ki distrût cisse vitamene la, u l' espaitchî di fé si ovraedje dins les celules estoelreces do cervea (astrocites). Cesses-ciales morèt et fwaiynut di l' udinme totåtoû d' zeles, çou ki va spotchî les nurones.

Minêyolodjeye

pitite minêye (deus agneas acsûts e minme tins)

Li må acsût les berbis et les bedots; eto les veas et les åmeas, aprume les ecråxhîs, 8 a 20 moes vîs.

C' est sovint cwand l' amagnî est trop foirt, aprume s' i gn a yeu ene miete di pômagne divant.

Li maladeye n' avind k' ene biesse u deus, mins des côps, li rascråwance va disca 25 åcint do ståve (djonnès biesses ecråxheyes).

Senes del maladeye

Li prumî sene, c' est sovint l' aveulmint.

Adon-pwis, les biesses sont trovêyes avou l' tiesse å hôt, u l' hatrea tourné sol costé. Ele polèt tourniker ezès waides, u dmorêyes clawêyes al minme plaece.

Si on vizite berbis malåde a ç' moumint la, Si tiesse est clintcheye d' on costé. Ele riboute li poûssaedje d' on costé, et s' lait aler di l' ôte des costés. Si c' est l' deujhinme u l' troejhinme djoû, po les agneas, todi, ci costé la serè tot dbrené (manni d' ansene), et l' ôte nén.

Après sacwants eures, li biesse tome tot d' on côp al tere, todi do minme costé. Ele ni s' sait rlever tote seule. Si tiesse est toirdowe: sorsitindowe (opistotonosse), u toirtcheye so leye-minme, ou rabatowe sol costé, «ki s' aschoûte».

Sovint, les berbis coûtcheyes mawièt al vude, et pedaler raddimint.

Ås bovrins, on lzî pout afeye sawè haetchî leu linwe et li stinde «come on tchåsse-pî».

• 
  agnea ki tome todi so s' droete
• 
  boutaedje sol costé
• 
  agnea astampé, tiesse å hôt
• 
  agnea coûtchî sol flanc, tiesse forsitindowe
• 
  tiesse racrampeye
• 
  toirtchî hatrea
• 
  berbis dressêye tiesse å hôt
• 
  tberbis coûtcheye tiesse å hôt
• 
  agnea, ki s' aschoûte
• 
  berbis, minme riployaedje del tiesse
• 
  berbis djus, pedalaedje

Damadjes texhowreces

Ene pårteye di l' ecefale est schavêye, a des metowès plaeces, a droete u a hintche.

Å microscope, dins les aisses damadjreces, tote li grijhe miyôle est moite.

Médiaedje

Li médiaedje si fwait al vitamene B1. S' il est pratiké dins les kékes eures après les prumîs sintomes, li biesse pout schaper. Mins i fårè dandjreus l' aidî a magnî les kékes prumîs djoûs. Ele va rtrover l' vuwe tot doûçmint, mins pout dmorer må veyante.

• 
  berbis malåde
• 
  li minme ki rwerixh, après 3 djoûs
• 
  agnea rweri