Sperant

Sperant Esperanto
Datuvan:	Lejzer Ludwik Zamenhof
Pejaföl ün:	26 yulul 1887
Paspiköl in:	Sperantapükän[*]
Pükans:	2,000,000±1,000,000
Penädasitot:	lafab latinik[*]
Nomükan:	Kadäm Speranta
ISO 639-1:	eo
ISO 639-2:	epo
ISO 639-3:	epo

Sperant (‘esperanto’, in Volapük ömna dobiko „sperantapük” panemöl) binon mekavapük, pedatiköl fa hiel vidälidan Polänik ‘Lejzer Ludwik Zamenhof’ ün 1887.

Tonats speranta

a/A, b/B, c/C, ĉ/Ĉ, d/D, e/E, f/F, g/G, ĝ/Ĝ, h/H, ĥ/Ĥ, i/I, j/J, ĵ/Ĵ, k/K, l/L, m/M, n/N, o/O, p/P, r/R, s/S, ŝ/Ŝ, t/T, u/U, ŭ/Ŭ, v/V, z/Z.

Pron tonatas speranta

• Vokat: a/A=a, e/E=e, i/I=i, o/O=o, u/U=u
• Konsonat: b/B=b, c/C=z, ĉ/Ĉ=tj, c (de Jong), d/D=d, f/F=f, g/G=g,　ĝ/Ĝ=dj, c (Schmidt), h/H=h, ĥ/Ĥ=ch as "hoch" deutänapükik, j/J=y, ĵ/Ĵ=dj, k/K=k, l/L=l, m/M=m, n/N=n, p/P=p, r/R=r, s/S=s, ŝ/Ŝ=j, t/T=t, ŭ/Ŭ= w, v/V=v, z/Z=ds.

Gramat brefik speranta

1 Lartig

1.1 Dabinon lartig in sperant: "la". No padeklinon. Geb ona binon leno geilik as el "el" Volapüka. Binon geilik as el "ot" Volapüka.

2 Subsat

• 2.1 Subsat finon me "o": pom'o (pod)
• 2.2 Plunum subsata finon me "oj": pom'oj (pods)
• 2.3 Gen subsata pajonon me poyümot "in" lä vom u foyümot "vir" lä man: knab'o/knab'in'o (hicil/jicil), vir'kok'o/kok'o/kok'in'o (higok/gok/jigok)
• 2.4 Dö deklinafom dabinons te nominatif e kusatif.
• 2.4.1 Nominantif binon fom in vödabuk, e kusatif pajonon me "n": pom'o/pom'o'n, pom'oj/pom'oj'n (pod/podi, pods/podis)
• 2.4.2 Dö genitif e datif geboy lokatifi: "de" ed "al": de pomo (poda), al pomo (pode)

3 Ladyek

3.1 "-a" (-ik)

• bel'o / bel'a (jön / jönik)
• bel'a flor'o (flor jönik)
• flor'o bel'a (jönik flor)
• bel'aj flor'oj (flors jönik)
• flor'oj bel'aj (jöniks flors)

3.2. "pli ... ol" (um...ka)

• Ŝi estas pli bela ol mi. (Binof jönikum ka ob)
• 4.3 "plej .... inter" (ün ...se )
• Ŝi estas la plej bela inter ni. (Binof jönikün se obs)

4 Numavöds

4.1 nul/nulo (ser), unu (bal), du (tel), tri (kil), kvar(fol) kvin (lul) ses (mäl) sep (vel) ok (jöl) naŭ (zül) dek (deg) cent (tum) mil (mil)

4.2

• "-a" ladyekik sinifon "-id"
• "-obl" sinifon naedabami
• "-on" sinifon dilanumi

4.3

• dek du (degtel)
• dudek (teldeg)
• dudek kvin (teldeglul)
• cent dudek (tumteldeg)
• dumil dek du (telmil degtel)
• unua (balid)
• dek-kvina (deglulid)
• duoble du (teltna tel)
• duono (teldil bal)

5. Pönops Pösodik

• mi / mia, de mi / al mi / min (ob / oba, obik / obe / obi)
• vi / via, de vi / al vi / vin (ol / ola, olik / ole / oli)
• via moŝto / de via moŝto / al via moŝto / vian moŝton (or / ora, orik / ore / ori )
• ci / cia, de ci / al ci / cin (el ol nätimik)
• li / lia, de li / al li / lin (om / oma, omik / ome / omi)
• ŝi / ŝia, de ŝi / al ŝi / ŝin (of / ofa, ofik / ofe / ofi)
• ĝi / ĝia, de ĝi / al ĝi / ĝin (on / ona, onik / one / oni)
• oni / onia, de oni / al oni / onin (oy / oya, oyik / oye / oyi)
• si / sia, de si / al si / sin (ok / oka, okik / oke / oki)
• ni / nia, de ni / al ni / nin (obs / obas, obiks / obes / obis)
• vi ĉiuj/de vi ĉiuj/al vi ĉiuj/vin ĉiujn (ols / olas, oliks / ales / olis)
• ili / ilia, de ili / al ili / ilin (oms / omas, omiks / omes / omis)
• ili / ilia, de ili / al ili / ilin (ofs / ofas, ofiks / ofes / ofis )
• ili / ilia, de ili / al ili / ilin (ons / onas, oniks / ones / onis)

In sperant pönops ai pagebons e no paleadons. Mi amas vin (Löfob oli)

6　Värb

• Värb presenatimik finon me "-as (-ob/-ol/-om/-of/-on/-oy/-os/-obs...)".
• Pasetatim me "-is (ä-ob/ä-ol.../e-ob/i-ob...)".
• Fütüratim me "-os (o-ob/o-ol.../u-ob...)".
• Stipabidir me "-us (-ös)".
• Büdabidir me "-u (-öd)".
• Nenfümbidir me "-i(-ön)"
• No dabinon in Sperant bidir patik leigik ad "-la".
• No dabinons i bidirs patik leigik ad tim volapüka de "e-", "ö-"
• If jonoyös patiko Speranto pasetatimi nefinik u finiki, fütüratimi nefinik u finiki, kanoyös ladvärbis "jam (ya)" "ankoraŭ (nog)"...

Partisipabidir:

• -ant-(-öl),
• -int- (ä-öl/e-öl...),
• -ont- (o-öl/u-öl...)

Partispabidir sufalafomik:

-at- (pa-öl), -it- (pä-öl/pe-öl...), -ot- (po-öl...)

Sufalefom pamekon me "est- (bin) + -as/is/os + (partispabidir sufalafomik) + -a (lädyek)"

• "Mi est'as am'at'a" (palöfob)
• "Mi est'is am'at'a" (pälöfob)
• "Mi est'os am'at'a" (polöfob)
• "floro am'at'a de ..." (flor palöföl (de...))
• "am'at'a floro" (flor palöfölik)
• "floro am'it'a de ..." (flor pälöföl (de...))

7 Ladvärb

Dabinons ladvärbs balugik e pedefomöls.

Ladvärb balugik: ajn (seimik), almenaŭ (nemu, nemuiko), ambaŭ (bofik), ankaŭ (i, id), ankoraŭ (nog), apenaŭ (töbo), baldaŭ (suno), bis (nog balna), ĉirkaŭ (zü), ĉu (-li), do (ibo), eĉ (igo), for (mo), hieraŭ (ädelo), hodiaŭ (adelo), ja (sio), jam (ya), jen (ekö), jes (si), ĵus (anu, änu) kvazaŭ (äsvo), mem (it), morgaŭ (odelo), ne (no), nun (nu), nur (te), plej (mu), pli (plu), des pli (plüo) , plu (plu), preskabu (ti), tamen (ye, yed), tre (vemo), tro (mu), tuj (sunädo)

Ladvärb pedefomöl finon me "-e (-o)"

8 Prepod

Prepodi sukon nominatif.

• sur la arbo (su bim)
• en la ĝardeno (in gad)
• apud la domo (lä dom)

9 Vöd valik papronon as papenöl.

unu litero, unu sono (tonat bal, tonod bal)

10 Kazet vödas Sperantik binon folätik.

• libro (LI-bro)
• historio (histo-RI-o)

12 Kü noamavöds pluik ka bal pubons in set, "ne (no)" paleadon.

As sam: "Lingvo Universala ne estas bona" plå "Lingvo Universala ne estas nebona"

13 Subsat kusatifikon ad jonön mufi.

Li veturis en la park'o'n. (Ävegom ini gad)

14 Prepod alik labon sinifi patik. Ab te el "je" no labon sinifi patik: ot pagebon ad tim e mafam.

• al la domo (lü dom)
• en la taso (in bovül)
• de la urbo (de zif)
• kun amiko (ko flen)
• je la dua (in düp telid)
• longa je 3 futoj (lunik de pieds kil)

15 Vödis bevünetiko pagebölikis kanoy gebön. Ons getons lotografi Sperantik.

• telefono (telefonöm),
• nilono (nailon),
• atombombo (taumaboum),
• televido (televidöm)

16 Vokat finik de lartig u subsat kanon pacänön ad el " ' ".

Hejm' sur la Step' (Lom su yebalän)

Sams de vödem Sperantik

Laŭ poŝtaĵoj eĥis baseca voĉo de Zamenhof kuraĝige.

ŝi ĉeĥiĝu ĵaŭde / ĉeĥaŭta ŝarĝaĵo / eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde / ĉeĥa ŝaŭmmanĝaĵo

"Ĉu troviĝas ĉeĥa litero por Ĥo de 'ŜI ĈEĤIĜU ĴAŬDE' ?" "Ŝŝ! Ĵak ĵus ekdormis. Ĝis morgaŭ."

"Chu trovighas chehha litero por Hho de 'SHI CHEHHIGHU JHAUDE'?" "Shsh! Jhak jhus ekdormis. Ghis morgau."

"Chu trovighas chehha litero por Hho de 'ShI ChEHhIGhU JhAUDE'?" "Shsh! Jhak jhus ekdormis. Ghis morgau."

Skribu artikolon pri ĉeĥa ghetto askie, ekzemple "Jhauda EHHIGHO shokis ChEA!" (aŭ "Jxauxda EHxIGxO sxokis CxEA!"), kaj sendu senŝanĝe al s-ro Michaux, praulo en Dolchamor (tiam Dolcxamor): www.flughavena_fishhok-rubriko/La_Chaux-de-Fonds-Ĵurnalo/.

Skribu artikolon pri chehha g'hetto askie, ekzemple "Jhauda EHHIGHO shokis ChEA! [tiel]" (aŭ "Jxauxda EHxIGxO sxokis CxEA!" [tiel] ), kaj sendu senshanghe al s-ro Michaux [tiel], pra-ulo en Dolchamor [tiel] (tiam Dolcxamor [tiel]): www.flughavena_fishhok-rubriko/La_Chaux-de-Fonds-Ĵurnalo/. [tiel]

Patro nia, kiu estas en la ĉielo, sanktigita estu nomo via. Alvenu regno via. Fariĝu volo via, kiel en la ĉielo tiel ankaŭ sur la tero. Panon nian ĉiutagan donu al ni hodiaŭ. Kaj pardonu al ni ofendojn niajn, kiel ankaŭ ni pardonas al ofendintoj niaj. Kaj ne konduku nin en tenton, sed liberigu nin de la malbono. Ĉar via estas la regno, la povo kaj la gloro eterne. Amen!

• 
• 
• 
• 

Yüm plödik

• Kis binon-li Sperant?