Rock Việt

Rock Việt
Tên khác	V-rock
Nguồn gốc từ loại nhạc	Rock hard rock heavy metal alternative rock rap rock
Nguồn gốc văn hóa	Nhạc rock thời Việt Nam Cộng hòa ở thập niên 1960-70
Sân khấu địa phương
V-pop

Rock Việt là một tiểu thể loại của nhạc rock được phát triển ở Việt Nam. Nhạc rock bắt đầu du nhập vào Việt Nam từ những năm 1950-1960, thời kì quân viễn chinh Mỹ đổ bộ vào Việt Nam. Rock dần len lỏi vào cuộc sống của một bộ phận thanh niên Sài Gòn với những nhóm nhạc đầu tiên ra đời toàn lấy tên Tây và hát nhạc Tây như Les Fanatiques, Les Pénitents và Les Vampires. Từ đầu thập niên 1970, hàng loạt ban nhạc trẻ đúng phong vị Mỹ ra đời như The Enterprise, CBC, The Blue Jet, The Magic Stones... nhưng sau đó dần chìm xuống bởi sự phát triển của nhạc trẻ Sài Gòn. Cuối thập niên 1990 - đầu thập niên 2000, rock trở nên sôi động trở lại với những ban nhạc từng làm mưa làm gió làng nhạc Việt như Bức Tường, Microwave, Ngũ Cung, Black Infinity... Nam ca sĩ hàng đầu nhạc Việt Tùng Dương cũng thường sáng tác và trình diễn những bài hát mang thiên hướng rock. Dù chưa bao giờ được thừa nhận đại chúng, rock Việt vẫn luôn có chỗ đứng trong lòng người yêu nhạc Việt nói chung và người yêu rock Việt nói riêng.

Lịch sử

Nguồn gốc và sự du nhập

Trở ngược lại thời gian hơn 40 năm trước, khi quân viễn chinh Mỹ đổ bộ vào miền nam Việt Nam, bên cạnh “bài ca tự do dân chủ” cộng với... súng ống, những chú Sam còn mang vào miền Nam Việt Nam văn hóa lối sống kiểu Mỹ. Với tâm lý chung của đa số giới trẻ ở Sài Gòn vốn đang quen với văn hóa Pháp, thì văn hóa Mỹ là một kiểu văn hóa thực dụng và lối sống thô thiển. Thế nên đa số là dị ứng và khinh thị những điều đó. Và tương tự như thế, trong đời sống văn hoá giải trí, nhất là âm nhạc thì tầng lớp học sinh - sinh viên ở Sài Gòn vẫn tiếp tục nghe nhạc Pháp như một sự phản kháng lại điều mình khinh thị. Âm nhạc từ những nhóm của Pháp như Les Chaussettes Noires của Eddy Mitchell và Françoise Hardy vẫn được giới trẻ ưa chuộng và theo đuổi, và với những người chơi nhạc, nếu có thành lập ban nhạc nghiệp dư thì cũng nặng chất thân Pháp (Francophilie), cụ thể như các nhóm Les Fanatiques (Công Thành), Les Pénitents (Ngọc Tuấn, Nguyễn Kiên, Trần Văn Phúc, Tuấn Khanh), Les Vampires (Đức Huy, Elvis Phương) toàn lấy tên Tây và hát nhạc Tây.

Sinh hoạt của họ đóng khung trong việc giải trí ngoài giờ học, diễn ngay tại trường hoặc tại Cercle Sportif Saigonnais (Nhà Văn hóa Lao động ngày nay). Và cứ thế họ vẫn trung thành với những gì mình lựa chọn cho đến vài năm sau… khi nhạc Mỹ bắt đầu len lỏi được vào đầu óc những chàng trai ấy, và việc này cũng có nguyên nhân đáng để bàn.

Thập niên 1960–1970: Phát triển trong nhạc trẻ Sài Gòn

Thời điểm 1967 – 1968, một loạt ban nhạc trẻ đúng phong vị Mỹ ra đời như The Enterprise (Trung Nghĩa, Lý Được, Mạnh Tuấn, Casim, Thanh Tuyền), CBC (Tùng Linh, Tùng Vân, Đức Hiền, Ngọc Hiền, Bích Loan, Bích Liên), The Soul (Huỳnh Háo, Trần Vĩnh), The Music Makers (Huỳnh Anh), The Blue Jets (Khánh Hà, Anh Tú, Philip), The Magic Stones (Trung Hành, Đức Vượng, Cao Giảng, Tứ Đệ, Phùng Thuận), The Dreamers (Duy Quang, Duy Cường, Duy Hùng, Duy Minh). Cả nhóm Les Vampires cũng đổi sang tên Mỹ thành The Rocking Stars. Họ thường xuyên chơi nhạc kiếm sống cho các club của Mỹ, giờ rảnh thì tổ chức tiệc tùng hoặc các buổi biểu diễn nội bộ để trao đổi kinh nghiệm... Chương trình biểu diễn khá cập nhật với các dòng nhạc khác nhau, các nhóm cũng qua đây trình bày sáng tác cho nhau nghe. Và cứ thế trên sân khấu hay các club, những bài đang ăn khách của các ban nhạc Cream, Santana, Grand Funk Railroad, Black Sabbath, Stepphenwolf, Deep Purple… luôn được chơi lại tại Sài Gòn, cùng thời điểm chúng được phát hành rộng khắp trên thế giới.

Đầu thập niên 1970, những nhóm cựu trào như Les Pénitents tan rã, một ít ban nhạc mới thành lập mang hơi hướng “da đen” (Soul & Blue) nhiều hơn như The Hammers, The Apples Three, Crazy Dog… Đa số các ca sĩ hát cho các nhóm trên chịu ảnh hưởng của The Temptations, James Brown, The Supremes; những tên tuổi tương đối lớn như là Tuyết Hương, Vy Vân, Cathy Huệ, Tuyết Loan, Ngọc Bích, Minh Xuân... Ngoài những hoạt động rập khuôn psychedelic hoặc nhạc soul như nói trên còn có vài điển hình nhạc folk cũng đáng được kể tên như đôi song ca Lê Uyên – Phương, Tuyền – Huy, họ đã tỏ ra bản lĩnh trong việc tự tạo một màu sắc riêng. Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, nhạc trẻ Sài Gòn thoái trào thấy rõ vì tâm lý hụt hẫng, bế tắc của dân chơi nhạc. Phần đông họ bỏ ra hải ngoại theo nhiều con đường khác nhau để có thể tiếp tục cuộc sống của mình, những người trụ lại hiểu rằng tất cả phải được xóa sạch và phải bắt đầu lại bằng một màu sắc hoàn toàn mới vào năm 1976.

Một năm sau ngày giải phóng, phong trào văn nghệ quần chúng ở các cơ quan xí nghiệp đã làm nảy sinh một hình thái nhạc trẻ mới, tiến bộ và có định hướng như sân chơi "ca khúc tuổi trẻ", dưới sự đỡ đầu của các nhà quản lý nghệ thuật, đã là mảnh đất màu mỡ cho các ban nhạc (nửa tái lập, nửa thành lập mới), ví dụ: Sao Sáng (Peanut Family cũ), Đại Dương (Ngọc Tuấn, Quốc Bảo, Hoàng Hải, Hoàng Cương, Hoàng Giáp, Anh Thư), Hy Vọng (Lê Hựu Hà, Quốc Dũng, Lý Được)… Đây chính là nơi làm bệ phóng cho các ca sĩ đơn nổi tiếng thành danh đến ngày nay như Bảo Yến, Nhã Phương, Cẩm Vân, Khắc Triệu… Họ hát những ca khúc ngợi ca cuộc sống mới với một phong cách rất dễ thương, hiền hoà, đầy tính Việt Nam. Năm 1978, "ca khúc tuổi trẻ" đổi tên thành "ca khúc chính trị", thật sự là một điển hình cho nhạc trẻ Việt Nam, với những tên tuổi lẫy lừng như Câu lạc bộ Tháng Chín (Bảo Phúc, Tích), Dây Leo Xanh, Mùa Xuân, Sinco, Thanh Niên Xung Phong. Đất Sài Gòn đã có một bộ mặt nhạc trẻ tinh tươm sạch sẽ suốt mấy năm ròng và đấy chính là nguồn cảm hứng sáng tác cho nhiều nhạc sĩ như Trịnh Công Sơn, Phạm Trọng Cầu, Thanh Tùng, Chu Minh Ký, Vũ Ân Khoa, Vy Nhật Tảo, Vũ Hoàng, Lê Văn Lộc, Trần Tiến, Từ Huy, Thế Hiển… Bên cạnh những sáng tác, các nhóm vẫn thường xuyên chơi lại các tác phẩm kinh điển nhạc rock như là một cách tập luyện kỹ thuật tốt nhất, thời mà Highway Stars, Hotel California, Stairways To Heaven, Cocain, Layla, Proud Mary... còn là thước đo chuẩn nhất cho trình độ nhạc cụ của một ban nhạc.

Thập niên 1990: Bùng nổ trong thị trường nhạc Việt

Liên hoan nhạc trẻ Nhà Văn hóa Thanh niên năm 1992 và cuộc thi Unplugged do khoa Anh - trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức năm 1994 đã kích thích lòng tự tin và niềm đam mê của các rocker Sài Gòn, và bắt đầu dấy lại phong trào chơi nhạc trong các trường Cao đẳng - Đại học ở Sài Gòn. Các buổi biểu diễn văn nghệ, các đêm trại sinh viên… Và đặc biệt là những chương trình Unplugged của Đại học Tổng hợp (cũ), Đêm Trẻ, Liên hoan Ban nhạc và Bạn trẻ của đài HTV hay Liên hoan Các ban nhạc Sinh viên Toàn quốc... đã thổi bùng lên ngọn lửa rock trong huyết quản những kẻ chơi nhạc thầm lặng trong giới thanh niên Sài Gòn. Đến năm 1998, chuỗi chương trình Unplugged chấm dứt hoạt động.

Năm 1997, trung tâm Bến Thành Audio & Video tổ chức đêm rock tại sân khấu Đồi Hoa Vàng (Kỳ Hòa) nhân ngày thành lập Đoàn Thanh niên, qui tụ 10 ban nhóm nhạc trẻ chuyên nghiệp, thu hút 10.000 người. Sau đó trung tâm phát hành album CD - video Nhạc trẻ Sài Gòn No.1. 1998: Nhóm Atomega phát hành album heavy rock đầu tiên của Việt Nam, Đất mẹ.

Dưới tác động mạnh mẽ của nhạc rock thế giới với vô số các dòng chảy đang liên tục phát triển, người chơi lẫn người nghe được tiếp cận với nhiều góc cạnh hơn của nền âm nhạc thế giới, và giới rocker Sài Gòn lại một lần nữa đi tìm bộ mặt mới cho mình bằng cách đón đầu lấy những gì đang diễn ra trên thế giới kia sau những năm tháng bị tụt lại. Thế hệ kế tiếp trình làng với những khuôn mặt và nhiều thể loại nhạc khác nhau đang thịnh hành như alternative, heavy metal, progressive… ví dụ: Đôi Cánh Nhỏ, No.2, Sa Mạc Xanh, Cây Chổi, Những Người Bạn, Kết Cấu Thép, Gạch Chịu Lửa, Mắt Đen... và những khuôn mặt hiện nay như Metronome, Atmosphere, Hero In Danger, Wishband, Microwave... cũng như những nhóm khác đang tồn tại hay đã tan rã, tất cả vẫn là những con người không chỉ đến với rock để thỏa mãn niềm đam mê mà còn muốn làm một cái gì đó hơn nữa cho rock trên mảnh đất này.

Là những kẻ bước vào phòng thu sau, nhưng Bức Tường, The Light và mới đây là Thủy Triều Đỏ (Coming Late cũ)… đã đưa rock bước ra sân chơi chung cho nền âm nhạc Việt Nam. Cũng không thể không nhắc đến những cái tên khác của Hà Nội như Bậc Thang, Đại Bàng Trắng, Desire, Gạt Tàn Đầy, Mutitation, Buratinox... những cái tên đã gây dựng nền móng cho nhạc rock Hà Nội. Ngoài ra, những cái tên hiện nay như Sói Đen (Đà Nẵng), TNT (Huế),… ở các tỉnh thành khác sắp… ra album mà Sài Gòn vẫn bình thản như không.

Những năm 1992 đến 1995, có những ban nhạc rock gạo cội làm nên tên tuổi một thời như nhóm 3 con mèo với Ngựa ô thương nhớ (sau này đổi tên thành Ngẫu hứng Lý ngựa ô) của nhạc sĩ Trần Tiến, Đen trắng, Buổi sáng, Da vàng,... trong những cuốn băng hình album VHS của Hãng phim Phương Nam thực hiện như Pop - Rock Sài Gòn 92 (1992), Pop - Rock Hoang Vắng (1995).

Thập niên 2000 đến nay: Thay đổi để tiến gần hơn với khán giả

Dù đang có một lớp kế thừa các nhóm Da vàng, Đen trắng, Buổi sáng, Alpha, Atomega... ngày trước, gồm những hậu duệ trẻ trung, đào tạo bài bản, kỹ thuật tốt, nhưng nhạc rock ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện vẫn hoạt động co cụm. Cơ hội hội trào và tiến tới xóa bỏ những thành kiến của xã hội đang có những thuận lợi, nhạc rock Việt đang biết hướng tới giải pháp ôn hòa để cho rock gần hơn với công chúng. Những thử nghiệm gần đây của Bức Tường, Metronome bằng các sáng tác tiếng Việt; một vài nhóm khác đang chuyển dần sang rock ballad, country rock cho mềm và dễ nghe hơn đã chứng minh điều đó, giống như Tạ Quang Thắng, Ngũ Cung... Chỉ còn một số ít ban nhạc vẫn tiếp tục với dòng nhạc rock nặng (hardcore), đặc biệt là sự xuất hiện đầu tiên của một nữ ca sĩ rock Dương Bùi cùng nhóm Windrunner.

Xem thêm

• Bức Tường
• Tùng Dương
• V-pop
• Tân nhạc Việt Nam
• Âm nhạc Việt Nam

Liên kết ngoài

• Rock Việt trên DMOZ