Bước tới nội dung

Miklós Horthy

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
His Serene Highness Vitéz
Miklós Horthy
Chân dung chính thức, 1920
Chức vụ
Nhiệm kỳ1 tháng 3 năm 1920 – 15 tháng 10 năm 1944
Tiền nhiệmKároly Huszár (acting)
Kế nhiệmFerenc Szálasia
Thông tin cá nhân
Sinh(1868-06-18)18 tháng 6 năm 1868
Kenderes, Hungary, Áo-Hung
Mất9 tháng 2 năm 1957(1957-02-09) (88 tuổi)
Estoril, Lisbon, Portugal
Cha mẹIstván Horthy
Paula Halassy
Con cái4, bao gồm István và Miklós
Chữ ký
Binh nghiệp
Thuộc Austria-Hungary
Phục vụ Hải quân Đế quốc Áo-Hung
Năm tại ngũ1896–1918
Cấp bậcPhó đô đốc
Chỉ huyFlottenkommandant
Tham chiếnThế chiến I
a. As Leader of the Nation.

Miklós Horthy de Nagybánya (tiếng Hungary: Vitéz[1] Nagybányai Horthy Miklós; phát âm tiếng Hungary: [ˈviteːz ˈnɒɟbaːɲɒi ˈhorti ˈmikloːʃ]; tiếng Anh: Nicholas Horthy;[2] Tiếng Đức: Nikolaus Horthy Ritter von Nagybánya; 18 tháng 6 năm 1868 – 9 tháng 2 năm 1957) là một đô đốc và chính khách người Hungary, từng là nhiếp chính của Vương quốc Hungary giữa hai cuộc Chiến tranh thế giới và hầu hết Thế chiến II - từ ngày 1 tháng 3 năm 1920 đến ngày 15 tháng 10 năm 1944.

Horthy bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là một trung úy trong Hải quân Áo-Hung vào năm 1896, và đạt cấp bậc chuẩn đô đốc vào năm 1918. Ông đã tham gia Trận chiến eo biển Otranto và trở thành tổng tư lệnh của Hải quân trong năm cuối cùng của Thế chiến thứ nhất; ông được thăng chức phó đô đốc và chỉ huy Hạm đội khi Hoàng đế-Vua Karl cách chức vị đô đốc trước đó khỏi chức vụ của ông ta sau những cuộc binh biến. Trong các cuộc cách mạng và can thiệp vào Hungary từ Tiệp Khắc, Romania và Nam Tư, Horthy trở về Budapest cùng với Quân đội hoàng gia Hungary; Nghị viện sau đó đã mời ông trở thành nhiếp chính của vương quốc. Trong suốt thời kỳ giữa hai cuộc chiến, Horthy đã lãnh đạo một chính quyền mang tính quốc gia bảo thủ và bài Do Thái[3][4]. Hungary dưới thời Horthy đã cấm Đảng Cộng sản Hungary cũng như Đảng Arrow Cross, và theo đuổi chính sách đối ngoại phục hồi lãnh thỗ khi đối mặt với Hiệp ước Trianon năm 1920. Hoàng đế Karl I của Áo-Hung, cựu vương, đã hai lần cố gắng quay trở lại Hungary trước khi chính phủ Hungary nhượng bộ trước những lời đe dọa của Đồng minh về việc gia hạn chiến sự vào năm 1921. Karl sau đó bị áp giải ra khỏi Hungary để sống lưu vong.

Về mặt tư tưởng là một người bảo thủ quốc gia, Horthy đôi khi bị coi là phát xít.[5][6][7] Vào cuối những năm 1930, chính sách đối ngoại của Horthy đã khiến ông liên minh với Đức Quốc xã để chống lại Liên Xô. Với sự hỗ trợ của Adolf Hitler, Hungary đã thành công trong việc mua lại một số khu vực đã nhượng lại cho các nước láng giềng theo Hiệp ước Trianon. Dưới sự lãnh đạo của Horthy, Hungary đã hỗ trợ những người tị nạn Ba Lan vào năm 1939 và tham gia vào cuộc xâm lược của phe Trục vào Liên Xô vào tháng 6 năm 1941. Một số nhà sử học coi Horthy là người không nhiệt tình đóng góp cho nỗ lực chiến tranh của Đức và Holocaust ở Hungary (vì sợ rằng nó có thể phá hoại các thỏa thuận hòa bình với các lực lượng Đồng minh), ngoài ra còn có một số nỗ lực thực hiện một thỏa thuận bí mật với Đồng minh trong Thế chiến II sau khi rõ ràng rằng phe Trục sẽ thua cuộc chiến, do đó cuối cùng dẫn đến việc quân Đức xâm lược và nắm quyền kiểm soát Hungary vào tháng 3 năm 1944 trong Chiến dịch Margarethe. Tuy nhiên, trước khi Đức quốc xã chiếm đóng Hungary, 63.000 người Do Thái đã bị giết. Cuối năm 1944, 437.000 người Do Thái bị trục xuất đến Auschwitz-Birkenau, nơi phần lớn bị ngạt khí khi đến nơi.[8] Nhà sử học người Serbia Zvonimir Golubović đã tuyên bố rằng Horthy không chỉ biết về những vụ thảm sát diệt chủng này mà còn tán thành chúng, chẳng hạn như những vụ trong Đột kích Novi Sad.[9]

Vào tháng 10 năm 1944, Horthy thông báo rằng Hungary đã tuyên bố đình chiến với Đồng minh và rút khỏi phe Trục. Ông buộc phải từ chức, bị quân Đức quản thúc và đưa đến Bayern. Khi chiến tranh kết thúc, ông bị quân đội Mỹ quản thúc.[10] Sau khi cung cấp bằng chứng cho Phiên tòa xét xử tội ác chiến tranh của Phiên toà cấp Bộ năm 1948, Horthy định cư và sống những năm lưu vong còn lại ở Bồ Đào Nha. Hồi ký của ông, Ein Leben für Ungarn (Một cuộc sống cho Hungary),[11] được xuất bản lần đầu năm 1953. Ông nổi tiếng là một nhân vật lịch sử gây tranh cãi ở Hungary đương đại.[12][13][14][15]

Cuộc sống đầu đời và Sự nghiệp hải quân

[sửa | sửa mã nguồn]
Đô đốc Miklós Horthy trong Thế chiến I
Cha mẹ của Miklós Horthy: Paula Halassy và István Horthy
Magdolna Purgly, vợ của Đô đốc Miklós Horthy

Miklós Horthy de Nagybánya sinh ra tại Kenderes trong một gia đình quý tộc nhỏ không có tước hiệu, hậu duệ của István Horti, được Hoàng đế Ferdinand II phong tước vào năm 1635.[16] Cha của ông, István Horthy de Nagybánya, là thành viên của Viện Magnates, thượng viện của Quốc hội Hungary, và là lãnh chúa của một điền trang rộng 610 ha (1.500 mẫu Anh).[17] Ông kết hôn với nữ quý tộc người Hungary là Paula Halassy de Dévaványa năm 1857.[17][18] Miklós là con thứ tư trong số tám người con của họ, được nuôi dạy theo đạo Tin lành.[19][20]

Horthy vào Học viện Hải quân Hoàng gia và Hoàng gia Áo-Hung (k.u.k. Marine-Akademie) tại Fiume (nay là Rijeka, Croatia) ở tuổi 14.[21] Bởi vì ngôn ngữ chính thức của học viện hải quân là tiếng Đức, Horthy nói tiếng Hungary với giọng Áo-Đức nhẹ, nhưng đáng chú ý, trong suốt quãng đời còn lại của mình. Ông cũng nói được tiếng Ý, tiếng Croatia, tiếng Anh và tiếng Pháp.[18]

Khi còn trẻ, Horthy đã đi du lịch khắp thế giới và phục vụ với tư cách là nhà ngoại giao cho Áo-Hungary ở Đế quốc Ottoman và các quốc gia khác. Horthy kết hôn với Magdolna Purgly de Jószáshely ở Arad năm 1901. Họ có 4 người con: Magdolna (1902), Paula (1903), István (1904) và Miklós (1907). Từ năm 1911 đến năm 1914, ông là phụ tá hải quân cho Hoàng đế Franz Joseph I của Áo, người mà ông rất kính trọng.[22]

Vào đầu Thế chiến thứ nhất, Horthy là chỉ huy của thiết giáp hạm pre-dreadnought SMS Habsburg. Năm 1915, ông nổi tiếng về sự táo bạo khi chỉ huy tàu tuần dương hạng nhẹ mới SMS Novara. Ông đã lên kế hoạch cho cuộc tấn công vào Otranto Barrage năm 1917, dẫn đến Trận chiến eo biển Otranto, cuộc giao chiến hải quân lớn nhất trong cuộc chiến ở Biển Adriatic. Một hạm đội hợp nhất của Anh, Pháp và Ý đã gặp lực lượng Áo-Hung. Bất chấp ưu thế về quân số của hạm đội Đồng minh, lực lượng Áo đã giành chiến thắng sau trận chiến. Hạm đội Áo vẫn tương đối bình yên, tuy nhiên, Horthy bị thương. Sau cuộc binh biến Cattaro vào tháng 2 năm 1918, Hoàng đế Karl I của Áo đã chọn Horthy thay vì nhiều chỉ huy cấp cao khác làm Tổng tư lệnh mới của Hạm đội Đế quốc vào tháng 3 năm 1918. Vào tháng 6, Horthy lên kế hoạch cho một cuộc tấn công khác vào Otranto, và trong một cuộc khởi hành từ chiến lược thận trọng của những người tiền nhiệm, ông đã giao nhiệm vụ cho các thiết giáp hạm của đế chế. Khi đang chèo thuyền trong đêm, chiếc dreadnought 'SMS Szent István đã gặp các tàu phóng lôi MAS của Ý và bị đánh chìm, khiến Horthy phải hủy bỏ nhiệm vụ. Ông đã cố gắng bảo toàn phần còn lại của hạm đội đế chế cho đến khi được Hoàng đế Karl ra lệnh giao nộp nó cho Nhà nước mới Nhà nước Slovene, Croat và Serb (tiền thân của Nam Tư) vào ngày 31 tháng 10.[22]

Chiến tranh kết thúc khiến Hungary trở thành một quốc gia không giáp biển, và cùng với đó, chính phủ mới không cần đến chuyên môn hải quân của Horthy. Ông ấy đã cùng gia đình nghỉ hưu tại khu đất riêng của mình tại Kenderes.

Ngày thăng cấp bậc và nhiệm vụ

[sửa | sửa mã nguồn]
SMS Novara bị hư hại sau Trận chiến eo biển Otranto|Trận chiến Otranto
Horthy, bị thương nặng, khi chỉ huy hạm đội tại Trận chiến eo biển Otranto cho đến khi bất tỉnh

Thời kỳ giữa chiến tranh, 1919–1939

[sửa | sửa mã nguồn]

Các nhà sử học đồng ý về chủ nghĩa bảo thủ của Hungary giữa hai cuộc chiến, Nhà sử học István Deák nói:

"Giữa năm 1919 và 1944, Hungary là một quốc gia cánh hữu. Được rèn giũa từ một di sản phản cách mạng, các chính phủ của nó ủng hộ chính sách "Cơ đốc giáo theo chủ nghĩa dân tộc"; họ ca ngợi chủ nghĩa anh hùng, niềm tin và sự đoàn kết; họ coi thường Cách mạng Pháp, và họ từ chối các hệ tư tưởng tự do và xã hội chủ nghĩa của thế kỷ XIX. Các chính phủ coi Hungary như một bức tường thành chống lại Chủ nghĩa Bolshevik và các công cụ của Chủ nghĩa Bolshevik: chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa quốc tế và Hội Tam điểm. Họ duy trì sự cai trị của một nhóm nhỏ quý tộc, công chức và sĩ quan quân đội, và được người đứng đầu nhà nước, Đô đốc phản cách mạng, Đô đốc Horthy, bao vây với sự tán dương."[23]

Tư lệnh quân đội quốc gia

[sửa | sửa mã nguồn]
Horthy tiến vào Budapest, ngày 16 tháng 11 năm 1919 (đoạn phim 1080p)

Hai chấn thương sau Chiến tranh thế giới thứ nhất đã định hình sâu sắc nên tinh thần và tương lai của quốc gia Hungary. Đầu tiên là sự mất mát, theo quy định của quân Đồng minh trong Thế chiến thứ nhất, phần lớn lãnh thổ Hungary giáp với các quốc gia khác. Đây là những vùng đất từng thuộc về Hungary (sau đó là một phần của Đế quốc Áo-Hung) nhưng hiện được nhượng chủ yếu cho Tiệp Khắc, Vương quốc România, Đệ Nhất Cộng hòa Áo và Vương quốc Nam Tư. Việc cắt bỏ, cuối cùng được phê chuẩn trong Hiệp ước Trianon năm 1920, khiến Hungary mất 2/3 lãnh thổ và 1/3 số người nói tiếng Hungary bản địa; điều này đã giáng cho dân chúng một đòn tâm lý khủng khiếp. Chấn thương thứ hai bắt đầu vào tháng 3 năm 1919, khi nhà lãnh đạo Cộng sản Béla Kun lên nắm quyền ở thủ đô Budapest, sau khi chính phủ dân chủ đầu tiên ở Hungary thất bại.[24]

Với Hiệp ước Trianon, Vương quốc Hungary mất 72% lãnh thổ (bao gồm Croatia) và 3,3 triệu người nói tiếng Hungary bản địa.

Kun và những người trung thành của ông tuyên bố thành lập Cộng hòa Xô viết Hungary và hứa khôi phục lại sự vĩ đại trước đây của Hungary. Thay vào đó, những nỗ lực tái chinh phục của ông đã thất bại, và người Hungary bị đối xử với sự đàn áp kiểu Xô Viết dưới hình thức các băng nhóm vũ trang đe dọa hoặc sát hại kẻ thù của chế độ. Giai đoạn bạo lực này được gọi là Khủng bố Đỏ.[25]

Trong vòng vài tuần sau cuộc đảo chính, sự nổi tiếng của Kun giảm mạnh. Vào ngày 30 tháng 5 năm 1919, các chính trị gia chống cộng đã thành lập một chính phủ phản cách mạng ở thành phố Szeged phía Nam, lúc đó đang bị quân Pháp chiếm đóng. Ở đó, Gyula Károlyi, thủ tướng của chính phủ phản cách mạng, đã đề nghị cựu Đô đốc Horthy, vẫn được coi là một anh hùng chiến tranh, làm Bộ trưởng Bộ Chiến tranh trong chính phủ mới và nắm quyền chỉ huy một lực lượng phản cách mạng sẽ được đặt tên là Quân đội Quốc gia (tiếng Hungary: Nemzeti Hadsereg). Horthy đồng ý và ông ấy đến Szeged vào ngày 6 tháng 6. Ngay sau đó, theo lệnh của các cường quốc Đồng minh, một nội các đã được cải tổ và Horthy không được ngồi vào đó. Không nản lòng, Horthy đã cố gắng giữ quyền kiểm soát Quân đội Quốc gia bằng cách tách bộ chỉ huy quân đội khỏi Bộ Chiến tranh.

Thế chiến II và Holocaust

[sửa | sửa mã nguồn]

Lưu vong

[sửa | sửa mã nguồn]

Di sản

[sửa | sửa mã nguồn]

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ "Vitéz" refers to a Hungarian knightly order founded by Miklós Horthy ("Vitézi Rend"); literally, "vitéz" means "knight" or "valiant".
  2. ^ Owen Rutter, Averil Mackenzie-Grieve, Lily Doblhoff (baroness.): Regent of Hungary: the authorized life of Admiral Nicholas Horthy
  3. ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 26 tháng 7 năm 2022. Truy cập ngày 1 tháng 8 năm 2023.
  4. ^ John Laughland: A History of Political Trials: From Charles I to Saddam Hussein, Peter Lang Ltd, 2008
  5. ^ “Orbán's explicit praise of Horthy is a denial of Hungary's fascist past”. 6 tháng 7 năm 2017.
  6. ^ “Museum Condemns Attempts to Rehabilitate Hungarian Fascist Leader — United States Holocaust Memorial Museum”.
  7. ^ “La Cluj e comemorat dictatorul fascist Horthy Miklos pe bani publici”.
  8. ^ Hungary and the Holocaust Confrontation with the Past (2001) (Center for Advanced Holocaust Studies United States Holocaust Memorial Museum); Tim Cole; Hungary, the Holocaust, and Hungarians: Remembering Whose History? p. 3-5; [1]
  9. ^ Zvonimir Golubović, Racija u Južnoj Bačkoj, 1942. godine, Novi Sad, 1991. (page 194)
  10. ^ von Papen, Franz, Memoirs, London, 1952, pps:541-23, 546.
  11. ^ Miklos Horthy (2011). A life for Hungary: memoirs. Ishi Press International. ISBN 978-4-87187-913-2. OCLC 781086313.
  12. ^ Romsics, Ignác. “Horthy-képeink”. Mozgó Világ Online. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 7 năm 2014. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2014.
  13. ^ Simon, Zoltán (13 tháng 6 năm 2012). “Hungary Lauds Hitler Ally Horthy as Orban Fails to Stop Hatred”. Bloomberg. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2014.
  14. ^ Verseck, Keno (6 tháng 6 năm 2012). “'Creeping Cult': Hungary Rehabilitates Far-Right Figures”. Spiegel Online International. Truy cập ngày 15 tháng 7 năm 2014.
  15. ^ “His contentious legacy”. The Economist (9 November 2013). 9 tháng 11 năm 2013. Truy cập ngày 14 tháng 7 năm 2014.
  16. ^ Bencsik, Gábor (2004). Horthy Miklós . Budapest: Magyar Mercurius. tr. 9. ISBN 9638552859.
  17. ^ a b Genealogy Euweb. “Horthy de Nagybánya family”. Truy cập ngày 28 tháng 1 năm 2009.
  18. ^ a b Bencsik, Gábor. Homo Monarchicus – Az első 25 év. Budapest: Rubicon Történelmi Magazin, 2007/10. szám. tr. 54–56.
  19. ^ Myth and Remembrance: The Dissolution of the Habsburg Empire in the Memoir Literature of the Austro-Hungarian Political Elite. Social Science Monographs. 2006. ISBN 9780880335669.
  20. ^ Horthy, Nicholas (2000). Memoirs (Annotated by Andrew L. Simon) (PDF). Simon Publications. tr. 11 (3. jegyzet). ISBN 0966573439. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 6 tháng 3 năm 2006.
  21. ^ “Miklos Horthy (Hungarian statesman)”. Encyclopædia Britannica. 9 tháng 2 năm 1957. Truy cập ngày 21 tháng 8 năm 2014.
  22. ^ a b Spencer Tucker; Laura Matysek Wood (1996). The European powers in the First World War: an encyclopedia. Taylor & Francis US. tr. 348. ISBN 978-0-8153-0399-2.
  23. ^ Deák, István, "Hungary" in Hans Rogger and Egon Weber (eds.), The European right: A historical profile (1963) p. 364-407 quoting p. 364.
  24. ^ Lázár, István, Hungary: A Brief History, Budapest: Corvina, 1993 (English edition) Translated by Albert Tezla; Chapter 13
  25. ^ Deák, István, "A Hungarian Admiral on Horseback", from Essays on Hitler's Europe, University of Nebraska Press, 2001, pp. 150–151

Đọc thêm và Tài liệu tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  • Bodó, Béla, Paramilitary Violence in Hungary After the First World War. East European Quarterly, No. 2, Vol. 38, 22 June 2004
  • Deák, István, Europe on Trial: The Story of Collaboration, Resistance, and Retribution During World War II (2015), 9, 88—102.
  • Deák, István. "Admiral and Regent Miklós Horthy: Some Thoughts on a Controversial Statesman" Hungarian Quarterly (Fall 1996) 37#143 pp 78–89.
  • Dreisziger, N. F. "Introduction. Miklos Horthy and the Second World War: Some Historiographical Perspectives." Hungarian Studies Review 23.1 (1996): 5–16.
  • Dreisziger, Nandor F. "Bridges to the West: The Horthy Regime's 'Reinsurance Policies' in 1941." War & Society 7.1 (1989): 1–23.
  • Fenyo, Mario D. Hitler, Horthy, and Hungary: German-Hungarian Relations, 1941–1944 (Yale UP, 1972).
  • Kállay, Nicholas. Hungarian Premier: A Personal Account of a Nation's Struggle in the Second World War (1954) online review
  • Rutter, Owen, Regent of Hungary: The Authorized Life of Admiral Nicholas Horthy London, Rich and Cowan, 1938
  • Sakmyster, Thomas. Hungary's Admiral on Horseback. (East European Monographs, Boulder, CO 1994). ISBN 0-88033-293-X
  • Sakmyster, Thomas. "From Habsburg Admiral to Hungarian Regent: The Political Metamorphosis of Miklós Horthy, 1918–1921." East European Quarterly 17.2 (1983): 129–148.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
Wikiquote có sưu tập danh ngôn về:
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Miklós Horthy.
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Miklós_Horthy&oldid=71725383”