Books by Vana NICOLAIDOU-KYRIANIDOU
Les dialectiques de l'ascèse. Études réunies par Brigitte Perez-Jean, avec la collaboration de Michel Fourcade, Pierre-Yves Kirschleger et Sabine Luciani., 2011
Résumé : Cette étude essaie d’explorer la politique de Xénophon fondée sur la maîtrise de soi (en... more Résumé : Cette étude essaie d’explorer la politique de Xénophon fondée sur la maîtrise de soi (enkrateia), à la lumière de la théorie de H. Arendt. À l’appui de l’anthropologie politique de Xénophon, on constate que la vie ascétique qui y caractérise le chef idéal, incarné par le Cyrus de la Cyropédie, abolit le sens de la politique qui, selon Arendt, fut créé avec la polis pré-philosophique. Aussi, l’askèsis xénophontienne se trouve-t-elle tout à fait compatible avec la soumission de la communauté humaine aux finalités de l’animal laborans arendtien. Jugé d’après sa virilité, conformément à l’idéal de l’enkrateia, l’homme capable de gouverner s’identifie avec le guerrier invincible dans la lutte pour la souveraineté, et le père nourricier de ses sujets infantilisés. En cela, l’amour pour la gloire, qui rend raison de la vie austère du maître de soi, s’avère être le désir de dominer et de priver les autres de leurs capacités spécifiquement humaines selon la distinction arendtienne des activités. De cette sorte, l’ambition du Cyrus, dominateur de ses passions corporelles, n’a rien à voir avec la passion pour la distinction du citoyen d’Arendt. Issue du souci de soi, la politique de l’enkratès chez Xénophon demeure étrangère à l’amour du monde qui caractérise l’« élite » politique d’Arendt.
The ascetic prince of Xenophon and the politics according to Hannah Arendt
Summary : This study attempts to explore the political thought of Xenophon, based on mastery over the self (enkrateia), in the light of the theory of Hannah Arendt. In support of Xenophon’s political anthropology, we find that the ascetic life which characterizes the ideal leader, embodied by Cyrus in Cyropaedia, abolishes the meaning of politics, created with pre-philosophical polis according to Arendt. Also, Xenophon’s conception of askēsis appears entirely consistent with the submission of the human community to the goals of the arendtian animal laborans. Judged from his virility, essential component of the ideal of enkrateia, the man capable of leadership is identified with the invincible warrior in the struggle for sovereignty, and the foster-father of his infantilized subjects. Therefore, the love of fame, which justifies the austere life, proves to be the desire to dominate others and so deprive them of their prominently human capacities according to Arendt’s distinction of activities. The ambition of Cyrus, master of his bodily passions, has nothing to do with the passion for distinction of Arendt’s citizen. Sprung from the care of the self, the political attitude of Xenophon’s enkratēs remains irrelevant to the love of the world, characteristic of Arendt’s frugal political « élites ».
«Δύναμη και βία είναι πράγματα αντίθετα· όταν η μία επικρατεί απόλυτα, η άλλη απουσιάζει». Με αυτ... more «Δύναμη και βία είναι πράγματα αντίθετα· όταν η μία επικρατεί απόλυτα, η άλλη απουσιάζει». Με αυτή τη φαινομενικά παράδοξη θέση, η Xάννα Άρεντ, μια από τις πιο εξέχουσες μορφές της σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας, θέτει υπό αμφισβήτηση μια ολόκληρη παράδοση αρχαίων και νεότερων ιδεών (από τον Πλάτωνα ώς τον Bέμπερ), σύμφωνα με τις οποίες η πολιτική, ως άσκηση δύναμης, καθορίζεται από τη σχέση άρχοντος και αρχομένου, κυρίαρχου και υπηκόου, και άρα θεμελιώνεται εν τέλει στη βία -εξ ου και το απόφθεγμα του Mάο: «η δύναμη απορρέει από την κάννη ενός όπλου». Για να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις μεταξύ βίας και δύναμης, πολέμου και πολιτικής, η Άρεντ εξετάζει σε ιστορική προοπτική τις κυρίαρχες θεωρίες περί βίας, εξουσίας και επανάστασης, αντιδιαστέλλοντάς τες προς μια αρχαιότερη, προφιλοσοφική παράδοση, που σημασιοδοτεί την πολιτική ως ελευθερία του λέγειν και του πράττειν. Aναδεικνύει έτσι τον αντιπολιτικό χαρακτήρα της βίας ως εργαλείου στην υπηρεσία των λίγων εναντίον των πολλών, του ενός εναντίον όλων.
Γραμμένο το 1968, με αφορμή τη φοιτητική εξέγερση στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, το κλασικό αυτό δοκίμιο αποδεικνύεται επίκαιρο σε μια εποχή που, διαψεύδοντας την επαγγελία της οικουμενικής ειρήνης και συμφιλίωσης, χαρακτηρίζεται από την αφανή μεταλλαγή των μορφών κυριαρχίας και των τεχνολογιών μαζικής καταστροφής και από την αναζωπύρωση εστιών στρατιωτικής βίας και τρομοκρατίας σε όλο τον πλανήτη.
Η κλιμάκωση των εξοπλισμών, ο πολλαπλασιασμός των εστιών πολέμου και η προσφυγή στην καταστολή και την τρομοκρατία υπήρξαν από τα πιο σταθερά και δυσερμήνευτα προβλήματα του 20ού αιώνα. Η Άρεντ τα υποβάλλει σε μια ρηξικέλευθη ανάλυση, που κινείται υποδειγματικά από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία (πόλεμος του Βιετνάμ, κινήματα αμφισβήτησης της δεκαετίας του '60) ώς τις αρχαίες και νεότερες πολιτικές και φιλοσοφικές παραδόσεις και από τις πιο λεπτές εννοιολογικές διακρίσεις ώς τον αιχμηρό σχολιασμό της επικαιρότητας. Όπως σημειώνει, η λατρεία της βίας δεν περιορίζεται σε μικρές μειοψηφίες πολεμοκάπηλων και εξτρεμιστών, ενώ η δημόσια αποστροφή για τη βία που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξανεμίστηκε σταδιακά, όπως άλλωστε και η φιλοσοφία της μη βίας των κινημάτων για τα πολιτικά δικαιώματα. Επανεξετάζοντας τις σχέσεις μεταξύ πολέμου και πολιτικής, βίας και δύναμης, δείχνει τον εργαλειακό χαρακτήρα της βίαιης δράσης, τη συνδρομή της στην εξουσία των λίγων πάνω στους πολλούς και την αντίθεσή της προς την πραγματική πολιτική δύναμη και πράξη.
Στη μελέτη αυτή εξετάζεται το θεσμικό και ιδεολογικό καθεστώς σχετικά με τον θεοπρόβλητο χριστιαν... more Στη μελέτη αυτή εξετάζεται το θεσμικό και ιδεολογικό καθεστώς σχετικά με τον θεοπρόβλητο χριστιανό ηγεμόνα στη συμμετρική του αντίθεση με τα περιθωριοποιημένα άτομα: τον κατάδικο, τον παρία, τον τύραννο-Aντίχριστο. Eρευνώνται οι μηχανισμοί κοινωνικού αποκλεισμού και απόρριψης, τους οποίους θεμελιώνουν και ενεργοποιούν οι περί εξουσίας θεωρήσεις της μεσαιωνικής πολιτικής θεολογίας. Mέσα από αυτή την προοπτική προβάλλεται η κατοπτρική σχέση μεταξύ απόλυτου σεβασμού προς τον χαρισματικό ηγέτη και θανάσιμου μίσους προς εκείνον ο οποίος λόγω της έλλειψης ισχύος επωμίζεται το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου. Προβαίνοντας έτσι σε μια πολιτική ανάγνωση της «Aκολουθίας του σπανού», η συγγραφέας οδηγείται στο συμπέρασμα ότι, αντίθετα με την κρατούσα άποψη, το βυζαντινό αυτό κείμενο αποτελεί στην πραγματικότητα μνημείο μαύρης προπαγάνδας.
Eνώ, αποσαφηνίζει τη σχέση της χριστιανικής πολιτικής ιδεολογίας με την κλασική παράδοση, η μελέτη αποκτά παράλληλα ενδιαφέρον και για τον αναγνώστη που μοιράζεται τις ανησυχίες σύγχρονων πολιτικών στοχαστών. Για όποιον θέλει να διανύσει τη διαδρομή από τον Πλάτωνα έως την Xάννα Άρεντ, το Bυζάντιο δεν φαίνεται διόλου παρωχημένο.
Εδώ και λίγο καιρό η βυζαντινή πραγματικότητα προσελκύει το ενδιαφέρον του σύγχρονου στοχασμού. Η φιλοσοφική θεώρηση αυτής της μεγάλης και σημαντικής περιόδου ρίχνει νέο φως σε τρέχουσες αντιλήψεις για τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα. Στο πνεύμα αυτών των νέων προσεγγίσεων της βυζαντινής κοσμοθεωρίας και σκέψης, η συγγραφέας προβαίνει σε μια πολιτική ανάγνωση της λεγόμενης Ακολουθίας του σπανού, ενός σημαντικού κειμένου της βυζαντινής παραϋμνογραφίας που θεωρείται εκπληκτικό δείγμα του ύστερου βυζαντινού humor.
Η ανάγνωση της Ακολουθίας φανερώνει την προσπάθεια να προβληθεί ο «διωκόμενος» ως ενσάρκωση όλων των στοιχείων που αντιστρατεύονται την ισχύουσα τάξη του κόσμου και της κοινωνίας. Η παρουσία του φαίνεται έτσι να απειλεί τα νομιμοποιητικά σχήματα της εξουσίας, καθώς και τις ισχύουσες συμβολικές αναπαραστάσεις της. Κάτω όμως από τη στιλπνή επιφάνεια στην οποία στέκεται η διασκεδαστική, «χαρούμενη» ανάγνωση της Ακολουθίας, διαφαίνεται μια σκοτεινή, και γι' αυτό αφανής και ύποπτη πλευρά.
Ως Αντίχριστος, ο σατιριζόμενος θεωρείται άξιος της προδιαγεγραμμένης τιμωρίας του και οι διώκτες, που αυτοαναγορεύονται σε θύματά του, αναλαμβάνουν να τον εξοντώσουν ως εκλεκτός στρατός ή όργανο της θείας οργής. Η μάζα αποστρέφεται με μίσος τον απόβλητο στον ίδιο βαθμό που και ακολουθεί τυφλά και θαυμάζει τον πανίσχυρο ηγεμόνα. Ο σατιριζόμενος αναδεικνύεται σε άλλο εαυτό του βασιλέα, ο οποίος λατρεύεται ως ισχυρός προστάτης της κοινότητας και ταυτόχρονα μισείται από την ίδια αυτή, ανίσχυρη απέναντί του, κοινότητα. Ενωτικός και μαζί Διχαστικός της κοινωνίας, λαοφιλές είδωλο και αποδιοπομπαίος τράγος, ο θεοπρόβλητος άρχων αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, το ανεστραμμένο είδωλο του απόβλητου σπανού.
Papers by Vana NICOLAIDOU-KYRIANIDOU
Abandon d’enfant 153, 187 Adelphopoiïa, voir Fraternisation Adoption 134, 139, 166, 168, 175-188,... more Abandon d’enfant 153, 187 Adelphopoiïa, voir Fraternisation Adoption 134, 139, 166, 168, 175-188, 202, 208, 300, 312-314, 317, 321-324 Adultère 132, 135, 148-150, 196, 317 Affects 27, 28, 153-158, 190, 194 Affranchissement 159-173, 180, 185, 187 Age d’or 92, 125 Aîné/cadet 16, 21, 28-40, 60, 213, 329-330, 357-360, 364, 366 Alliance matrimoniale 13, 34, 51, 200, 207, 227-228, 273-278 Anisogamie 77 Autochtonie 118, 124, 125, 257, 263 Bouclage matrimonial 282-283, 285, 341 Célibat 132-133, 146, ..
Π. Κουφοποὐλου & Γ. Φαράκλας, Η πολιτική της πράξης.Ένας οδηγός για την σκέψη της Άρεντ, 2022
Renaissance and Reformation, 2004
suivie dans les années soixante-dix de Mysteriously meant de Don Cameron Allen, puis de Mythe et ... more suivie dans les années soixante-dix de Mysteriously meant de Don Cameron Allen, puis de Mythe et allégorie de Jean Pépin, les notions d'allégorie, d'allégorèse et d'integumentum sont au coeur de textes fondamentaux pour les études de la Renaissance : on songe notamment à des ouvrages comme The Cornucopian Text de Terence Cave, Le défi des signes de Michel Jeanneret ou, plus récemment, aux travaux de Pierre Maréchaux sur la mythographie. Dans le sillage de ces textes, les deux volumes des actes du colloque L'Allégorie de l'Antiquité à la Renaissance rassemblent quelque trente communications préparées par des spécialistes de domaines aussi divers que l'étude de l'Antiquité, l'histoire de la pensée, la philosophie et l'histoire littéraire. Le premier volume s'ouvre sur une série de contributions consacrées aux défi nitions de l'allégorie. Luc Brisson met en exergue l'un des aspects les moins connus de cette pratique en nous rappelant que chez les néo-platoniciens de l'école d'Athènes, le travail de l'interprète se rapprochait de celui du mystagogue, guide chargé de l'initiation dans les mystères : allégorie, philosophie et théologie se rejoignaient alors. Pierre Chiron recherche les données d'une histoire de l'allégorie dans les traités de rhétorique de l'Antiquité, en soulignant les rapports qu'elle entretient dans ces textes avec l'ironie, les asteia et le discours fi guré : autour de la tradition rhétorique se profi le ainsi une notion qui, comme le souligne l'auteur, se distingue nettement des défi nitions modernes de l'allégorie. Dans une optique voisine, Jean-François Thomas montre, à partir d'une étude lexicologique approfondie, de quelle manière le vocable latin allegoria a pu revêtir des signifi cations très différentes de celle du mot français allégorie. Dans la contribution qu'il consacre à la « pépinière des dieux », Pierre Sauzeau s'interroge sur la fi gure de la personnifi cation telle qu'elle apparaît dans les polythéismes et les traditions poétiques les plus anciennes, cette étude linguistique et sémantique mettant au jour une fi gure distincte de la rhétorique et des abstractions métaphysiques.
Le corps humain monstrueux comme allégorie du mauvais gouvernement : la politique et la barbe dan... more Le corps humain monstrueux comme allégorie du mauvais gouvernement : la politique et la barbe dans l'Acoluthie de Spanos byzantine Type de publication: Article de collectif Collectif: L'Allégorie de l'Antiquité à la Renaissance Auteur: Nicolaidou-Kyrianidou (Vana) Pages: 437 à 471
Ce travail a pour objet l'etude de la relation necessaire entre la politique et la metaphysiq... more Ce travail a pour objet l'etude de la relation necessaire entre la politique et la metaphysique platonicienne. En d'autres termes, il consiste en l'examen des concep l'art de gouverner. De la, il s'ensuit que la presente etude vise a expliciter la science du bien concue comme la "formule definissante" de la politique par excellence d'apres platon. Pour la reussite de cette entreprise la facon dont j'ai procede se determine par l'"observation systematique" du developpement de la pensee platonicienne, de la question socratique sur les valeurs jusqu'a la contemplation du premier prinicpe. Plus precisement en partant de l'analyse des conceptions morales et socio-politiques des grecs, et de l'eclaircissement de l'antithese : nature-loi, j'ai tache de mettre en lumiere le fait que la philosophie politique platonicienne demeure conditionnee par l'effort pour la justification d'une part de l'identite proprement grecque : bon citoyen=personne morale par excellence et pour le depassement d autre part de la fameuse antithese en question. Ainsi, j'ai tache de "decrire" la procedure de science normative, en examinant la hierarchisation de la realite et de la connaissance par rapport au "genre de vie" ("comment dois-je vivre ?") et a la forme de gouvernement que celle-ci conditionne. Finalement, la presente etude pourrait
À l'appui de l'anthropologie politique de Xénophon, on constate que la vie ascétique qui y caract... more À l'appui de l'anthropologie politique de Xénophon, on constate que la vie ascétique qui y caractérise le chef idéal, incarné par le Cyrus de la Cyropédie, abolit le sens de la politique qui, selon Arendt, fut créé avec la polis préphilosophique. Aussi, l'askèsis xénophontienne se trouve-t-elle tout à fait compatible avec la soumission de la communauté humaine aux finalités de l'animal laborans arendtien. Jugé d'après sa virilité, conformément à l'idéal de l'enkrateia, l'homme capable de gouverner s'identifie avec le guerrier invincible dans la lutte pour la souveraineté, et le père nourricier de ses sujets infantilisés. En cela, l'amour pour la gloire, qui rend raison de la vie austère du maître de soi, s'avère être le désir de dominer et de priver les autres de leurs capacités spécifiquement humaines selon la distinction arendtienne des activités. De cette sorte, l'ambition du Cyrus, dominateur de ses passions corporelles, n'a rien à voir avec la passion pour la distinction du citoyen d'Arendt. Issue du souci de soi, la politique de l'enkratès chez Xénophon demeure étrangère à l'amour du monde qui caractérise l'« élite » politique d'Arendt.
Parenté et société dans le monde grec, 2006
Qui dit πόλις invoque une forme de gouvernement. Qui évoque le frère entend famille, “cette réali... more Qui dit πόλις invoque une forme de gouvernement. Qui évoque le frère entend famille, “cette réalité dite privée d’origine publique”. Qui entremêle les deux vise à un usage politique de la parenté. 1. L’immortalité avant tout Chez Platon, comme instauration de la justice, la politique épurative fait son apparition tardive et facultative dans une communauté décadente, enflammée par la prolifération des désirs non nécessaires. Avant l’établissement de l’ordre des pouvoirs, les gens s’y présenten..
Czech and Slovak Journal of Humanities. Philosophica, 2018
Résumé : Cette étude essaie d’explorer la politique de Xénophon fondée sur la maîtrise de soi (en... more Résumé : Cette étude essaie d’explorer la politique de Xénophon fondée sur la maîtrise de soi (enkrateia), à la lumière de la théorie de H. Arendt. À l’appui de l’anthropologie politique de Xénophon, on constate que la vie ascétique qui y caractérise le chef idéal, incarné par le Cyrus de la Cyropédie, abolit le sens de la politique qui, selon Arendt, fut créé avec la polis pré-philosophique. Aussi, l’askèsis xénophontienne se trouve-t-elle tout à fait compatible avec la soumission de la communauté humaine aux finalités de l’animal laborans arendtien. Jugé d’après sa virilité, conformément à l’idéal de l’enkrateia, l’homme capable de gouverner s’identifie avec le guerrier invincible dans la lutte pour la souveraineté, et le père nourricier de ses sujets infantilisés. En cela, l’amour pour la gloire, qui rend raison de la vie austère du maître de soi, s’avère être le désir de dominer et de priver les autres de leurs capacités spécifiquement humaines selon la distinction arendtienne des activités. De cette sorte, l’ambition du Cyrus, dominateur de ses passions corporelles, n’a rien à voir avec la passion pour la distinction du citoyen d’Arendt. Issue du souci de soi, la politique de l’enkratès chez Xénophon demeure étrangère à l’amour du monde qui caractérise l’« élite » politique d’Arendt.
The ascetic prince of Xenophon and the politics according to Hannah Arendt
Summary : This study attempts to explore the political thought of Xenophon, based on mastery over the self (enkrateia), in the light of the theory of Hannah Arendt. In support of Xenophon’s political anthropology, we find that the ascetic life which characterizes the ideal leader, embodied by Cyrus in Cyropaedia, abolishes the meaning of politics, created with pre-philosophical polis according to Arendt. Also, Xenophon’s conception of askēsis appears entirely consistent with the submission of the human community to the goals of the arendtian animal laborans. Judged from his virility, essential component of the ideal of enkrateia, the man capable of leadership is identified with the invincible warrior in the struggle for sovereignty, and the foster-father of his infantilized subjects. Therefore, the love of fame, which justifies the austere life, proves to be the desire to dominate others and so deprive them of their prominently human capacities according to Arendt’s distinction of activities. The ambition of Cyrus, master of his bodily passions, has nothing to do with the passion for distinction of Arendt’s citizen. Sprung from the care of the self, the political attitude of Xenophon’s enkratēs remains irrelevant to the love of the world, characteristic of Arendt’s frugal political « élites ».
Uploads
Books by Vana NICOLAIDOU-KYRIANIDOU
The ascetic prince of Xenophon and the politics according to Hannah Arendt
Summary : This study attempts to explore the political thought of Xenophon, based on mastery over the self (enkrateia), in the light of the theory of Hannah Arendt. In support of Xenophon’s political anthropology, we find that the ascetic life which characterizes the ideal leader, embodied by Cyrus in Cyropaedia, abolishes the meaning of politics, created with pre-philosophical polis according to Arendt. Also, Xenophon’s conception of askēsis appears entirely consistent with the submission of the human community to the goals of the arendtian animal laborans. Judged from his virility, essential component of the ideal of enkrateia, the man capable of leadership is identified with the invincible warrior in the struggle for sovereignty, and the foster-father of his infantilized subjects. Therefore, the love of fame, which justifies the austere life, proves to be the desire to dominate others and so deprive them of their prominently human capacities according to Arendt’s distinction of activities. The ambition of Cyrus, master of his bodily passions, has nothing to do with the passion for distinction of Arendt’s citizen. Sprung from the care of the self, the political attitude of Xenophon’s enkratēs remains irrelevant to the love of the world, characteristic of Arendt’s frugal political « élites ».
Γραμμένο το 1968, με αφορμή τη φοιτητική εξέγερση στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, το κλασικό αυτό δοκίμιο αποδεικνύεται επίκαιρο σε μια εποχή που, διαψεύδοντας την επαγγελία της οικουμενικής ειρήνης και συμφιλίωσης, χαρακτηρίζεται από την αφανή μεταλλαγή των μορφών κυριαρχίας και των τεχνολογιών μαζικής καταστροφής και από την αναζωπύρωση εστιών στρατιωτικής βίας και τρομοκρατίας σε όλο τον πλανήτη.
Η κλιμάκωση των εξοπλισμών, ο πολλαπλασιασμός των εστιών πολέμου και η προσφυγή στην καταστολή και την τρομοκρατία υπήρξαν από τα πιο σταθερά και δυσερμήνευτα προβλήματα του 20ού αιώνα. Η Άρεντ τα υποβάλλει σε μια ρηξικέλευθη ανάλυση, που κινείται υποδειγματικά από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία (πόλεμος του Βιετνάμ, κινήματα αμφισβήτησης της δεκαετίας του '60) ώς τις αρχαίες και νεότερες πολιτικές και φιλοσοφικές παραδόσεις και από τις πιο λεπτές εννοιολογικές διακρίσεις ώς τον αιχμηρό σχολιασμό της επικαιρότητας. Όπως σημειώνει, η λατρεία της βίας δεν περιορίζεται σε μικρές μειοψηφίες πολεμοκάπηλων και εξτρεμιστών, ενώ η δημόσια αποστροφή για τη βία που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξανεμίστηκε σταδιακά, όπως άλλωστε και η φιλοσοφία της μη βίας των κινημάτων για τα πολιτικά δικαιώματα. Επανεξετάζοντας τις σχέσεις μεταξύ πολέμου και πολιτικής, βίας και δύναμης, δείχνει τον εργαλειακό χαρακτήρα της βίαιης δράσης, τη συνδρομή της στην εξουσία των λίγων πάνω στους πολλούς και την αντίθεσή της προς την πραγματική πολιτική δύναμη και πράξη.
Eνώ, αποσαφηνίζει τη σχέση της χριστιανικής πολιτικής ιδεολογίας με την κλασική παράδοση, η μελέτη αποκτά παράλληλα ενδιαφέρον και για τον αναγνώστη που μοιράζεται τις ανησυχίες σύγχρονων πολιτικών στοχαστών. Για όποιον θέλει να διανύσει τη διαδρομή από τον Πλάτωνα έως την Xάννα Άρεντ, το Bυζάντιο δεν φαίνεται διόλου παρωχημένο.
Εδώ και λίγο καιρό η βυζαντινή πραγματικότητα προσελκύει το ενδιαφέρον του σύγχρονου στοχασμού. Η φιλοσοφική θεώρηση αυτής της μεγάλης και σημαντικής περιόδου ρίχνει νέο φως σε τρέχουσες αντιλήψεις για τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα. Στο πνεύμα αυτών των νέων προσεγγίσεων της βυζαντινής κοσμοθεωρίας και σκέψης, η συγγραφέας προβαίνει σε μια πολιτική ανάγνωση της λεγόμενης Ακολουθίας του σπανού, ενός σημαντικού κειμένου της βυζαντινής παραϋμνογραφίας που θεωρείται εκπληκτικό δείγμα του ύστερου βυζαντινού humor.
Η ανάγνωση της Ακολουθίας φανερώνει την προσπάθεια να προβληθεί ο «διωκόμενος» ως ενσάρκωση όλων των στοιχείων που αντιστρατεύονται την ισχύουσα τάξη του κόσμου και της κοινωνίας. Η παρουσία του φαίνεται έτσι να απειλεί τα νομιμοποιητικά σχήματα της εξουσίας, καθώς και τις ισχύουσες συμβολικές αναπαραστάσεις της. Κάτω όμως από τη στιλπνή επιφάνεια στην οποία στέκεται η διασκεδαστική, «χαρούμενη» ανάγνωση της Ακολουθίας, διαφαίνεται μια σκοτεινή, και γι' αυτό αφανής και ύποπτη πλευρά.
Ως Αντίχριστος, ο σατιριζόμενος θεωρείται άξιος της προδιαγεγραμμένης τιμωρίας του και οι διώκτες, που αυτοαναγορεύονται σε θύματά του, αναλαμβάνουν να τον εξοντώσουν ως εκλεκτός στρατός ή όργανο της θείας οργής. Η μάζα αποστρέφεται με μίσος τον απόβλητο στον ίδιο βαθμό που και ακολουθεί τυφλά και θαυμάζει τον πανίσχυρο ηγεμόνα. Ο σατιριζόμενος αναδεικνύεται σε άλλο εαυτό του βασιλέα, ο οποίος λατρεύεται ως ισχυρός προστάτης της κοινότητας και ταυτόχρονα μισείται από την ίδια αυτή, ανίσχυρη απέναντί του, κοινότητα. Ενωτικός και μαζί Διχαστικός της κοινωνίας, λαοφιλές είδωλο και αποδιοπομπαίος τράγος, ο θεοπρόβλητος άρχων αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, το ανεστραμμένο είδωλο του απόβλητου σπανού.
Papers by Vana NICOLAIDOU-KYRIANIDOU
The ascetic prince of Xenophon and the politics according to Hannah Arendt
Summary : This study attempts to explore the political thought of Xenophon, based on mastery over the self (enkrateia), in the light of the theory of Hannah Arendt. In support of Xenophon’s political anthropology, we find that the ascetic life which characterizes the ideal leader, embodied by Cyrus in Cyropaedia, abolishes the meaning of politics, created with pre-philosophical polis according to Arendt. Also, Xenophon’s conception of askēsis appears entirely consistent with the submission of the human community to the goals of the arendtian animal laborans. Judged from his virility, essential component of the ideal of enkrateia, the man capable of leadership is identified with the invincible warrior in the struggle for sovereignty, and the foster-father of his infantilized subjects. Therefore, the love of fame, which justifies the austere life, proves to be the desire to dominate others and so deprive them of their prominently human capacities according to Arendt’s distinction of activities. The ambition of Cyrus, master of his bodily passions, has nothing to do with the passion for distinction of Arendt’s citizen. Sprung from the care of the self, the political attitude of Xenophon’s enkratēs remains irrelevant to the love of the world, characteristic of Arendt’s frugal political « élites ».
The ascetic prince of Xenophon and the politics according to Hannah Arendt
Summary : This study attempts to explore the political thought of Xenophon, based on mastery over the self (enkrateia), in the light of the theory of Hannah Arendt. In support of Xenophon’s political anthropology, we find that the ascetic life which characterizes the ideal leader, embodied by Cyrus in Cyropaedia, abolishes the meaning of politics, created with pre-philosophical polis according to Arendt. Also, Xenophon’s conception of askēsis appears entirely consistent with the submission of the human community to the goals of the arendtian animal laborans. Judged from his virility, essential component of the ideal of enkrateia, the man capable of leadership is identified with the invincible warrior in the struggle for sovereignty, and the foster-father of his infantilized subjects. Therefore, the love of fame, which justifies the austere life, proves to be the desire to dominate others and so deprive them of their prominently human capacities according to Arendt’s distinction of activities. The ambition of Cyrus, master of his bodily passions, has nothing to do with the passion for distinction of Arendt’s citizen. Sprung from the care of the self, the political attitude of Xenophon’s enkratēs remains irrelevant to the love of the world, characteristic of Arendt’s frugal political « élites ».
Γραμμένο το 1968, με αφορμή τη φοιτητική εξέγερση στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, το κλασικό αυτό δοκίμιο αποδεικνύεται επίκαιρο σε μια εποχή που, διαψεύδοντας την επαγγελία της οικουμενικής ειρήνης και συμφιλίωσης, χαρακτηρίζεται από την αφανή μεταλλαγή των μορφών κυριαρχίας και των τεχνολογιών μαζικής καταστροφής και από την αναζωπύρωση εστιών στρατιωτικής βίας και τρομοκρατίας σε όλο τον πλανήτη.
Η κλιμάκωση των εξοπλισμών, ο πολλαπλασιασμός των εστιών πολέμου και η προσφυγή στην καταστολή και την τρομοκρατία υπήρξαν από τα πιο σταθερά και δυσερμήνευτα προβλήματα του 20ού αιώνα. Η Άρεντ τα υποβάλλει σε μια ρηξικέλευθη ανάλυση, που κινείται υποδειγματικά από την τρέχουσα πολιτική συγκυρία (πόλεμος του Βιετνάμ, κινήματα αμφισβήτησης της δεκαετίας του '60) ώς τις αρχαίες και νεότερες πολιτικές και φιλοσοφικές παραδόσεις και από τις πιο λεπτές εννοιολογικές διακρίσεις ώς τον αιχμηρό σχολιασμό της επικαιρότητας. Όπως σημειώνει, η λατρεία της βίας δεν περιορίζεται σε μικρές μειοψηφίες πολεμοκάπηλων και εξτρεμιστών, ενώ η δημόσια αποστροφή για τη βία που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξανεμίστηκε σταδιακά, όπως άλλωστε και η φιλοσοφία της μη βίας των κινημάτων για τα πολιτικά δικαιώματα. Επανεξετάζοντας τις σχέσεις μεταξύ πολέμου και πολιτικής, βίας και δύναμης, δείχνει τον εργαλειακό χαρακτήρα της βίαιης δράσης, τη συνδρομή της στην εξουσία των λίγων πάνω στους πολλούς και την αντίθεσή της προς την πραγματική πολιτική δύναμη και πράξη.
Eνώ, αποσαφηνίζει τη σχέση της χριστιανικής πολιτικής ιδεολογίας με την κλασική παράδοση, η μελέτη αποκτά παράλληλα ενδιαφέρον και για τον αναγνώστη που μοιράζεται τις ανησυχίες σύγχρονων πολιτικών στοχαστών. Για όποιον θέλει να διανύσει τη διαδρομή από τον Πλάτωνα έως την Xάννα Άρεντ, το Bυζάντιο δεν φαίνεται διόλου παρωχημένο.
Εδώ και λίγο καιρό η βυζαντινή πραγματικότητα προσελκύει το ενδιαφέρον του σύγχρονου στοχασμού. Η φιλοσοφική θεώρηση αυτής της μεγάλης και σημαντικής περιόδου ρίχνει νέο φως σε τρέχουσες αντιλήψεις για τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα. Στο πνεύμα αυτών των νέων προσεγγίσεων της βυζαντινής κοσμοθεωρίας και σκέψης, η συγγραφέας προβαίνει σε μια πολιτική ανάγνωση της λεγόμενης Ακολουθίας του σπανού, ενός σημαντικού κειμένου της βυζαντινής παραϋμνογραφίας που θεωρείται εκπληκτικό δείγμα του ύστερου βυζαντινού humor.
Η ανάγνωση της Ακολουθίας φανερώνει την προσπάθεια να προβληθεί ο «διωκόμενος» ως ενσάρκωση όλων των στοιχείων που αντιστρατεύονται την ισχύουσα τάξη του κόσμου και της κοινωνίας. Η παρουσία του φαίνεται έτσι να απειλεί τα νομιμοποιητικά σχήματα της εξουσίας, καθώς και τις ισχύουσες συμβολικές αναπαραστάσεις της. Κάτω όμως από τη στιλπνή επιφάνεια στην οποία στέκεται η διασκεδαστική, «χαρούμενη» ανάγνωση της Ακολουθίας, διαφαίνεται μια σκοτεινή, και γι' αυτό αφανής και ύποπτη πλευρά.
Ως Αντίχριστος, ο σατιριζόμενος θεωρείται άξιος της προδιαγεγραμμένης τιμωρίας του και οι διώκτες, που αυτοαναγορεύονται σε θύματά του, αναλαμβάνουν να τον εξοντώσουν ως εκλεκτός στρατός ή όργανο της θείας οργής. Η μάζα αποστρέφεται με μίσος τον απόβλητο στον ίδιο βαθμό που και ακολουθεί τυφλά και θαυμάζει τον πανίσχυρο ηγεμόνα. Ο σατιριζόμενος αναδεικνύεται σε άλλο εαυτό του βασιλέα, ο οποίος λατρεύεται ως ισχυρός προστάτης της κοινότητας και ταυτόχρονα μισείται από την ίδια αυτή, ανίσχυρη απέναντί του, κοινότητα. Ενωτικός και μαζί Διχαστικός της κοινωνίας, λαοφιλές είδωλο και αποδιοπομπαίος τράγος, ο θεοπρόβλητος άρχων αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, το ανεστραμμένο είδωλο του απόβλητου σπανού.
The ascetic prince of Xenophon and the politics according to Hannah Arendt
Summary : This study attempts to explore the political thought of Xenophon, based on mastery over the self (enkrateia), in the light of the theory of Hannah Arendt. In support of Xenophon’s political anthropology, we find that the ascetic life which characterizes the ideal leader, embodied by Cyrus in Cyropaedia, abolishes the meaning of politics, created with pre-philosophical polis according to Arendt. Also, Xenophon’s conception of askēsis appears entirely consistent with the submission of the human community to the goals of the arendtian animal laborans. Judged from his virility, essential component of the ideal of enkrateia, the man capable of leadership is identified with the invincible warrior in the struggle for sovereignty, and the foster-father of his infantilized subjects. Therefore, the love of fame, which justifies the austere life, proves to be the desire to dominate others and so deprive them of their prominently human capacities according to Arendt’s distinction of activities. The ambition of Cyrus, master of his bodily passions, has nothing to do with the passion for distinction of Arendt’s citizen. Sprung from the care of the self, the political attitude of Xenophon’s enkratēs remains irrelevant to the love of the world, characteristic of Arendt’s frugal political « élites ».