Сергей Хованский

Сергей Хованский (21 гыйнвар, 1883 ел, Рәсәй Империясе, Казан губернасы, Чабаксар - 18 апрель, 1941 ел, СССР, Казан) - Россия һәм совет генеалогы, Самара губернасы архив эшенә нигез салучыларның берсе , Самара археологик җәмгыяте әгъзасы, гимназия укытучысы ^:54

Сергей Хованский
Туган	21 гыйнвар 1883(1883-01-21) Чабаксар, Казан губернасы, Россия империясе
Үлгән	18 апрель 1941(1941-04-18) (58 яшь) Казан, РСФСР, СССР
Җефет	Ольга Сергеевна Зыбина[d]
Балалар	Хованский, Георгий Сергеевич[d]
Ата-ана	Александр Александрович Хованский[d] (әти) Юлия Павловна Шампрено[d] (әни)

Биографиясе

Сергей Александрович Хованский 1883 елның 21 гыйнварында Рәсәй Империясенең Казан губернасы Чабаксар шәһәрендә туган.Кенәз Александр Александрович Хованский (1857-1887) һәм Юлия Павловна Шампреноларның (1850-1909) улы.

Казанның 3-нче гимназиясен һәм Император Казан университетының физика-математика факультетын тәмамлый. 1907 елдан 1911елга кадәр Самара шәһәренең 3нче хатын-кызлар гимназиясендә география, арифметика, физика, табигый тарих укыта.

1911 елдан әлеге гимназиянең Попечительләр советы әгъзасы, аннары аның рәисе була. Княгиня Хованская гимназиясе хәзер дә бар .

1911 елның апрелендә Самара губерна архив комиссиясенең оештыру комитеты әгъзасы, 1914 елның апрелендә аның секретаре була.

1916 елның маеннан-Самара археологик җәмгыятенең хакыйкый әгъзасы һәм шул ук җәмгыять идарәсенең әгъзасы..

Февраль революциясеннән соң, өлешчә, үз инициативасы белән мәдәни кыйммәтләрне саклап калу буенча чаралар күрә.

1917 елның июнендә А.Г.Елшин, К.П.Головкин һәм Ф.Т.Яковлев белән берлектә Самарада музей оештыра.

1918 елның язында профессорлар Е. Н. Тарасов һәм Н.Я. Яковлев белән бергә Совет архив комиссиясен оештыруга ирешә.

1918 елның апрелендә губерна комиссарлары Советы рәисе А.П.Галактионов кул куйган мандат ала, ул мәдәни кыйммәтләрне саклап калырга мөмкинлек бирә, аның ярдәмендә тарихи һәм фәнни мөнәсәбәтләрдә бик күп кыйммәтле әйберләрне саклап кала: статистик комитет китапханәсен (ул 1854 елда оештырыла) Александровка китапханәсенә күчерә.

А.К.Клафтон тарафыннан җыелган губерна земствосы архивының иң кыйммәтле өлешен һәм  җир тарихы буенча материаллар туплый, Самара дини семинариясенең кулъязма бүлеге булган зур фундаменталь китапханәне музейга, Александрия полкы китапханәсен Үзәк китапханәгә чыгара, сәүдәгәр П.И.Шихобалов туплаган кыйммәтле картиналар җыентыгын саклап кала, анда И.Е.Репин, В.И.Суриков, В.Д.Поленов, В.Е. Маковский, М.В.Нестеров, К.А.Коровин һ. б. картиналар була.

1918 елда коллекция Самара иҗтимагый музеена күчерелә. С.A. Хованский тарафыннан сакланып калган документлар Самара өлкәсенең Үзәк дәүләт архивының революциягә кадәрге фондының бер өлеше була .

Бу вакыт эчендә ул укыту эшчәнлеге белән шөгыльләнә.

Инкыйлабтан соң,  чыгышы белән кенәз нәселеннән булган өчен, «сыйныф дошманы буларак» ЧК Самара тарафыннан берничә тапкыр кулга алына.

1927 елда соңгы арест нәтиҗәсендә «минус алты шәһәр» җәзасы бирелә, аңа кайбер эре шәһәрләрдә, шул исәптән Самарада яшәү тыела. Сергей Хованский Казанда яши башлый.

Казан сукырлар училищесында, университетта математика, химия, табигать белеме укыта. Шәхси дәресләр дә бирә. Еш кына эшсез калган вакытлары була. ^:284-298 .

Гаиләсе

Беренче хатыны - Александра Семеновна Клюжева (6 апрель, 1867 - 11 июль, 1919), Самара шәһәренең 3 нче хатын-кызлар гимназиясе, малайлар һәм кызлар өчен әзерлек мәктәбе җитәкчесе, Иван Клюжевның сеңлесе ^:54 . Икенче хатыны - Ольга Сергеевна Зыбина (16 ноябрь, 1889 - 22 июль, 1964), Сергей Александрович Зыбин (1862-1942) һәм Ольга Петровна Копосова кызы ^:54,299-303 .

Беренче никахтагы балалар:

• Юлия (14 август, 1908, Самара - 22 апрель, 1979, Казан). Ул Казанның төрле институтларында стенографчы булып эшли. Ире - Василий Григорьевич Розанов, Казандагы урта мәктәп директоры. Аларның балалары: улы Сергей һәм кызы Татьяна ^{:59, 317-318} .

• Борис (9 июль, 1910, Самара - 27 гыйнвар, 2003, Казан). Казан химия-фармацевтика заводының механик остаханәсе башлыгы (1959-1963), Казан медицина инструментлары заводының инженер-конструкторы (1963-1970), II дәрәҗә Ватан сугышы ордены кавалеры.
• Хатыны-Вера Васильевна Козлова (14 октябрь 1918 - 22 февраль 2004), 1 нче Хвалын мәктәбенең директор урынбасары Василий Григорьевич Козлов һәм Александра Яковлевна Фролованың кызы ^:58,310-312 .

Икенче никахтагы балалары:

• Георгий (1921, 21 апрель, Самара - 1999 елның 13 мае, Мәскәү). техник фәннәр докторы, профессор.

• Ольга (1923, 14 декабрь, Самара - 22 май, Казан). ТАССРның Нефть һәм газ сәнәгате дәүләт разведкасы трестының бораулау эшләрен проектлаштыру буенча техник бүлекнең өлкән инженеры (1953-1979) ), Казан шәһәренең Бауман район Советы депутаты (1967-1973). Ире - Александр Александрович Карабанов (29 гыйнвар, 1923, Казан - 19 декабрь, 2006). Бөек Ватан сугышында катнашучы, "Радиоприбор" заводында аппаратура көйләүчесе (1950-1983), Кызыл Йолдыз орденнары һәм 1 нче дәрәҗәдәге Ватан сугышы ордены иясе. Кызлары: Наталья һәм Татьяна ^{:59, 319} .

• Татьяна (3 июнь, 1926, Самара - 2016 елның 21 октябре, Казан). Инженер, А. Н. Туполев исемендәге тәҗрибә-конструкторлык бюросы, аннары В. М. Мясищевның тәҗрибә-конструкторлык бюросы хезмәткәре (1949-1955), әйдәп баручы конструктор, П. Ф. Зубцның тәҗрибә-конструкторлык бюросы бригадасы башлыгы (1955-1981). Ире-Владимир Владимирович Бердников (1923 елның 2 мае, Казан-12 ноябрь 2003—, техник фәннәр докторы, профессор, Казан авиация институтының механизмнар һәм машиналар теориясе кафедрасы мөдире. Аларның уллары: Алексей һәм Андрей ^{:59-60,319-320} .

Басмалары

• Хованский С. А. Родословная рода князей Хованских (Никитичей) // Летопись Историко-родословного общества. — 1913. — № 1/2. — С. 55-65.
• Белокуров С. А. Из собрания актов князей Хованских. — М.: Синодальная типография, 1913. (В дополнение к помещенной у Долгорукова родословной князей Хованских печатается продолжение её, составленное князем С. А. Хованским).
• Князья Хованские / кн. С. А. Хованский; подгот. публ., сост., коммент. и доп.: кн. Г. С. Хованский и Т. В. Белокриницкая; науч. ред. О. Н. Наумов. — Москва : Изд-во МЦНМО, 2007. — 421 с. — ISBN 978-5-94057-286-2

Әдәбият

• Белокуров С. А. Из собрания актов князей Хованских. — М.: Синодальная типография, 1913. — 27 с.
• Князь С. А. Хованский. Князья Хованские. Подгот. публ., сост., коммент. и доп.: князь Г. С. Хованский, Т. В. Белокриницкая; науч. ред. О. Н. Наумов. — М.: Изд-во МЦНМО, 2007. — 421 с. — ISBN 978-5-94057-286-2.
• Капустин В. А. Леоново, подмосковное поместье боярина князя Ивана Никитича Хованского. — М.: 1908.
• «Осада и взятие Казани в 1552 году» — историко-археологический очерк О. С. Хованской. — Калып:Каз.: Изд-во МОиН РТ, 2010. — 228 с. — ISBN 978-5-4233-0050-0.
• Малова М. И. Обзор историко-литературных материалов, поступивших в Рукописный отдел Института русской литературы (Пушкинского Дома) Академии Наук СССР за 1940—1945 гг. // Бюллетени рукописного отдела. т. II. — М.—Л.: Изд-во Академии наук СССР. 1950. — С. 73—80.
• Санникова Н. А. С. А. Хованский — этапы жизни и деятельности. В сборнике: Самарский край в жизни и творчестве выдающихся личностей. Сборник статей и материалов III Международной научно-практической конференции. 2003. — С. 71-79.
• Наумов О. Н. Князья Хованские. В книге: Авт.-сост. В. А. Благово. Достойные титулов. — М.: Вече, 2017. — С. 175—246. — ISBN 978-5-4444-3018-7.
• Гусева Л. В., Назарова Л. В., Ухина О. Г. Коллекторы гербария Самарского областного историко-краеведческого музея им. П. В. Алабина // Фиторазнообразие восточной Европы. — Т. 12. — № 2. — 2018. — С. 189—205. — ISSN: 2072-8816
• Акимова Мария. В областной архивной службе к 100-летнему юбилею рассказали об основателе // Сова: самарский областной телеканал, 05 декабря 2018
• Наумов О. Н. Очерки по русской генеалогии. — М., 2012. — 664 с. Князья Хованские в контексте истории русского дворянства. — С. 592—625. — ISBN 978-5-904043-67-4.
• Эскин Ю. М. Иван Никитич Хованский. — М.: Квадрига, 2020. — ISBN 978-5-91791-375-9..