İçeriğe atla

William Charles Wells

Vikipedi, özgür ansiklopedi
William Charles Wells
Doğum24 Mayıs 1757(1757-05-24)
Charleston, Güney Karolina, ABD
Ölüm18 Eylül 1817 (60 yaşında)
Londra, Birleşik Krallık
Ölüm sebebiAtriyal fibrilasyon
Defin yeriSt Bride's Kilisesi
51°30′50″K 00°06′1″B / 51.51389°K 0.10028°B / 51.51389; -0.10028
Milliyetİskoç
VatandaşlıkAmerika
EğitimEdinburgh Üniversitesi, Leiden Üniversitesi
Tanınma nedeniDoğal seçilim hakkındaki ilk net açıklama
ÖdüllerRumford Madalyası (1814)
Royal Society Üyesi (FRS)
Royal Society of Edinburgh Üyesi (FRSE)
Royal College of Physicians Üyesi (FRCP)
Kariyeri
DalıDoktor (tıp)
TezSoğuk algınlığı üzerine (De frigore) (1780)

Dr. William Charles Wells FRS FRSE FRCP (24 Mayıs 1757 – 18 Eylül 1817) İskoç-Amerikalı bir doktor ve matbaacıdır. Sıra dışı bir hayat yaşamış, dikkate değer tıbbi araştırmalar yapmış ve doğal seçilim hakkındaki ilk net açıklamayı yapmıştır.[1] Bu fikri insan ırklarındaki farklı ten renklerinin kökenine uyguladı ve bağlamdan bakıldığında daha yaygın olarak uygulanabileceğini düşündü. Charles Darwin onunla ilgili olarak şöyle bir ifade kullanır: " [Wells] doğal seçilim ilkesini açıkça kabul ediyor ve bu, belirtilen ilk tanımadır ".[2]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wells, 24 Mayıs 1757'de Charleston'da[3] Mary ile matbaacı Robert Wells'in ikinci oğlu olarak dünyaya geldi. Ebeveynleri, 1753'te Güney Carolina'ya yerleşmiş olan İskoçlardı.[4] Kendisi aynı zamanda Louisa Susannah Wells ve Helena Wells'in erkek kardeşidir.

1768'de 11 yaşında iken İskoçya'nın Dumfries kentindeki okula gönderildi ve hazırlık okulunu tamamladıktan sonra bir yıl boyunca Edinburgh Üniversitesi'ne devam etti.

Wells, 1771 yılında Charleston'a geri döndü ve kendisi de Edinburgh'daki Kraliyet Botanik Bahçeleri Yönetcisi Charles Alston'ın bir öğrencisi olan doğa bilimci ve doktor Alexander Garden'ın yanında tıbbi bir çırak oldu.

1775'te, Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın başlamasından kısa bir süre sonra, aniden Charleston'dan ayrıldı ve İngiltere'ye Londra'ya gitti. 1776'da tıp okumak için Edinburgh Üniversitesi'ne döndü ve 1778'de tıp diplomasıyla mezun oldu. Sonbaharda tekrar Londra'ya döndü ve William Hunter'ın derslerine katılarak, pratik Anatomi dersleri aldı ve St Bartholomew's Hospital'da bir cerrahın öğrencisi oldu .

1779'da bir İskoç alayına bağlı İngiliz Ordusunda cerrah olarak Hollanda'ya gitti. Orada komutanından kötü muamele gördü ve görevinden istifa etti. Wells daha sonra Hollanda'da Leiden'e taşındı ve 19 Şubat 1780'de Leiden Üniversitesi'ne kaydoldu.[5][6] Bu üniversitede tezini hazırladı. Bu, 1780'de Tıp Doktoru derecesini aldığında Edinburgh'da yayınlanan Açılış Tezi idi; tezinin konusu Soğuk algınlığı üzerine ( De frigore ) idi.[7] Tezinin başlık açıklaması şöyledir: Disputatio medica, inauguralis, de frigore... - Edinburg : Balfour ve Smellie, 1780.[8]

Serjeants' Inn, Chancery Lane'in dışında, 1800'lerin başında, Wells'in öldüğü yer.

1781 yılının başlarında, ailesinin işlerini düzene sokmak için Carolina'ya döndü. Kendisi, "aynı zamanda gönüllülerden oluşan bir kolorduda subaydı; matbaacı, kitapçı ve tüccardı; babasının İngiltere'deki bazı arkadaşlarının, Carolina'daki önemli işlerinin yönetimi için mütevellisiydi; ve bir keresinde Milislerin Albay Komutanı davasında, milis subaylarından oluşan bir genel askeri mahkemede bir kovuşturma yürütürken Askeri Savcı makamını kullandı."[9] İngilizler Aralık 1782'de Charleston'dan çekildiğinde, St. Augustine, Florida'ya gitti. Orada, Florida'da basılan ilk haftalık gazete olan East Florida Gazette'yi yayınladı. 1784 yılında doktorluk yapmak için İngiltere'ye döndü.

1790'da Finsbury Dispanserine doktor olarak atandı ve 1798'e kadar burada çalıştı. 1793'te Londra Royal Society üyeliğine seçildi. 1798'de St Thomas's Hastanesine Doktor Yardımcısı olarak görevlendirildi ve 1800'de Hekimlerden biri oldu. 1800 yılından itibaren sağlığı belirsiz bir hal aldı ama yine de tıbbi araştırmalarda oldukça verimliydi ancak daha sınırlı bir yaşam sürüyordü.

Wells, 1814'te İskoçya'nın ulusal bilim ve edebiyat akademisi olan Royal Society of Edinburgh üyeliğine seçildi. Kendisini üyeliğe önerenler İskoç bir avukat, yargıç ve toprak sahibi olan Lord William Miller Glenlee, İskoç matematikçi ve bilim insanı John Playfair ve filozof David Hume'un yeğeni olan İskoçyalı avukat, yargıç ve hukuk bilgini Baron Hume idi. Aynı yıl, Londra Kraliyet Derneği, Essay on Dew (Çiğ Üzerine Deneme) adlı eseri için ona Rumford Madalyası verdi.

18 Eylül 1817'de Londra'daki Serjeant's Inn'de[10] kalp yetmezliği semptomları (kulak fibrilasyonu) yaşadıktan sonra öldü.[11] St Bride's Kilisesi'ne gömüldü. Louisa Susannah Wells tarafından "ebeveynlerine karşı bir görev ve erkek kardeşine olan sevgisinin bir anısı olarak" adına bir tablet yerleştirildi.

Wells'in doğal seçilimi tanıması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wells, 1813–1819 yılları arasında evrimsel fikirleri formüle eden üç İngiliz tıp adamının en büyüğüydü. Hatta İngiliz doktor ve etnolog James Cowles Prichard ve İngiliz cerrah William Lawrence ile birlikte ele alındığında tartışmasız en başarılı olan oydu.

1813'te Wells'in bir makalesi Royal Society'nin huzurunda okundu; Bu çalışması 1818'de "Beyaz ve zenci ırkları arasındaki renk ve biçim farklılıklarının nedenleri üzerine bazı gözlemler içeren İki Deneme Rahmetli W. C. Wells tarafından… hayatının bir Anısıyla, kendi yazdığı" adıyla yayınlandı.

Wells, farklı ırkların nasıl ortaya çıkmış olabileceğiyle açıkça ilgileniyordu.[12][13][14] Farklı insan ırkları ve evcilleştirilmiş hayvanların seçimi üzerine bazı ön açıklamalardan sonra şunları gözlemler:

"[Hayvanlar için yapay olarak yapılanlar], yaşadıkları ülkeye uygun insan çeşitlerinin oluşumunda, doğası gereği daha yavaş olsa da, eşit verimlilikle yapılıyor gibi görünüyor. İlk dağınık sakinler arasında ortaya çıkan tesadüfi insan çeşitlerinden bazıları, ülkenin hastalıklarını taşımaya diğerlerinden daha uygun olacaktır. Bu ırk çoğalırken diğerleri azalacak ve [Afrika] iklimi için en karanlık ırk en uygun ırk olacağından, sonunda tek ırk olmasa da en yaygın olan [onlar] haline geleceklerdi."[15]

Charles Darwin ve Britanyalı doğabilimci, antropolog ve biyolog Alfred Russel Wallace, 1858'de kendi teorilerini yayınladıklarında bu çalışmadan haberdar değillerdi, ancak daha sonra Darwin şunu kabul eder:

"Bu yazıda [Wells] doğal seçilim ilkesini açıkça tanımlıyor ve bu, belirtilen ilk tanıma; ama o bunu yalnızca insana ve yalnızca belirli karakterlere uyguluyor. Zencilerin ve melezlerin bazı tropikal hastalıklara karşı bağışıklığa sahip olduklarını belirttikten sonra, ilk olarak, tüm hayvanların bir dereceye kadar değişme eğiliminde olduğunu ve ikinci olarak, çiftçilerin evcilleştirilmiş hayvanlarını seçme yoluyla iyileştirdiklerini gözlemler; ve sonra ekler, ama bu ikinci durumda sanatın yaptığı şey, daha yavaş da olsa, eşit etkinlikle, yaşadıkları ülkeye uygun insan çeşitlerinin oluşumunda yapılıyor gibi görünüyor." [2]

Bu nedenle, doğal seçilimi ilk kez tasvir etmesi nedeniyle övgüler, Edward Blyth veya Patrick Matthew'dan çok Wells'e gidebilir. Yine de bu övgü, Darwin ve Wallace'ın yaptığı gibi tüm yaşam yelpazesine değil, yalnızca ten rengine uygulanacağı ölçüde sınırlıdır.[16] Fikrin bir biçimi, eski bir Edinburgh yazarı olan James Hutton tarafından zaten ortaya konmuştu, ancak bu durumda etki, yeni türlerin oluşumundan ziyade çeşitlerin iyileştirilmesiyle sınırlıydı.[17]

Wells'in çiy üzerindeki çalışması

[değiştir | kaynağı değiştir]

1780'li yıllarda Wells ve bazı kişiler, yerin üstündeki havadan birkaç derece daha soğuk olduğu durumda çiy ve donun meydana geldiği fikrine sahipti. Ama soğuğun çiy ve dondan kaynaklandığını düşündüler, tersi bir durum akıllarına gelmedi. 1811 sonbaharında Wells bazı ölçümler yaptığında, çok geçmeden eski fikrinden şüphe etmeye başladı. Kısa süre sonra daha ciddi deneylere başladı ve elde ettiği sonuçları Ağustos 1814'te yayınladı. Çeşitli malzeme, konum, sıcaklık, nem, hava durumu, bulut örtüsü, mevsim ve günün saati koşullarında çiy oluşumunu karşılaştırdı. Wells, çiğin, özellikle sıcaklık, sıcaklık değişimi ve malzemelerin ısı iletkenliğini içeren koşulların doğru kombinasyonunun neden olduğu bir havadaki su buharının yoğunlaşması durumu olduğu sonucuna ulaştı.

Wells'in çiğin doğasına ilişkin araştırması, 1830'larda tümevarımsal bilimsel araştırmanın seçkin bir örneği olarak geniş çapta alıntılanmıştır.[18] Sir John Herschel bunu, Doğa Felsefesi Çalışmaları Üzerine Söylev'inde birincil örnek olarak kullandı ve teoriyi "ılımlı bir pusula içinde yatan tümevarımsal deneysel araştırmanın akla çağırabileceğimiz en güzel örneklerinden biri" olarak adlandırdı. 1836'da Metropolitana Ansiklopedisi, "Günümüzde Dr. Wells'in İncelemesi kadar evrensel olarak beğenilen başka bir çalışma bilmiyoruz ve kesinlikle hiçbiri Bacon'ın öğretmeyi amaçladığı hayranlık uyandıran tümevarım sistemini daha saf ve daha iyi bir biçimde pratikte örneklendiremez." John Tyndall ve William Whewell de Dr. Wells'in incelemesini benzer şekilde övdüler.

Yayınları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Wells W.C. 1814. Çiy üzerine bir deneme. Taylor & Hessay, Londra. [ Rumford Madalyasının temeli]
  • Wells W.C. 1818. İki deneme: iki gözle tek bir vizyon üzerine, diğeri çiy üzerine. Constable, Londra. Bu çalışma, "Beyaz ve zenci insan ırkları arasındaki renk ve biçim farklılıklarının nedenine dair bazı gözlemlerle birlikte, derisinin bir kısmı bir zencininkine benzeyen, İnsanlığın beyaz ırkından bir dişinin hikayesi" başlıklı bir ek bölüm içerir. [Doğal seçilim fikrini içeren bu son kısımdır. Hayatına dair kendi yazdığı bir anı ile son bulan kitap, ölümünden önce yayınlanmak üzere belirlediği materyali içeriyor; görünüşe göre onun talimatıyla yok edilen başka materyaller de vardı]. [1]

Tıbbi konulardaki yazı ve makalelerinin çoğu, Transactions of a Society for the Promotion of Medical and Chirurgical Knowledge 1811-12'nin ikinci ve üçüncü ciltlerinde yer almaktadır. Bu yazıları şunlardır:

  • Erizipel Üzerine Gözlemler.
  • İnsan vücudundaki tüm saç eksikliğinin bir örneği.
  • Kızıl hastalığının ardından gelen ödem üzerine gözlemler.
  • Hastalıkla ilgili gözlemlerle bir tetanoz vakası.
  • Pulmoner arter ile bağlantılı bir aort anevrizması olgusu.
  • Cœcum ve Colon'un önemli ölçüde genişlemesi vakası.
  • Boyun ve göğüs kasları ile derisi arasındaki Hücre zarının yaygın kangreni vakası.
  • Kalp romatizması hakkında.
  • Kızıl'dan kaynaklanmayan damlalı idrarda kırmızı madde ve kan serumunun varlığı üzerine.
  • Akciğer Tüketimi ve aralıklı ateş ile ilgili gözlemler, esas olarak birbirine zıt hastalıklar olarak; aralarında var olan ittifaka veya muhalefete ve önceki ikisinden biri veya diğerine göre birkaç başka hastalığı düzenleme girişimi ile.

Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Green, J. H. S. (1957). "William Charles Wells, F.R.S. (1757–1817)". Nature (İngilizce). 179 (4568): 997-999. doi:10.1038/179997a0. ISSN 0028-0836. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  2. ^ a b Darwin, Charles (1866). On the Origin of Species by Means of Natural Selection, Or, The Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life. 4th (İngilizce). John Murray. ss. xiv. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  3. ^ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 978-0-902198-84-5. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  4. ^ Bartlett, Elisha (1849). A brief sketch of the life, character, and writings of William Charles Wells, M.D., F.R.S. (İngilizce). Louisville, KY, United States: Prentice and Weissinger. ss. all. 
  5. ^ Album Studiosorum Academiae Lugduno Batavae MDLXXV-MDCCCLXXV, kol. 1133.
  6. ^ Index to English speaking students who have graduated at Leyden university / by Edward Peacock, F.S.A. - London : For the Index society, by Longmans, Green & co. 1883, p. 103, 1133.
  7. ^ English-speaking students of medicine at the University of Leyden / R.W. Innes Smith. - Edinburgh/London : Oliver and Boyd, 1932, p. 245.
  8. ^ National Union Catalogue: NW 0184086; DNLM, PPL.
  9. ^ Gentleman's Magazine, November 1817.
  10. ^ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 978-0-902198-84-5. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  11. ^ William Dock. The lure of medical history: William Charles Wells. California and Western Medicine, 31, 340-341.
  12. ^ Wade N.J. 2003. Destined for distinguished oblivion: the scientific vision of William Charles Wells (1752–1817). Springer.
  13. ^ Wells, Kentwood D. 1973. William Charles Wells and the races of man. Isis 64, 215.
  14. ^ Zirkle, Conrad 1941. Natural selection before the Origin of Species. Proc Am Phil Soc 84, 71-123.
  15. ^ Wells W.C. 1818. Two essays: upon a single vision with two eyes, the other on dew. Constable, London. This contains an appendix entitled An account of a female of the white race of mankind, part of whose skin resembles that of a negro, with some observations on the cause of the differences in colour and form between the white and negro races of man. It is this last part which contains the idea of natural selection.
  16. ^ Darwin (1858). "On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection". Journal of the Proceedings of the Linnean Society of London. Zoology 3: 46-50. 
  17. ^ Pearson, Paul N. (2003). "In retrospect". Nature. 425 (6959): 665. doi:10.1038/425665a. , "More on James Hutton". The Dispersal of Darwin. 5 Haziran 2007. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2015. 
  18. ^ Preface to An Essay on Dew and Several Appearances Connected with It, edited, with annotations by L. P. Casella (London: 1866)

Daha fazla okuma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm kaynaklar nihayetinde Wells'in hayatıyla ilgili kendi açıklamasına bağlıdır.

  • William Munk'un Royal College of Physicians Listesi
  • Ulusal Biyografi Sözlüğü
  • James RR William Charles Wells. British Journal of Ophthalmology, Kasım 1928.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Charles_Wells&oldid=34232374" sayfasından alınmıştır