Sondaj roketi
Bazen araştırma roketi de denilen bir sondaj roketi alt yörüngesel uçuş sırasında ölçüm yapmak ve bilimsel deneyleri gerçekleştirmek için gerekli cihazları taşıyan bir rokettir. Roketler Dünya yüzeyinin 50 –1500 km. yukarısına,[1] genellikle meteoroloji balonları ve yapay uyduların arasındaki irtifaya (balonlar için maksimum irtifa yaklaşık 40 kilometre (25 mi) ve yapay uydular için minimum irtifa yaklaşık olarak 120 kilometre (75 mi)dir).[2] cihazları taşımak için kullanılır. Black Brant X ve XII gibi bazı sondaj roketleri 1.000-1.500 kilometre (620-930 mi) arasında maksimum bir apojeye sahiptirler. Sondaj roketlerinde genellikle ihtiyaç fazlası askeri roket motorları kullanılır.[3] NASA, 270-450 kilogram (600-990 lb) roket yükü ile kalkan Terrier Mk 70 yardımcı roketli Improved Orion roketini atmosfer dışı bölge içindeki 100-200 kilometre (62-124 mi) arasında düzenli olarak uçurmaktadır.[4]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Terimin kökeni denizcilikte, suyun derinliğini ölçmek için gemiden suyun içine ağırlık bağlanmış bir halatın atılmasını anlatan to sound sözünden gelmektedir. Terimin kendisinin İtalyanca/İspanyolca ve Fransızca kelimelerde, sondaj yapmak fiili için sırasıyla "sonda"ve "sonde" olan etimolojik kökleri vardır. Roket bağlamında sondaj ölçüm yapmak ile eşdeğerdir.[3]
Tasarım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Normal bir sondaj roketi katı yakıtlı roket motoru ve bilimsel bir roket yükünden oluşur.[3] Uçuşun serbest düşme kısmı roket yükünün, apojeye yakın bir noktada durmuş gibi görünmesini sağlayan dikey ana eksenli eliptik yörüngedir.[2] Ortalama uçuş süresi genellikle 30 dakikadan az olup genellikle 5-20 dakika arasında değişir.[2] Roket yakıtını ilk kademedeki uçuşun yükselme bölümünde tükettikten sonra roket yükü ayrılır ve bir paraşütle yere iniş yapar.[3]
Avantajları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sondaj roketlerinin düşük maliyetleri,[2] kısa teslim süreleri (bazen altı aydan daha az)[3] ve balon yahut uyduların erişemediği bölgedeki araştırma yapma yetenekleri nedeniyle bazı araştırmalar için avantajlıdır. Ayrıca, daha pahalı ve riskli yörünge uzay uçuşu görevlerinde kullanılacak olan donanım için, test ortamı olarak kullanılırlar.[2] Küçük boyutlu bir sondaj roketinin uzak yerlerdeki saha çalışmaları göz önüne alınarak geçici fırlatma sahalarından fırlatılması ve hatta okyanusun ortasında, bir gemiden ateşlenmesi bile mümkündür.[5]
Araştırma uygulamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sondaj roketleri genellikle:
- Üst atmosferdeki yerinde ölçümler için bu araca gerek duyulan aeronomi araştırmalarında,
- Dünya atmosferinin üstünde olmasını gerektiren Ultraviyole ve X-ışını astronomisinde,
- Birkaç yüz kilometre irtifaya fırlatılan roketlerdeki, birkaç dakikalık ağırlıksızlıktan yararlanılan yerçekimsiz ortam araştırmalarında kullanılmaktadır
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Yararlanılan kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ nasa.gov 17 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NASA Sounding Rocket Program Handbook, June 2005, p. 1
- ^ a b c d e "NASA Sounding Rocket Program Overview". NASA Sounding Rocket Program. NASA. 24 Temmuz 2006. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2006.
- ^ a b c d e Marconi, Elaine M. (12 Nisan 2004). "What is a Sounding Rocket?". Research Aircraft. NASA. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2006.
- ^ NASA Sounding Rocket Handbook
- ^ "General Description of Sounding Rockets". Johns Hopkins University Sounding Rocket Program. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2006.
