Shapley Süperkümesi
| Shapley Süperkümesi | |
|---|---|
 Gökada üyeleri ve gökadalar arası karanlık madde halesiyle Shapley Süperkümesi | |
| Gözlem verisi (Dönem J2000) | |
| Takımyıldız | Erboğa |
| Sağ açıklık (α) | 13sa 05d 57,8s[1] |
| Dik açıklık (δ) | -33° 04′ 03″[1] |
| Zenginlik sınıfı | 34[1] |
| Özellikler | |
| Kırmızıya kayma (z) | 0,043000[1] |
| Dikey hız () | 12891 km/sn[1] |
| Uzaklık | 583,81 MIy (179 Mpc) |
| Katalog belirtmeleri | |
| Shapley Supercluster • Shapley Concentration • SCl 124 | |
Shapley Süperkümesi, yakın evrenimizde kütleçekimsel olarak etkileşen bir birlik oluşturan ve böylece evrenle birlikte genişlemek yerine kendisini bir araya getiren büyük bir gökadalar konsantrasyonudur. 1989'da keşfedilmesine rağmen, 1930'larda gökyüzünün bu bölgesinde gökada fazlalığını ilk ilan eden Harlow Shapley'in adı verilmiştir. Shapley Süperkümesi büyük bir süperkümedir ve üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Bilinen en büyük süperküme olmasa da en yoğunlardan biri olduğu kesindir. Erboğa akımyıldızında yer alan süperkümenin, biri 500 milyon ışık yılı ve daha büyüğü 650 milyon ışık yılı uzaklıkta olmak üzere, iki ana toplanma bölgesi vardır.
Süperkümenin haritası, gökyüzünün bu bölgesindeki 16,5 kadirden daha parlak tüm gökadaları göstermektedir (HyperLeda Veritabanı'na göre). Erboğa Süperkümesi'nin dört temel kümesi (sarı renkli), Shapley Süperkümesi'nin tam önünde yer alır. Erboğa süperkümesi'nin ötesinde, 500 milyon ışık yılı uzaklıkta bir diğer küçük süperküme yer alır (yeşil renkli). 650 milyon ışık yılı uzaklıkta ise devasa bir gökada kümeleri topluluğu yer alır (mavi renkli). Burası, ilk olarak Harlow Shapley tarafından 1930'larda fark edilen Shapley Süperkümesi'dir.
Bilimsel incelemeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Shapley, bizim gökadamızın da içinde bulunduğu Yerel Grup ile aynı doğrultuda yer alır ve yakınlaşmaktadır. Bu durum, gökadamızın Kendine özgü hız hareketinin nedeni olan Büyük Çekici'nin Shapley olduğunu düşündürmüştür.
Harlow Shapley, 1930 yılındaki Harvard Gözlemevi Bülteni'nde "Erboğa'daki Uzak Gökadalar Bulutu Üzerine Notlar" adlı bir makale yayımlamıştır.[2] Shapley, "Erboğa içerisinde, şimdiye kadar keşfedilenlerin en yoğunlarından biri gibi görünen bir gökada bulutu"nu tanımladı. Aslında, süperkümenin tamamını keşfetmedi. Haritası,[3] süperkümenin merkezinde Abell 3556, Abell 3558 ve Abell 3562'yi kapsayan kümeler sırasına karşılık gelen "bulutu" gösteriyordu. Shapley, 1933 yılında 25 verimli gökada kümesi içeren listesine Abell 3558'i dahil etti.
Gök bilimcilerin Shapley Kümesi'ni tekrar keşfetmeleri uzun zaman aldı. 1970'lerin sonlarında, gökyüzünün bu bölgesindeki güçlü X-ışını kaynaklarını fark etmeye başladılar. J. Melnick ve H. Quintana, Abell 3558 kümesini 1981 yılında 2A1326-311[4] (X-Işını Kaynakları Kataloğu'ndan[5]) adıyla yeniden keşfettiler[6] ve kümenin "gökyüzünün gökadalarca son derece zengin bir bölgesinde" yer aldığından bahsederken, aslında Harlow Shapley'in 51 yıl önce yaptığı gözlemi tekrarlıyorlardı. Jorge Melnick ve Mariano Moles, 1987 yılında bu bölgede büyük bir üstküme olduğuna dair ilk önemli kanıtı yayımladılar.
Abell Kataloğu Güney İlavesi'nin[7] G. Abell, H. Corwin ve R. Ollowin tarafından 1989 yılında yayımlanması çok önemliydi, çünkü ilave, gök bilimcilere bölgedeki verimli kümelerin tam bir listesini verdi. R. Scaramella, G. Baiesi-Pillastrini, G. Chincarini, G. Vettolani ve G. Zamorani, 1989 tarihli bir bildiride[8] ve 1990 tarihli bir başka bildiride,[9] kendilerinin de Büyük Cazibe'yi (bakınız Erboğa Süperkümesi konusu) araştırırken, bu üstkümeyi (onlar "alfa bölgesi" adını vermişlerdi) keşfettiklerini duyurdular. S.Raychaudhury da 1989 tarihli bir bildirisinde[10] süperkümeyi fark etti, fakat bunun "Büyük Cazibe" olmaktan çok uzak olduğu sonucuna vardı. S. Raychaudhury, Shapley Süperkümesi adını kullanan ilk kişilerden biriydi.[11]
Shapley Süperkümesi, en çok incelenen süperkümelerden biridir. 1997-2001 yılları arasındaki beş yıllık süreçte, tüm Shapley Süperkümesi ile ilgili yaklaşık 40 bilimsel bildiri yayımlanmıştır. Başka hiçbir süperküme şu anda bu kadar dikkat çekmemektedir. Bu küme, evrenin bizim bölümümüzdeki eşsiz bir süperkümedir. Süperkümedeki kümelerden birkaçı, aynı zamanda güçlü X-ışını kaynaklarıdır. S. Ettori, A. Fabian, D. White tarafından yayımlanan 1997 tarihli bir bildiride[12] bir X-ışını haritası yayımlanmıştır.[13]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e "NED results for object SHAPLEY SUPERCLUSTER*". NASA/IPAC EXTRAGALACTIC DATABASE. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
- ^ "Erboğa'daki Uzak Gökadalar Bulutu Üzerine Notlar". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "Harita". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "2A1326-311". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "X-Işını Kaynakları Kataloğu". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ Quintana, H.; Melnick, J. (Temmuz 1982). "The correlation between X-ray luminosity and velicity dispersion in clusters of galaxies". Astronomical Journal. Cilt 87. ss. 972-979. Bibcode:1982AJ.....87..972Q. doi:10.1086/113179. 5 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
- ^ "Abell Kataloğu Güney İlavesi". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "1989 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "1990 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "S.Raychaudhury 1989 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "S. Ettori, A. Fabian, D. White 1997 tarihli bildiri". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
- ^ "X-ışını haritası". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Article on the Shapley Supercluster in the Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics
- An atlas of the Universe8 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Shapley Concentration
- Harvard College Observatory2 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
