Selçuklu Hanedanı

Selçuklu Hanedanı
آلِ سلجوق
Selçuklu Hanedanı; آلِ سلجوق
	Selçuklu Hanedanı
Ülke	Büyük Selçuklu İmparatorluğu; Anadolu Selçuklu Devleti; Irak Selçukluları; Kirman Selçukluları; Horasan Selçukluları; Suriye Selçukluları; Kubadoğulları Emirliği
Milliyet	Türk
Kuruluş	960
Kurucu	Selçuk Gazi
Yıkılış	1308
Son hükümdar	II. Mesud; III. Alâeddin Keykubad; V. Kılıç Arslan
Unvan(lar)	Selçuklu Sultanı, Sultan-ı Selatın (Sultanlar sultanı), Sultan-ı Azam (En büyük, en güçlü sultan)

Selçuklu Hanedanı (Eski Anadolu Türkçesi: آلِ سَلْجُوقْ, romanize: Al-i Selçuk, Farsça: دودمان سلجوق, romanize: Dudman-i Selcuk), Orta Asya kökenli Oğuz Türklerinin bir kolu olan Kınık boyuna mensup bir aile.^[3]^[4]^[5]^[6]^[7] Dukak'ın soyundan gelen ve Selçuk'un kurduğu Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile bir hanedan halini alan Selçuklular 11. ve 14. yüzyıllar arasında Orta Asya'nın bir bölümünü, Anadolu'yu ve Orta Doğu'yu yönetti.

Kuruluşu

Selçuklular, Orta Doğu'da devletler kurarak 300 yıl boyunca egemen olmuş, Oğuzların Kınık boyundan bir Türk hanedanıdır. Adı, hanedanın kurucusu Selçuk Bey'den gelir. Göçebe Türklerde bozkırdaki ırmakları geçiş büyük önem arzediyordu. Oğuznamede salı keşfeden kişi boyun önemli bir atası sayılmaktadır. Selçukluların kurduğu devletlerin ilki, Büyük Selçuklu Devletidir. Bu devlet daha sonra Anadolu Selçukluları, Kirman Selçukluları, Horasan Selçukluları, Suriye Selçukluları ve Irak Selçukluları devletleri olarak beşe ayrılmıştır.

Türklerin tarih boyunca kurdukları devletlerden en önemlilerinden birisi Büyük Selçuklu Devleti'dir. Selçuklular 24 Oğuz kabilesinden Kınık boyuna mensupturlar. Oğuzlar 10. yüzyılda Sir-i Derya (Seyhun) ile Hazar Denizi'nin doğusu ve Aral Gölü arasındaki bölgede yaşarken Kınık boyu da bunların arasında Sir-i Derya suyunun ağzına yakın oturmakta idi. 10. yüzyılın başında Oğuz Yabgu Devleti'ni "Yabgu" unvanı taşıyan bir hükümdar idare etmekte idi. Selçuklu ailesinin atası olan Temir-Yalıg (Demir yaylı) lakablı Dukak (veya Dokak)'ın Müslüman olduğu rivayeti de vardır. Dandanakan Muharebesi ile Horasan'ı Gaznelilerden alacak olan Tuğrul ile Çağrı Beyler ise Mikâîl'in oğullarıdır.^[8]^[9]

Selçuklular soyağacı

Hükümdar listesi:

Yusuf İnal

Yunus

Kutalmış

Çağrı

1. Tuğrul
(1037-1063)

Süleyman
Türkiye Selçuk

2. Alparslan
(1063-1072)

Kavurd
Kirman Selçuk

3. Melikşah
(1072-1092)

Tutuş
Suriye Selçuk

Tekiş

5. Berkyaruk
(1094-1105)

8. Sencer
(1118-1157)

4. Mahmud
(1092-1094)

7. Muhammed
(1105-1118)

6. II. Melikşah
(1105)

9. II. Mahmud
(1118-1131)

12. Mesud
(1134-1152)

15. Süleyman Şah
(1160-1161)

11. II. Tuğrul
(1132-1134)

13. III. Melikşah
(1161-1176)

14. II. Muhammed
(1153-1160)

10. Davud
(1131-1132)

16. Arslan
(1161-1176)

17. III. Tuğrul
(1176-1194)

9.-17. = Irak-ı Arap ve Irak-ı Acem (Batı İran)'ı yönetmiş ve Sencer'ın ölümünden sonra Irak Selçuklular olarak anılmıştır.

Fotoğraflar

Çift başlı Selçuklu kartalı, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası.
Tuğrul Kulesi, Tuğrul Bey'in anısına Tahran'ın güneyinde dikilen yapı, 12. yüzyıl.
Bitum taşı ile gümüş kakma. 1188-1219 tarihleri arasında Selçuklu sanatına bir örnek, Herat, Afganistan. British Museum.
Soylu erkek başı, 12.-13. yüzyıl, İran.
Satranç seti, 12. yüzyıl, İran. New York Metropolitan Sanat Müzesi.
Selçuklu sultanlarının mezarlarını barındıran Karahan İkiz Türbeleri, 1053, İran.
Selçuklu Dönemi'nden kalma bir lahit (Eskişehir Arkeoloji Müzesi)
Selçuklu Dönemi'ne ait sanduka mezar. Eskişehir Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.

Ayrıca bakınız

Notlar

^ Sevim, Merçil, Selçuklu Devletleri, s. 488-493.
^ Muharrem Kesik, “Mesud II”, s. 343-344.
^ Concise Britannica Online Seljuq Dynasty 14 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. article
^ "Definition of SELJUK". www.merriam-webster.com (İngilizce). 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.
^ Tabib, Rashid Al-Din; Ṭabīb, Rashīd al-Dīn; Faḍlallāh, Rašīd-ad-Dīn; Nishapuri, Zahir al-Din; Nīšāpūrī, Ẓahīr-ad-Dīn (2001). The History of the Seljuq Turks from the Jāmiʻ Al-tawārīkh: An Ilkhanid Adaptation of the Saljūq-nāma of Ẓahīr Al-Dīn Nīshāpūrī (İngilizce). Psychology Press. ISBN 978-0-7007-1342-4. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.
^ Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel Kural (29 Ekim 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808 (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29163-7. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.
^ Golden, Peter B. (1992). An Introduction to the History of the Turkic People. Otto Harrassowitz, Wiesbaden. p. 209
^ Kevin Alan Brook, (2006) The Jews of Khazaria, 2nd ed. Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
^ D.M. Dunlop (1966) The Khazars. The Dark Ages: Jews in Christian Europe,, 711-1096, .

[1] Sevim, Merçil, Selçuklu Devletleri, s. 488-493.

[2] Muharrem Kesik, “Mesud II”, s. 343-344.

[3] Concise Britannica Online Seljuq Dynasty 14 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. article

[4] "Definition of SELJUK". www.merriam-webster.com (İngilizce). 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.

[5] Tabib, Rashid Al-Din; Ṭabīb, Rashīd al-Dīn; Faḍlallāh, Rašīd-ad-Dīn; Nishapuri, Zahir al-Din; Nīšāpūrī, Ẓahīr-ad-Dīn (2001). The History of the Seljuq Turks from the Jāmiʻ Al-tawārīkh: An Ilkhanid Adaptation of the Saljūq-nāma of Ẓahīr Al-Dīn Nīshāpūrī (İngilizce). Psychology Press. ISBN 978-0-7007-1342-4. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.

[6] Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel Kural (29 Ekim 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808 (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29163-7. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.

[7] Golden, Peter B. (1992). An Introduction to the History of the Turkic People. Otto Harrassowitz, Wiesbaden. p. 209

[8] Kevin Alan Brook, (2006) The Jews of Khazaria, 2nd ed. Rowman & Littlefield Publishers, Inc.

[9] D.M. Dunlop (1966) The Khazars. The Dark Ages: Jews in Christian Europe,, 711-1096, .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Türk tarihi
Makale serilerinden

İlk Çağ • Büyük Hun İmparatorluğu (İÖ 220-İS 92) • Batı Hiung-nu (İÖ 56-36) • Kuzey Hiung-nu (48-156) • Güney Hiung-nu (48-216) • Siyenpi İmparatorluğu (93-234) • Avrupa Hun İmparatorluğu (352-469) • Sabar Hanlığı (5. yy-6. yy)
Orta Çağ • Ak Hun İmparatorluğu (420-670) • Göktürk Kağanlığı (552-744) • Doğu Göktürk (583-630) • Batı Göktürk (583-659) • İkinci Göktürk (681-744) • Avar Kağanlığı (562-803) • Seyanto Hanlığı (628-647) • Hazar Kağanlığı (630-1048) • Büyük Bulgar Hanlığı (632-668) • İdil Bulgarları (7. yy-1240'lar) • Kangar Birliği (659-750) • Birinci Bulgar İmparatorluğu (681-1018) • Uygur Kağanlığı (742-840) • Kansu Uygur (848-1036) • Kırgız Kağanlığı (693-1207) • Karahoca Uygur (991-1209) • Karluk Hanlığı (743-1220) • Oğuz Yabguluğu (750-1055) • Karluk Yabgu Devleti (756-940) • Şirvanşahlar Devleti (799-1539) • Karahanlılar (840-1212) • Doğu Karahanlılar (1032-1210) • Batı Karahanlılar (1041-1212) • Peçenek Hanlığı (860-1091) • Tolunoğulları (868-905) • Akşitler (935-969) • Gazne Devleti (961-1186) • Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1040-1157) • Türkiye Selçuklu (1077-1308) • Kirman Selçuklu (1092-1187) • Suriye Selçuklu (1092-1117) • Irak Selçuklu (1118-1194) • Mengüçlü (1072-1277) • Harezmşahlar İmparatorluğu (1077-1231) • Danişmendliler (1080-1178) • Çaka Bey (1081-1098) • Çubukoğulları (1085-1092) • Dilmaçoğulları (1085-1192) • Saltuklu Beyliği (1092-1202) • İnaloğulları (1098-1183) • Ahlatşahlar (1100-1207) • Artuklu Beyliği (1102-1408) • Böriler (1104-1154) • Zengiler (1127-1250) • İldenizliler (1142-1225) • Erbil Beyliği (1146-1232) • Salgurlular (1148-1286) • Eyyûbîler (1171-1348) • Cengiz İmparatorluğu (1206-1368) • Delhi Sultanlığı (1206-1527) • Çobanoğulları (1227-1309) • Çağatay Hanlığı (1227-1347) • Doğu Çağatay Hanlığı (1347-1680) • Batı Çağatay Hanlığı • Altın Orda Devleti (1242-1502) • Memlûk Sultanlığı (1250-1517) • Karamanoğulları (1256-1483) • İnançoğulları (1261-1368) • Sâhib Ataoğulları (1275-1342) • Pervaneoğulları (1277-1322) • Eşrefoğulları (1280-1326) • Menteşe Beyliği (1280-1424) • Karesi Beyliği (1297-1360) • Candaroğulları (1299-1462) • Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922) • Germiyanoğulları (1300-1423) • Hamitoğulları (1301-1423) • Saruhanoğulları (1302-1410) • Taceddinoğulları (1303-1415) • Aydınoğulları (1308-1426) • Tekeoğulları (1321-1390) • Ramazanoğulları (1325-1608) • Eretna (1335-1381) • Dulkadiroğulları (1339-1521) • Taşanoğulları (1350-1398) • Sufi Devleti (1361-1379) • Timur İmparatorluğu (1370-1507) • Akkoyunlular (1378-1508) • Erzincan Beyliği (1379-1410) • Karakoyunlular (1380-1469) • Kadı Burhâneddin Devleti (1381-1398) • Malva Sultanlığı (1392-1562) • Nogay Ordası (1398-1642) • Şeybani Hanlığı (1428-1599) • Kazan Hanlığı (1438-1552) • Kırım Hanlığı (1441-1783) • Astrahan Hanlığı (1446-1556) • Kasım Hanlığı (1452-1681)
Yeni Çağ • Sibir Hanlığı (1464-1598) • Kazak Hanlığı (1465-1729) • Buhara Hanlığı (1500-1785) • Safevî Devleti (1501-1736) • Yarkand Hanlığı (1514-1680) • Hive Hanlığı (1515-1920) • Kutbşah Devleti (1518-1687) • Babür İmparatorluğu (1526-1858) • Bakü Hanlığı (1718-1806) • Afşar İmparatorluğu (1736-1796) • Hokand Hanlığı (1740-1876) • Revan Hanlığı (1747-1828) • Buhara Emirliği (1785-1920)
Yakın Çağ • Kaçar İmparatorluğu (1794-1925) • Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti (1913) • Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (1917-1918) • Aras Türk Cumhuriyeti (1918-1919) • İdil Ural Devleti (1918-1919) • Alaş Orda (1917-1920) • Kırım Halk Cumhuriyeti (1917-1918) • Azerbaycan DC (1918-1921) • Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükümeti (1918-1919) • Azadistan (1919-1920) • Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Tıva Halk Cumhuriyeti (1921-1944) • Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (1932-1934) • Hatay Devleti (1938-1939) • Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949) • Azerbaycan Millî Hükûmeti (1945-1946) • Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi (1964-1974) • Özerk Kıbrıs Türk Yönetimi (1974-1975) • Kıbrıs Türk Federe Devleti (1975-1983) • Türkiye • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • Kırgızistan • Özbekistan • Azerbaycan • Kazakistan • Türkmenistan Tarihi Türk devletleri listesi • Tarihî ve çağdaş Türk devletleri • Türk tarihi edebiyatı'
g t d