İçeriğe atla

Rauf Denktaş

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Rauf Denktaş
1. KKTC Cumhurbaşkanı
Görev süresi
15 Kasım 1983 - 24 Nisan 2005
Başbakan Mehmet Ali Talat
Yerine geldiği Makam oluşturuldu.
Yerine gelen Mehmet Ali Talat
1. KTFD Devlet Başkanı
Görev süresi
13 Şubat 1975 - 15 Kasım 1983
2. Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Görev süresi
18 Şubat 1973 - 28 Şubat 1973
Cumhurbaşkanı III. Makarios
Yerine geldiği Fazıl Küçük
Yerine gelen Boş makam
Kişisel bilgiler
Doğum 27 Ocak 1924(1924-01-27)
Baf, Birleşik Krallık Kıbrıs Kolonisi
Ölüm 13 Ocak 2012 (87 yaşında)
Lefkoşa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Defin yeri Cumhuriyet Parkı, Lefkoşa
35°12′18″N 33°19′32″E / 35.2050°K 33.3255°D / 35.2050; 33.3255
Milliyeti Kıbrıs Türkü
Partisi Ulusal Birlik Partisi
Evlilik(ler)
Aydın Denktaş
(e. 1949; ö. 2012)
Bitirdiği okul Lincoln's Inn, Hukuk
Mesleği Hukukçu, Devlet Adamı
Ödülleri
İmzası

Rauf Raif Denktaş (27 Ocak 1924 - 13 Ocak 2012[1]), Kıbrıs Türkü siyasetçi ve yazardır. Denktaş, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. 1983'ten 2005'e kadar toplamda 21 yıl 5 ay 9 gün cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rauf Denktaş, 27 Ocak 1924 günü Baf kasabasında doğdu.[2] 1,5 yaşındayken annesi Emine Hanım'ı kaybetti.[3] Babası hakim Mehmet Raif Bey'di, Rauf ailenin dördüncü ve en küçük çocuğuydu.[4] Altı yaşına kadar eğitiminde anneannesi ve babaannesinin yanında,[3] Osmanlı döneminde zaptiyelik yapmış olan dedesi Şeherli Mehmed yetiştirilmesinde rol oynadı. Çocukluk yıllarında, özellikle tatillerde Aybifan'da ailesiyle vakit geçiren Denktaş, hatıratında bu köyü "köyüm" olarak niteler.[4] Denktaş, 1930 yılında eğitim için İstanbul'a gönderildi. Arnavutköy'de ilkokuldan liseye kadar eğitim veren Fevzi Ati Lisesi'nde yatılı okumaya başladı. Ortaokuldan sonra Kıbrıs'a döndü ve 1941 yılında Lefkoşa İngiliz Okulu'ndan mezun oldu. Mezun olmasının ardından Fazıl Küçük'ün Halkın Sesi gazetesinde yazılar yazmaya başladı. Daha sonra bir süre Mağusa'da tercümanlık, mahkemelerde memurluk ve İngiliz Okulu'nda öğretmenlik yaptı. 1944 yılında hukuk eğitimi için Lincoln's Inn'de okumak üzere Birleşik Krallık'a gitti. 1947 yılında adaya döndü ve avukatlığa başladı.[5][6] Sonraları savcılığa geçti ve 1956 yılında başsavcılığa yükseldi.[6]

Siyasi yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mücadele yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

27 Kasım 1948 tarihinde Kıbrıs Türklerinin düzenlediği ilk mitingde Fazıl Küçük ile beraber hatiplik yaptı. Halka ilk hitabını bu vesileyle ve 24 yaşındayken yaptı. Türk cemaatinin iki önemli ismi Faiz Kaymak ve Fazıl Küçük arasında ara bulucu rolünü üstlenip, toplumun çıkarlarının takipçisi oldu. Faiz Kaymak'ın teklifi ve Fazıl Küçük'ün tasvibiyle Kıbrıs Türk Kurumlar Federasyonu Kongresi'nde başkanlığa seçildi. Savcılık görevinden emeklilik hakkını kazanmasına altı ay kala, Birleşik Krallık yönetimini zorlukla ikna ederek istifa etti ve cemaat sorunlarıyla uğraşmaya başladı. 1949 yılı yaz aylarında avukatlık yapmaya başladı. Yine aynı yıl Aydın Hanım'la evlendi. 1955 yılında Enosisle mücadelede ve EOKA karşısında Kıbrıs Türklerinin direnişine yön verdi. 1958 yılında hükûmetteki görevinden istifa etti. Arkadaşlarıyla 1 Ağustos 1958 tarihinde Türk Mukavemet Teşkilatını (TMT) kurdu.

1958 yılında iki toplum arasında başlayan çatışmalarda, Türkler protestolar gerçekleştirdi. Zürih-Londra antlaşmaları öncesinde Fazıl Küçük ile birlikte Ankara'ya Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ile görüşmeye gitti. Bu görüşmede adaya Türk askerinin gönderilmesi teklifini dile getirdi. 1959 Zürih ve Londra Antlaşmaları ile, 1960 Antlaşmaları ve Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nın hazırlanmasında çaba gösterdi. Aynı yıl Türk Cemaat Meclisi üyeliği ve Türk Cemaati İcra Komitesi Başkanlığına seçildi. 16 Ağustos 1960 tarihinde 650 kişilik Türk Alayı Mağusa Limanı'na ayak bastı. 1963 olaylarından sonra temaslarda bulunmak üzere Ankara'ya gitti. Temaslarını tamamlayarak bir sandalla Kıbrıs'a geçti ve Türk direnişini örgütlemeye başladı.

7 Ocak 1964'te Londra Konferansı'na katılmak üzere adadan ayrıldı. Görüşmelerin sonuca ulaşamaması üzerine 15 Ocak'ta Ankara'ya dönen Denktaş, 17 Şubat'ta New York'a gitti ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi görüşmelerine katıldı. 18 Mart tarihinde tekrar Ankara'ya dönene dek, Makarios başkanlığında ve tamamen Rum kontrolünde olan Kıbrıs Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, Denktaş hakkında devlete hakaret ve başka suçlar nedeniyle tutuklama ve yargılama kararı aldı. Bunun üzerine Denktaş mecburi olarak Ankara'da kaldı.[7] Gizlice Erenköy'e çıkarak Erenköy Direnişi'ne katıldı, sonra tekrar Ankara'ya döndü. Türkiye'de kaldığı dönemde Ankara'daki siyasi çevrelerle Kıbrıs konusundaki vizyon farkının derinliğini gözlemledi. Kıbrıs konusundaki gelişmeleri ve düşüncelerini Türkiye kamuoyuna aktarmak için basın toplantıları ve konferanslar düzenledi. 29 Ekim 1966 tarihinde, Türkiye'nin Kıbrıs politikasının çok pasif kaldığı, taksim için yeterince çabalanmadığı görüşünü aktardığı 12'ye 5 Kala kitapçığını yayımladı ve tüm milletvekillerine dağıttı. Türkiye'nin dış politikasına sert bir eleştiri teşkil eden bu kitapçık, Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından hoş karşılanmadı.[8] 1967 yılında adaya gizlice girerken tutuklandı. Yoğun girişimler sonucu Türkiye'ye iade edildi. 1968 yılında adaya giriş yasağı kaldırılınca Kıbrıs'a döndü.

Siyaset dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Denktaş konuşma yaparken

1970 seçimlerinde Türk Cemaat Meclisi Başkanlığına seçildi. 18 Şubat 1973 tarihinde Fazıl Küçük görevinden ayrılması üzerine Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı seçildi. Bu görevinden 28 Şubat 1973 tarihinde istifa etti ve aynı gün Kıbrıs Türk Yönetimi Başkanı seçildi. Kıbrıs Harekâtı'nın ardından 13 Şubat 1975 tarihinde Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin ilanından sonra devlet ve meclis başkanı görevlerini de yürüttü ve anayasa uyarınca 1976 yılında yapılan ilk genel seçimlerde devlet başkanlığına seçildi. 1981 yılında ikinci kez devlet başkanı oldu. 15 Kasım 1983 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ilanından sonra tekrar cumhurbaşkanlığına seçildi. 22 Nisan 1990 tarihinde yapılan erken seçimde ikinci kez cumhurbaşkanı seçildi. 1995'teki seçimlerde de cumhurbaşkanı seçildi. 2000 yılındaki seçimlerde %43,67 oranında oy aldı ve seçim ikinci tura kaldı; ama ikinci tura kalan diğer aday olan Derviş Eroğlu'nun çekilmesi üzerine seçimden galip olarak çıktı.[9] 2004 yılında BM genel sekreteri Kofi Annan'ın Kıbrıs Sorunu'nun çözümü için hazırladığı Annan Planı'na karşı çıktı,[10] buna rağmen plan Kıbrıslı Türkler tarafından kabul edilse de Kıbrıslı Rumların reddetmesi üzerine hayata geçmedi. 17 Nisan 2005 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmadı ve 24 Nisan 2005 tarihinde görevi yeni seçilen cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat'a devretti.[11]

Sosyal yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Politika hayatı yanı sıra, aynı zamanda yazar kimliğiyle de önemli bir şahsiyet olan Rauf Denktaş, 1985 yılının son aylarından bugüne, Yeni Asya Yayınları arasında çıkan kitapları bulunuyor. Ayrıca Denktaş, çok meraklı bir fotoğrafçı özelliği ile de bilinmekte, fotoğraf makinesini elinden bırakmamaktaydı. Rauf Denktaş, Halkın Sesi gazetesinde yazılar yazmakta ve ART isimli televizyon kanalında Pazartesi günleri Denktaş'ın Gündemi adlı, görüşlerini anlattığı programı sunmaktaydı.

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rauf Denktaş'ın cenazesi, defnedilmeden hemen önce Cumhuriyet Parkı'nda

8 Ocak gecesi organ yetmezliği teşhisi ile Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi'ne kaldırılan Rauf Denktaş, tedavi gördüğü hastanede 13 Ocak 2012 tarihinde 88 yaşında öldü. Vefatının ardından Türkiye ve KKTC'de ulusal yas ilan edildi.[12] 17 Ocak 2012 günü, yapılan devlet töreniyle Lefkoşa'daki Cumhuriyet Parkı'nda defnedildi.

Cumhuriyet Parkı içerisinde yapımı yarım kalan Rauf Raif Denktaş Anıt Mezarı ve Müzesi'nden bir fotoğraf, 2022

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Saadet Sırları (1941)
  • Ateşsiz Cehennem (1944)
  • Criminal Cases (1953)
  • 12'ye 5 Kala (1965)
  • Akritas Planı (1972)
  • A Short Discourse of Cyprus (1972)
  • The Cyprus Problem (1973)
  • Cyprus Triangle (1981)
  • Gençlerle Başbaşa (1981)
  • Kur'ân'dan İlhamlar (1986)
  • Gençlere Öğütler (1988)
  • İmtihan Dünyası
  • Yarınlar İçin
  • Kıbrıs Girit Olmasın
  • A Handbook of Criminal Cases, 1955
  • Cyprus Problem in a Nutshell, 1983
  • Kadın ve Dünya - Woman and The World, 1985
  • UN Speeches on Cyprus, 1986
  • Seçenekler ve Kıbrıs Türkleri - The Options and The Turkish Cypriots, 1986
  • Cyprus, An Indictment and Defence, 1987
  • The Cyprus Problem 23rd Year, 1987
  • My Vision for Cyprus, 1988
  • Atatürk, Din ve Laiklik - Atatürk, Religion and Laïcité, 1989
  • Kıbrıs'ta Bitmeyen Kavga - The Unending Fight in Cyprus, 1991
  • Kıbrıs Davamız - Our Cyprus Issue, 1991
  • İlk Altı Ay - The First Six Months, 1991
  • What is the Cyprus Problem, 1991
  • A Challenge on Cyprus, 1990-91
  • Denktaş As A Photographer, Images From Northern Cyprus, 1991
  • The Cyprus Problem and the Remedy, 1992, Nicosia (Lefkoşa)
  • From My Album, 1992
  • O Günler - Those days, 1993, Nicosia
  • Images From Northern Cyprus, 1993
  • Vizyon - The Vision, 1994, Nicosia
  • Kapılar - Doors, 1995, Nicosia
  • Observations on the Cyprus Dispute, 1996
  • Kıbrıs Meselesinde Son Durum - The Latest Situation in Cyprus Issue, 1996, Nicosia
  • Rum Yunan İkilisi: İstenmeyen Cumhuriyetten Nereye? - Cypriot Greek Duo: Where to from the Unwanted Republic, 1996, Nicosia
  • Karkot Deresi - Karkot Creek, 1996
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, I. cilt (1964) - Memoirs of Rauf Denktaş, 1964-74, volume I (1964), 1996
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, II. cilt (1965), 1997
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, III. cilt (1966), 1997
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, IV. cilt (1967), 1997
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, V. cilt (1968), 1997
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, VI. cilt (1969), 1997
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, VII. cilt (1970), 1997
  • Kalbimin Sesi - The voice of my heart, 1997
  • In Search of Justice, 1997
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, VIII. cilt (1971-72), 1998
  • Rauf Denktaş'ın Hatıraları, 1964-74, IX. cilt (1973-74), 1999
  • Hatıralar, Toplayış, X. cilt - Memoirs, Conclusion, vol X, 2000

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Rauf Denktaş hayatını kaybetti". Hurriyet.com.tr. 13 Ocak 2012. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2012. 
  2. ^ Hakeri, Bener Hakkı (2006). Kültürümüzde Sanatçılar ve Yazarlar İsimler Sözlüğü (3. bas.). Lefkoşa: Hakeri Yayınları. s. 28. 
  3. ^ a b Taşçı, Yıltan (2010). İngiliz Okulu'nda Öğrenim Görmüş Kıbrıslı Türk Değerler. Deniz Plaza Yayınları. ss. sf. 36. 
  4. ^ a b Türker, Pınar Yiğit (2020). [Özgürlük ve Bağımsızlık Yolunda Yılmaz Bir Mücahit: Rauf R. Denktaş (1924-2012)] |çeviri-kısım= kullanmak için |kısım= gerekiyor (yardım). Gömeç, Saadettin Yağmur; Gökçe, Mustafa (Ed.). Yalnız Kurt: Toros. Rauf Denktaş'a Armağan. Ankara: Berikan Yayınevi. ss. 15-16. 
  5. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Raud Raif Denktaş". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. ss. 303-4. 
  6. ^ a b Güven, Erdal (Şubat 2012). "KKTC'nin 'Atatürk'ü". NTV Tarih, 37. ss. 22-23. 
  7. ^ Sadrazam, Halil (2013), Kıbrıs'ın Savaş Tarihi II: Erenköy Çatışmalarından Yunan Darbesine, Lefkoşa: Söylem Yayınları, s. 813 
  8. ^ Hande, Erol. "Rauf Denktaş'ın Ankara'daki Zorunlu İkamet Yılları Ve Faaliyetleri (1964-1968)". Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6 (2). ss. 49-70. 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021. 
  9. ^ Eroğlu yarıştan çekildi 17 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Hürriyet) Erişim tarihi: 14 Ocak 2012.
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2012. 
  11. ^ Karahasan, Sefa (25 Nisan 2004). "Bağımsızlık yemini". Milliyet. s. 18. 
  12. ^ "Rauf Denktaş vefat etti". Anadolu Ajansı. 13 Ocak 2012. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2012. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İbrahim Arslan, (2013). "Rauf Denktaş'ın Şiir Dünyası", IV. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi (TUDOK 2012) Bildiriler, s. 931-934.
  • İbrahim Arslan, (2014). “Rauf Denktaş’ın Şiir Dünyası”, Asia Minor Studies, ISSN 2147-1673, Rauf Denktaş Özel Sayısı, Mayıs 2014, Kilis 7 Aralık Üniversitesi, s.37-50.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Yeni makam 		KKTC Cumhurbaşkanı
15 Kasım 1983 - 24 Nisan 2005 		Sonra gelen:
Mehmet Ali Talat
Önce gelen:
Yeni makam 		KTFD Devlet Başkanı
13 Şubat 1975 - 15 Kasım 1983 		Sonra gelen:
Makam kaldırıldı
Önce gelen:
Fazıl Küçük 		Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı
18 Şubat 1973 - 28 Şubat 1973 		Sonra gelen:
Boş makam
Parti siyasi görevi
Önce gelen:
Yeni makam 		Ulusal Birlik Partisi Genel Başkanı
11 Ekim 1975 - 3 Temmuz 1976 		Sonra gelen:
Nejat Konuk
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rauf_Denktaş&oldid=34198083" sayfasından alınmıştır