Muhammed'in evlilikleri
| Makale serilerinden |
 |
Mü'minlerin Anneleri (Arapça: أمهات المؤمنين), Kuran'a göre İslam peygamberi Muhammed'in eşlerini tanımlamak için kullanılan ifadedir. İslam peygamberi Muhammed'in farklı kaynaklarda geçen değişik isimlere göre 9 ile 19 arasında kadınla evlendiği düşünülmektedir. İranlı araştırmacı Ali Deştî ise Muhammed'in evlendiği 23 kadının listesini vermiştir.[1] Evlilik olarak kaydedilen kadınların arasında cariye ve savaş esirlerinden hediye edilen isimler de bulunmaktadır. Bunlar evlilik olarak kaydedilse bile İslam kültüründe cariyelerin statüsü ayrıdır ve bu kadınlarla cinsel beraberlik için nikâh işlemi yapılmaz.
| Eş | Evlenme tarihi |
|---|---|
| Hatice bint Hüveylid | 595–619 |
| Sevde bint Zem'a | 619–632 |
| Aişe bint Ebû Bekir | 623–632 |
| Hafsa bint Ömer | 625–632 |
| Zeyneb bint Huzeyme | 625–626 |
| Ümmü Seleme | 625–632 |
| Zeyneb bint Cahş | 627–632 |
| Cüveyriye bint Haris | 628–632 |
| Ümmü Habibeh | 628–632 |
| Safiyye bint Huyey | 629–632 |
| Meymûne bint Haris | 629–632 |
| Reyhâne bint Zeyd[a] | 627–631 |
| Mâriye el-Kıbtiyye[b] | 628–632 |
Muhammed'in hayatı geleneksel olarak Hicret öncesi (Mekke, 570-622) ve Hicret sonrası (Medine, 622-632) olmak üzere ikiye ayrılır. Muhammed evliliklerinden 2'si hariç tümünü Hicret sonrası döneminde gerçekleştirmiştir.
Medine döneminde Muhammed'in her bir eşi için Mescid-i Nebevî'nin duvarlarına bitişik odalar yapılmıştır. Muhammed öldüğü zaman geride 9 adet dul bırakmış ve bu kadınlar müminlerin anneleri sayıldığı için ömürleri boyunca diğer erkeklerle evlenmemişlerdir.
Evliliklerinin ana amaçları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Arap kültüründe evlilikler kabile ihtiyaçlarına göre planlanır, kabile içinde ve diğer kabileler arasında ittifaklar oluşturma amacıyla yapılırdı.[3] Watt'a göre Muhammed'in bütün evlilikleri arkadaşlık ilişkilerini güçlendirme politikasına hizmet ediyordu ve Arap gelenekleri üzerine kurulmuştu.[4] Esposito Muhammed'in bazı evliliklerinin dul kadınlara yeni bir yaşam şansı vermeyi amaçladığını ifade eder.[5][6] Francis Edwards Peters'a göre Muhammed'in evlilikleri hakkında genellemeler yapmak zordur; onlardan bazıları politik, bazıları acıma, bazıları savaşta eşi ölen hanımların sokakta ve yaşam olarak zorluk çekmemeleri işleri ile alakalıydı.[7] Muhittin Akgül Muhammed'in eğitim-öğretim, sosyal, dini-teşrii (şeriat ya da yasa koyma) ve siyasi sebeplerle evlilikler yaptığını ifade eder.[8] Turan Dursun'a göre ise evliliklerinin mal, statü, cinsel arzular gibi çeşitli amaçları bulunmaktaydı.[9]
Evlilikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatice bint Hüveylid
[değiştir | kaynağı değiştir]Mekke'nin ticaretle uğraşan en varlıklı ailelerinden birine mensup olan Hatice Muhammed'e önce iş, daha sonra da evlenme teklif etti.[10][11][12] Evlendiklerinde Muhammed'in 25, Hatice'nin ise 40 yaşlarında olduğu ifade edilir.[13][14] Hatice ölünceye kadar başka biriyle evlenmedi.[15][16] Muhammed'in Hatice'den, 2 oğul ve 4 kız olmak üzere 6 çocuğu olmuştur.[17][18][19] Hatice öldükten 2,5 yıl sonra, 53 yaşından sonra Polijinik evlilikler yapmıştır.[20]
Sevde bint Zem'a
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatice'nin ölümünden sonra, Havla bint Hakim'in ev işlerine yardımcı olur tavsiyesiyle evlendiği dul ve yaşlı bir kadındı. Muhammed ile evlendiğinde 55 yaşlarındaydı.[14]
Aişe bint Ebû Bekir
[değiştir | kaynağı değiştir]Sevde bint-i Zem'a ile evliliğinden kısa bir süre sonra da Aişe bint Ebu Bekir ile sözlenmiştir.[21][22] Aişe ile sözlendikten 3 yıl sonra yani hicretten sonra evlenmiştir.[23][24] Aişe'nin Muhammed'le evlendiği sırada yaşı erken dönem hadis kaynaklarında 9,[25][26] sonradan yazılan hadis kaynaklarında[25] ve savunmacı çalışma yapan kaynaklarda 17-18[27][28] veya 20[29] olarak geçer. Erken dönem rivayetlerinde ayrıca Muhammed'in evinde Aişe'nin oyuncaklarıyla oynadığı ayrıntıları da nakledilenler arasındadır.[25]
Süleyman Ateş, Aişe'nin yaşı ile ilgili rivayetlerin Aişe'nin hayatını yazan tarihçilerin verdiği bilgilerle uyuşmadığını "Tarihçilerin ve bibliyografların tespitine göre Ayşe, Peygamberimizin kızı Fatıma'dan beş yaş küçüktür. Fatıma Peygamberlikten 5 yıl önce doğmuştur. Demek ki Ayşe, Peygamberliğin başlangıç yılında doğmuştur. Muhammed Peygamber olduktan itibaren 13 yıl Mekke'de kaldı. Peygamber hicret ettiği zaman Ayşe 13 yaşında olmalıdır. Peygamber Medine'ye göçtükten iki yıl sonra Ayşe ile evlendiğine göre (el-İsâbe: 4/359) demek ki evlendiği zaman Ayşe en az 15 yaşında idi. Ayrıca Ayşe, Peygamber'le nişanlanmadan önce Cübeyr ibn Mut‘im’e nişanlı veya sözlü idi. Bu da onun, Peygamber, kendisini istemeden önce evlenecek yaşta olduğunu göstermez mi? Bu yaş da her hâlde dokuz yaş değildir. Demek ki Peygamber istediği zaman Ayşe, en azından evlenecek çağ olan 15 yaşlarında idi. Bu yaş da Arabistan gibi sıcak ülkelerde tam evlenme çağıdır. Bizde de eskiden kız çocukları erken evlendirilirdi. "14'üne gelince kızı ya ere veya yere vermeli" cümlesi bir ata sözü gibi söylenir. Zaten evlenecek çağda olmayan birisini Peygamber'e önermezlerdi. Çünkü Ayşe'yi direkt olarak Peygamber istememiş, halası onu Peygamber'e önermiş, o da uygun görmüştü. Bir başka rivayete göre Ayşe Peygamberimizin kızı Fatma ile yaşıttır. Fatma'nın doğumunda babası 35 yaşında idi. Bu durumda Ayşe evlendiğinde 20 yaşlarındadır." sözleriyle ifade etmektedir.[29]
Türkiye Diyanet Vakfı tarafından çıkarılan İslam Ansiklopedisi'nde 614 yılında doğduğu ve 624 senesinde evlendiği ve on dört, on sekiz yaşlarında evlendiğini söyleyen çağdaş araştırmacıların kaynaklarının sağlam olmadığı yazar.[30] Mustafa Öztürk tartışmalar için Aişe dışında sahabeden yaklaşık 60 kişinin erken yaş evliliği yaptığı, bunun gelenekte olduğu ve Talâk Sûresi'nin 4'üncü âyetindeki "henüz âdet görmemiş olanların bekleme süresi üç aydır" ifadesinin modern çağa kadar "bir hastalıktan dolayı âdet göremeyenler" değil, "henüz ergenliğe girmeden dul kalanlar" olarak anlaşıldığını söyler.[31][32]
Aişe, Muhammed'in önceden evlilik yapmamış tek eşidir.[23][33]
Zeyneb bint Cahş
[değiştir | kaynağı değiştir]Evlatlığı olan Zeyd'in ayrıldığı hanımı ve halasının kızıdır, 35 yaşında Muhammed'le evlenmiştir.[33][34][35] Aynı zamanda Muhammed'in evlatlığı Zeyd'in eski eşidir.
Zeyneb Muhammed ile tartışmalı bir evlilik yapmıştır. Rivayet şöyledir:
"Peygamber, Zeyneb bint Cahş’ı Zeyd bin Harise ile evli iken görür, hoşuna gider ve ona karşı içinde bir sevgi beslemeye başlar. Zeyneb’i gördüğü bir anda da “Kalpleri döndüren Allah, noksan sıfatlardan münezzehtir” der. Zeyneb bint Cahş bu sözü işitir ve Zeyd'e söyler. Bunun üzerine Zeyd de Zeyneb'i boşamak ister fakat Peygamber Zeyd'e, “Eşini yanında tut, Allah’tan kork,” der. Neticede Zeyd hanımını boşar ve sonrasında “sen öyle diyordun ama içindekini saklıyordun” (Ahzâb Sûresi:37) ayeti gelir ve böylece Muhammed Zeynep'le evlenir. Rivayet Taberi gibi ilk dönem İslâm tarihi kaynaklarında yer alır."[36]
Evliliğin Taberî tefsirinde Muhammed'in Zeynep'ten etkilenmesine bağlanmasını İmam Mâturîdî kınamaktaydı. Öztürk alimlerden birinin "bal gibi de olmuş", diğerinin ise "olamaz, ahlâksızlık" demesini Arap ve Türk kültürlerindeki farklılığa bağlamaktadır.[37]
Savaş dullarıyla yapılan evlilikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hicret'ten sonra Muhammed, savaşlarda ölen Müslümanların dulları ile evlilikler yapmıştır. Bu durumda olan kadınlar:[14]
Hafsa bint Ömer
[değiştir | kaynağı değiştir]Hafsa bint Ömer bin Hattab, Uhud'da ölen Huneys b.Huzafe'nin dulu ve Ömer bin Hattab'ın kızıdır, 21 yaşında Muhammed'le evlenmiştir.[34][38]
Ümmü Seleme
[değiştir | kaynağı değiştir][20][39] Uhud'da ölen Abdullah bin Abdilesed'in duludur.[40] 44 yaşında Muhammed'le evlenmiştir.[41]
Reyhâne bint Zeyd
[değiştir | kaynağı değiştir]Benî Kureyza Gazvesi'nde esir düşmüş, sonradan Müslüman olmuştur. İslam Peygamberi Muhammed ile evliliği Müslümanlığı kabul etmesinden sonradır.[42] 44 yaşında Muhammed'le evlenmiştir.[41]
Zeyneb bint Huzeyme
[değiştir | kaynağı değiştir]Bedir'de ölen Ubeyde b. el-Haris'in duludur.[43] 60 yaşında iken Muhammed'le evlenmiştir.[39]
Esire veya cariye evlilikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Cüveyriye bint Haris
[değiştir | kaynağı değiştir]Benî Mustaliḳ reisi el-Haris'in kızıdır.[20][39][44] 20 yaşında iken Beni Mustaliḳ Gazvesi'nde müslümanlara esir düşmüş peygamber kendisiyle evlenmesi şartıyla fidyesini ödeyeceğini bildirince [45] kendisi bunu kabul etmiş ve 20 yaşında Muhammed'le evlenmiştir.[46]
Safiyye bint Huyey
[değiştir | kaynağı değiştir]Medine Yahudilerinden Nadiroğulları kabilesi reisi Huyey bin Ahtab'ın kızıdır.[47][48] 18 yaşında iken Ahzab savaşından sonra müslümanlara esir düşmüş [39] peygamberle bir konuşmasından[49] sonra peygamberin teklifiyle 18 yaşında evlenmiştir.[39]
Ümmü Habibe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kureyş lideri Ebu Süfyan'ın kızıdır.[50] 30 küsur yaşlarında Muhammed'le evlenmiştir.[51]
Mâriye el-Kıbtiyye
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizans'ın Mısır valisi Mukavkıs'ın hediyesi olarak gelmiş[52]) ve Medine'de İslam Peygamberinin tebliği üzerine İslamı kabul etmiş müslüman ve[39] daha sonra Peygamber ile nikâhlanıp, evlenmiş bir yıl sonra da Muhammed'in erkek çocuklarından İbrahim'i dünyaya getirmiştir.[20][39][53] Mısırda kız kardeşi ile beraber hediye cariye olarak geldiği için yaşı tam olarak bilinmemektedir.[54]
Maymunah bint al-Harith
[değiştir | kaynağı değiştir]Âmir b. Sa'sa'a kabilesindendir.[55] Tahminen 20 ila 30 yaşları arasında Muhammed'le evlenmiştir.[56]
Evliliklerinin zaman çizelgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Aile hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed ve ailesi Medine'deki Mescid-i Nebeviye bitişik küçük odalarda yaşadı. Bunların her birinin genişliği 1,70 metre, uzunluğu 2.30 metre ve tavan yüksekliği ortalama bir adam ayakta durabileceği kadardı. Kapı olarak battaniye gibi bir perde kullanılırdı.[57] Enes bin Malik'in rivayetine göre, "Peygamber her gündüz ve gece boyunca, bütün eşlerini ziyaret ederdi ve mescide bitişik oda sayısı on bir idi." (Buhari,1,5,268)
Müslümanlar, Muhammed'in eşlerini bir saygı ifadesi olarak "Mü'minlerin anneleri" sıfatıyla ifade ederler. Bunun sebebi Ahzab Suresi'nin 6. ayetinde geçen "Peygamber, müminlere kendi nefislerinden önce gelir. Onun hanımları da onların analarıdır."[58] ifadesidir. Muhammed'in eşleri "Mü'minlerin Anneleri" gibi özel bir statüye sahip olsa da, Muhammed, onların hiçbirine bu statüyü kullanarak özel muameleye tabi tutulmalarına izin vermedi.[59]
Tartışmalı konular
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed'in evlilikleri ile ilgili bilgilerin bir bölümü Kur'an'a dayanır. Bunun dışında Hadis, siyer ve tefsir gibi kaynaklardan derlenen bilgiler, bu evliliklerle ilgili bilgi kaynaklarını oluşturmaktadır. Bazı araştırmacılar bu kaynaklarda verilen bir takım bilgilerin doğruluk derecesini sorgulanabilir nitelikte bulmaktadırlar.[60][61]
Muhammed'in kesin sayısı bilinmeyen, çok sayıda evlilik, esire veya cariye edindiği değişik kaynaklarda bulunur. Buna göre Muhammed 9,[62] 11,[63] 11 ya da 13,[64] 12,[14][65][66] 13,[63] 12 evlilik ve iki cariye[67] 15,[64] 19,[68] 16 evlilik ve 6 cariye,[69] 10 evlilik, 10-15 cariye,[70] kadın ile evlilik yapmıştır.
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed'in evlilikleri arasında sıkça eleştirilen ve tartışmalı bulunan bazı ilişkiler bulunmaktadır. Bunlar arasında öne çıkanlar:
- Aişe ile Evlilik: Aişe, Muhammed'in üçüncü eşiydi ve bu evlilik özellikle Aişe'nin yaşı nedeniyle eleştirilmektedir. Geleneksel İslam kaynaklarına göre, Aişe'nin evlendiğinde 6 yaşında, gerdeğe girdiğinde ise 9 yaşında olduğu belirtilir. Modern eleştirmenler, bu durumu çocuk evliliği olarak değerlendirir ve ahlaki sorunlar öne sürerler. İslam savunucuları ise bu evliliğin o dönemin kültürel normlarına uygun olduğunu ve evlilik yaşının tarihi bağlamda ele alınması gerektiğini savunurlar.
- Zeyneb bint Cahş ile Evlilik: Muhammed'in birinci dereceden kuzeni olan Zeyneb, daha önce Muhammed'in evlatlığı Zeyd bin Hârise ile evliydi. Zeyd ile boşandıktan sonra Muhammed ile evlenmesi, o dönemdeki evlatlık kavramı ve toplumun gelenekleri açısından büyük bir değişimi temsil ediyordu. Eleştirmenler, bu evliliği Muhammed'in kişisel çıkarları için sosyal kuralları değiştirdiği iddiasıyla sorgularlar. İslam'da ise bu evlilik, evlatlıkların biyolojik evlat gibi kabul edilmediğini göstermek ve sosyal reform amacıyla gerçekleştirilmiş bir olay olarak savunulur.
- Safiyye bint Huyey ile Evlilik: Safiyye, Hayber Savaşı'nda esir alınmış ve sonrasında Muhammed ile evlenmiştir. Eleştirmenler, bu evliliği savaş esiri bir kadınla baskı altında yapılmış bir evlilik olarak görürler. İslam kaynakları ise Safiyye'nin bu evliliği isteyerek kabul ettiğini ve evlilik sayesinde serbest kaldığını belirtir.
- Cüveyriye bint Haris ile Evlilik: Benî Mustaliḳ kabilesine yapılan bir sefer sonrasında Cüveyriye esir alınmıştı. Muhammed ile evliliği sonucunda, onun kabilesinden birçok kişi serbest bırakılmıştır. Eleştirmenler, bu evliliği askeri zafer sonrası yapılmış bir çıkar ilişkisi olarak değerlendirirler.
Bu evlilikler, tarihsel ve kültürel bağlamda değerlendirildiğinde İslam'ın toplumsal yapısını değiştirme, geleneklere meydan okuma ve belirli amaçlara hizmet etme motivasyonlarına bağlanır. Ancak eleştirmenler bu evlilikleri, kişisel çıkarlar veya ahlaki sorular üzerinden ele alarak tartışırlar.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ (concubine; considered a wife by some Muslims)[2]
- ^ (status unclear)[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Yoel Natan Moon-O-theism s983
- ^ a b Bennett, Clinton, (Ed.) (1998). In Search of Muhammad. A&C Black. s. 251. ISBN 9780304704019.
- ^ Amira Sonbol, Rise of Islam: 6th to 9th century, Encyclopedia of Women and Islamic Cultures
- ^ Watt (1956), ss. 287
- ^ Esposito (1998), ss. 16–8.
- ^ John Esposito. Islam: The Straight Path. Oxford University Press. ss. 17-18.
- ^ F. E. Peters (2003), ss. 84
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- ^ İbnü'l-Esîr, el-Kâmil 2/39
- ^ a b c d [1] 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130921053758/http://web.firat.edu.tr/msoysaldi/efendimizinevlilikleri.pdf |tarih=21 Eylül 2013 |tarih=21 Eylül 2013 }} Prof.Dr. Mehmet Soysaldı, Peygamber Efendimizin Evliliklerinin Sebep ve Hikmetleri
- ^ Bullough (1998), ss. 119
- ^ Reeves (2003), ss. 46
- ^ İbn Hişam, es-Siretü’n-Nebeviyye, I, 190.
- ^ İbn Hişam, age., I, 190; İbn Sa’d, Tabakat, I, 133
- ^ Peygamber Efendimizin Evliliklerinin Sebep ve Hikmetleri.
- ^ a b c d İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Beyrut 1985, VIII, 216-220.
- ^ D. A. Spellberg, Politics, Gender, and the Islamic Past: the Legacy of A'isha bint Abi Bakr, Columbia University Press, 1994, ss. 40
- ^ Watt, Aisha, Encyclopedia of Islam
- ^ a b Karen Armstrong, Muhammad: A Biography of the Prophet, Harper San Francisco, 1992, ss. 145.
- ^ Tabari, Volume 9, Page 131; Tabari, Volume 7, ss. 7
- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.
- ^ [hadis.ihya.org/buhari/konu/955.html Sahîh-i Buhârî]
- ^ Mehmet Azimli, İslâmi araştırmalar, c.16, sayı 1/2003, Dicle Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi
- ^ http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/aise-validemiz-in-evlilik-yasi#.UeNB_tKG5Ko 22 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130722131712/http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/aise-validemiz-in-evlilik-yasi#.UeNB_tKG5Ko |tarih=22 Temmuz 2013 |tarih=22 Temmuz 2013 }} Dr.Reşat Haylamaz "Aişe Validemizin evlilik yaşı" (Akademik izâhat)
- ^ a b http://www.suleyman-ates.com/index.php?option=com_content&view=article&id=564%3Ahz-ayenin-evlenme-yayla-ilgili-rivayetler-tarihi-bilgilere-terstir&catid=46%3Aubat-2013&Itemid=97 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130921053644/http://www.suleyman-ates.com/index.php?option=com_content&view=article&id=564%3Ahz-ayenin-evlenme-yayla-ilgili-rivayetler-tarihi-bilgilere-terstir&catid=46%3Aubat-2013&Itemid=97 |tarih=21 Eylül 2013 }} Aîşenin evlilik yaşı, Prof Dr Süleyman Ateş
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 2, sayfa: 201
- ^ Bir sohbetinden "Fıkhi Hükümlerin Neredeyse TAMAMI İslâm Öncesi Arap Toplumunda Vardı 1 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."
- ^ Bir sohbetinde "Kıvırmayın, Geleneğe Göre Kur'an'da Çocuk Yaşta Evlilik Bal Gibi De Geçiyor; Çözümü Tarihselcilik 21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." başlıklı kesit
- ^ a b Momen (1985), ss. 9
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2013.
- ^ Watt (1974), ss. 156-159
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2022.
- ^ "Bir söyleşisi". 2015. 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
Peygamber Zeynep'i görür, etkilenir; bu Zeyd'in kulağına bir şekilde gider. Bunun üzerine Zeyd, Peygamber'in azat edilmiş kölesi olduğu için ve o dönemde köle kendisini efendisinin malı olarak gördüğünden Zeynep'i boşamak ve eşini Peygamber'le evlendirmek ister. Bunu reddeden Peygamber'e "sen öyle diyordun ama içindekini saklıyordun" ayeti gelir ve böylece Zeynep'le evlenir.
- ^ Nomani (1970), ss. 360
- ^ a b c d e f g http://web.firat.edu.tr/msoysaldi/efendimizinevlilikleri.pdf Prof.Dr.Mehmet SOYSALDI
- ^ Umm Salamah. Courtesy of ISL Software. University of Southern California.
- ^ a b Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, Salih SURUÇ, 370. baskı, s.487
- ^ "Doç. Dr. Casim Avcı, Hz. Muhammed (sav)'in Hayatı". 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014.
- ^ Watt(1956), pg.393
- ^ Rodinson, ss. 196.
- ^ Salih SURUÇ, Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, 370. baskı, s.508
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ Nomani(1970) ss. 424.
- ^ Watt (1964) ss. 195
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ Umm Habibah: Ramlah Bin Abi Sufyan 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20110927133302/http://www.islamonline.com/news/newsfull.php?newid=933 |tarih=27 Eylül 2011 }}. IslamOnline.
- ^ Landau-Tasseron/Tabari, p. 180.
- ^ A. Guillaume (1955), ss. 653
- ^ İbn Sa’d, age., VIII, 212, 213.
- ^ Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, Salih SURUÇ,370. Baskı,s.609
- ^ Al-Shati, Bint (1 Aralık 2006). The wives of the Prophet. Matti Moosa (trans.), D. Nicholas Ranson. Gorgias Press LLC. s. 52. ISBN 978-1-59333-398-0.
- ^ Guillaume/Ishaq p. 531. Tabari vol. 39 p. 186.
- ^ Numani, ss. 259-60
- ^ Aleem, Shamim (2007). "12. Mothers of Believers". Prophet Muhammad(s) and His Family. AuthorHouse. s. 85. ISBN 978-1-4343-2357-6.
- ^ Ramadan (2007), ss. 168-9
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2013.
