Guangdong
| Guangdong 广东 Kanton, Kwangtung | |
|---|---|
Guangdong Eyaleti | |
| Çince transkripsiyon | |
| • Basitleştirilmiş Çince | Basitleştirilmiş Çince: 广东省 |
| • Hanyu pinyin | Guǎngdōng shěng |
| • Kantonca Jyutping | GD / 粤 (Yuè / jyut6) |
Üstten saat yönünde: Yukarıdan aşağıya, soldan sağa: Guangzhou'da Kanton Kulesi, Shenzhen Körfezi, Hong Kong–Zhuhai–Makao Köprüsü, Huangmanzhai Şelalesi, Taishan Xiachuan Adası | |
 Guangdong Eyaletinin konumunu gösteren harita | |
| Ülke | Çin |
| Başkent | Guangzhou |
| İdare | |
| • Vali | Wang Weizhong |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 179.800 km² |
| Nüfus (2013) | |
| • Toplam | 106.440,000 |
| • Yoğunluk | 700/km² |
Resmî site www.gd.gov.cn | |
Guangdong (Çince (basitleştirilmiş): 广东省; Çince (geleneksel): 廣東省; pinyin: Guǎngdōng shěng), Güney Çin'de, Güney Çin Denizi'nin kuzey kıyısında Çin'in 23 eyaletinden (sheng) biridir.[1] Eyalet başkenti Guangzhou'dur. Toplam yaklaşık 179,800 km2 (69,421 sq mi),[2] alanda 126,84 milyon nüfusuyla (2021 itibarıyla)[3] Guangdong, Çin'in en kalabalık eyaleti ve bölgeye göre 15'inci en büyük ve aynı zamanda dünyanın en kalabalık üçüncü ülke alt bölümüdür.
Batısında Guangşi özerk bölgesi, kuzeyinde Hunan ve Jiangxi eyaletleri, kuzeydoğusunda Fujian yönetim bölgesi, güneyinde de özel yönetim bölgeleri Hong Kong ve Makao ile Güney Çin Denizi vardır. Çin'in en uzun kıyı şeritli eyaletidir.
Guangdong ekonomisi, 2023 yılında 13,57 trilyon RMB'lik (nominal GSYH cinsinden 1,9 trilyon dolar) GSYİH ile Çin anakarasının toplam ekonomik üretiminin yaklaşık %10,6'sına katkıda bulunarak halen Çin'deki eyalet düzeyindeki tüm bölümlerin en büyüğüdür. Ekonomisi çok çeşitlidir ve antik Çin'in Deniz İpek Yolu'nun başlangıç noktası olarak bilinirdi.[4] Çeşitli Çinli ve yabancı şirketlerin üretim tesisleri ve ofisleri buradadır. Guangdong, güney sınırındaki Hong Kong'un finans merkezine olan yakınlığından yararlandı. Guangdong'da aynı zamanda Çin'in en büyük ithalat ve ihracat fuarı olan ve eyalet başkenti Guangzhou'da düzenlenen Kanton Fuarı vardır. Bir Çin megalopolü olan İnci Nehir Deltası Ekonomik Bölgesi, yüksek teknoloji, imalat ve dış ticaretin merkezidir.
Bu bölgede, GSYİH'ye göre Çin'in en iyi dört şehrinden ikisi ve Çin'in vilayet düzeyindeki ilk iki şehri olan Guangzhou ve ülkenin ilk özel ekonomik bölgesi Shenzhen yer alır. Bu ikisi Çin'in en kalabalık ve önemli şehirleri arasında ve halen dünyanın en kalabalık mega şehirlerinden ikisidir ve Asya-Pasifik bölgesinin önde gelen finans merkezlerindendir.[5]
Guangdong eyaleti, Ocak 2005'te Henan ve Şantung'u geçerek Çin'in en kalabalık eyaleti haline geldi; 79,1 milyon daimi ikamet sahibi ve yılın en az altı ayı boyunca eyalette yaşayan 31 milyon göçmeni kaydetti;[6][7] 2020 Çin nüfus sayımında toplam nüfus 126.012.510 idi ve bu, Çin anakarasının nüfusunun yüzde 8,93'ünü oluşturuyordu.[8] Bu, nüfusla Guangdong, Güney Asya dışındaki herhangi bir ülkenin en kalabalık birinci düzey idari alt bölümüdür. Tarihi Guangdong Eyaletinin büyük çoğunluğu Çin Halk Cumhuriyeti (PRC) tarafından yönetilir. Güney Çin Denizi'ndeki Pratas Adası, Kaohsiung, Tayvan (ÇHC) Cijin Bölgesinin bir parçasıdır; ada daha önce Çin İç Savaşı öncesinde Guangdong Eyaletinin parçasıydı.[9][10]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Guangdong, güneyde Güney Çin Denizine bakar ve toplam 4.300 km 4,300 km (2,672 mi) kıyı şeridi vardır. Leizhou Yarımadası eyaletin güneybatı ucundadır. Leizhou Yarımadası'nda birkaç aktif olmayan yanardağ vardır. İnci Nehri Deltası, yukarı yöndeki üç nehrin birleşme noktasıdır: Doğu Nehri, Kuzey Nehri ve Batı Nehri. Nehir deltası yüzlerce küçük adayla doludur. Eyalet coğrafi olarak kuzeyden, topluca Nan Dağları (Nan Ling) olarak adlandırılan birkaç sıradağ ile ayrılmıştır. Eyaletteki en yüksek zirve, deniz seviyesinden 6,240 fit (1,902 metre) yükseklikteki Shikengkong'dur.
Guangdong, kuzeydoğuda Fujian, kuzeyde Jiangxi ve Hunan, batıda Guangşi özerk bölgesi ve güneyde Hong Kong ve Makao Özel İdari Bölgeleri ile komşudur. Hainan, Leizhou Yarımadası'nın karşısında açık denizdedir. Geleneksel olarak Guangdong'un parçası olarak yönetilen Pratas Adası, Tayvan'ın Kaoshiung eyaletindeki Cijin Bölgesi'nin (ROC) parçasıdır.[11]
İnci Nehri Deltası etrafındaki şehirler Dongguan, Foshan, Guangzhou, Huizhou, Jiangmen, Shenzhen, Shunde, Taishan, Zhongshan ve Zhuhai'dir.
Eyaletteki diğer şehirler Chaozhou, Chenghai, Nanhai, Shantou, Shaoguan, Zhanjiang, Zhaoqing, Yangjiang ve Yunfu'dur
Guangdong'un iklimi nemli subtropikaldir (iç kesimlerde (Köppen Cfa, kıyı boyunca Cwa). Kışlar kısa, ılık ve nispeten kurak, yazlar ise uzun, sıcak ve çok yağışlıdır. Ocak ve Temmuz aylarında Guangzhou'da günlük ortalama en yüksek sıcaklıklar 18 ve 33 °C (64 ve 91 °F)'dir ama nem yazın daha sıcak olmasına neden olur. Kıyılarda don nadir görülmesine rağmen her kış birkaç gün don olabilir.
İdari bölümler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Guangdong Eyaleti'nin İdari Bölümleri | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
↑
☐
 ÇHC'in üzerinde egemenliktalebinde bulunduğu Pratas Adaları, fiilen  Çin Cumhuriyeti yönetimi altındadır(bkz: Tayvan'ın siyasi durumu). ÇHC'nde resmî idarî açıdan bunlar Shanwei İli-Lufeng İlçesi- Jieshi Kasabası'na bağlıdır. | |||||||||
| Bölüm kodu[12] | İsim | Çince Pinyin |
Alan (km2)[a] |
Nüfus (2020 Nüfus Sayımı) |
Merkez | İlçe düzeyi bölümler[13] | |||
| Semtler | İlçe düzeyi şehirler | İlçeler | Özerk ilçeler | ||||||
| 440000 | Guangdong Eyaleti | 广东省 Guǎngdōng Shěng |
179.655,96 | 126.012.510 | Guangzhou Şehri | 65 | 20 | 34 | 3 |
| — Eyalet altı şehirler — | |||||||||
| 440100 | Guangzhou Şehri | 广州市 Guǎngzhōu Shì |
7.246,60 | 18.676.605 | Yuexiu Semti | 11 | |||
| 440300 | Shenzhen Şehri | 深圳市 Shēnzhèn Shì |
1.991,64 | 17.560.061[b] | Futian Semti | 9 | |||
| — İl düzeyi şehirler — | |||||||||
| 440200 | Shaoguan Şehri | 韶关市 Sháoguān Shì |
18.412,53 | 2.855.131 | Zhenjiang Semti | 3 | 2 | 4 | 1 |
| 440400 | Zhuhai Şehri | 珠海市 Zhūhǎi Shì |
1.711,24 | 2.439.585 | Xiangzhou Semti | 3 | |||
| 440500 | Shantou Şehri | 汕头市 Shàntóu Shì |
2.179,95 | 5.502.031 | Jinping Semti | 6 | 1 | ||
| 440600 | Foshan Şehri | 佛山市 Fóshān Shì |
3.797,72 | 9.498.863 | Chancheng Semti | 5 | |||
| 440700 | Jiangmen Şehri | 江门市 Jiāngmén Shì |
9.503,95 | 4.798.090 | Pengjiang Semti | 3 | 4 | ||
| 440800 | Zhanjiang Şehri | 湛江市 Zhànjiāng Shì |
13.260,31 | 6.981.236 | Chikan Semti | 4 | 3 | 2 | |
| 440900 | Maoming Şehri | 茂名市 Màomíng Shì |
11.425,95 | 6.174.050 | Maonan Semti | 2 | 3 | ||
| 441200 | Zhaoqing Şehri | 肇庆市 Zhàoqìng Shì |
14.891,23 | 4.113.594 | Duanzhou Semti | 3 | 1 | 4 | |
| 441300 | Huizhou Şehri | 惠州市 Huìzhōu Shì |
11.342,98 | 6.042.852 | Huicheng Semti | 2 | 3 | ||
| 441400 | Meizhou Şehri | 梅州市 Méizhōu Shì |
15.864,51 | 3.873.239 | Meijiang Semti | 2 | 1 | 5 | |
| 441500 | Shanwei Şehri | 汕尾市 Shànwěi Shì |
4.861,79 | 2.672.819[c] | Cheng Semti | 1 | 1 | 2 | |
| 441600 | Heyuan Şehri | 河源市 Héyuán Shì |
15.653,63 | 2.837.686 | Yuancheng Semti | 1 | 5 | ||
| 441700 | Yangjiang Şehri | 阳江市 Yángjiāng Shì |
7.955,27 | 2.602.959 | Jiangcheng Semti | 2 | 1 | 1 | |
| 441800 | Qingyuan Şehri | 清远市 Qīngyuǎn Shì |
19.035,54 | 3.969.473 | Qingcheng Semti | 2 | 2 | 2 | 2 |
| 441900 | Dongguan Şehri | 东莞市 Dōngguǎn Shì |
2.460,01 | 10.466.625 | Nancheng Bucağı | ||||
| 442000 | Zhongshan Şehri | 中山市 Zhōngshān Shì |
1.783,67 | 4.418.060 | Dongqu Bucağı | ||||
| 445100 | Chaozhou Şehri | 潮州市 Cháozhōu Shì |
3.145,89 | 2.568.387 | Xiangqiao Semti | 2 | 1 | ||
| 445200 | Jieyang Şehri | 揭阳市 Jiēyáng Shì |
5.265,38 | 5.577.814 | Rongcheng Semti | 2 | 1 | 2 | |
| 445300 | Yunfu Şehri | 云浮市 Yúnfú Shì |
7.785,11 | 2.383.350 | Yuncheng Semti | 2 | 1 | 2 | |
Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Veriler Çin Halk Cumhuriyeti İkinci Ulusal Arazi Araştırması'ndandır. Toplam veriler, üzerinde egemenlik anlaşmazlıkları süren toprakları da dahil etmektedir.
- ^ Shen-Shan Özel İşbirliği Alanı'nın kalıcı nüfusunu dahil etmektedir.
- ^ Shen-Shan Özel İşbirliği Alanı'nın kalıcı nüfusunu dahil etmemektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;SNA2008isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Doing Business in China – Survey". Ministry Of Commerce – People's Republic Of China. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2013.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;data2022isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Ye, Guo (1 Temmuz 2019). "Canton Kung Fu: The Culture of Guangdong Martial Arts". SAGE Open (İngilizce). 9 (3). s. 2158244019861459. doi:10.1177/2158244019861459. ISSN 2158-2440.
- ^ "The Global Financial Centres Index 28" (PDF). Long Finance. Eylül 2020. 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
- ^ English people.com.cn 10 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Chinadaily.com". Chinadaily.com. 4 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012.
- ^ "Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3)". National Bureau of Statistics of China (İngilizce). 11 Mayıs 2021. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ Sovereignty over the Spratly Islands
- ^ Spratly Islands. Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2008. 29 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Sovereignty over the Spratly Islands – The China Post 22 June 2009". Chinapost.com.tw. 22 Haziran 2009. 24 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012.
- ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
- ^ 中华人民共和国民政部 (Ağustos 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9.
| Eyaletler |  | |
|---|---|---|
| Özerk bölgeler | ||
| Doğrudan yönetilen şehirler | ||
| Özel idari bölgeler | ||
* Çin Halk Cumhuriyeti tarafından hak iddia edilmektedir, ancak fiilen Çin Cumhuriyeti tarafından yönetilmektedir. | ||
