Gazometre

Gazometre, atmosferik basınçta ve çevre sıcaklığında hava gazı, doğal gaz, sıvılaştırılmış gaz ve biyogaz gibi yanıcı gazları depolamak için kullanılan yapılardır.

19. yüzyılda havagazı ile aydınlatma ve ısıtma hizmeti sağlamak için dünyanın birçok yerinde gazometre inşa edilmiştir. Gazometreler yer üstü gaz konteynerlerini, yeraltı depolama tanklarını ve yer altı mağaralarını içerir.^[1] Genellikle çelik konstrüksiyonlu, büyük hacimli ve bulunduğu çevreyi görsel anlamda etkisi altına alan yapılardır. Yaygın olarak kullanılanlarının hacimleri genellikle birkaç metreküpten başlayarak, 350.000 metreküpe kadar ulaşmaktadır.^[1] Büyük gazometreler yaklaşık 60 metre çapında ve 50.000 km³ kadar hacme sahip yapılardır.

Geçmişi

Grassbrook Gazometresi, Hamburg, Almanya

İlk defa modern kimyanın kurucusu Antoine Lavoisier 1789 yılında, deneylerinde gaz depolamak ve gaz akışını sağlamak için gazometre adını verdiği bir konteyner geliştirmiştir. Lavoisier Gazometresi olarak bilinen ilk üretim düzeneğinde, bir depolama sistemi yoktu. Bu sistemi, gaz aydınlatmasının mucidi olan İskoçyalı mühendis William Murdoch geliştirdi. 1798 yılında, Birmingham'daki Soho Fabrikası'nın küçük gaz tesisine ilk gazometre monte edildi.^[1]

1825 yılında Alman girişimci Friedrich August Neuman, İngiliz gaz şirketi Imperial Continental Gas Association için Almanya'daki ilk gazometreleri inşa etti. Aynı şirket, 1863 yılına kadar Avrupa'da yetmiş sekiz gazometre kurdu. Viyana Gazometresi ve 200.000 m³ hacmiyle dönemindeki Avrupa'nın en büyüğü olan Grasbrook Gazometresi de inşa edilen gazometreler arasındaydı. İstanbul'da havagazı üretimi için Dolmabahçe, Kuzguncuk, Yedikule ve Hasanpaşa Gazhanelerinin bir parçası olarak dört gazometre inşa edildi.

Aydınlatma teknolojinin değişmesi ve enerji alternatiflerinin gelişmesi sonucu 20. yüzyılın ikinci yarısında tüm dünyada gazhane tesislerinin üretimleri ve işlevleri durmuş; gazometrelerin kullanımına son verilmiştir.