Asar-ı Şevket sınıfı zırhlı korvet
 Asar-ı Şevket (1890'lar) | |
| Gemi sınıfı | |
|---|---|
| Kullanıcılar: |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Önce gelen: | Asar-ı Tevfik sınıfı |
| Sonra gelen: | Lütf-i Celil sınıfı |
| İnşa edilme: | 1867–1870 |
| Görev dönemi: | 1870–1929 |
| Tamamlanmış: | 2 |
| Sökülen: | 2 |
| Genel karakteristik | |
| Deplasman | 2.047 metrik ton |
| Uzunluk | 66,4 m (tam boy) |
| Genişlik | 12,9 m |
| Su çekimi | 5 m |
| Kurulu güç |
|
| İtme gücü | 1 dikey bileşik buhar motoru |
| Hız | 12 knot (22 km/sa; 14 mph) |
| Kişi kapasitesi | 170 |
| Silah donanımı |
(1870)
|
| Zırh |
|
Asar-ı Şevket sınıfı, 1860'larda başta Mısır, ardından Osmanlı donanması için inşa edilen Asar-ı Şevket ve Necm-i Şevket olmak üzere iki gemiden oluşan zırhlı korvet sınıfıdır. Fransa'da inşa edilen gemiler, tasarımları daha önceki zırhlı korvet sınıfı Asar-ı Tevfik'in tasarımına dayanıyordu. Merkezî bataryalı olarak inşa edilen iki gemi, merkezî bir kazamat içinde dört adet 178 mm Armstrong top ve kazamatın üstünde döner bir barbette bir adet 229 mm Armstrong top taşıyordu.
Her iki gemi de 1877-1878 Rus-Osmanlı Savaşı'nda (93 Harbi) hizmet verdi ve Karadeniz'deki Rus kuvvetlerine karşı faaliyet gösterdiler. Kafkasya'da Osmanlı kara kuvvetlerini desteklemekle görevlendirilen gemiler, savaştan sonra alınarak Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında seferber edildikleri 1897'ye kadar başka bir faaliyette bulunmadılar. Bu savaşın başında Osmanlı filosunun geri kalanı gibi Asar-ı Şevket sınıfı gemiler de, kötü durumları nedeniyle hücumda kullanılamadı. Asar-ı Şevket, 1900'lerde hizmet dışı bırakıldı ve hurda olarak satıldı. Genellikle kışla gemisi olarak hizmette kalan Necm-i Şevket ise, Birinci Balkan Savaşı sırasında İstanbul'u Bulgar ordusundan koruyan kuşatılmış Osmanlı savunma hatlarına ateş desteği vermek üzere tekrar hizmete girdi. 1929'da hizmet dışı bırakıldı ve hurda olarak satıldı.
Siparişi
[değiştir | kaynağı değiştir]1860'lı yılların başlarında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir eyaleti olan Mısır, en son yirmi yıl önce Mısır-Osmanlı Savaşı'nda savaştığı merkezî hükûmetin gücüne tekrar meydan okuma adına bir silahlanma programı başlattı. Bu programın bir parçası olarak donanması için, 1866'da sipariş edilen iki Asar-ı Şevket sınıfı gemiler de dahil olmak üzere birkaç zırhlı savaş gemisi sipariş etti. Bu siparişler, Osmanlı hükûmeti ile Mısır Eyaleti arasında krize sebep oldu. Bir müddet süren müzakerelerden sonra kriz, Mısır'ın verdiği diğer imtiyazların yanı sıra Asar-ı Şevket ve Necm-i Şevket de dahil olmak üzere Mısır zırhlılarının 29 Ağustos 1868'de merkezî hükûmete devredilmesi ile çözüldü.[1][2]
Tasarım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Asar-ı Şevket'in tasarımı, zırhlı korvet Asar-ı Tevfik'e dayanıyordu. Asar-ı Şevket sınıfı daha küçük bir versiyon olsa da, her iki tasarım da merkezî batarya ve ek ağır silahlar için üstüne yerleştirilmiş bir barbet düzenlemesini paylaşıyordu. Asar-ı Tevfik de aynı Fransız tersanesinde inşa edilmişti ve Colbert sınıfı gibi çağdaş Fransız demir zırhlı tasarımlarına dayanıyordu.[3]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tam boyları 66,4 m, dikmeler arası uzunlukları 62 m, genişlikleri ise 12,9 m olan Asar-ı Şevket sınıfının gemilerinin su çekimleri 5 m idi. Gemi gövdesi demirden yapılmış, burunda bir mahmuz yer alıyordu ve gemi kısmen çift tekneliydi. Gemilerin deplasmanı 2.047 metrik tondu. 170 subay ve denizciden oluşan mürettebatları vardı.[3][4]
Gemiler, tek bir vidalı pervaneyi çeviren tek bir yatay bileşik buhar motoruna sahipti. Buhar, gemi ortasında bulunan tek bir bacaya bağlı dört adet kömürle çalışan kutu kazan tarafından sağlanıyordu. Motor 1.750 belirtilen beygir (1.300 kW) gücündeydi ve gemileri en çok saatte 12 deniz mili (22 km/sa) hıza ulaştırabiliyordu; ancak kötü bakım sebebiyle 1877'de iki gemi de sadece 8 deniz miline (15 km/sa) ulaşabilmekteydi. Gemiler 300 metrik ton kömür taşıyabiliyordu. 1890'da, her iki gemiye de Tersane-i Amire'de yeni kazanlar takıldı. Gemilerde ilave bir brigantin yelken teçhizatı da yer almaktaydı.[3][4]
Asar-ı Şevket sınıfı gemiler bir adet 229 mm ve dört adet 178 mm Armstrong ağızdan dolma top ile silahlandırılmıştı. 178 mm'lik toplar merkezî, zırhlı bir bataryada yer alırken 228 mm top açık bir barbet üzerinde yer alıyordu. 1890 modernizasyonunda her iki gemiye de iki 87 mm Krupp top, iki 63,5 mm Krupp top, iki 37 mm Hotchkiss revolver top ve bir 25,4 mm Nordenfelt topundan oluşan yeni bir hafif batarya takıldı.[3][4]
Sınıftaki gemiler, dövme demirden yapılmış zırh ile korunuyordu. Gemilerin zırhlı kemeri gemi ortasında 152 mm kalınlığındaydı, baş ve kıça doğru 114 mm'ye inceliyordu. Su hattının üzerindeki kısım 1 metre yüksekliğinde, altındaki kısım 2 metre yüksekliğindeydi. Ana kemerin üzerinde ana top bataryasını koruyan 114 mm kalınlığında zıhlı bir borda kaplaması vardı, barbet de aynı kalınlıkta zırh ile korunuyordu.[3][4]
Gemiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Gemi | İnşaatçı[4] | Başlangıç[4] | Denize indirme[4] | Tamamlanma[4] |
|---|---|---|---|---|
| Asar-ı Şevket | Forges et Chantiers de la Gironde | 1867 | 1868 | 3 Mart 1870 |
| Necm-i Şevket |
Hizmet geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sınıfın her iki gemisi de hizmet girdikten hemen sonra 1866-1869 Girit İsyanı'nın sonrasında adanın stabilize edilmesinde yardımcı olmaları amacıyla Girit'e konuşlandırıldı. Bununla birlikte Osmanlı filosu bu dönemde büyük ölçüde etkin değildi.[5] İki gemi, 1877-1878 Rus-Osmanlı Savaşı (93 Harbi) sırasında yeniden harekete geçti ve Karadeniz'deki Rus kuvvetlerine karşı operasyonlar yaptı. Öncelikle Kafkasya'daki Osmanlı ordusunu desteklemek için Rus kıyı konumlarını bombaladılar. Mayıs 1877'de Necm-i Şevket, Sohum limanına yapılan bir amfibi hücuma destek verdi.[6][7] Asar-ı Şevket 24 Ağustos'ta Sohum'da demirliyken bir Rus torpido botu tarafından saldırıya uğradı; ancak spar torpido gövdesine zarar vermedi.[8] Savaştan sonra her iki gemi de İstanbul'da Haliç'e çekildi ve 1882'de küçük bir yeniden donatım gördüler.[4]
Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında, Osmanlılar yaptıkları donanma teftişinde Asar-ı Şevket sınıfı gemiler de dahil olmak üzere gemilerin neredeyse tamamının Yunan Donanması'na karşı mücadeleye uygun olmadığını belirledi. Yunanistan ile savaşın sona ermesinin ardından hükûmet bir deniz yeniden yapılanma programı başlatmaya karar verdi.[9] Asar-ı Şevket ve Necm-i Şevket, yeniden inşayı haklı çıkartmayacak kadar kötü bir durumda oldukları için programa dahil edilmediler. Asar-ı Şevket 1903'te hizmet dışı bırakıldı ve 1909'da hurda olarak satıldı. Necm-i Şevket, 1912'de Birinci Balkan Savaşı'nın patlak vermesine kadar kışla gemisi olarak hizmette kaldı.[4] Bulgar kuvvetleri Çatalca'ya dek gelerek İstanbul'u tehdit ettiğinde donanma, Osmanlı savunma hatlarına ateş desteği sağlamak için gemiyi tekrar hizmete aldı.[10] Tehdit geçtikten sonra kışla gemisi görevine geri döndü, 1929'da ise hurdaya ayrıldı.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3, 137.
- ^ Sondhaus 2001, s. 90.
- ^ a b c d e Gardiner 1979, s. 389.
- ^ a b c d e f g h i j k Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 137.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3, 5.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 6.
- ^ Greene & Massignani 1998, s. 360.
- ^ Stem 2008, ss. 20-21.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8-10.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 20, 25.
- Genel
- Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
- Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854–1891. Pennsylvania: Combined Publishing. ISBN 0-938289-58-6.
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
- Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. New York: Routledge. ISBN 0-415-21478-5.
- Stem, Robert (2008). Destroyer Battles: Epics of Naval Close Combat. Barnsley: Seaforth. ISBN 978-1-4738-1356-4.