İçeriğe atla

Android

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Android (operating system) sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Android (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Android
Geliştirici(ler)Google
Open Handset Alliance
İşletim sistemi ailesiUnix-benzeri
Paket yöneticisiGoogle Play ve APK
Kaynak türüAçık kaynak,[1] bazı bileşenleri kapalı[2]
LisansApache Lisansı 2.0,
Linux çekirdeği yamaları GNU GPL v2 lisansı altında[3]
Çekirdek türüMonolitik çekirdek
Dil(ler)100'den fazla dili desteklemektedir.
Platform desteğiARM, MIPS
İlk yayınlanma Android 1.0 (Alpha) / 23 Eylül 2008 (16 yıl önce) (2008-09-23)[4]
Son kararlı sürümü Android 14 (Upside Down Cake) / 4 Ekim 2023 (13 ay önce) (2023-10-04)
Kullanıcı arayüzüGrafiksel kullanıcı arayüzü
Web sitesiwww.android.com
Android

Android, Google ve Open Handset Alliance tarafından, cep telefonları, tabletler ve televizyonlar için geliştirilmekte olan, Linux tabanlı, özgür ve ücretsiz bir işletim sistemidir. Sistem açık kaynak kodlu olsa da, kodlarının ufak ama çok önemli bir kısmı Google tarafından kapalı tutulmaktadır. Google tarafından ücretsiz sunulmasının sebebi, sistemin daha hızlı ve çabuk gelişmesi, birçok popüler marka tarafından kullanılması ve bu sayede reklamlarının daha fazla kişiye ulaşmasını sağlamaktır. Google, Android sistemi üzerinde çalışan Google Play marketteki oyun ve uygulamalar üzerinde aldığı reklamları yayınlayarak para kazanmaktadır. Android'in desteklenen uygulama uzantısı ".apk"dır.

Android, aygıtların fonksiyonelliğini genişleten uygulamalar yazan geniş bir geliştirici grubuna sahiptir. Android için halihazırda 2,6 milyondan fazla uygulama bulunmaktadır.[5] Google Play Store ise, Android işletim sistemi uygulamalarının çeşitli sitelerden indirilebilmesinin yanı sıra, Google tarafından işletilen kurumsal uygulama mağazasıdır. Geliştiriciler, ilk olarak aygıtı, Google'ın Java kütüphanesi aracılığıyla kontrol ederek Java dilinde yazmışlardır.

Open Handset Alliance, 5 Kasım 2007'de Android'i kurduğunu duyurmuştur ve ardından 34 adet donanım, yazılım ve telekom şirketi, mobil cihazlar için telif hakkı olmayan bir işletim sisteminin teknolojinin gelişimi için yararlı olduğu konusunda hemfikir olmuşlardır.

Android, Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş bir mobil işletim sistemidir. Bu sistem ara katman yazılımı, kütüphaneler ve API, C diliyle yazılmıştır. Uygulama yazılımları ise, Apache harmony üzerine kurulu Java-uyumlu kütüphaneleri içine alan uygulama iskeleti üzerinden çalışmaktadır. Android, derlenmiş Java kodunu çalıştırmak için dinamik çevirmeli Android Runtime (ART) kullanır ve cihazların fonksiyonelliğini artıran uygulamaların geliştirilmesi için çalışan geniş bir programcı-geliştirici çevresine sahiptir. Google aynı zamanda işletim sistemindeki hataları bulan kullanıcıları para ödülü ile ödüllendirmektedir.[6]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2005'te Google, Android Inc.'i almış ve ufak bir başlangıç şirketini Palo Alto'da kurmuştur. Android'in kurucuları, Google'a çalışmak için giden Andy Rubin (Danger'in kurucusu), Rich Miner (WildFire'ın kurucusu), Nick Sears ve Chris White'dır. (WebTV'de çalışan ilk mühendislerden biri). Bu arada, Android Inc.'in işlevleri daha önce yaptıkları mobil işletim sistemleri kadar iyi bilinmemektedir ve bu da Google'ın Mobil cihazlar pazarına gireceği söylentisini başlatmıştır. Buna karşın, bu süreç içinde pazara ne çeşit ürünle çıkacakları tam olarak belli olmamıştır.

Google'da, ekip (Rubin tarafından izin verilen) Linux tabanlı, taşınabilir cihazlar için geliştirdikleri, esnek, güncelleştirilebilir İşletim Sistemini yazmışlardır. Raporlara göre Google çoktan donanım serilerini, yazılım partnerlerini ve taşınabilir cihazlarda çeşitli derecelerde birlikte çalışacağı sinyalini vermiştir.

Android'in gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Google, Android'i satın aldıktan sonra telefon üreticilerini yanına alarak Open Handset Alliance (OHA) birliğini kurmuştur. Android'in gelişimi OHA eliyle yönetilmeye başlanmıştır.

  • Android 1.0 veya Android Alpha, HTC Dream'in işletim sistemi olarak telefonlara ilk adımını atmıştır. Bu sürüm; kamera desteği Wi-Fi, bluetooth, klasörler, bir web tarayıcısı, uyarılar, sesli arama, YouTube, alarmlı saat ve galeri gibi özellikler sunmaktadır.
  • 9 Şubat 2009 da Android 1.1 veya Android Beta yayınlanmıştır. Bu sürüm bir önceki sürümdeki sistem hatalarını düzeltmeyi ve API'yı geliştirmeyi amaçlamıştır.
  • 30 Nisan 2009'da Android 1.5 veya Android Cupcake yayınlanmıştır. Bluetooth desteği, kamera kaydı, video gösterimi, Picasa, sık kullanılanlar klasörü ve Widget'ları kişiselleştirebilme, yazı tahmin edebilen klavye ve animasyonlu ekran özellikleri Android'e kazandırılmıştır.
  • 15 Eylül 2009'da Android 1.6 veya Android Donut yayınlanmıştır. Ekran çözünürlüğü yükseltilmiştir. Doğru çeviri yapma ve okutma özelliği, geliştirilmiş Android market, galeride çoklu silme, sesli arama, WVGA ekran çözünürlük desteği Android'e kazandırılmıştır.
  • 29 Ekim 2009'da Android 2.0 ve 2.1 veya Android Eclair yayınlanmıştır. HTML 5 ve Bluetooth 2.1 desteği kazandırılmıştır. Sanal klavye ve yüksek ekran çözünürlüğü desteği ile özelleştirilebilen arayüz özelliği eklenmiştir. Geliştirilmiş Google Maps, hareketli duvar kâğıtları ve dijital yakınlaştırma özelliği de kazandırılmıştır.
  • Mayıs 2010'da Android 2.2 veya Android Froyo yayınlanmıştır. 720p ekran çözünürlüğü desteği, USB bağlantı, Wi-Fi tarayıcı özelliği, Flash Player 10.1 desteği eklenmiştir.
  • Şubat 2011'de Android 2.3 veya Android Gingerbread yayınlanmıştır. Çoklu kamera ve çoklu dokunmatik desteği eklenmiştir. XGA (1366×768) ekran çözünürlük desteği ve video arama özelliği eklenmiştir.
  • Yine Şubat 2011'de Android 3.0 veya Android Honeycomb yayınlanmıştır. Android işletim sistemi, tabletlerle uyumlu hale getirilmiştir. Android Honeycomb yalnızca tabletler için tasarlanmıştır ve sadece tabletlerde bulunan tek Android sürümüdür.
  • Ekim 2011'de Android 4.0 veya Android Ice Cream Sandwich yayınlanmıştır. Yüz tanıma fonksiyonları ve NFC ile dosya paylaşımı özellikleri eklenmiştir. Bu sürümden başlayarak Android sisteminin aynı anda hem tablet, hem de akıllı telefonlarda uygulanmasına başlatıltı.
  • Mart 2012'de Android Market'in adı Google Play Store olarak değiştirilmiştir.
  • Temmuz 2012'de 4.1 veya Android Jelly Bean yayınlanmıştır. Aynı anda iki uygulama açma özelliği Android'e kazandırılmıştır. Butter project (takılmadan kayan ekran) ve enerji verimliliği sağlanmıştır.
  • Ekim 2012'de 4.2 (Jelly Bean Plus) yayınlanmıştır. Çoklu kullanıcı, 360 derece panoramik fotoğraf ve Swype klavye kazandırılmıştır.
  • 11 Şubat 2013'te 4.2.2 (Jelly Bean Plus) yayınlanmıştır. Bu güncelleme "performansı ve kararlılığı artırır" sloganıyla çıkarılmıştır. Isınma ve donma problemleri giderilmiştir.
  • 24 Temmuz 2013'te 4.3 (Jelly Bean) yayınlanmıştır. Çoklu kullanıcı için ebeveyn kontrolü, oyunlar için OpenGL ES 3.0 desteği, diğer teknolojik aletlere bağlanmak için ilk akıllı Bluetooth teknolojisi, Wi-Fi'ı açıp kapatmak yerine otomatik açılıp kapanabilen akıllı Wi-Fi teknolojisi eklenmiştir. Ayrıca uygulama izinleri bu sürümle birlikte kontrol edilebilir hale gelmiştir.
  • 31 Ekim 2013'te Android 4.4 veya Android KitKat yayınlanmıştır. Görsel arayüzde birçok değişiklik yapılmıştır. RAM optimizasyonu sayesinde 512 MB RAM'e sahip cihazlarda da çalışabilmektedir. ART (Android Run Time) sanal makinesi Android KitKat, Google Nexus ile deneysel olarak sunulmuştur.
  • 24 Şubat 2014'te MWC fuarında Sony Xperia Z2 ve Samsung Galaxy S5, Android 4.4.2 (KitKat) sürümünü kullanmıştır. Cihazlar bu işletim sistemiyle satışa sunulacaktır.
  • 3 Kasım 2014 tarihinde Google, Android 5.0 veya Android Lollipop sürümünü çıkarttı.
  • 2 Aralık 2014 tarihinde Google, Android 5.0.1 güncellemesi yayınlandı.
  • 19 Aralık 2014 tarihinde Google, bazı hata düzeltmeleri içeren Android 5.0.2 sürümünü yayınladı.
  • 29 Mayıs 2015 tarihinde Google, yaptığı I/O 2015 konferansında Android M 6.0'ı duyurdu ve önizleme sürümünü yayınladı.
  • 19 Ağustos 2015 tarihinde Google, Android 6.0'ın kod adını Marshmallow olarak duyurdu ve 3. önizleme sürümünü yayınladı.
  • 29 Eylül 2015'te Android Marshmallow bulunan Nexus 5X ve 6P tanıtılmıştır.
  • 2016'da Google, Android Nougat'ın Geliştirici Beta'sını yayınladı.
  • 22 Ağustos 2016'da Google Android N'i Android 7.0 veya Android Nougat sürümü olarak serbest bıraktı.
  • İlk önce 21 Mart 2017'de alfa kalitesinde bir Android Oreo geliştirici önizlemesi yayınlandı.
  • 20 Ağustos 2018'de Android Pie yayınlandı.
  • 3 Temmuz 2019'da Android 10 yayınlandı.
  • 8 Eylül 2020'de Android 11 yayınlandı.
  • 4 Ekim 2021'de Android 12 yayınlandı. Bu sürüm, 'Material You' adında cihazınızda kullandığınız duvar kağıdınıza göre dinamik olarak renk değiştirebilen yeni bir arayüzle gelirken, Erişilebilirlik alanında Alan büyüteci, Ekstra loş, Kalın metin ve Gri tonlama gibi özelliklerle geliyor. Güvenlik alanında Android 12, her hangi bir uygulama aktifken eğer kamera veya mikrofona erişirse bunu kullanıcıya canlı olarak bildirirken, uygulamaların tam konumunuza mı yoksa yaklaşık konumunuza mı erişmesine izin verebileceğiniz bir dizi ek özellikle gelmektedir.[7]
  • 7 Mart 2022'de Google, Android 12L'yi yayınladı. Katlanabilir telefonlar, tabletler, masaüstü boyutundaki ekranlar ve Chromebook'lara özel iyileştirmeler ve Android'in daha büyük ekranlara uyarlanabilmesi için kullanıcı arayüzünde yapılan değişikliklerin olduğu bir ara güncellemeydi. Pixel 6 gibi cihazlarda 'Android 12.1' olarak dağıtıma sunuldu.
  • 15 Ağustos 2022'de Android 13, ilk olarak Google Pixel telefonlar için yayınlandı. Artık Android 13'le birlikte her uygulama için farklı bir dil ayarı yapılabilecek. Sistem, bir dizi yeni gizlilik seçeneğiyle beraber panonuzdaki bilgileri koruma amacıyla, bir uygulama panoya eriştiğinde uyarı alırsınız ve pano geçmişiniz, istenmeyen erişimi önlemek için bir süre sonra silinmesini sağlar.[8]

Bölümleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Android işletim sistemi beş kısımdan oluşur.

  1. Çekirdek: Linux kernelidir. Güvenlik, hafıza yönetimi, süreç yönetimi, ağ yığınları ve sürücü modellerini içermektedir.
  2. Android Runtime: Sanal makinedir. Dalvik Sanal Makinesini de içermektedir. 5.0 ile Dalvik kaldırılmış ve ART'ye geçilmiştir.
  3. Kütüphaneler: Veritabanı kütüphaneleri, web tarayıcı kütüphaneleri, grafik ve arayüz kütüphanelerini içermektedir.
  4. Uygulama Çatısı: Uygulama geliştiricilere geniş bir platform sunan kısımdır.
  5. Uygulama Katmanı: Doğrudan Java (programlama dili) ile geliştirilmiş uygulamaları içermektedir.

Geliştirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Kasım 2007'de OHA, Android'in yazılım geliştirme teçhizatının önizlemesini yayınlamıştır ve bu önizleme, geliştirici ve hata giderici, kütüphane setleri, aygıt emülasyonu, dokümantasyon, örnek tasarılar, eğitim, SSS ve fazlasını içermektedir. Geliştiriciler, eğer Windows XP, Vista veya Mac OS çalıştıran x86 tabanlı ya da Linux kullanıyorlarsa Android SDK'yı indirip kurmaları gerekmektedir. Android, Android SDK'nin bir parçası olan Android emülatörünü veya üçüncü taraf emülatörlerini kullanarak, x86 mimarileri üzerinde yerel olarak da çalışabilir. Android SDK Android yazılım geliştirmesi'nin bir parçasıdır. Gereklilikler şunları da kapsamaktadır:

Sürümler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sürüm Kod adı Yayın tarihi Kullanım oranı[9]
1.0 Alpha 23 Eylül 2008 %3,4 (toplam)
1.1 Beta 9 Şubat 2009
1.5 Cupcake 27 Nisan 2009
1.6 Donut 15 Eylül 2009
2.0 - 2.1 Eclair 27 Ekim 2009
2.2.0 - 2.2.3 Froyo 20 Mayıs 2010
2.3.0 - 2.3.7 Gingerbread 6 Aralık 2010
3.0.0 - 3.2.6 Honeycomb[a] 22 Şubat 2011
4.0.0 - 4.0.4 Ice Cream Sandwich 19 Ekim 2011
4.1.0 - 4.3.1 Jelly Bean 9 Temmuz 2012
4.4.0 - 4.4.4 KitKat 31 Ekim 2013
5.0.0 - 5.1.1 Lollipop 4 Kasım 2014
6.0.0 - 6.0.1 Marshmallow 29 Eylül 2015
7.0.0 - 7.1.2 Nougat 22 Ağustos 2016 %1,32
8.0.0 - 8.1.0 Oreo 21 Ağustos 2017 %4,71
9 Pie 6 Ağustos 2018 %5,49
10 Quince Tart 3 Eylül 2019 %8,54
11 Red Velvet Cake 8 Eylül 2020 %15,32
12 - 12.1 Snow Cone 4 Ekim 2021 %16,42
13 Tiramisu 15 Ağustos 2022 %24,42
14 Upside Down Cake 4 Ekim 2023 %20,38
15 Vanilla Ice Cream 3 Eylül 2024 Veri yok

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Android, Google tarafından tamamen özgür yazılım olarak yayınlanmadığı için eleştirilmektedir. SDK'nın bazı bölümleri hala patentli olup açık kaynak kodlu değildir. Bunun Google tarafından bilinçli olarak yapıldığına inanılmaktadır.[10][11]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Android Honeycomb sürümü, sadece tabletlerde kullanılmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "The Android Source Code: Governance Philosophy". source.android.com. 17 Aralık 2014. 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  2. ^ "Google's iron grip on Android: Controlling open source by any means necessary". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2013. 
  3. ^ "Licenses - Android Developers" (İngilizce). android.com. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2015. 
  4. ^ "Announcing the Android 1.0 SDK, release 1" (İngilizce). android-developers.blogspot.in. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2015. 
  5. ^ "Analiz: Google Play'in 10'uncu yılında 10 istatistiksel bilgi". Gzt. 23 Eki 2018. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Google'dan Hata Bulana Para Ödülü!". 12 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2015. 
  7. ^ "Android 12". Android. 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
  8. ^ "Android 13 Özelleştirilebilir Uygulamalar ve Güvenlik Kontrolleri". Android. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  10. ^ "Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü". Özgür Yazılım Vakfı. 27 Nisan 2020. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  11. ^ "Androidinizi Özgürleştirin!". 6 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Android&oldid=34427512" sayfasından alınmıştır