Şehir planlaması
Şehir planlaması, bir şehrin ve insan ihtiyaçlarını karşılayan alt alanlarının gelecekte arzu edilen koşullarda geliştirilmesi ve bu istikamette uygulanmasıyla ilgilenen bilimsel disiplindir. Özellikle ekonomik, ekolojik, sosyal, yaratıcı ve teknik yönleri dikkate alarak mekâna yönelik kavramlar ve süreçler geliştirir. Kural olarak, devlet tarafından kurumsallaştırılır ve belediyede arazi kullanımını bağlayıcı bir şekilde düzenler. Bu, çatışmayı en aza indirmek amacıyla ideal olarak kamunun çıkarları ile özel çıkarları hesaba katarak, hem kamunun, hem de özel inşaatın yanı sıra mekânsal altyapı geliştirmeyi de içerir.
Üniversitelerde müstakil bir program olarak sunulan şehir ve bölge planlama, kentsel ve bölgesel bir planlama tasarlama esnasında, daha büyük ölçekli (bölge veya ülke) vaziyet ve planlamayı da dikkate almak durumundadır. Şehir ve bölge planlama, aynı zamanda kavramsal olarak kırsal toplulukların veya köylerin gelişimini de içerir. Daha mimarî yönelimli kentsel gelişim, özellikle kentsel planlamanın görünür ve tasarım yönleriyle ilgilenir.
Kapsamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehir planlamasında yer alan uzmanlar (çoğunlukla şehir plancıları, aynı zamanda mimarlar, inşaat mühendisleri, coğrafyacılar, peyzaj mimarları ve trafik mühendisleri) şehir plancıları olarak adlandırılır. Şehir planlama, bazı üniversitelerde bağımsız bir alan olarak veya mimarlık, inşaat mühendisliği, coğrafya, mekânsal planlama veya ulaşım gibi ilgili eğitimlerde uzmanlık olarak öğretilen bir disiplindir. Şehir ve bölge planlamanın asıl görevi, şehirlerde, belediyelerde ve bunların alt alanlarında sürdürülebilir kentsel kalkınmayı idâme ettirmektir.[1]
Türkiye'de şehir ve bölge planlama
[değiştir | kaynağı değiştir]1930’da çıkarılan 1580 sayılı Belediyeler Kanunu ve 1593 sayılı Umumî Hıfzıssıhhâ Kanunu ile belediyelere imar planı yaptırma yükümlülüğü getirildi. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ise yabancı uzmanlara sipariş edilen kentsel tasarım ve şehir planlama tasarıları, II. Dünya Savaşı'ndan sonra tamamen Türkiye’de yetişmiş uzmanlar tarafından yapılmaya başladı. 1961’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) kurulan şehir ve bölge planlama bölümü, mimar ve mühendislerden bağımsız olarak faaliyet gösterecek, uzman şehir planlamacıları yetiştirilmesini hedefliyordu.[2]
II. Dünya Savaşı sonrasında değişen ekonomi politikaları, savaş sonrası değişen uluslararası denteknoloji ile birlikte ulaşım imkanlarının artması, gitgide hızlanan köyden şehre göçler, konut ve işyeri talebinin artmasına neden olmuş; bu olgu da şehirlerin kontrol edilemez bir şekilde değişmesini beraberinde getirmiştir.[3]
2021 yılı itibarıyla Türkiye'de 33 üniversitede şehir ve bölge planlama bölümü yer almaktadır. Bu üniversitelerin tam listesi aşağıdaki gibidir:
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- İstanbul Teknik Üniversitesi
- Ted Üniversitesi
- Yıldız Teknik Üniversitesi
- Çankaya Üniversitesi
- Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
- Gazi Üniversitesi
- Dokuz Eylül Üniversitesi
- Gebze Üniversitesi
- Akdeniz Üniversitesi
- Bursa Teknik Üniversitesi
- Karadeniz Teknik Üniversitesi
- İzmir Demokrasi Üniversitesi
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Pamukkale Üniversitesi
- Konya Teknik Üniversitesi
- Süleyman Demirel Üniversitesi
- Mersin Üniversitesi
- Erciyes Üniversitesi
- Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Uşak Üniversitesi
- Amasya Üniversitesi
- Atatürk Üniversitesi
- Kırklareli Üniversitesi
- İskenderun Teknik Üniversitesi
- Gaziantep Üniversitesi
- Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Yozgat Bozok Üniversitesi
- Van Yüzüncüyıl Üniversitesi
- Siirt Üniversitesi
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Şehir Planlamasına Giriş. Gazi Kitabevi. 6 Şubat 2019.
- ^ Ünal, Yücel (2015). Türk şehir planlama hukukunun dünü-bugünü 1985-2015. İstanbul. ISBN 978-605-4847-79-2. OCLC 911227782.
- ^ Kılınçaslan, İsmet (2010). Kent ekonomisi : sektörlerin gelişimi, yer seçimi kuramı, arazi ekonomisi, yapısal analiz. 1.basım. İstanbul: Ninova Yayıncılık. ISBN 978-605-88444-0-7. OCLC 794908194.
