İl-İtmiş Bilge Kağatun
| İl-İtmiş Bilge Kağatun | |
|---|---|
| Eş(ler)i | Bilge Kağan |
| Hanedan | Aşide |
| Babası | Tonyukuk |
| Meslek | Hatun |
İl-İtmiş Bilge Kağatun[1] (Eski Çince: 骨咄祿婆匐米瑞可敦, Pinyin: Ku-to-lu Mǐ ruì P’o-fu K’e-tun[2]), hukuki olarak Göktürk Kağanlığı'nın son hükümdarıdır. Çince adı P'o-f'o'dur.[3] Bu adın Eski Türklerde "dirayetli"[4] anlamında kullanılan "Bügü" ismi olabileceği düşünülmüştür.[5] Pelliot ise söz başındaki p harfinin Eski Çincede *s olduğunu savunarak GökTürkçe *Sebeg unvanına denk geldiğini ileri sürmüştür.[2] Aslen ülkeyi hiçbir zaman yönetmemiştir. Tonyukuk'un kızı, Bilge Kağan'ın eşi, Bilge Kutluk Tengri Kağan'ın annesidir
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Göktürk Kağanlığı'nda başdanışmanlık yapan Bilge Tonyukuk'un kızıdır. Göktürklerin soylu kabilelerinden Aşide sülalesindendir.[3] Kulun Beg'in de >Çin tarafından mağlup edilmesiyle birlikte; II. Göktürk Devleti tamamen dağılmıştır. Bunun üzerine Bilge Kağatun, Çin'e sığınmıştır. Burada kendisine prenses unvanı verilmiş, Çin hükümdarı tarafından Türk boylarının hükümdarı olarak atanmıştır.[6]
Bilge Kağan cinayeti ile ilişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk araştırmacı Ahmet Akyol'un iddiasına göre Bilge Kağan cinayetinin faili Buyruk Çor değildir. Ona göre, bu cinayeti işleyen kişi İl-İtmiş Bilge'dir.[7] Bu iddiaya göre, Çinlilerle büyük bir ticaret anlaşması yapmaya hazırlanan Bilge Kağan, bu anlaşma sayesinde Çinli bir prensesle evlenmek istemiştir. Bunun üzerine eşi tarafından zehirlenmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Maier, Pieter (2007), Türkische Reiche
- ^ a b Erkoç, Hayrettin İhsan (2008), Eski Türklerde Devlet Teşkilâtı (Gök Türk Dönemi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler enstitüsü: Yükseklisans tezi, s. 36
- ^ a b Meydan Larousse (1985), Büyük Lûgat ve Ansiklopedi - 5. cilt - Sayfa 269.
- ^ Gabain, Eski Türkçenin Grameri, TDK Yayınları.
- ^ "Eski Türk Adlarının Çinceden Orijinal Hâline Çevrilmesi". 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016.
- ^ Ahmet Taşağıl: Göktürkler, AKDTYK Yayınları, Ankara, 2012, ISBN 978-975-16-2460-4 ss.359-62
- ^ "Kim ve Neden Zehirledi ?." Ahmet Akyol. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013.