Hünkâr İskelesi Antlaşması sayfasının kaynağını görüntüle

{{Antlaşma bilgi kutusu
| adı                 = Hünkâr İskelesi Antlaşması
| uzun_adı            = 
| resim               = 
| resim_boyutu        = 
| altyazı             = 
| çeşit               = Yardımlaşma ve Saldırmazlık Antlaşması
| yazılma_tarihi      =
| imza_tarihi         = 8 Temmuz 1833
| imza_yeri           = [[İstanbul]], [[Osmanlı İmparatorluğu]]
| onay_tarihi         =
| yürürlük_tarihi     =
| yürürlük_koşulu     =
| bitiş_tarihi        =
| imzacı_devletler    = {{Bayraksimge|Rusya İmparatorluğu}} [[Rus İmparatorluğu]] <hr/> {{Bayraksimge|Osmanlı İmparatorluğu}} [[Osmanlı İmparatorluğu]]
| imzalayan           = 
| korunma_yeri        =
| yazı_dili           = 
| yazı_dilleri        = [[Osmanlı Türkçesi]], [[Rusça]]
| web_sitesi          = 
| vikikaynak          = 
}}
'''Hünkâr İskelesi Antlaşması''' 8 Temmuz 1833 tarihinde [[İstanbul]]'un Beykoz ilçesinde bulunan Hünkar kasrında imzalanmıştır. Kasrın denize açılan kapısına da Hünkâr İskelesi denir. Antlaşmanın adı da buradan gelmektedir. [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun [[Rus İmparatorluğu]] ile imzaladığı bir karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşmasıdır.

== Antlaşma öncesi durum ==
Sultan [[II. Mahmud]] 1829 yılında [[Rusya İmparatorluğu|Rusya]]'yla yapılan savaşı sonuçlandıran [[Edirne Antlaşması (1829)|Edirne Antlaşması]]'nı imzalamıştı. Bu arada Mısır Valisi [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa]], [[Osmanlı İmparatorluğu]]'na karşı ayaklandı. [[Fransa]], [[Mehmet Ali Paşa]]'yı destekliyor, [[İngiltere]] ise tereddütlü kalıyordu. [[Osmanlı İmparatorluğu]] isyanı bastırmak için [[Rusya İmparatorluğu|Rusya]]'dan yardım istemek zorunda kaldı. Padişah, Tuna kıyılarındaki otuz bin kişilik Rus birliğinin İstanbul'u korumak üzere gönderilmesini istedi. Rusya bu isteği kabul edince Padişah, Mehmet Ali Paşa ile anlaşmak için yeni çareler aramaya başladı. Fakat Fransa bu çabaları etkisiz kıldı. Bunun üzerine Amiral Lazanev'in komutasında dokuz savaş gemisinden kurulu Rus filosu, Boğaz'ı geçerek [[Büyükdere, Sarıyer|Büyükdere]] önünde demirledi. [[Rusya İmparatorluğu|Rusya]]'nın [[Mısır]]'a baskısı ve durumun çıkarlarına uygun olmadığını gören Fransa ve İngiltere'nin girişimleri sonucu 14 Mayıs 1833'te [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]]larla Mehmet Ali Paşa arasında [[Kütahya Antlaşması]] yapıldı. [[Kütahya Antlaşması]], Mısır valisi ile olan anlaşmazlıkları çözümleyecek ilkelerden çok uzaktı. [[II. Mahmud]] barışı sağlamış olmakla birlikte kendini güvencede hissetmiyordu. O yüzden [[Rusya İmparatorluğu|Rusya]]'yla bir karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşması yapmaya karar verdi. Rusya yardımlarının mükâfatını almak için bir antlaşma yapmak istiyordu. Süresi 8 yıl olan antlaşmanın gizli bir maddesine göre boğazlar bir harp durumunda diğer devletlere kapalı ancak Rus donanmasına açık olacaktı.<ref>{{Dergi kaynağı |soyadı1=Düzbakar |ad1=Ömer |yıl=2008 |başlık=OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi dergisi |cilt=23-24. |sayı= |yayıncı=Ankara Üniversitesi Basımevi |url=https://books.google.com.tr/books?id=pdN4HPgVKOEC&q=K%C3%BCtahya+Antla%C5%9Fmas%C4%B1&dq=K%C3%BCtahya+Antla%C5%9Fmas%C4%B1&hl=tr&sa=X&redir_esc=y |erişimtarihi=8 Nisan 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170409021442/https://books.google.com.tr/books?id=pdN4HPgVKOEC&q=K%C3%BCtahya+Antla%C5%9Fmas%C4%B1&dq=K%C3%BCtahya+Antla%C5%9Fmas%C4%B1&hl=tr&sa=X&redir_esc=y |arşivtarihi=9 Nisan 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> Böylece Hünkar İskelesi Antlaşması imzalandı.

II. Mahmut kendisini valisi karşısında küçük düşüren ve önemli toprak kaybına neden olan Kütahya Antlaşmasını kabullenememişti. İlk fırsatta Mehmet Ali Paşa’dan Suriye, Filistin ve hatta mümkünse Mısır’ı geri almayı istiyordu. Yani Kütahya Antlaşması aslında Sultan ile Mısır Valisi arasında sorunları çözen bir barış değil, her an sonlanabilecek bir mütarekeydi. Bu durumun farkında olan İngilizler muhtemel bir savaşı engellemek için çaba harcadılar.<ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Yansımaları | url = http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/2021/21050.pdf | son = Gencer | ilk = Fatih | sayı = 58 | sayfalar =648-649| yayıncı = Bitlis Eren Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü | yıl = 2015 |erişimtarihi= 13 Şubat 2016 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20180602004953/http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/2021/21050.pdf |arşivtarihi= 2 Haziran 2018 | ölüurl = hayır }}</ref>

== Antlaşmanın içeriği==
8 Temmuz 1833’te imzalanan antlaşma, bir önsöz, altı açık ve bir gizli maddeden meydana geliyordu.

* Antlaşmanın ön sözünde, Osmanlılar ile Ruslar arasında kurulmuş olan barış sistemi ve bu antlaşmanın savunma düşüncesiyle hazırlandığına işaret ediliyordu.
* Birinci maddede, iki devletin sadece savunma kaygısıyla bu antlaşmayı yaptıkları, huzur ve güvenlikleri için birbirlerine yardımda bulunacakları belirtiliyordu.
* İkinci maddede, 1829 Edirne Antlaşması ile bu antlaşmada geçen diğer maddeleri yeniden onanmaktaydı.
* Üçüncü maddede, Osmanlılar, Rusya'dan yardım istedikleri takdirde, Rusya'nın karadan ve denizden, iki taraf arasında kararlaştırılacak sayıda bir kuvvetle yardım edeceğine ilişkindi.
* Dördüncü maddeye göre, yardım isteyen taraf, yardıma gelen tarafın bütün masraflarını karşılayacaktı.
* Beşinci maddeye göre, antlaşma süresi sekiz yıl olarak tespit ediliyordu.
* Altıncı madde, bu savunma antlaşmasının iki ay içinde onanacağı ve onanmış nüshalarının İstanbul'da karşılıklı olarak değiştirileceği ile ilgiliydi.
* Antlaşmanın gizli maddesine göre, Rusya ile batı devletlerinden biri arasında savaş olursa, Osmanlı Devleti, Çanakkale Boğazı'nı Rusya ile savaşan devletin donanmasına kapayacak; buna karşılık Rusya'nın dostu olduğu için, Rus gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecekti.

Fransa ve İngiltere antlaşmanın imzalandığını öğrenir öğrenmez antlaşmayı protesto ettiler. Bir İngiliz donanması İzmir önlerine geldi. Avusturya, Hünkar İskelesi Antlaşması'nın sakıncaları konusunda Çar'ı ikna etti. Çar [[I. Nikolay]] antlaşmayı bozmamakla birlikte, şartlarını yerine getirmeyeceğini söyleyerek ortamı yumuşattı. Daha sonra da Avusturya ve Prusya ile 18 Eylül 1833'te [[Munchergratz Antlaşması]]'nı yaptı.

Hünkar İskelesi Antlaşması, [[Boğazlar Sorunu]]nun ortaya çıkmasına neden olmuştur. [[Boğazlar Sorunu]] 1841'deki [[1841 Boğazlar Sözleşmesi|Londra Boğazlar Konferansı]]'nda tekrar ele alınmıştır.

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

{{Osmanlı İmparatorluğu antlaşmaları}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:1833'te antlaşmalar]]
[[Kategori:II. Mahmud]]
[[Kategori:Boğazlar Sorunu]]
[[Kategori:Denizcilik antlaşmaları]]
[[Kategori:Rus İmparatorluğu antlaşmaları]]
[[Kategori:Osmanlı İmparatorluğu'nun antlaşmaları]]
[[Kategori:VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler]]
[[Kategori:1833'te Osmanlı İmparatorluğu]]
[[Kategori:İstanbul ili tarihi]]
[[Kategori:Osmanlı-Rus savaşları]]
[[Kategori:1830'larda Rus İmparatorluğu]]