Zîrîler

Ziriler, Endülüs Emevi Devleti'nden sonra İspanya'da hüküm sürmüş Berberi devleti.

Zîrîler الزيريون
972-1148
Yaklaşık 980'de Zirid otoritesinin en üst seviyeye ulaşması
Tür	Fâtımîler'in vasal devleti (972-1048) Bağımsız (1048-1148)
Başkent	Achir (936-1014) Mansuriya (972-1057) Mehdiye (1057–1148)
Yaygın dil(ler)	Berberi dilleri (birincil), Mağrip Arapçası, Kutsal İbranice
Hükûmet	Monarşi (Emirlik)
Emir
• 973–984 Buluggin ibn Ziri • 1121-1148 Abu'l-Hasan al-Hasan ibn Ali
Tarihçe
• Kuruluşu 972 • Dağılışı 1148
Para birimi	Dinar
Öncüller Fâtımîler

Ziriler Kuzey Afrika'da İslam devleti kuran hanedanlardan. Ziriler, Mağrib'in iç kısmında oturan Senhace Berberi kabilelerindendir. Haricilerden Ebu Yezid'e karşı 945'te Fatımiler'e askeri kuvvet yardımı yaptılar. Bu yardım üzerine, Fatımi halifesi Muizz (953-975) zamanında, Zirilerden Yusuf Bulukkin bin Ziri'ye İfrikiye Valiliği verildi. Bulukkin, Zendler ile mücadele etti. Sebte'ye kadar bütün Magrib'i zaptetti. Zirilerin hakimiyeti çok genişleyince, bu toprakları bir kişinin idare etmesi zorlaştı. Yusuf Bulukkin'in torunu Nasıreddevle Badis (996-1016) zamanında, topraklarda idari taksimat yapıldı. Batıdaki bölgeler ailenin Hammadi koluna geçti Anakol Zirilerin merkezi Kayravan olup, İfrikiye'ye hakimdiler. Hammadilerin merkezi ise Kala idi. Ziriler, 1041'de Bağdat'taki Abbasi halifeliğine sadakatını bildirdiler. Hammadiler, Mısır Fatımilerine bağlı kaldılar. Ziriler, Fatımilerden ayrılınca, saldırıya uğradı. Fatımiler, Ziri topraklarına karşı saldırıya geçip, kuvvet gönderdi. Ziriler Kayravan'ı boşaltarak sahildeki el-Mehdiye şehrine göç ettiler. Hammadiler de, Bicaye Limanına çekildiler. Denizciliğe önem vermeye başladılar. Normanlar ile münasebet kurdular. Zirilerin hakim oldukları topraklar 12. yüzyılda, önce Normanlar daha sonra da Muvahhidlerin eline geçti.

1015-1090 arasında Granada'da hüküm süren Zirî melikleri 1057'de Málaga'yı da ele geçirdiler.

1090 yılında Murabıtlar tarafından ortadan kaldırıldılar.

1. Ziri Hükümdarları

• Yusuf Bulukkin bin Ziri-I (972-984)
• Mansur bin Bulukkin (984-996)
• Nasıreddevle Badis (996-1016)
• Şerefeddevle el-Muiz (1016-1062)
• Temim (1062-1108)
• Yahya (1108-1116)
• Ali (1116-1121)
• Hasan (1121-1148)

2. Hammadi Kolu

• Hammad bin Bulukkin bin Ziri-I (1015-1028)
• Ka'id (1028-1054)
• Muhsin (1054-1055)
• Bulukkin-II (1055-1062)
• Nasır (1062-1088)
• Mansur (1088-1105)
• Badis (1105)
• Aziz (1105-1121)
• Yahya (1121-1152)

Kaynakça

• Rehber Ansiklopedisi