Yenisey dilleri
Yenisey dilleri, Orta Sibirya'da Yenisey Nehri yakınlarında konuşulan bir dil ailesidir. Ket dili hariç gruptaki diğer dillerin soyu tükenmiştir. Yenisey dilleri, Kuzey Amerika'daki Kızılderili Na-Dene dilleri ile birlikte Dene-Yenisey dil ailesi altında sınıflandırılması önerilmektedir. Tonlamalı dillerdir.
| Yenisey dilleri | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Günümüzde Yenisey Nehri boyunca tarihsel olarak Sibirya ve Moğolistan'ın büyük bölümüne yayılmıştır |
| Sınıflandırma | Denesey
|
| Alt bölümler |
|
| ISO 639-2 / 5 | xxx |
 Yenisey dilleri coğrafyası. 17. yy. (kırmızı çizgili) ve 20. yy (halkalı kırmızı). | |
 1600 yılında yenisey dillerinin dağılımı | |
Göl ve nehir isimleri ve genetik verilerin incelenmesine dayanarak dil ailesinin geçmişte Kuzey Çin ve Moğolistan'ı da kapsamış çok daha geniş bir alanda konuşulmuş olduğu tahmin edilmektedir.[1] Buna ek olarak 17. yüzyıldan beri kayıtlara dayanarak dil grubunun kuzeye doğru göç ettiği tespit edilmiştir. Proto-Yenisey urheimatının Baykal Gölü'nün güneyinde kaldığı kabul edilmektedir.[2]
Vovin ve bazı diğer araştırmacılar Hiung-nu yönetici sınıfının günümüzde soyu tükenmiş Pumpokol gibi bir Güney Yenisey dili konuştuğunu öne sürmüştür.[3] Bu savı destekleyen araştırmacılara göre Han, Kağan, Tarkan ve Tengri gibi Moğol ve Türk dillerinde yer alan çeşitli kelimeler alıntı olup kökenleri Yenisey dillerine dayanmaktadır.[4] Kuzey Çin'de Sonraki Chao'yu yönetmiş Jielerin dillerinin de Pumpokol benzeri bir dil olduğu öne sürülmektedir.[5]
Sınıflandırma
değiştirYenisey dilleri [İngilizce Yeniseian, Yeniseic; Rusça Енисейские языки)
- Kuzey Yenisey dilleri [İngilizce Northern Yeniseian; Rusça Кетско-югская группа]
- Ketçe [kendilerince остыганна ка’; İngilizce Ket, Yenisei-Ostyak; Rusça кетский, имбатский, енисейско-остяцкий]. Eskiden Yenisey Ostyakçası adıyla anılırdı. Ketler arasında konuşanı birkaç yüzdür ve özellikle korunması gereken dillerdendir.
- † Yuğca [İngilizce Yugh, Yug; Rusça югский]. Yok olmak üzeredir.
- Sım Yuğcası [İngilizce Yug, Sym-Ket; Rusça сымский]. Yok olmuştur.
- Asıl Yuğca [İngilizce Yugh; Rusça югский]. Konuşanı bir iki kişi olup yok olmak üzeredir.
- Güney Yenisey dilleri [İngilizce Southern Yeniseian]
- Kot-Asan dilleri [İngilizce Kott-Assan; Rusça Ассано-коттская группа]
- Arin-Pumpokol dilleri [İngilizce Arin-Pumpokol; Rusça Арино-пумпокольская группа]
- † Arince [İngilizce Arin; Rusça аринский]. 1800'lerde yok oldu.
- † Pumpokolca [İngilizce Pumpokol; Rusça пумпокольский). 1750'lerde yok oldu.
Kaynakça
değiştir- ^ Vajda, Edward J. (2013). Yeniseian Peoples and Languages: A History of Yeniseian Studies with an Annotated Bibliography and a Source Guide. Oxford/New York: Routledge.
- ^ Vajda, Edward. "Yeniseian and Dene Hydronyms" (PDF). Language Documentation & Conservation Special Publication. 17: 183-201. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
- ^ Vovin, Alexander. "Did the Xiongnu speak a Yeniseian language?". Central Asiatic Journal 44/1 (2000), pp. 87–104.
- ^ Vovin, Alexander. "Xiong-nu_Part2" (İngilizce). 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
- ^ Vovin, Alexander; Vajda, Edward J.; de la Vaissière, Etienne (2016). "Who were the *Kyet (羯) and what language did they speak?". Journal Asiatique. 304 (1): 125-144. 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
Dış bağlantılar
değiştir- https://web.archive.org/web/20121028223548/http://minlang.srcc.msu.ru/kets/g/g_home_en.htm A Multimedia Database of Ket (İngilizce)
- https://web.archive.org/web/20070320100658/http://lingsib.unesco.ru/ru/languages/ket.shtml.htm Кетский язык (Rusça)