Neyyire Neyir
Neyyire Neyir gerçek adı ile Münire Eyüp Ertuğrul (1902, Fatih - 13 Şubat 1943, İstanbul), Türk tiyatro ve sinema oyuncusu. Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisidir. Türk tiyatrosu ve tiyatrosunun öncülerinden Muhsin Ertuğrul'un eşidir.
Neyyire Neyir | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Münire Eyüp 1902 Fatih, Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 13 Şubat 1943 (41 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Eğitim | İstanbul Dârülmuallimâtı Amerikan Kız Koleji |
| Meslek | Oyuncu |
| Evlilik | Muhsin Ertuğrul (e. 1929; ö. 1943) |
Yaşamı
değiştir1902 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Asıl adı Münire Eyüp'tür. 1921 yılında İstanbul Kız Öğretmen Okulu'ndan mezun olan sanatçı, iki yıl devam ettiği Amerikan Kız Koleji'nde okul tiyatro grubunda oyunlarda rol aldı.
Profesyonel sanat hayatı, 1922 yılında Muhsin Ertuğrul yönetmenliğinde çevrilen Ateşten Gömlek filminde rol alarak başladı. Kezban rolünü canlandıracak bir Türk kadın oyuncu bulmak için verilen gazete ilanına başvuran tek kişi idi. Bu filmde aldığı rol sayesinde Bedia Muvahhit ile birlikte Türk sinemasının ilk kadın oyuncularından birisi oldu (Bedia Muvahhit, aynı filmde Ayşe rolünü canlandırmıştı). Film afişinde Neyyire Neyir ismi kullanıldı. 1922 yılında Darülbedayi'ye (Şehir Tiyatroları) giren sanatçı, sahneye ilk olarak Othello ile çıktı. 1923'te Muhsin Ertuğrul tarafından çevrilen Ateşten Gömlek ve Kız Kulesinde Bir Facia adlı filmlerde rol aldı. İstiklâl Savaşı'nın kazanılmasından sonra aktör Şadi Fikret'in kurduğu Milli Sahne adlı toplulukla İzmir'e gitti. 1924'te İstanbul'a döndü ve Muhsin Ertuğrul'un Ferah Tiyatrosu'nda kurduğu heyete katıldı; Milli Sahne ile Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu'nda rol aldı.
Daha sonra Muhsin Ertuğrul ile evlenen sanatçı, Rusya gezisinde ona eşlik etti ve Meyerhold Tiyatrosu'ndaki çalışmalara katıldı.[1] 1927 Ocak ayında kısa bir süreliğine geldikleri İstanbul'da, İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ'ın Muhsin Ertuğrul'a Darülbedayi'de Başyönetmenlik önermesiyle çift, tekrar Darülbedayi'e döndü. Neyyire Neyir, 1928'de Muhsin Ertuğrul'un bu kurumda başlattığı yenileşme hareketinin önemli bir oyunu olan Henrik İbsen'in "Hortlaklar" oyunu ile sahneye döndü. Darülbedayi'nin ilk yurtdışı turnesi sayılan Kıbrıs ve Mısır seyahatlerinde yer aldı.[1] Eşinin 1928'de çevirdiği Ankara Postası adlı filmde Necmiye Sultan rolünü canlandırdı. 1929'da Vedat Nedim Tör'ün yazdığı "Kör" piyesinde Muhsin Ertuğrul, Emin Beliğ ve İsmail Galip Arcan'la birlikte rol aldı.[1]
Muhsin Ertuğrul'un 15 Şubat 1930'dan itibaren çıkarmaya başladığı "Darülbedayi" adlı dergide Rus edebiyatı ve tiyatrosu üstüne yazılar yazdı ve "Münire Eyüp adıyla derginin yazı işleri müdürlüğünü üstlendi. Ölümüne kadar sürdüreceği bu görev sırasında Neyyire Neyir iki defa mahkemeye çıktı İlki, 1931 yılında Darülbedayi dergisinde Vasfi Rıza Zobu'nun "Zobo Oğlu" takma adıyla yazdığı bir yazıda Halit Fahri'ye hakaret ettiği gerekçesiyle açılan davadır. Hem Neyyire Neyir, hem de Vasfi Rıza bu davadan beraat etti. İkincisi ise 1942 yılında Celaleddin Ezine'nin, Muhsin Ertuğrul'un yönettiği Hamlet piyesi için Tasvir-i Efkâr gazetesinde yazdığı eleştiriye karşılık, Muhsin Ertuğrul'un Türk Tiyatrosu dergisinde cevap olarak yazdığı yazının Celaleddin Ezine'ye hakaret içerdiği gerekçesiyle açılan dava idi. Neyyire Neyir derginin yazı işleri müdürü olmasından dolayı 2 ay hapis ve 33 lira para cezasına çarptırıldı ancak cezası ertelendi.[1]
1941'den itibaren Muhsin Ertuğrul ile birlikte Perde ve Sahne dergisini çıkardı. 1942 senesinin Ekim ayında bir oyunun provası sırasında yoğun göğüs ağrıları yüzünden hastaneye kaldırılan Neyyire Neyir, geçirdiği kalp hastalığından kurtarılamadı. 13 Şubat 1943'te hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Tiyatro oyunları
değiştir- Ayak Takımı Arasında
- Aşkın Ölümü
- Bir Adam Yaratmak
- Bora
- Hamlet
- Hile ve Sevgi
- Hortlaklar
- Hülleci
- Kafatası
- Kör
- Macbeth
- Müfettiş
- Mum Söndü
- Othello
- Suç ve Ceza
- Sürtük
- Tohum
- Unutulan Adam
- Yanlışlıklar Komedyası
- Zehirli Kucak
Filmografisi
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d Yüksel, Selçuk. "Türk Tiyatrosunun Güneşi Neyyire Neyir". www.tiyatromuzesi.org. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017.
Dış bağlantılar
değiştir- IMDb'de Neyyire Neyir 29 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sinema Türk'te Neyyire Neyir[ölü/kırık bağlantı]