Jonathan Swift
Jonathan Swift (30 Kasım 1667 - 19 Ekim 1745), İrlandalı şair, yazar ve siyasetçi.
| Jonathan Swift | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 30 Kasım 1667 Dublin, İrlanda |
| Ölüm | 19 Ekim 1745 (77 yaşında) St. Patrick Katedrali, Dublin, İrlanda |
| Takma adlar |
|
| Meslek | Şair, hiciv yazarı, papaz |
| Önemli eser |
|
| İmza |  |
İngiliz edebiyatının büyük yergi ustalarından biridir. Bir din adamı olan Jonathan Swift, siyasetle yakından ilgilenmiş; felsefi, siyasi, dinî konularda yergiler yazmış; İngiltere'nin baskıcı politikasına karşı birbiri ardına çıkardığı siyasi broşürlerle İrlanda'da ulusal bir kahramana dönüşmüştür.[1]
"Gulliver'in Gezileri" adlı romanı, Batı edebiyatının en çok okunan kitaplarından biridir. Dört bölümden oluşan kitabın ilk iki bölümünü içeren kısaltılmış basımları, dünya çocuk edebiyatının klasik romanları arasında yer almaktadır.
Hayatı
değiştirGençlik
değiştir30 Kasım 1667'de İrlanda'nın başkenti Dublin'de doğdu. İngiliz kökenli bir ailedendir. Babasının ölümünden sonra dünyaya gelen Swift'i annesi önce bir sütnineye, sonra amcasına emanet edip İngiltere'deki akrabalarının yanına döndüğü için annesiz büyüdü.[2]
1689'da Trinity College'ı bitirdi ve İngiltere'ye gitti. Çağının önemli bir devlet adamı olan ve yazılarıyla ünlü bir düşünür sayılan Sir William Temple'ın evinde görev aldı, onun sekreteri oldu. İlk şiirleri ve Stella adıyla ölümsüzleştireceği, o zaman sekiz yaşında olan Esther Johnson ile tanışması da bu tarihlerde gerçekleşti. (1691).
William Temple'ın sayesinde o yılların kültürel ortamıyla ve etkili kişileriyle tanıştı ve onun teşviki ile Oxford Üniversitesi'nde lisansüstü eğitimi yaptı. O dönemde Swift gibi eğitimli ama geliri olmayan bir gence açık az sayıdaki meslekten birisi din adamlığı idi. Bağımsız olabilmek için bu mesleği seçen Swift, 1694'te Anglikan Kilisesi'ne girdi.[2] 1696'da Temple'ın evine geri döndü ve 1699'da Temple'ın ölümüne kadar kendisine anılarını ve mektuplarını yayıma hazırlamada yardımcı oldu. Bu dönemde değişik mezhepten Hristiyanların kavgasını ele alan "A Tale of a Tub" (Bir Fıçının Öyküsü) adlı eserini yazdı.[3] 1704 yılında yayımladığı eserde, din alanında hoşgörüsüzlüğü, ikiyüzlülüğü eleştirmiştir.[2]
Temple'ın ölümünden sonra Dublin'e gidip önce Lord Berkeley'nin yanında çalıştı, daha sonra papazlık yaparak siyasetten ve saraydan uzak kaldı.[4] Aynı dönemde Stella da İrlanda'ya taşınmış ve onun Dublin dışında olduğu dönemlerde sıklıkla evinde kalmıştır.[4] Swift'in bu genç kızla ilişkisi tüm araştırmalara karşın aydınlığa kavuşmamıştır.[2] Evlendiklerine dair yaygın bir söylenti çıksa da Swift, onu aşkla sevdiğini hiçbir zaman kabul etmemiş ve onunla hep yanlarında Stella'nın arkadaşı Rebecca Dingley varken buluşmuşlardı.[2] Londra'dan Stella ve Rebecca'ya yazdığı mektuplar "Stella'ya Günlük" adıyla yayımlandı.
Olgunluk
değiştir
1701'de Londra'ya döndüğünde, artık tanınan bir yazardı. Siyaset, din ve edebiyat alanlarında giriştiği polemiklerle etkiliydi. Art arda yayımlanan kitapları da oldukça ilgi görmüş ve parlak zekası hayranlık uyandırmıştı. Siyasi olarak liberallerin yanında yer alan Swift, aynı zamanda kiliseye ve dine de bağlıydı. 1704'te yayımlanan "The Battle of the Books" (Kitapların Savaşı) taşlaması, İngiltere'de Eskiler-Yeniler tartışmasını yeniden alevlendirdi.[5] Kendisi "yeniler"e karşı "eskiler"i savundu ve kendi çağındaki yapaylığı, ukalalığı eleştirdi.[2]
1710'dan sonra muhafazakâr Tory partisini desteklemeye başladı. Tory'lerin iktidarda oldukları 1710-1713 arasında Londra'da yaşadı ve partinin ileri gelenlerinin yer aldığı The Examiner dergisini yöneterek başkentin siyasal yaşamında etkin bir rol oynadı.[2]
Ancak 1714'te Tory'lerin siyasi gücü azaldı ve Swift düş kırıklığı ile Dublin'e geri döndü. 1713'te Dublin'deki St. Patrick Katedrali'nin başrahipliğine atanmıştı.[2] Bu görev nedeniyle artık Londra'ya gitme imkanı bulamayan Swift, 1745 yılındaki ölümüne kadar geçen sürede, kendini İrlanda'nın sorunları üzerinde çalışmaya ve yazmaya verdi. Birbiri ardına çıkardığı siyasi broşürlerle İrlanda'da ulusal bir kahramana dönüştü. 1724-1725'te yayımlanan "Drapier's Letters" (Kumaşçının Mektupları) ve ardından 1726 yılında tamamladığı "Gulliver's Travels" (Guliver'in Gezileri) ile İrlanda'da çok ünlü oldu.
Tüm zamanlara yayılan bir ün kazanan dört bölümlük Guliver'in Gezileri'nin son iki bölümü, özellikle de son bölümü çok sert bir taşlamadır. Swift, cüceler ülkesini anlattığı birinci bölümde İngiltere'de Whig'ler ve Tory'ler çatışmasını; ikinci bölümde kendini beğenmiş üstün Avrupa uygarlığının ve İngiliz sisteminin çürük yanlarını, üçüncü bölümde bazı sözümona bilimsel çalışmaları, son bölümde ise kendisini hayvanlardan üstün gören insan aklını hicvetti.
1729'da yayımladığı "Alçakgönüllü Bir Öneri" adıyla bilinen kitapçık, kaleme aldığı son önemli eseri oldu. Tam adı "A Modest Proposal For preventing the Children of Poor People From being a Burthen to Their Parents or Country, and For making them Beneficial to the Publick " (Yoksul Kişilerin Çocuklarının Ana Babalarına ve Ülkeye Yük Olmalarını Engellemek ve Topluma Faydalı hale getirmek için Alçakgönüllü Bir Öneri) olan bu eserde İngiltere'nin, İrlanda'yı olumsuz etkileyen ticari uygulamalarını hicvetti. O dönemde dinsel ya da ekonomik konularda ayrıntılı öneriler yayımlayan "tasarımcı" denen kişilerin parodisini yaptığı kitapçıkta Swift, son derece sağduyulu bir öneriyi, en ağırbaşlı biçimde ileri sürercesine, İrlandalı yoksul çocukların pişirilip yenmesini önerir.[2]
|
Vikisöz'de alıntılar |
Son yılları
değiştirYaşama karşı küskünlüğü, kötümserliği gittikçe yoğunlaşıp sağlığı bozulan Jonathan Swift, son üç yılını tamamen delirmiş olarak geçirdi.[2] 19 Ekim 1745'te neredeyse 80 yaşında iken İrlanda'da öldü. 1728 yılında ölen Stella'nın St. Patrick Katedrali'ndeki mezarının yanına gömüldü.[2]
| “ | Burada, vahşi haksızlıklar karşısında kalbi paramparça olan biri yatıyor... | „ |
— Mezartaşından | ||
Ölümünden sonra
değiştirSwift mal varlığını akıl hastalarına vasiyet etmiş; mirasıyla 1747'de akıl hastanesi kurulmuştur.[2][6]
Swift'in Güliver'in gezilerinde iki hayalî Mars uydusundan bahsedişinden, 150 yıl sonra Mars'ta iki uydu keşfedilmiş ve Deimos uydusundaki kritere Swift'in adı verilmiştir.[7]
Bazı eserleri
değiştir- Kitaplar Savaşı (1669-1704)
- Bir Fıçı Öyküsü (1704)
- Kumaşçının Mektupları (1724)
- Güliver'in Gezileri (1726)
- Alçakgönüllü Bir Öneri (1729)
Kaynakça
değiştir- ^ Avcıoğlu, Şebnem. "Yetişkinler için yazılıp çocuk klasikleri arasına giren eserler" (PDF). Hacettepe Üniversitesi. 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l Urgan, Minâ (1 Ekim 2003). İngiliz Edebiyatı Tarihi. Yapı Kredi Yayınları. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ "A Chronology of Jonathan Swift's Life". www.victorianweb.org. victorianweb.org sitesi. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ a b "Dean Jonathan Swift". www.libraryireland.com/. libraryireland.com sitesi. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ Özge, Aydın (Ocak 2011). "Modernliğin Akılcılık ve Evrenselcilik İddialarının Felsefi Kökeni". Doğuş Üniversitesi Dergisi. 11 (1). ss. 74-83. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ "History & Archives". www.stpatricks.ie/. St. Patricks Akıl Hastanesi web sitesi. 26 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ "Why We Explore". www.nasa.gov/. NASA web sitesi. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.