Ertuğrul Gazi
Ertuğrul Gazi ya da Ertuğrul Bey (Osmanlıca: ارطغرل غازى; ö. ~1280, Söğüt), 13. yüzyılın ortalarında Oğuzların Kayı boyunun lideri ve Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olan Osman Bey'in babasıdır.
| Ertuğrul Gazi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ارطغرل غازى | |||||
 Ertuğrul Gazi'nin 16. yüzyıl'da yapılmış bir minyatürü | |||||
| Kayı Boyu lideri | |||||
| Hüküm süresi | 1232 - 1281[1] | ||||
| Önce gelen | Süleyman Şah veya Gündüz Gazi[2] | ||||
| Sonra gelen | Osman Gazi | ||||
| Anadolu Selçuklu Devleti'nin Söğüt uçbeyi | |||||
| Hüküm süresi | ? - 1281 | ||||
| Sonra gelen | Osman Gazi | ||||
| Doğum | 1190'lar[3] Ahlat, Bingöl[3] | ||||
| Ölüm | 1280'ler[3] Söğüt, Bilecik | ||||
| Defin | Ertuğrul Gazi Türbesi | ||||
| Eş(ler)i | Halime Hatun | ||||
| Çocuk(lar)ı | Gündüz Bey Saru Batu Savcı Bey Osman Gazi[4][5][6] | ||||
| |||||
| Hanedan | Kayı Boyu | ||||
| Babası | Süleyman Şah veya Gündüz Alp[2] | ||||
| Annesi | Hayme Hatun | ||||
| Dini | İslam | ||||
13. yüzyılın ortalarında Orta Asya'daki Cengiz Han'ın Moğol baskısından kaçan Kayılar, ilk olarak Doğu Anadolu civarlarına geldiler. Kayı Boyu beyi Süleyman Şah'ın (veya Gündüz Alp) Fırat Nehri'nden geçerken boğulup vefat etmesi üzerine Ertuğrul Bey, Kayılar'ı Bizans sınırına göç ettirmek istedi. Fakat kardeşleri bu fikrine karşı çıktı. En nihayetinde, bu görüş ayrılıkları nedeniyle Kayılar ikiye bölündü: Ertuğrul'un ağabeyleri Sungur Tekin ve Gündoğdu geride, Ahlat'ta kalırken; Ertuğrul, kardeşi Dündar ile birlikte Batı'ya doğru göç etti.[7]
Anadolu'ya gelmesi ve Söğüt'e yerleşmesi
Anadolu Selçuklu Devleti'nin Bizans İmparatorluğu sınırında bulunan uç emirliklerindeki Türk sayısı, 1243 yılında gerçekleşen Kösedağ Muharebesi sonrasında Anadolu'da başlayan Moğol istilaları sebebiyle artış göstermiş; buna paralel olarak Bizans topraklarına yapılan akınlar artmıştı.[8] Bu akınlar sonucunda, Bizans topraklarında ikinci defa uç beylikleri kurulmaya başlandı.
Sultan Öyüğü (günümüzde Eskişehir) bölgesinde ise, uç topraklarının en ileri hattı olan Söğüt'te yerleşen Türk boyunun başında Ertuğrul Gazi bulunmaktaydı.[8] Ertuğrul Gazi'ye bağlı boyun bu bölgeye ne zaman ve nasıl geldiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, konu hakkında farklı görüşler mevcuttur.[8]
Ruhî Tarihi'ne göre Ertuğrul Gazi veya atalarının önderliğindeki 340 kişilik Türk boyu, Selçuklular ile birlikte Türkistan'ı terk edip Anadolu'ya gelerek Ankara civarındaki Karacadağ yakınlarına yerleşti.[9] 1222-1230 yılları arasında, İznik İmparatorluğu hükümdarı III. İoannis ile Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Alâeddin Keykubad arasında Eskişehir ve Ankara civarında gerçekleşen mücadelelerden haberdar olan Ertuğrul Gazi, orduya hizmet amacıyla çarpışmalara katıldı. Bu kapsamda Karacahisar'a yapılan kuşatmada yer aldı. Bunu memnuniyetle karşılayan I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi'yi akıncı başı yaptı.[9] 1230 yılında, Harezmşahlar ile yapılan Yassıçemen Muharebesi ve Moğollarla yapılan Kösedağ Muharebesi sebebiyle I. Alâeddin Keykubad ile III. İoannis arasında barış sağlandı.[9] Kısa süre sonra I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi veya atalarına yardımlarından ötürü Söğüt'ü kışlak, Domaniç'i yaylak olarak verdi.[9] Ertuğrul Gazi akınlarına buradan devam ederken, I. Alâeddin Keykubad'ın ayrılmasının ardından Karacahisar elden çıktı. Bunun üzerine Ertuğrul Gazi, yerli tekfurlarla uzlaşma yoluna gitti.[9]
Ruhî Tarihi'nde yer alan bu bilgileri Osmanlı dönemi tarihçisi Neşrî, Ruhî'den aktarmaktadır.[9] Âşıkpaşazâde ise bu anlatılanları kısaltmış ve içeriğini değiştirerek, yaşananları Osman Bey dönemine nakletmiştir.[9]
Başka bir hikâyeye göre ise, Sürmeli Çukur (Aras Nehri vadisi) veya Ahlat'tan Ankara civarındaki Karacadağ eteklerine yerleşen Ertuğrul Gazi ve aşireti, burada bir süre kaldı ve İznik İmparatoru III. İoannis'e karşı I. Alâeddin Keykubad'ın ordusunda yer aldı.[9] Ancak Moğol saldırıları sebebiyle I. Alâeddin Keykubad'ın Konya'ya dönmesinin ardından Ertuğrul Gazi'ye Söğüt'ü kışlak, Domaniç'i yaylak olarak tayin etti.[9]
Ölümü
Ertuğrul Gazi'nin ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Birçok kaynak onun 1280'li yıllarda (1280, 1281, 1282, 1288 veya 1289) ve tahminen 80'li veya 90'lı yaşlarda vefat ettiğini söylemektedir. Söğüt'te vefat eden Ertuğrul Gazi'nin, oğlu Osman Gazi tarafından yaptırılan bir türbesi bulunmaktadır.
Soyağacı
Kaynaklarda, Ertuğrul Gazi'nin soyu hakkında yer alan bilgiler farklılık göstermektedir.
Yazıcızâde Âli'nin Tevârih-i Âl-i Selçuk adlı eserinde yer alan soy ağacı:[10]
|
Karamanlı Mehmed Paşa'ya göre soy ağacı:[12]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Popüler kültürdeki yeri
19. yüzyılda Osmanlı donanması için inşa edilen bir fırkateyne, onun anısına ismi verilmiştir. 1998'de, Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta adına Ertuğrul Gazi Camii inşa edilmiştir.
1988 yılında TRT 1'de yayınlanan Kuruluş "Osmancık" dizisinde Baykal Saran, 2014-2019 yılları arasında yine TRT 1'de yayınlanan Diriliş ''Ertuğrul'' dizisinde Engin Altan Düzyatan ve günümüzde ATV'de yayınlanan Kuruluş ''Osman'' dizisinde ise Tamer Yiğit tarafından canlandırılmıştır.
Galeri
-
Ertuğrul Gazi Türbesi (1890) -
Ertuğrul Gazi'nin mezarı -
Ertuğrul Gazi'nin anısına Türkmenistan'da basılan 500 Türkmenistan manatı değerindeki hatıra parası -
Ertuğrul Gazi'nin resmi. Resimde "Ertuğrul ibn Süleyman"
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021.
- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021.
- ^ a b c Akgün, Mustafa, Osman Gazi, Panama Yayıncılık, 2017.
- ^ Neşrî, Kitâb-ı Cihannümâ; İnalcık, Halil, 2007; sf. 490.
- ^ Âşıkpaşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osman; İnalcık, Halil, 2007; sf. 489.
- ^ Bay-Atlı Hasan bin Mahmûd, Câm-ı Cem-Âyîn; İnalcık, Halil, 2007; sf. 488.
- ^ Şimşirgil, Ahmet, Kayı I - Ertuğrul'un Ocağı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2013,
- ^ a b c İnalcık, Halil, 2007; sf. 479
- ^ a b c d e f g h i İnalcık, Halil, 2010, sf. 1-2
- ^ İnalcık, Halil, 2007; sf. 486
- ^ a b İnalcık, Halil, 2007; sf. 487
- ^ a b İnalcık, Halil, 2007; sf. 488
- ^ İnalcık, Halil, 2007; sf. 489
- ^ İnalcık, Halil, 2007; sf. 490
Konuyla ilgili yayınlar
- Akgündüz, Ahmed ve Öztürk, Said (1999), Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul:Osav
- Danışman, Zuhuri (?) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 14 Cilt, İstanbul:Zuhuri Danışman Yayinevi. Cilt:2 say:?
- İnalcık, Halil (Ağustos 2007). "Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg". Belleten, 261. sayı. Ankara. ss. 486-490. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- Maksudoğlu, Mehmed (2001), Osmanlı Tarihi, İstanbul
- Müneccimbaşı Derviş Ahmet: Câmiü’d-Devle
- Osmanlı Ansiklopedisi, Tarih/Medeniyet/Kültür, İstanbul: İz Yayıncılık, 1996
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1994 8. Baskı:2003), Osmanlı Tarihi I. Cilt: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında bir Mukaddime ile Osmanlı Devleti'nin Kuruluşundan İstanbul'un Fethine Kadar, Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0011-1.