Celâyir Sultanlığı
Celâyirîler,[1] (Türkçe: Yağla-Er/Yağlık-Er Oğulları); 1330'larda bugünkü Irak ve İran topraklarında İlhanlılar Devletinde önemli mevkiye sahip olan Türkleşmiş[2] Moğol Celayir boyunun önderi Büyük Hasan tarafından kurulmuş devlet.
Celâyir Sultanlığı جلايريان Jalāyīrīyān Celayirîler | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1340-1432 | |||||||||||||
 Tüm Krallıklar Kitabı tarafından Pers ve Saldania şehrine atfedilen bayrak muhtemelen Celayirlilere aitti | |||||||||||||
 Günümüzün Irak ve Irak-ı Acem'inde kurulmuş olan Yağla-Er/Yağlık-Er Oğulları Devleti ile komşularının haritası. | |||||||||||||
| Başkent | Bağdat | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Azerice Farsça Arapça | ||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
İlhanlılar Devleti'nin dağılmasının ardından Büyük Hasan, Tebriz başta olmak üzere Azerbaycan bölgesinin hakimiyeti için Küçük Hasan ile savaşmış fakat yenilerek Irak istikametine çekilmek zorunda kalmış ve orada devletini kurmuştur.
Celayirîlerler Timur'un Beş Yıl Seferi karşısında Karakoyunlular ile birlikte Timur İmparatorluğu'na karşı direnmiş ancak yenilerek Bağdat'ı kaybetmiştir. Ahmed, önce Osmanlı Devleti'ne ve sonra Mısır'a Memlûk Devleti'nin yanına sığınmıştır.
Ahmed, Timur'un ölümünün ardından 1405'te tekrar devleti kurmuş ve Tebriz'i geri almaya çalışmıştır. Fakat 1410'da Karakoyunlu sultanı Kara Yusuf tarafından yenilerek idam edilmiştir.
Celayirî Sultanları
değiştir| Resim | Unvan | Kraliyet ismi | Kişisel ismi | Doğum | Aile ilişkisi | Hükümdarlığı | Ölüm | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ulus Beg | Taceddin | Hasan-ı Büzürg | ? | Emir Çoban'ın kızı Bağdat Hatun'un eşi | 1336–1356 | 1356 | İlhanlı kuklaları Muhammed Han ve Cihan Timur adına hüküm sürdü.. | |
|
Bahadır Han | Muizz-id-dunya ve'd-din | Şeyh Üveys (I. Üveys) | y. 1337–1374 | Hasan-ı Büzürg'ün oğlu | 1356–1374 | 1374 | |
| Şeyh | Hasan | ? | Şeyh Üveys'in oğlu | 1374–1374 | 1374 | Emirler tarafından öldürüldü | ||
| Şeyh | Celaleddin | I. Hüseyin (1374–1382) | ? | Şeyh Üveys'in oğlu | 1374–1382 | 1382 | Asi kardeşi Ahmed tarafından idam edildi | |
| Şeyh | Bayezid | ? | Şeyh Üveys'in oğlu | 1382–1384 | 1384 | Hüseyin ve Ahmed'e muhalif | ||
| Sultan | Gıyaseddin | Ahmed | ? | Şeyh Üveys'in oğlu | 1383–1410 | 1410 | 1393–4, 1400–2, 1403–5'de sürgünde. Kara Yusuf tarafından muharebede öldürüldü | |
| Sultan | Ala ud-Dunya | Şah Veled | ? | Şeyh Üveys'in oğlu Ali'nin oğlu | 1410–1411 | 1411 | ||
| Sultan | Mahmud | ? | Şah Veled'in oğlu | 1411 | 1425 | Döndü Hatun'un naipliği altında | ||
| Sultan | II. Üveys | ? | Şah Veled'in oğlu | 1415–1421 | 1421 | |||
| Sultan | Muhammed | ? | Şah Veled'in oğlu | 1421 | 1421 | |||
| Sultan | Mahmud | ? | Şah Veled'in oğlu | 1421–1425 | 1425 | İkinci hükümdarlığı | ||
| II. Hüseyin | ? | Ahmed'in torunu | 1425–1432 | 1432 | Karakoyunlular tarafından mağlup edildi |
Kaynakça
değiştir- ^ Ürekli, Muzaffer (1993). CELÂYİRLİLER (PDF). 7. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi. ss. 64-65. ISBN 978-9-7538-9434-0.
- ^ GÖKÇEK, Mehmet Fatih (30 Ekim 2015). "Avnî'nin Târîh-i Feth-i Kalʻa-ı Bağdâd an-Yed-i Sultân Murâd Hân-ı Râbi' İbn Sultân Ahmed Hân İsimli Kasidesi". Mavi Atlas. 0 (5): 1. doi:10.18795/ma.78493. ISSN 2148-5232.
Bibliyografya
değiştir- Öztuna, Yılmaz, (1996) Hanedanlar ve Devletler Cilt: 1, Ankara:Kültür Bakanlığı,
Dış bağlantılar
değiştir- Online "Encyclopedia Iranica" websitesi "Jalayerids" maddesi 16 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)