Bağımsız Devletler Topluluğu
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT; Rusça: Содружество Независимых Государств, СНГ), 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya, Ukrayna ve Belarus arasında imzalanan anlaşma ile kurulmuş devletler topluluğudur. Anlaşma ile Sovyetler Birliği resmen yıkılmış oldu. 21 Aralık 1991 tarihinde de Estonya, Letonya, Litvanya, Ukrayna ve Gürcistan hariç tüm eski Sovyet Cumhuriyetleri bu anlaşmayı imzaladı.
Содружество Независимых Государств (СНГ) Sodrujestvo Nezavisimıh Gosudarstv (SNG) Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Arma
| |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Minsk | ||||||||
| En büyük şehir | Moskova | ||||||||
| Dil | Rusça | ||||||||
| Demonim |
1 de-facto
| ||||||||
| Hükûmet | Milletler Topluluğu | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 20.996.932 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• Tahminî | 276.917.629 | ||||||||
• Yoğunluk | 12.53/km2 | ||||||||
| Para birimi | |||||||||
| Zaman dilimi | +02.00 ile UTC+12.00 arası | ||||||||
Resmî site cis.minsk.by | |||||||||
1993 yılında Gürcistan da bu anlaşmayı imzaladı (2008'de Gürcistan ayrıldı). Üye ülkeler sırasıyla; Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan'dır.
Siyasi Durum
değiştir
İki kutuplu bir siyasi akım etkisinde olan Avrupa'da 1990 yılında Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşince, Doğu Almanya NATO'ya alternatif olarak kurulmuş olan Varşova Paktı'ndan dolaylı olarak çekilmiş oldu. 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasını ve üye devletlerde sosyalist rejimden çok partili parlamenter rejimlere geçilmesini takip eden 1 Temmuz 1991 tarihinde Varşova Paktı dağıtıldı. Rusya'nın bölge ve dünya siyasetindeki konumunu koruyabilmek için ihtiyacı olan yeni oluşum olan Bağımsız Devletler Topluluğu, Sovyetler Birliği'nde yer almış olan 15 devletin 11'inin katılımı ile aynı yılın aralık ayında kurulmuştur. 1993 yılında Gürcistan'ın da katılımı ile üye sayısı 12 olmuştur. 2005 yılında Türkmenistan'ın tam üyelikten çıkması, Ukrayna parlamentosunun anlaşmayı onaylamaması ve 2009 yılında Gürcistan ile 2014 yılında Ukrayna'nın topluluktan ayrılması sonucunda şu an 9 üye ülkesi bulunmaktadır.
2008 Güney Osetya Savaşı ile başlayan ve Rusya ile aralarında çıkan savaş sonrası Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, Bağımsız Devletler Topluluğundan (BDT) çıkmaya karar verdiklerini açıkladı. 15 Ağustos 2008 tarihinde Gürcistan meclisi, Bağımsız Devletler Topluluğu'ndan ayrılma kararını onayladı. Gürcistan'ın Bağımsız Devletler Topluluğu üyeliği resmen 17 Ağustos 2009 tarihinde sona erdi.
Ukrayna, 2014 yılının Mart ayında Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinden sonra topluluktan ayrıldı.[kaynak belirtilmeli]
Oluşumlar
değiştir
BDT'ye üye ülkelerin, çok yönlü iş birliğine yaklaşım farklılıkları ve gündemlerindeki sorunlara bölgesel çözüm arayışları gibi nedenlerden dolayı, katılımcıların sayısı ve daha etkin iş birliğinin sağlanması için bazı farklı devletler arası oluşumlara gidilmiştir. Söz konusu oluşumlar:
- Ortak Ekonomik Alan Anlaşması (OEA): Belarus, Kazakistan, Rusya ve Ukrayna arasında Ortak Ekonomik Alan Kurulmasına Dair Anlaşma. Anılan ülkelerin devlet başkanları tarafından 19 Eylül 2003 tarihinde Ukrayna'nın Yalta şehrinde imzalanmıştır. Bu anlaşma üye ülkeler arasında serbet ticaret bölgeleri kurulmasını, mal ve hizmet ticaretinde sınırlamaların kaldırılarak ortak gümrük ve ticaret politikaları uygulanmasını hedeflemektedir.
- Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET): (Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan arasında gümrük birliğinin sağlanmasını takiben ortak ekonomik alanın kurulmasını hedef alınmıştr. Topluluğun kuruluş anlaşması 10 Ekim 2000 yılında imzalanmış, Mayıs 2001 yılında yürürlüğe girmiştir. Mayıs 2002'de Moldova ve Ukrayna, Nisan 2003'te ise Ermenistan AET'ye gözlemci olarak katıldılar. Entegrasyon Komitesi Rusya'nın başkenti Moskova'da ve Kazakistan'ın Almatı kentinde faaliyet göstermektedir. Mayıs 2002'de AET Devletlerarası Konseyi tarafından alınan karar gereğince (Gözlemci üye olan Türkmenistan ve DTÖ'ye üye olan Kırgızistan hariç olmak üzere) Topluluk üyeleri devlet başkanları seviyesinde Dünya Ticaret Örgütü'ne katılım konularını koordine etmektedirler.
Organlar
değiştir- Devlet Başkanları Konseyi
- Hükûmet Başkanları Konseyi
- Parlamentolar Arası Asamble
- Dış İşleri Bakanları Konseyi
- Ekonomik Konsey
- İcra Komitesi
- Savunma Bakanları Konseyi
- Sınır Muhafız Komutanları Konseyi
- Terörle Mücadele Merkezi
- Devletler Arası Banka
- Devletler Arası İstatistik Komitesi
- İşbirliği Komiteleri
Üyelik
değiştirÜye ülkeler
değiştir| Ülke[3] | Anlaşma/protokol onayı | Sözleşme onayı | Notlar |
|---|---|---|---|
 Azerbaycan |
24 Aralık 1993 | 24 Eylül 1993 | |
 Belarus |
10 Aralık 1991 | 18 Ocak 1994 | Kurucu Devlet |
 Ermenistan |
18 Şubat 1992 | 16 Mart 1994 | Kurucu Devlet |
 Kazakistan |
23 Aralık 1991 | 20 Nisan 1994 | Kurucu Devlet |
 Kırgızistan |
6 Mart 1992 | 12 Nisan 1994 | Kurucu Devlet |
 Moldova |
8 Nisan 1994 | 15 Nisan 1994 | |
 Özbekistan |
4 Ocak 1992 | 9 Şubat 1994 | Kurucu Devlet |
 Rusya |
12 Aralık 1991 | 20 Temmuz 1993 | Kurucu Devlet |
 Tacikistan |
26 Haziran 1993 | 4 Ağustos 1993 |
İlişkili ülke
değiştir| Ülke | Anlaşma/protokol onayı | Sözleşme onayı | Notlar |
|---|---|---|---|
 Türkmenistan |
26 Aralık 1991 | Onaylamadı | Kurucu Devlet. 2005 yılından beri ortak üye. |
Eski üye devletler
değiştir| Ülke | Anlaşma/protokol onayı | Sözleşme onayı | Çekilme | Yürürlük | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|
 Ukrayna
|
10 Aralık 1991 | Onaylamadı | 2014 | 2014 | Donbass Savaşı yüzünden çekilmiştir. |
 GEO |
3 Aralık 1993 | 19 Nisan 1994 | 18 Ağustos 2008 | 18 Ağustos 2009 | 2008 Güney Osetya Savaşı yüzünden çekilmiştir. |
Yönetici Sekreterler
değiştir
| İsim | Ülke | Dönem |
|---|---|---|
| Ivan Korotçenya | Belarus
|
26 Aralık 1991 – 29 Nisan 1998 |
| Boris Berezovski | Rusya
|
29 Nisan 1998 – 4 Mart 1999 |
| Ivan Korotçenya | Belarus
|
4 Mart – 2 Nisan 1999 |
| Yuri Yarov | Rusya
|
2 Nisan 1999 – 14 Haziran 2004 |
| Vladimir Rushailo | Rusya
|
14 Haziran 2004 – 5 Ekim 2007 |
| Sergey Lebedev | Rusya
|
5 Ekim 2007 – Görevde |
Ekonomik veriler
değiştir| Ülke | Nüfus (2015) | GSYH 2007 (USD) | GSYH 2012 (USD) | GSYH büyümesi (2012) | Kişi başına GSYİH (2007) | Kişi başına GSYİH (2012) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Belarus | 9.475.100 | 45.275.738.770 | 58.215.100.000 | %4,3 | 4.656 | 6.710 |
| Kazakistan | 17.417.447 | 104.849.915.344 | 196.642.000.000 | %5,2 | 6.805 | 11.700 |
| Kırgızistan | 5.776.500 | 3.802.570.572 | 6.197.000.000 | %0,8 | 711 | 1.100 |
| Rusya | 146.270.033 | 1.294.381.844.081 | 2.022.000.000.000 | %3,4 | 9.119 | 14.240 |
| Tacikistan | 8.610.000 | 2.265.340.888 | 7.263.000.000 | %2,1 | 337 | 900 |
| Özbekistan | 31.025.500 | 22.355.214.805 | 51.622.000.000 | %4,1 | 831 | 1.800 |
| Azerbaycan | 9.356.100 | 33.049.426.816 | 71.043.000.000 | %3,8 | 3.829 | 7.500 |
| Gürcistan | 4.490.000 | 10.172.920.422 | 15.803.000.000 | %5,0 | 2.334 | 3.400 |
| Moldova | 3.558.200 | 4.401.137.824 | 7.589.000.000 | %4,4 | 1.200 | 2.100 |
| Ukrayna | 42.818.000 | 142.719.009.901 | 175.174.000.000 | %0,2 | 3.083 | 3.870 |
| Ermenistan | 3.022.000 | 9.204.496.419 | 10.551.000.000 | %2,1 | 2.996 | 3.500 |
| Türkmenistan | 5.084.000 | 7.940.143.236 | 33.466.000.000 | %6,9 | 1.595 | 6.100 |
Kaynakça
değiştir- ^ "Bağımsız Devletler Topluluğu Serbest Ticaret Anlaşması". 29 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
- ^ "Russia expects CIS countries to create free trade zone by yearend | Ex-Soviet States | RIA Novosti". En.rian.ru. 17 Haziran 2010. 2 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2011.
- ^ "Сведения о ратификации документов, принятых в рамках СНГ в 1991 - 2014 годах". Commonwealth of Independent States. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2014.